در این شماره از فصلنامه وقف میراث جاویدان مقالات ذیل اراپه گردیده است .

 

موقوفات شیخ علیخان زنگنه در(شهرستان تویسرکان)

وقف سنت حسنه ای است که از دیرباز به اشکال گوناگون در تاریخ زندگی بشر وجود داشته است لیکن اسلام آن را در مسیری روشن، منطقی و هدفدار مورد استفاده قرار داده است. بزرگان دینی و سیاسی این سنت را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و همواره در ایجاد بناهای وقفی تلاش نمودند، یکی از این شخصیت های ممتاز دینی و سیاسی در دوره صفویه شیخ علیخان زنگنه می باشد وی وزیر شاه -سلیمان صفوی و در عین حال بیگلربیگی همدان بوده است. شیخ علیخان در سطح استان همدان دارای موقوفات مختلفی می باشد. در این مقاله سعی شده موقوفات این شخصیت برجسته در شهرستان تویسرکان شامل؛ مدرسه علوم دینی، مسجد و بازار مورد بررسی قرار گیرد. ادامه مطلب ...

 

نقش وقف درمحافظت ازمیراث عمرانی ورشد پایدار

پس از گذشت دههاسال ازانتشارنظریه هاوکوشش های مربوط به محافظت از میراث معماری وعمرانی، امروز برای محققان ومعماران شهری، مساله جدیدی مطرح شده است و آن حفاظت از عناصر سازنده این میراث ومیزان توانمندی این عناصردر پیشبرد برنامه های جدید برامده از بطن آن میراث میباشد. این موضوع، منجربه بروز مساله تجدید فکر و تجدید روش‌های محافظت از میراث معماری وعمرانی وپیشرفت آن میراث شده است. ادامه مطلب ...

نگاهی به وقف کتاب در اسلام و ایران و تأثیرآن برحفظ نسخه های خطی و تقویت فرهنگ اهدا کتاب

یکی از دلایل شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی تجلی روحیه احسان و نیکوکاری، نوع دوستی و خیرخواهی در قالب سنت حسنه وقف و انجام امور خیریه و عام المنفعه است. وقف کتاب از همان آغاز صدر اسلام به عنوان یک عمل خیر و سنّت نیکو و پسندیده در شماره صدقه جاریه و باقیات الصالحات به حساب می‌آمده است و پاداش و اجر فراوان اخروی و شهرت و نام نیک و جاودانگی یاد و خاطره واقف را به همراه داشته است. ادامه مطلب ...

 

پیشینه و کارکرد وقف در اسلام و تاریخ تمدن اسلامی

میل به جاودانگی و نیکوکاری در سرشت بشر به صورت خدادادی نهفته است و آدمی همواره برای جاودانه زیستن و نیکوکار شدن کوشیده است. یکی از اموری که تا حدودی پاسخ گوی این دو خواسته درونی انسان است، یادگاری ماندگار و صدقه ای جاوید به نام «وقف» است که در گذشته های بسیار دور و در تمدن‌های کهن ریشه دارد. این آئین نیک و کهن با ظهور اسلام رونقی دیگر یافت و با اثر پذیری از جهان بینی اسلامی و برخورداری از پشتوانه احکام شرعی به صورتی استوار و جهت دار در زمینه های مختلف مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به جریان خود ادامه داد. امروزه در سراسر دنیا و در همه فرهنگ‌ها، سنت حسنه وقف را پدیده ای سودمند می‌دانند وکم و بیش از موقوفات و اخوات آن استفاده می‌کنند. ادامه مطلب ...

 

موقوفه عمادالملک نمادی از مشارکت مردمی در تامین خدمات شهری

موقوفه عماد الملکی یکی از موقوفات بزرگ و تاریخی استان خراسان جنوبی است که دامنه آن در شهرستانهای مختلف این استان و استان یزد گسترده است این واقف وقفنامه ها و موقوفات دیگری هم دارد که مهمترین آنها موقوفات مندرج در این وقفنامه می باشد. این وقفنامه در مقایسه با سایر وقفنامه ها از جامعیت بیشتری برخوردار است و در یک نگاه کلیه نیازهای فرهنگی اجتماعی جامعه را در بر می گیرد و از یک منظر دیگر وقتی به تکالیف شهرداریها نگاه می کنیم مشخص می شود وجه اشتراک فراوانی بین مراتب مندرج در وقفنامه و وظایف شهرداریها نهفته است هدف نگارنده در این مقاله این است که مقایسه ای بین گذشته و حال داشته باشد و به نحوی نوع و میزان مشارکت مردم در تامین نیازهای همنوعان را در بستر تاریخ اجتماعی کشور یاد آوری نماید و تصریح کند اگر مسئولان زمینه مشارکت فعال مردم در بخشهای مختلف را فراهم نماید چه بسا بسیاری از مشکلات تنگناها و نیازهای جامعه با همت خیرین و نیکوکاران و واقفین برطرف می گردد و همچنین ضرورت دارد تا با بررسیهای همه جانبه و مطالعات عمیق راههای مشارکت گسترده مردم در تامین نیازهای فرهنگی اجتماعی مرور شود. ادامه مطلب ...

 

نقش موقوفات در شکل دهی به فضاهای شهری(بررسی موردی امامزاده ابراهیم شهر آمل)

نهاد وقف و مجموعه موقوفات شهری نقش مهمی در شکل ‌دهی به فضاهای شهرها داشته‌اند از جمله در شهر آمل که از قدمت تاریخی بسیاری برخوردار است، وجود شماری مجموعه‌های مذهبی مانند امامزاده‌ها این وضعیت به خوبی قابل مشاهده است. مجموعه‌های وقفی وابسته به هر یک از مشاهد، کارکردهای مختلفی برعهده داشته‌اند. یکی از مهم‌ترین آن موارد، تأثیری است که در شکل دهی و پایداری فضاهای شهر آمل برجای نهاده است. در این مقاله ضمن معرفی امامزاده های شهر آمل، به مطالعه موقعیت امامزاده ابراهیم در شهر آمل و ارتباط مجموعه‌های وقفی به آن در این رابطه می‌پردازیم. نتایج این بررسی نشان از آن دارد که چگونه شکل‌گیری و استقرار فضای کالبدی شهرهای کهن به شدت تحت تأثیر کانون‌های مؤثری چون مشاهد بزرگان دینی قرار دارد. ادامه مطلب ...

 

قدمگاه‏هاى منسوب به امام رضا در ایران

قدمگاه یا گام جاى از جمله اماکن زیارتگاهى و مقدس است. در کشور ایران قدمگاه‏هاى فراوانى وجود دارد. تعدادى از قدمگاه‌ها نیز منسوب به امام رضا علیه السلام است. در این گفتار ضمن بیان موقعیت جغرافیایى و تاریخى قدمگا‌ه‌هاى منسوب به امام رضا علیه السلام در ایران و چگونگى پراکندگى شان در نقاط مختلف کشور به صحت و سقم آنها پرداخته خواهد شد. جدول پراکندگى قدمگاه‌هاى منسوب به امام رضا علیه السلام به تفکیک استان، نقشه خط سیر حرکت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو و جدیدترین عکس‏ قدمگاه‌هاى منسوب به آن حضرت، از جمله ضمیمه‌های این پژوهش است. ادامه مطلب ...

 

جستاری در باب وجوه بلاغی آیات وقف

قرآن کریم از جنبه فصاحت و بلاغت مبتنی بر شیوه های بیانی خاص و عناصر بلاغی شگفت انگیز می باشد که زیبایی شناسی آن وصنایع ادبی آن قابل تفحص وتامل است. ازجمله نمونه های فصاحت کلام الهی، آیات مربوط به احسان، انفاق، قرض الحسنه، تعاون، صدقه به جوار ودر مفهومی عمومی وقف می‌باشد؛ که بررسی صور بلاغی وزمینه های گوناگون فصاحت وبلاغت دراین آیات، موجب درک بهتر و فهم صحیح‌تر آیات خواهد شد. و به واسطه‌ی آرایش عناصر بلاغی وشگردهای به کارگیری فنون بلاغت، زمینه های اثرگذاری معنای وقف در ذهن واندیشه مخاطب، آشکارتر می‌گردد. در همین راستا در این نوشتارکوشیده شده است تا با تبیین محتوایی آیات مرتبط با وقف، تمام جنبه های بیانی و بلاغی آن مورد تحلیل قرارگیرد، و نتایج حاصل از این پژوهش در جدول و نمودارهای مخصوص ارائه شود. در این مجال مختصر نشان داده شده است که حسنه وقف به عنوان عملی شرعی مورد تاکید قرآن بوده و درباب سبک بلاغی و زمینه های اثرگذاری وتفهیم آن، دارای جاذبه های بلاغی، و تصویرهای زیبای بیانی می‌باشد. ادامه مطلب ...

 

معرفی مجموعه 12 جلدی اسناد موقوفات اصفهان

در قدیم، داشتن زور و اسلحه‌ی بیشتر یا پیشرفته تر، موجب سیطره و سلطه بود. اما امروزه اطلاعات، این نقش را بر عهده گرفته و هرکس اطلاعات افزون‌تر داشته باشد، مسلط‌تر و سلطه افزون‌تری بر اوضاع دارد. اطلاعات، دانایی و دانسته‌هایی است که از طریق اسناد و مدارک یا رسانه‌ها به دست می‌آیند و مبادله می‌شوند. بنابراین اسناد و مدارک در انواع مختلف، مثل تاریخی، صنعتی، علمی، دینی، سیاسی و اجتماعی جایگاه بی بدیل و کارآمد در موفقیت فرد، نظام و تشکل‌ها در رقابت‌ها و جدال‌های کنونی بر عهده دارد. ادامه مطلب ...

 

بررسی، شرح و توضیح متن کامل وقف نامه حضرت علی

در این مقاله به معرفی یکی از وقف نامه های امام علی علیه السلام که آخرین و در عین حال کامل ترین وقف نامه حضرت می‌باشد و به «وصیت نامه» حضرت نیز مشهور است و قسمتی از آن در نامه 24 نهج البلاغه آمده است؛ پرداخته و علاوه بر بررسی، شرح و توضیح متن کامل وقف نامه به مواردی چون: نوشتن نام واقف، اهداف و انگیزه های وقف، مشخص کردن موقوفات، تعیین دقیق متولیان وقف و تعیین شروط برای آنان، تعیین خطوط کلى موارد مصرف موقوفات، شفافیت مفاد وقف، گرفتن شهود معتبر، مکتوب بودن وقف نامه، تعیین تاریخ وقف و... که از ویژگیهاى بارز و منحصر به فرد وقف‏ نامه ی حضرت می باشد، اشاره می نماییم، تا بر اساس آن علاوه بر آشنایی خوانندگان با وقف‌نامه‌ی حضرت و چیستی و چگونگی آن خط مش های اصلی و اصولی نظام وقف را روشن نموده و نظامی اصولی و هدفمند را برای واقفان و دست اندرکاران امر وقف ترسیم نماییم. ادامه مطلب ...

 

شناخت امامزاده محمد معروف به سلطان سبزه‌پوش

امامزاده محمد معروف به سلطان سبزه‌پوش در بین سه قریه چالشتر، اشکفتک و مهدیه واقع در غرب شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری مدفون است. طبق روایات این امامزاده واجب التعظیم نسبش با یازده واسطه (و به روایتی با هشت واسطه) به امام سجاد علیه السلام می‌رسد. مردم این منطقه الفتی دیرینه با این بزرگوار دارند و این مکان را به یک جایگاه تفریحی و زیارتی مبدل ساخته‌اند، و از آن‌جا که اعتقاد عمیقی به کرامات ایشان دارند به واسطه‌ی این بزرگوار حاجات خود را از خدای متعال خواسته و نذورات خود را در این مکان مقدس ادا می‌کنند. بنای این امامزاده بنا به روایات دو بار تجدید بنا شده است: یک بار در زمان صفویه و بار دوم در سال‌های اخیر. ادامه مطلب ...

 

وقفنامه ای از آقا مهدی ملک التجار

سنت پسندیده وقف به عنوان یکی از مصادیق بارزباقیات صالحات همواره در طول تاریخ مورد توجه افراد گوناگون باعلقه های قوی مذهبی وانسان دوستانه بوده است.یکی از این افراد آقا محمد مهدی ملک التجارممالک محروسه ایران (در زمان محمدشاه وناصرالدینشاه قاجار) است . وی با توجه به موقعیت اجتماعی وثروت خود در سال 1271 قمری ، طی وقفنامه ای پنج دهنه دکان درکاروانسرای دولت واقع در بازار تهران را برتمام مردم اعم از زن ومرد واطفال دارالایتام با ذکر مصارف درآمد آن برای تهیه لوازم مورد نیازمسجد وتعزیه خوانی واطعام و با تولیت آقا شیخ عبدالحسین وقف موبد شرعی نمود. مسجد معروف ملک واقع در بازار عباس آباد تهران از دیگر موقوفات مرحوم آقا مهدی ملک التجار میباشد. ادامه مطلب ...