مالکیت عرصه و اعیان (ملکی)

عرصه زمین است و اعیان، مستحدثاتی که روی زمین بنا می‌گردد و دارای کاربری‌های مسکونی، اداری، تجاری و... است. موقوفه به صورت اجاره یا اعیانی در اختیار افراد قرار داده می‌شود. حوادث‌های متعدد و فرسودگی بناهای وقفی ازجمله عواملی هستند که سبب شده، در گذشته، افراد به ویژه بازاریان با تأسیس بنا در زمین‌هایی که به صورت عرصه بوده است آن را به صورت مالکیت ملکی درآورند و حق‌الارضی به اداره اوقاف بابت ساخت مجدد بناهای ازبین رفته بپردازند. ازین رو در این مطالعه با استنساخ یک وقفنامه‌ مربوط به مالکیت اعیانی در شهر آمل این نوع از مالکیت بررسی می‌شود. ادامه مطلب ...

 

مبانی، عوامل و گستره وقف و شبه وقف در یهودیت با تأکید بر عهد عتیق

در علوم اسلامی وقف به نوعی از انفاق اطلاق می‌شود که در آن عین چیزی نگهداری شده ولی منافع آن برای رفع نیاز دیگران یا اجرای یکی از آموزه‌ها یا اهداف دینی مصرف می‌شود. گرچه نهاد وقف در این معنای خاص و با تمام احکام و لوازم آن ویژه‌ی عالم اسلام است ولی با اشکال و احکامی نسبتا متفاوت در همه‌ی سنت‌های دینی دیده می‌شود. این مقاله در پی گزارش و تحلیل آموزه‌ی وقف در 39 کتاب عهد قدیم است که اندیشه دینی و اجتماعی قوم یهود را از حدود 1400 سال پیش از میلاد تا هزار سال بعد می‌نمایاند. این پژوهش نشان می‌‎دهد که از یک سو در آیات بسیاری در تورات با گنج اندوزی و ثروت مبارزه شده و در صورت‏ استفاده نادرست و یا هدف شمرده شدن، به شدت نکوهیده شده است و از سویی دیگر بر گردآوری و انباشت سرمایه در جهت رفع حوایج نیازمندان هم‌کیش و حتی دگراندیشان تأکید گردیده است. تورات برتر از استحباب، برخی از انواع وقف را واجب می‌داند و تملّک، فروش، بازخرید، رهن و نقل و انتقال موقوفات را ممنوع دانسته و متخلفان را وعید عذاب داده است. وقف انسان، وقف زمین، وقف نخست زاده‌های انسان و بهایم، نوبر میوه‌ها و دیگرمحصولات، وقف منفعت، و وقف اشیاء و اموال منقول از جمله موارد تصریح شده در عهد عتیق است. گذشته از این، آیاتی در تورات وجود دارد که با موضوع وقف بی ارتباط نیست، بلکه سنخیت متجانس و مکملی دارند. این آیات به نوعی شبه وقف‌اند و دلالت به انفاق، صدقه، احسان، عمل صالح، و خیرخواهی دارند. ادامه مطلب ...

 

معرفی جلد اول مجموعه مقالات وقف و تمدن اسلامی

همایش علمی بین المللی وقف و تمدن اسلامی به همت سازمان اوقاف و امور خیریه جمهوری اسلامی ایران و بانک توسعه اسلامی عربستان و با همکاری نهادهایی علمی و اجرایی و با یاری اندیشمندان و اساتید بزرگ حوزوی و دانشگاهی جمهوری اسلامی ایران و اساتید مسلمان دانشگاه از سایر کشورهای جهان، در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه، بیست و دوم و بیست و سوم آبان‌ماه سال 1387 هجری شمسی در شهر اصفهان برگزار گردید. ادامه مطلب ...

 

معرفی قلک کتیبه دار موقوفه‌ی آستان قدس رضوی

در گنجینه‌ی موزه‌ی ملی ایران قلکی وجود دارد که به استناد کتیبه‌ی آن این اثر، موقوفه‌ی آستان قدس رضوی علیه‌السلام در عصر صفوی است. در این پژوهش ابتدا با ذکر پیشینهای از ظروف ذخیره سازی مسکوکات، به معرفی قلک موقوفه آستان قدس رضوی علیه‌السلام موجود در موزه ملی ایران پرداخته شده است. در ادامه پژوهش کتیبه‌های حک شده بر قلک نقل و بررسی گردیده‌اند که نتایج حاصل از این بررسی می‌تواند پاره‌ای از نواقص موجود در تاریخ تولیت منتشره از آستان قدس رضوی علیه‌السلام را برطرف نمایند. ادامه مطلب ...

 

کارکرد اماکن مذهبی (مساجد و بقاع متبرکه) در پدافند غیرعامل با رویکرد نقش مردم در دفاع

با توجه به این که از دیرباز مساجد و اماکن مذهبی در جوامع اسلامی ستاد مقدسی برای تعلیم و تربیت شایسته، یادگیری اصول عبودیت و بندگی، آموزشگاه راه و رسم زندگی فردی و اجتماعی، دانشگاه انسان ساز، خانه‌ی ارشاد و هدایت، محل مناسبی برای عملی ساختن ارزش‌های والای اخلاقی و رفتاری و مکانی برای ایجاد زمینه‌ی وحدت و یکپارچگی جامعه‌ی موحد و پایگاهی برای جهاد و نهضت اسلامی علیه حکام جور و ستم پیشه مطرح بوده است لذا بررسی نقش این اماکن در جنگ نرم و راه‌های ارتقاء کارکردهای آن با بهره‌مندی از ابزارهای پدافند غیرعامل و رویکرد نقش مردم در مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی ضروری است. این مقاله برخی تهدیدات ناشی از جنگ نرم را که تأثیرات مستقیم بر افکار و رفتار مردم دارد در جامعه اسلامی ایران را مورد بررسی قرار داده و به راه‌های مقابله با آن با بهره‌گیری از حضور مردم در اماکن مذهبی که خاستگاه فطری و دینی مردم هستند می‌پردازد. ادامه مطلب ...

 

بررسی یک سند وقفی از روزگار قاجاریه در استان مرکزی

نگارش و تنظیم وقفنامه‌ها از گذشته‌های دور تاکنون اسلوب وشیوه‌ی خاصی داشته است. شیوه‌ی انشای هر وقفنامه و اصطلاحات و تعابیر مختلف به کار رفته در آن نه تنها حکایت از نوع تفکر و اندیشه‌های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی مردمان آن عصر دارد بلکه در حوزه‌ی سند شناسی نیز در خور توجه بوده و می‌تواند مورد استفاده‌ی پژوهشگران حوزه‌ی زبان شناسی قرار گیرند. در این مقاله یکی از وقفنامه‌های متعلق به روزگار قاجاریه در شهر اراک (مرکز استان مرکزی) مورد بازخوانی قرار گرفته و سپس مسایل مختلف زبانی آن همچون روابط معنایی میان واژگان و ویژگی‌های نوشتاری و نکات دستوری وقفنامه بررسی و تحلیل شده است. ادامه مطلب ...

 

دو وقفنامه از امیرحسین خان عاصم السلطنه فرماندار زنجان

امیرحسین خان عاصم السلطنه از خاندان مظفری زنجان که مضمون مقاله در خصوص اوست، بعد از مشروطه و در زمان جنگ جهانی اول که اوضاع زنجان بحرانی بود، فرماندار این شهر بود و در بین مردم موقعیت بالایی داشت و همواره در امور خیریه و مذهبی پیش قدم بود. از وی وقفیات بسیاری در زنجان باقی مانده است. ادامه مطلب ...

 

آستانه‌ی امامزاده یحیی در زواره

در میان شهرهای شیعه نشین و مناطقی از ایران که ویژگی آب و هوایی آن با شبه جزیره عربستان و عراق، مطابقت داشت و پذیرای قدوم مبارک امامزادگان علیهم ‌السلام گردید، شهر زواره است که به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه‌های کاروانی که به سوی مشهد رضوی ختم می‌گردد، علویان به اقامت در آن رغبت داشتند. پیوستگی این بزرگان با خاندان طهارت، سجایای اخلاقی، علمی و معرفتی آنان و مظلومیت ایشان موجب گردید تا اهالی از مهاجران مذکور به خوبی استقبال کنند و زمینه‌های رفاه و آرامش آن عزیزان را به بهترین نحو فراهم سازند. ادامه مطلب ...

 

آب انبار شیخ علیخان زنگنه(اسدآباد)

بنای آب انبار شیخ علیخان در تاریخ 21 / 02 / 1376 به شماره 1873 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بی تردید، اوضاع جغرافیایی ایران تأثیری غیر قابل انکار در خلق آثار معماری این سرزمین داشته است. از دیرباز ایرانیان به امر ذخیره‌سازی آب‌ توجه داشته‌اند و برای تحقق بخشیدن به این امر (آب انبار) را بنیان گذارده‌اند. آب انبارها معمولا در کنار بناهایی همچون مسجد و حمام احداث میگشته تا به راحتی در دسترس عموم قرار گیرد. نمونهایی از این گونه بناهای عامالمنفعه در شهرستان اسدآباد، آب انبار شیخ علیخان زنگنه میباشد،که توسط شیخ علیخان زنگنه وزیر اعظم شاه سلیمان صفوی در کنار بناهایی نظیر مسجد و حمام احداث گشته است. در این مقاله سعی شده این بنای ارزشمند از لحاظ تاریخی و معماری مورد بررسی قرار گیرد. ادامه مطلب ...