از مجموع آيات قرآن برمىآيد كه امربه معروف و نهى ازمنكر دو مرحله دارد؛ يكى مرحله فردى كه در اين مرحله، همه افراد جامعه مسؤوليت دارند و شعاع عمل آن در حد تذكر و اندرز، اعتراض، انتقاد و مانند آن است و دوم مرحله اجتماعى كه شعاع قدرت آن وسيع است و قصاص و اجراى حدود را هم در برمىگيرد و به طور طبيعى از شئون حكومت اسلامى محسوب مىشود.
آمران به معروف و ناهيان از منكر در راستاى حفظ وحدت جامعه و محور حبلالله مسؤوليت دارند1. ائمه و معصومین حسّاس‌ترين و مهم‌ترين نقاطى را كه باعث فساد در جامعه و انحراف در دين مىشد، براى «نهى از منكر» انتخاب مىكردند2. به گونه‌ای که يكى از بارزترين هدفهاى قيام امام حسين علیه السلام، امر به معروف و نهى از منكر است. امام روش پرداختن به رويكردها و اهداف را نيز امر به معروف و نهى از منكر معرفى كرد، ایشان كه مشاهده مىكرد جامعه اسلامى پس از ارتحال پيامبر اكرم صلّی الله علیه و آله به خصوص در جريان خلافت خليفه سوم و پس از شهادت امام على علیه السلام عمل نكردن به كتاب خدا و سنت و سيره پيامبر اكرم و امام على علیهما السلام بوده است و احكام اسلامى را زير پا گذاشته و سرنوشت جامعه اسلامى را به دست گرفته و چقدر از حقايق اسلام دور افتاده و جامعه نيز نسبت به ارزشهاى اسلامى بى‌تفاوت گشته است و در حقيقت مَسخ ارزشها شده است و امت اسلامى استحاله فرهنگى گشتهاند و نه تنها امر به معروف و نهى از منكر نمىكنند و امر به معروف و نهى از منكر شيوع پيدا كرد بلكه معروف را منكر و منكر را معروف مىبيند و لذا امام حسين علیه السلام عنصر امر به معروف و نهىاز منكر را عنصر ماهوى و مقوم اصلى قيام خويش معرفى مىنمايد و مىنويسد؛ «اريد ان آمر بالمعروف و انهى عن المنكر»3 يعنى اصلاح جامعه اسلامى كه هدف و فلسفه قيام و نهضت حسينى است با روش امر به معروف و نهى از منكر و با رويكرد و بازگشت به سنت و سيره پيامبر و على تحقق مىيابد4.
سید احمد سجادی
پی‌نوشت‌ها:
1) تفسیر نمونه، جلد 3، ص 35-41
2) امر به معروف و نهی از منکر، محمد سروش، جلد 1، ص 166
3) بحار الانوار، جلد 44، ص 329
4) مقالات، جمعی از نویسندگان، ص 207
