مراقبات ماه رجب

اشاره:

«... و از علماي معاصر كتب شيخ جليل‌القدر، عارف بالله حاج ميرزا جواد ملكي تبريزي(قدس سره) را مطالعه كن» (امام خميني(رحمت الله علیه)). «اين كتاب [المراقبات] درياي لبريزي است كه در سنگ و پيمانه نگنجد و مؤلف آن پيشواي والامقامي است كه بلنداي شخصيت او با هيچ مقياسي قابل اندازه‌گيري نيست.» (علامه طباطبايي(رحمت الله علیه)) پس، تو خود حديث مفصل بخوان از اين مجمل.

معارف

يكي از مراقبت هاي مهم در اين ماه [رجب] به ياد داشتن حديث «ملك داعي» مي‏باشد كه از پيامبر (صلّي اللّه عليه و آله و سلّم) روايت شده كه فرمود: «خداي متعال در آسمان هفتم فرشته‏اي را قرار داده است كه «داعي» گفته مي‏شود. هنگامي كه ماه رجب آمد، اين فرشته در هر شب اين ماه تا صبح مي‏گويد: خوشا به حال تسبيح‌كنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداي متعال مي‏فرمايد: همنشين كسي هستم كه با من همنشيني كند، فرمانبردار كسي هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشايش هستم. ماه ماه من، بنده بندة من و رحمت رحمت من است. هر كسي در اين ماه مرا بخواند او را اجابت مي‏كنم و هر كس از من بخواهد به او مي‏دهم و هر كس از من هدايت بخواهد او را هدايت مي‏كنم. اين ماه را رشته‏اي بين خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس آن را بگيرد به من مي‏رسد».
افسوس از كوتاهي ما در طاعت خدا كجايند شكرگزاران كجايند تلاشگران آيا عاقلان توان فهم حق اين نداي آسماني را دارند چرا جوابي نمي‏شنوم كجايند عارفاني كه مي‏دانند كسي توان شكر اين نعمت را ندارد كجايند كساني كه اقرار به كوتاهي و عجز دارند كه در جواب اين منادي آسماني بگويند: اجابت كرده و ياريت مي‏كنيم درود و سلام بر تو اي منادي خداي زيبا و جليل، شاه شاهان، مهربان‌ترين مهربانان، خداي بردبار و كريم، رفيق دلسوز، صاحب عفو بزرگ، تبديل كننده بديهاي انسان به خوبيها اينان بندگاني گناهكار و طغيانگر، پست و اسير شهوتها و غفلتها مي‏باشند.
اي فرستاده بزرگ خدا مردگان بظاهر زنده را صدا مي‏كني كساني كه قلبهايشان مرده و عقلهايشان جدا و روحهايشان فاسد شده چرا مردگان را صدا مي‏زني كساني كه صداي تو سودي به آنان نمي‏رساند، مگر اينكه با نداي تو قلبها زنده شده، عقلها بازگشته و روحها بيدار شود و درباره ارزش و بهاي گران اين نداي آسماني و بزرگي پروردگار و پستي نفس و سختي آزمايش و بدي حال خود بينديشند. آنان شايسته راندن و دور نمودن و لعنت و عذاب هستند، ولي وسعت رحمت پروردگار باعث اين دعوت بزرگ شده است، آن هم با اين زبان و بيان لطيفي كه بالاتر از تصور انسان و خواسته و آرزوي اوست. اكنون با واسطه قرار دادن اين نداي آسماني و لطف بزرگ از خدا مي‏خواهيم ما را موفق به اجابت اين دعوت و كرامت بزرگ بدارد.
اي وعده دهنده سعادت با خوش‏آمد گويي و كمال ميل و جانفشاني نداي تو را اجابت مي‏كنيم؛ زيرا ما را به تسبيح كردن مالك كريم خود توجه دادي و ما را ترغيب به اطاعت از مولاي مهربان خود كردي و ما را به كرامت پروردگار رساندي. اي منادي زبان حال افراد پست پاسخت مي‏دهند كه ما را بهره‏مند ساخته و بزرگ داشتي و دعوت به بزرگ‌ترين سعادتها نمودي. پستي و فساد و كوچكي ما كجا و تسبيح و تمجيد خدايمان كجا خاك كجا و خداي خدايان كجا آلوده به پليديها كجا و مجلس پاكان كجا و اسير در زنجير كجا و منزل آزادگان كجا؟ ولي لطف پروردگار باعث شده تا به ما اجازه تسبيح خود را بدهد. و حكمت او ما را مشرّف به اين تكليف كرده است. چه رسوايي بزرگي اگر بعد از اين بخشش بزرگ در تسبيح او كوتاهي و در فرمانبرداري او سستي كنيم چه آقاي كريمي و چه بنده‏هاي پستي، چه خداي بردبار و چه بندگان كم عقلي!
با گوش دل شنيديم آنچه را از پروردگار به ما رساندي كه «من همنشين كسي هستم كه با من همنشيني كند» در حالي كه بزرگي اين ابلاغ هر زباني را در عالم امكان و در تكليف جواب آن، لال كرده و عاقلان از زيبايي اين كرامت متحير شدند. اگر هر كدام از مشرف‌شدگان به اين خطاب داراي بدن تمام جهانيان و روحهاي تمام صاحبان روح بودند و تمام آن را در جواب و براي بزرگداشت اين خطاب فدا مي‏كردند، چيزي از حقوق آن را ادا نكرده و شكر حتي جزيي از آن را نمي‏توانستند بجا آورند.
پس چرا انسان بيكاره پست از اجابت اين دعوت غفلت مي‏كند و در استفاده از اين منزلت و مقام بزرگ كوتاهي مي‏كند و به اين هم بسنده ننموده و بجاي تمجيد و تسبيح خدا، كسي را تمجيد مي‏كند كه تمجيدش مستوجب آتش بوده، و به جاي همراهي با فرشته‏هاي نزديك خدا و پيامبران، در مجلسي كه پروردگار جهانيان حضور دارد، به قرين شدن با جن‏ها و شيطان‏ها در ميان طبقات جهنم راضي مي‏شود.
عجيب‏تر از اين ديده‏اي ديده‏اي كه خالق مخلوق را براي همنشين خود بخواند ولي مخلوق اجابت نكند و در حالي كه آقا مناجات بنده و انس او را دوست دارد، بنده از قبول عنايت او خودداري كند پس با تأسف و اعتراف به غفلتهاي خود و با ناچاري جواب مي‏گوييم: بله، اي پروردگار و آقا و اي مالك و مولا اگر توفيق تو نصيب ما شده و در اين دعوت عنايت تو شامل حال ما شود و با اين دعوت ما را به كرامت برساني ‌ـ‌ چنانچه از كرم تو جز اين انتظار نمي‏رود و از كمال بخشش تو جز اين انتظاري نيست ‌ـ‌ چه سعادت بزرگي كه در اين صورت به بالاتر از آرزوي خود مي‏رسيم. ولي واي بر ما اگر جز اين باشد در اين حالت چه كنيم با اين تيره روزي و مجازات دوري از رحمت حق پس مي‏گوييم: و هيچ خدايي جز تو نيست.
تو را تسبيح و تمجيد مي‏كنيم. ماييم ستمگران. خدايا به خود ستم كرديم و اگر ما را نبخشي و به ما رحم نكني از زيانكاران خواهيم بود. بلكه به ناچاري بيشتر جسارت كرده، ذلت و پستي خود را آشكار نموده، با قسمهاي بزرگي نيز آن را تأكيد كرده و عرض مي‏كنيم: قسم به عزت و جلالت اي پروردگار ما!
حتماً از دستورات تو سرپيچي، خود را هلاك كرده و بر تو مي‏شوريم و فاسد مي‏شويم، اگر با توفيق خود ما را نگهداري نكني و با عنايت خود بر ما خوبي نكني. زيرا توان و نيرويي نيست مگر با ياري تو.
پس از اين با توفيق تو بيشتر گفته و با ياري تو در خواستن خود پافشاري مي‏كنيم و به جناب قدس تو كه نه، بلكه به حضرت رحمت و لطفت بخاطر جلب عطوفت آقاي خود و نازل شدن رحمت پروردگار خود عرضه مي‏داريم: اي كريم‌ترين كريمان و اي بخشنده‏ترين بخشندگان اي كسي كه خود را لطف ناميده است اين منادي ما را در اين ماه بزرگ به كرم تو دعوت و به لطف و رحمتت اشاره و بزرگواري و بزرگداشت تو را براي ما گفت (ماه ماه من است و بنده بنده من و رحمت رحمت من) بنابراين با اين دعوت ما ميهمانان دعوت شده تو و درماندگان درگاهت گرديديم.
و تو كسي هستي كه دوست نداري ميهماندار از ميهمان خود پذيرايي نكند، گرچه ميهمان بر اثر عدم پذيرايي از بين نرود و ميهماندار از كساني باشد كه پذيرايي دارايي او را كم كند. و اگر از ما پذيرايي نكني، در پناه تو گرسنه مانده و از بين مي‏رويم در حالي كه پذيرايي و احسان دارائيت را بيشتر مي‏كند. اي كسي كه نيكوكاري چيزي از او كم نكرده و محروم نمودن چيزي به او اضافه نمي‏كند ما را بخاطر بديمان مجازات مكن.
كسي هستي كه بهاي بيشتري به من دادي و به كساني كه مهمان نبوده ولي مضطر باشند، وعده اجابت دادي و در كتابت وعده بر طرف كردن گرفتاري آنان را دادي و اكنون اي پروردگار ما محتاج بخشايش تو و نجات از مجازات دردناكت مي‏باشيم و هيچ نياز و اضطراري بالاتر از اين اضطرار نيست. پس كجاست اجابت و بر طرف كردن گرفتاري اي بخشاينده دست ما را بگير و از ورطه هلاكت شدگان و سقوط زيانكاران نجات ده. و چنانچه ماه، ماه تو، بنده، بنده تو و رحمت رحمت تو است، دست زدن و گرفتن طناب نجات تو نيز تنها با توفيقي از جانب تو ميسر است. زيرا تمام خيرها از تو بوده و در غير تو يافت نمي‏شود. از كجا به خير برسيم در حالي كه خيري يافت نمي‏شود مگر از ناحيه تو و چگونه نجات پيدا كنيم در حالي كه كسي نمي‏تواند نجات يابد مگر با كمك تو.
اي كريم! اگر عدل تو ما را اجابت نموده ولي ترازوي حكمتت ما را رد كند و بگويد: فضل و بخشش بر شما خلاف حكمت و موفق نمودن شما خلاف عدالت در قضاوت است زيرا سزاوار فضل و بخشش نبوده و خوبي به شما كار درستي نيست بخاطر اين كه گناهان روي شما را سياه و غفلت از ياد من قلوب شما را تيره و دوستي دنيا نفس و عقل شما را مريض كرده و رحمت من گرچه شامل هر چيزي هست ولي مگر سخنم را در كتابم نشنيديد كه: رحمتم را براي متقين قرار مي‏دهم. [1] و من گرچه ارحم الراحمين و بخشنده مهرباني هستم ولي مجازاتم نيز سخت و شديد است و اگر حكمتم در ميان آفريدگانم نبود.
كه اهل عدل و فضل را از ديگران جدا نمايم در كجا زيبايي و بزرگي من به روشني آشكار مي‏شد، ما نيز در جواب قضاوت حكمتت با آموزش و ياري تو مي‏گوييم: شكي نيست كه سزاوار فضل و بخشايش تو نيستم اما اي كريم اگر سزاوار فضل بودن شرط بهره‏مندي از فضل تو بود هيچگاه فضل تو در جهان آشكار نمي‏شد. زيرا غير تو بجز از جانب تو نه خيري دارد و نه سزاوار چيزي است سزاواري فضل تو نيز فضلي است از جانب تو و امكان ندارد فضل از سزاوار فضل بودن بوجود آيد. و در مورد سياهي چهره و تيرگي قلبهايمان نيز به همين صورت جواب مي‏دهيم زيرا تمامي نورها در تو و از جانب تو است.
بنابراين اگر ما را نوراني نكني چگونه نوراني شويم و اگر ذرّه‏اي از نور و روشني خود را به ما عنايت فرمايي و ما را با دادن ذره‏اي از زندگي خود، بزرگ بداري ما را زندگي و شفا داده و كامل و نوراني خواهي نمود. و آيه قرآن (رحمت خود را براي متقين قرار مي‏دهم)[2] نيز با اميدواري و آرزوها و دعاي ما منافاتي ندارد. زيرا ما نيز توقع داريم از فضل خود به ما تقوا عنايت فرمايي. چنانچه به متقين عطا فرمودي و سپس رحمتت را نصيب ما سازي.
وانگهي اين فرمايش تو فقط تصريح مي‏كند كه رحمت خود را براي افراد با تقوا قرار داده‏اي و نفرموده‏اي كه غير آنها را از رحمت خود بهره‏مند نمي‏سازي. و در جواب اين كه اگر اهل فضل و عدل را از ديگران جدا نكنم، زيبايي و بزرگيم در كجا بروشني جلوه مي‏كنند، مي‏گوييم براي آشكار شدن بزرگي، عدل و مجازات تو كافي است ستيزه‏گران و كساني را كه از روي تكبر تو را عبادت نمي‏كنند، مجازات نمايي و با عدلت با آنان رفتار نمايي تا بزرگي و عدل تو بخوبي آشكار شود، و غير از من افرادي داري كه آنان را مجازات نمايي ولي من كسي را بجز تو ندارم كه به من رحم كند. اقرار كنندگان به آنچه مي‏خواهي و گدايان و دعا كنندگان و اميدواران و اهل ترس و حياي از تو كجا و آشكار شدن بزرگيت كجا؟
بخصوص كه، اگر چه گناهكاريم ولي به اوليا و دوستان فرمانبردارت متوسل مي‏شويم و رويمان گرچه سياه است ولي با روي پاك دوستان پاكت كه نزد تو درخشان است به تو توجه مي‏كنيم و دلهاي ما گرچه تاريك است ولي از نور بندگان عارف به تو، روشني مي‏گيريم. و اگر دوستي دنيا دلهاي ما را مريض و عقلهاي ما را نابود كرده، ولي محبت اولياي تو آن را زنده كرده و اگر فضل تو در بندگان چنگ زننده به دستگيره فضل و دامن كرمت آشكار مي‏شود، چه اشكالي دارد كه فضل آنان نيز در اهل ولايت آنان كه به دستگيره محبت آنان چنگ زده‏اند، ظاهر شود.
و اگر عدل تو در مورد ثبوت ولايت آنان، با ما بحث كند، گرچه معلوم نيست ولايت آنان در ما باشد، ولي شكي نيست كه دشمنان تو و دشمنان آنها فقط بخاطر ولايت آنان با ما دشمني مي‏كنند. و مدت زيادي بخاطر اولياي تو ما را آزار دادند. و همين مقدار كافي است كه به دامن عفو و دستگيره فضل و كرمت و رشته اوليايت چنگ زنيم.
بنابراين به خاطر فضل و كرمت و به خاطر مقام اوليايت، محمد و آل او، صلواتي بي‏پايان بر آنان فرست، صلواتي كه با آن گناهان ما را آمرزيده عيبهاي ما را اصلاح و عقل و نور ما را با آن كامل كني و خود و آنان را به ما بشناساني و ما را به خودت و آنان نزديك نمايي و مقام ما را در همنشيني با آنان نزد خود بالا ببري، و با اين صلوات از ما خوشنود شده آنچنانكه هيچگاه از ما خشمگين نشوي تا در حالي كه از تو راضي بوده و تو نيز از ما راضي باشي بر تو وارد شويم، و ما را به آل محمد صلّي اللّه عليه و آله و سلّم ملحق نمايي همراه با شيعيان نزديك و اولياي گذشته آنان در جايگاه راستي نزد پادشاه توانا ‌ـ‌ كه در آنجا از نعمتها بهره‏مندند ـ[3] و بر محمد و آل پاك او صلوات فرست كه هر چه خدا خواهد، همان است و قدرتي جز او نيست».
از ديگر مراقبتها در اين ماه اين است كه سالك معني ماه حرام را بداند تا مواظب تمام كارها و حالتها و حتي اموري كه وارد قلبش مي‏شود باشد. و بداند كه سه ماه رجب، شعبان و رمضان ماه عبادت است. بنابراين سزاوار است طالبان علم در آن ماهها عبادت را مقدم بر تحصيل علم نمايند، گرچه تحصيل علم نيز از برترين عبادتهاست.

پی‏نوشت‏ها:

* ـ برگرفته از كتاب المراقبات، ميرزاجوادآقا ملكي تبريزي، فصل هشتم، ص 96.
[1] ـ «فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ»؛ (اعراف/ 156).
[2] ـ همان.
[3] ـ قمر/ 55.

منبع: http://www.hawzah.net
/خ