بهروز وثوقی
بهروز وثوقی (زادهٔ ۲۰ اسفند 1316 در خوی) هنرپیشه ایرانی پرسابقه و سرشناس سینما و تئاتر اهل ایران است. او برادر چنگیز وثوقی و شهراد وثوقی است که هر دو در ایران به کار هنرپیشگی مشغول‌اند. وثوقی قبل از بازیگری در سینما، کارمند ادارهٔ دارایی و بعد دوبلور و گویندهٔ رادیو تلویزیون بود. بهروز وثوقی که محبوبیتی افسانه‌ای بین مردم و سینما دوستان دارد، همواره یکی از محبوب‌ترین چهره‌های سینمای ایران بوده‌است.
فعالیت هنری
بهروز وثوقی در آثار کارگردانان نامداری چون ساموئل خاچیکیان، ناصر تقوایی، امیر نادری، فریدون گُله، مسعود کیمیایی، خسرو هریتاش، علی حاتمی، ژان نگولسکو، رضا بدیعی، شیرین نشاط، جیمز فارگو، بهمن قبادی، جلال مقدم و شاپور قریب ایفای نقش کرده و در موفقیت بهترین فیلم‌های مسعود کیمیایی همچون قیصر، گوزنها، داش آکل، رضا موتوری و خاک تأثیر فراوانی داشته‌است.
او در طول فعالیت هنری‌اش بارها نامزد و برنده جوایز جشنواره‌های مختلف شد که از مهمترین آن‌ها می‌توان به کسب دو مجسمهٔ سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم‌های قیصر و رضا موتوری، و جایزهٔ بز بالدار جشنواره جهانی فیلم تهران برای فیلم گوزنها اشاره کرد. بهروز وثوقی به‌خاطر نقش شمایل‌وارش در فیلم قیصر از سوی سینمادوستان ایرانی به «قیصر سینمای ایران» ملقب شده‌است.
بهروز وثوقی در صحنه ای از فیلم قیصر
زندگی‌نامه و کارها
بهروز وثوقی در سال ۱۳۱۶ در خوی به دنیا آمد. به گفته خودش از شش ماهگی به تهران آمد و در خیابان خرمشهر ساکن شد. شخصی به نام مسعود صمدی در سال ۱۳۳۴ در ۱۸ سالگی بهروز وثوقی را مطرح کرد. بازی در نقش‌های متفاوت و شخصیت‌های به‌یادماندنی سینمای ایران مانند مردی که قاتلش را کشت، داش آکل، سید در گوزنها، مجید ظروف چی در سوته دلان، ممل آمریکایی، زائر محمد (شیر محمد) در تنگسیر، رضا موتوری، ابی نسیه در کندو، دکتر رستگار در سازش، سرهنگ نصرالله در کاروانها وی را تبدیل به یکی از محبوب‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران کرده‌است.
او از سال ۱۳۳۷ با بازی در فیلم طوفان در شهر ما به سینما آمد و تا سال ۱۳۴۷ در نقش‌های متفاوت اما نچندان پررنگی ظاهر شد. نخستین فیلم سینمایی مورد توجه او صد کیلو داماد به کارگردانی عباس شباویز در سال ۱۳۴۰ بود. وی در سال ۱۳۴۸ توسط مسعود کیمیایی به فیلم قیصر دعوت شد و این نقطه شروع وی به عنوان یک بازیگر مطرح بود، بازی وی در این فیلم مورد توجه عموم و علاقه‌مندان به سینما قرار گرفت. جوان اول آن سالهای سینمای ایران در بسیاری از فیلم به ایفای نقش پرداخته‌است. از جمله فیلم‌های مطرحی که وی در آن به ایفای نقش پرداخته‌است می‌توان به سوته‌دلان، ذبیح، کندو، داش اکل، خاک، بلوچ، تنگسیر، همسفر، ممل آمریکایی، رضا موتوری، دشنه، طوقی، گوزنها، سازش، کاروانها، ملکوت، گرگ بیزار، فرار از تله، قهرمانان و زرین اشاره کرد. بهروز وثوقی پس از آن به آمریکا رفت تا در فیلم «گربه در قفس» ساخته تونی زرین‌دست بازی کند که اقامت او در آمریکا با انقلاب اسلامی مصادف شد. در سال ۲۰۰۰ داوران جشنواره فیلم سانفرانسیسکو جایزهٔ آکیرا کوروساوا را به عباس کیارستمی اهدا کردند و او نیز به بهروز وثوقی تقدیم کرد. وثوقی بعد انقلاب دوستی خود را با ناصر ملک مطیعی و جمشید مشایخی حفظ نموده و به گفتهٔ خودش فقط با این دو هنرپیشه در داخل کشور در ارتباط است. هنرپیشه مشهور آمریکایی آنتونی کویین بازیگر نقش حمزه در فیلم محمد رسول‌الله چندین سال رابطهٔ بسیار صمیمانه‌ای با وی در آمریکا داشته‌است. وثوقی در سال ۱۹۷۸ در فیلم کاروانها به همراه آنتونی کوئین و کریستوفر لی به ایفای نقش پرداخت. وی همیشه در قراردادهای خود از عقیده خاصی برخوردار بود و آن این بود که در فیلمی به‌عنوان نقش اول در ابتدای فیلم اگر نام او نوشته نمی‌شد، در آن فیلم ایفای نقش نمی‌کرد، هرچند این مسئله برای فیلم‌سازان هم حایز اهمیت بود و باعث پرفروشیِ اثر آن‌ها می‌گردید. در حادثهٔ آتش‌سوزی سینما رکسِ آبادان در مرداد ۱۳۵۷، ازدحام جمعیت برای تماشای فیلم گوزن‌های بهروز وثوقی بود
کارنامه هنری
بهروز وثوقی در آثار کارگردانان نامداری چون ساموئل خاچیکیان، ناصر تقوایی، امیر نادری، فریدون گُله، مسعود کیمیایی، خسرو هریتاش، علی حاتمی، ژان نگولسکو، رضا بدیعی، شیرین نشاط، جیمز فارگو، بهمن قبادی، جلال مقدم و شاپور قریب ایفای نقش کرده‌است.
وی همچنین با بازیگران نامداری چون کامرون میچل، کریستوفر لی، آنتونی کویین، پوری بنایی، داریوش اسدزاده، جمشید مشایخی، رضا کرم‌رضایی، پرویز فنی‌زاده، عزت‌الله انتظامی، گوگوش، مونیکا بلوچی، لیلا فروهر، شهره آغداشلو، ناصر ملک‌مطیعی، فرامرز قریبیان، رضا بیک ایمانوردی، شهلا ریاحی، پروین خیربخش، نوری کسرایی، فخری خوروش، جنیفر اونیل، محمدعلی کشاورز، بهزاد فراهانی، گلشیفته فراهانی، فرزانه تأئیدی، ایرج قادری، داود رشیدی، جیمز کارن، استوارت ویتمن، الکه زومر، بهمن مفید، جعفر والی، اکبر مشکین، ایرن زازیانس، کورنبرگ ریس و جف دانیلز همبازی بوده‌است.
بهروز وثوقی از ستایش‌شده‌ترین و به عقیدهٔ بسیاری از اهالی سینما و هنرمندان (مانند فریبرز عرب نیا، خسرو شکیبایی، پرویز فنی‌زاده، پرویز پرستویی، داریوش اقبالی، بهمن قبادی، مهدی هاشمی، فاطمه معتمدآریا، پژمان بازغی، حامد بهداد، سعید راد و شهاب حسینی و بابک حمیدیان...) بهترین بازیگر تاریخ سینمای ایران است. آخرین کار هنری و اولین کار بهروز وثوقی در صحنه تئاتر در ایران، بازیگری در نمایشنامه موضوع جدی نیست از لویی جی پیراندلو، نویسنده بنام ایتالیایی به ترجمه و کارگردانی ایرج انور بود که در تابستان ۱۳۵۷ در انجمن ایران و آمریکا به اجرا درآمد و نقش مقابل او را شهره آغداشلو به عهده داشت. تلویزیون ملی ایران این نمایش را به کیفیت عالی ضبط کرد اما هرگز پخش نشد.خسرو شکیبایی، بهمن قبادی و عباس کیارستمی از بهروز وثوقی بارها به‌عنوان کسی که دیدن فیلم‌هایش آن‌ها را به سینما علاقه‌مند کرده‌است یاد کرده‌اند. او و گوگوش بین سالهای ۱۳۵۴ تا ۵۵ زن و شوهر بودند.
فیلم‌شناسی
پیش از انقلاب
عنوان سال انتشار نقش کارگردان
نفس بریده ۱۳۵۷ نبی سیروس الوند
کاروانها ( مشترک با ایالات متحده امریکا ) ۱۳۵۶ نصرالله جیمز فارگو
سوته دلان ۱۳۵۶ مجید علی حاتمی
ملکوت ۱۳۵۵ خسرو هریتاش
ماه عسل ۱۳۵۵ رضا فریدون گله
بت‌شکن ۱۳۵۵ علی شاپور قریب
بت ۱۳۵۵ صادق ایرج قادری
همسفر ۱۳۵۴ علی مسعود اسداللهی
کندو ۱۳۵۴ ابی فریدون گله
ذبیح ۱۳۵۴ ذبیح محمد متوسلانی
گوزنها ۱۳۵۳ سید رسول مسعود کیمیایی
ممل آمریکائی ۱۳۵۳ ممل شاپور قریب
سازش ۱۳۵۳ جواد / دکتر رستگار محمد متوسلانی
نفرین ۱۳۵۲ نقاش ناصر تقوایی
گرگ بیزار ۱۳۵۲ مازیار پرتو
خاک ۱۳۵۲ صالح مسعود کیمیایی
تنگسیر ۱۳۵۲ زائر محمد امیر نادری
غریبه ۱۳۵۱ قاسم شاپور قریب
دشنه ۱۳۵۱ عباس چاخان فریدون گله
بلوچ ۱۳۵۱ بلوچ مسعود کیمیایی
یک مرد یک شهر ۱۳۵۰ امیر شروان
فرار از تله ۱۳۵۰ مرتضی جلال مقدم
رشید ۱۳۵۰ پرویز نوری
داش‌آکل ۱۳۵۰ داش آکل مسعود کیمیایی
لیلی و مجنون ۱۳۴۹ قیس سیامک یاسمی
قهرمانان ( مشترک با ایالات متحده امریکا) ۱۳۴۹ جهان ژان نگولسکو
طوقی ۱۳۴۹ مرتضی علی حاتمی
رضا موتوری ۱۳۴۹ رضا موتوری مسعود کیمیایی
دور دنیا با جیب خالی ۱۳۴۹ خسرو پرویزی
پنجره ۱۳۴۹ سهراب جلال مقدم
قیصر ۱۳۴۸ قیصر مسعود کیمیایی
دنیای آبی ۱۳۴۸ صابر رهبر
دزد سیاهپوش ۱۳۴۸ حسین سیمرغ امیر شروان
هنگامه ۱۳۴۷ ناصر محمدی
من هم گریه کردم ۱۳۴۷ ساموئل خاچیکیان
گرداب گناه ۱۳۴۷ بهروز مهدی رئیس فیروز
دشت سرخ ۱۳۴۷ بهرام حکمت آقانیکیان
تنگه اژدها ۱۳۴۷ سیامک یاسمی
بیگانه بیا ۱۳۴۷ امیرمحمد مسعود کیمیایی
بر آسمان نوشته ۱۳۴۷ ابراهیم زمانی آشتیانی
وسوسه شیطان ۱۳۴۶ محمد زرین دست
زنی به نام شراب ۱۳۴۶ محسن امیر شروان
دالاهو ۱۳۴۶ برزو سیامک یاسمی
ایمان ۱۳۴۶ مهدی رئیس فیروز
هاشم خان ۱۳۴۵ علی محمد زرین دست
خداحافظ تهران ۱۳۴۵ ساموئل خاچیکیان
بیست سال انتظار ۱۳۴۵ مجید مهدی رئیس فیروز
امروز و فردا ۱۳۴۵ عباس شباویز
عروس دریا ۱۳۴۴ چنگیز آرمان هوسپیان
دزد بانک ۱۳۴۴ جبار اسماعیل کوشان
لذت گناه ۱۳۴۳ سیامک یاسمی
دختر ولگرد ۱۳۴۳ آرامائیس آقامالیان
فرشته‌ای در خانه من ۱۳۴۲ آرامائیس آقامالیان
گل گمشده ۱۳۴۱ عباس شباویز
صد کیلو داماد ۱۳۴۰ عباس شباویز
پس از انقلاب
عنوان سال انتشار نقش کارگردان
گربه در قفس ( در ایالات متحده) ۱۹۷۸/۱۳۵۷ محمد زرین دست
وقت گردش کننده ( در ایالات متحده ) ۱۹۷۸/۱۳۵۷ تام کندی
دفینه ( در ایالات متحده ) ۱۹۸۰/۱۳۵۹ ساحل تام کندی
ابوالهل ( در مصر ) ۱۹۸۰/۱۳۵۹ فرانک شفنر
گروگان ( در آلمان غربی ) ۱۹۸۳/۱۳۶۲
چشمهایش ( در آلمان غربی ) ۱۹۸۶/۱۳۶۵
ترور در بورلی هیلز ۱۹۹۰/۱۳۶۹ جان مایهرس
وحشت در بورلی هیلز ۱۹۹۰/۱۳۶۹ جان مایهرس
تهدید ( در ایالات متحده ) ۱۹۹۰/۱۳۶۹ سیروس نورسته
عبور ( در هلند - بلژیک ) ۱۹۹۹/۱۳۷۸ نورا هوپ
پل های شکسته ۲۰۰۴/۱۳۸۳ رفیق پویا
زرین ۲۰۰۵/۱۳۸۴ عبدول شیرین نشاط
شب های اضطراب ( در آلمان غربی ) ۲۰۰۶/۱۳۸۵ محمد ناطق
۲ اسب نر ( نیمه تمام ) فرانسیس فورد کاپولا
فصل گرگدن ( در ترکیه ) ۲۰۱۱/۱۳۹۰ بهمن قبادی
مجموعه تلویزیونی بلبل ( در ایالات متحده ) رضا بدیعی
مجموعه تلویزیونی تاج فالکون ( در ایالات متحده ) رضا بدیعی
نمایش
موضوع جدی نیست (۱۳۵۷) - از لوئیجی پیراندلو - مترجم و کارگردان: ایرج انور
رستمی دیگر اسفندیاری دیگر - سیاوش اوستا
پروانه‌ای در مشت - ایرج جنتی عطایی
یک رؤیای خصوصی (۱۳۹۲)- ایرج جنتی عطایی
جوایز و دستاوردها
داخلی
جشنواره فیلم سپاس تهران
برنده جایزه مجسمه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد در دومین دوره در سال ۱۳۴۸ برای بازی در فیلم قیصر
برنده جایزه مجسمه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد در سومین دوره در سال ۱۳۴۹ برای بازی در فیلم رضا موتوری
نامزد جایزه مجسمه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد در چهارمین دوره در سال ۱۳۵۰ برای بازی در فیلم داش آکل
جشنواره جهانی فیلم تهران
برنده جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در سومین دوره در سال ۱۳۵۳ برای بازی در فیلم گوزنها
نامزد جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در چهارمین دوره در سال ۱۳۵۴ برای بازی در فیلم کندو
نامزد جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در پنجمین دوره در سال ۱۳۵۵ برای بازی در فیلم ملکوت
نامزد جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در ششمین دوره در سال ۱۳۵۶ برای بازی در فیلم سوته دلان
بین‌المللی
برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بین‌المللی فیلم تاشکند برای بازی در فیلم داش آکل ۱۹۷۱
برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم دهلی برای بازی در فیلم تنگسیر ۱۹۷۴
جایزه یک عمر دستاورد هنری جشنواره بین‌المللی فیلم سان فرانسیسکو ۲۰۰۶
جایزه یک عمر فعالیت هنری جشنواره فیلم توکیو فیلمکس ۲۰۱۲
جایزه یک عمر فعالیت هنری برای بازی در فیلم فصل کرگدن جشنواره بین‌المللی فیلم تسالونیکی ۲۰۱۲
بازگشت به ایران
در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۹۷ و چند روز پس از مرگ ناصر ملک‌مطیعی، ۱۰۰ تن از هنرمندان ایران در نامه ای به حسن روحانی،خواستار رفع محدودیت برای هنرمندان از جمله بهروز وثوقی شدند و خواستار بازگشت او به کشور شدند. پس از این نامه، دادستان کل کشور درخواست ها برای بازگشت وثوقی به ایران را اقدامی حساب شده دانست و گفت که از عوامل پنهان آن اطلاع داریم و تهدید کرد در صورت بازگشت وثوقی، او به جرم فساد علنی و فرار به دامن امریکا پس از انقلاب، محاکمه و مجازات خواهد شد.
