آلرژي چيست؟

تعريف آلرژي

آلرژي يا ازدياد حساسيت، نوعي حساسيت بيشتر از اندازه سيستم ايمني بدن بعد از تماس مکرر با مواد حساسيت زا يا آلرژن است. آلرژنها معمولا از نوع ميکروب ها، داروها (به ويژه آنتي بيوتيک ها) ، مواد پروتئيني گياهي (توت فرنگي، ميوه هاي ترش، ... دانه هاي گرده) و يا مواد پروتئيني حيواني (ماهي، تخم مرغ، غذاهاي دريايي، ... مواد پروتئيني موجود در سم زنبور) يا مواد شيميايي مانند حشره کش ها، دود ماشين يا آتش و گرد و غبار منزل هستند. کساني که به طور ارثي زمينه و استعداد ابتلاي به آلرژي را دارند چنانچه با بعضي از آلرژن هاي ياد شده، به طور مکرر تماس پيدا کنند نسبت به آنها حساس شده و سيستم ايمني آنها با ترشح موادي بنام پادتن (يا آنتي بادي) واکنش شديد نشان خواهند داد. لنفوسيت هاي B سيستم ايمني اين گونه افراد پادتن ويژه اي از نوع «ايمونوگلوبولين E» يا به اختيار «IgE» ترشح مي کند که نشانگر بروز آلرژي در آنها است. در تماس مجدد با مواد حساسيت زا (آلرژن) ، مواد مذکور با پادتن IgE ترکيب شده، و موجب آزاد شدن تعدادي از مواد واسطه شيميايي توسط سلول هاي هدف در سيستم ايمني مي شود. مهمترين واسطه شيميايي آزاد شده که هيستامين نام دارد موجب بروز علائم بيماري آلرژي در اندام هاي مختلف بدن انسان مي شود.

علائم آلرژي

علائم آلرژي در ريه ها به صورت تنگي نفس (آسم) ، در پوست به صورت قرمزي و خارش (کهير و اگزما) ، در معده و روده ها به صورت اسهال و استفراغ و درد شکم (آلرژي غذايي) ، در چشم ها به صورت سوزش و ريزش اشک (ورم ملتحمه) و در بيني به صورت آبريزش و عطسه (آلرژي بيني) ظاهر مي شود. بيماري هاي آلرژي مي تواند بسته به نوع ماده حساسيت زا، راه ورود آن به بدن و زمينه ارثي خود فرد به صورت حاد و يا مزمن، فوري و يا با تاخير اندام هاي مختلف بدن را در گير سازد.

تشخيص آلرژي

پزشک معالج شما وجود آلرژي را با توجه به علائم باليني که قبلا توضيح داده شد و همچنين معاينه تشخيص مي دهد و در صورت لزوم ترشحات بيني و يا خون شما را براي آزمايش خواهد فرستاد.

تست پوستي چيست؟

براي تشخيص دقيق نوع ماده يا موادي که باعث آلرژي شده اند، پزشک با توجه به تاريخچه و علائم بيماري، مقادير ناچيزي از موادي را که حدس مي زند ايجاد آلرژي کرده اند با سوزن مخصوص به داخل پوست وارد مي کند. حال چنانچه بدن بيمار نسبت به آن ماده يا مواد حساسيت داشت، پس از چند دقيقه، در محل تزريق قرمزي و التهاب پوستي ظاهر مي شود.

درمان آلرژي

موثرترين راه درمان آلرژي ها، شناختن عامل يا ماده حساسيت زا و پرهيز از آن است، پزشک معالج شما در اين زمينه کمکتان خواهد کرد. استفاده از داروهاي ضد حساسيت (آنتي هيستامين ها) و داروهاي ضد احتقان نيز به وسيله پزشک تجويز مي شود. در موارد خاص ممکن است پزشک متخصص آلرژي، با برنامه حساسيت زدايي با درمان ايمني يعني تزريق تدريجي زير پوستي مقدار بسيار اندکي از ماده حساسيت زا، سعي کند علائم آلرژي را بهبود و يا کاهش دهد. اين نوع معالجه با توجه به عوارضي که مي تواند داشته باشد فقط بايد توسط پزشک متخصص آلرژي انجام شود.

درباره فصل هاي گرده افشاني و قارچ ها چه مي دانيد؟

دانه هاي گرده گياهان از عوامل حساسيت زايي هستند که باعث آلرژي هاي مختلف در انسان مي شوند.

آغاز و انجام فصل هاي گرده افشاني

با توجه به منطقه اي که شما در آن زندگي مي کنيد فصل گرده افشاني مي تواند متفاوت باشد و از دي ماه «در مناطق گرم» شروع مي شود، اما معمولا از اسفند آغاز و تا حدود مهر و آبان ادامه مي يابد.

فصل رويش و فراواني قارچ ها

دانه هاي هاگ قارچ ها در مناطق معتدله با گرماي بهار ظاهر شده و به حداکثر تعداد خود در حدود تير و مرداد و مهر و آبان مي رسند. در مناطق گرم تر در تمام طول سال قارچ ها وجود دارند.

دانه گرده چيست؟

دانه گرده، عامل باروري گياهان گلدار از جمله درختان، علوفه و علف هاي هرزه بوده و از دانه هاي بسيار ريز ميکروسکوپي تشکيل شده است.

قارچ چيست؟

قارچ ها گياهان ميکروسکوپي بدون کلروفيل و بدون ساقه، برگ و ريشه اي هستند که زندگي انگلي دارند. دانه هاي هاگ آنها مانند دانه هاي گرده در هوا معلق هستند. کپک و يا زنگ گياهان از قارچ ها ايجاد مي شوند.

انواع دانه هاي گرده و گرده افشاني

هر گياهي يک دوره گرده افشاني دارد که زمان آن هر سال تغيير زيادي تا سال قبل نمي کند، هر چند که شرايط هوا ممکن است غلظت دانه هاي گرده معلق در هوا را در هر زمان تغيير دهد. هر چه به طرف قطب شمال برويم فصل گرده افشاني ديرتر از ساير مناطق و از حدود دي تا ارديبهشت ماه، بسته به اينکه در چه منطقه اي واقع شده اند، شروع مي شود. علوفه بعد از درختان و از ماه هاي ارديبهشت و خرداد گرده افشاني خود را شروع کرده و تا اواسط مرداد ماه ادامه مي يابد. علف هاي هرزه نيز معمولا در اواخر تابستان و اوايل پاييز گرده افشاني مي کنند. دانه هاي گرده درختاني مانند بلوط، سرو، اقاقيا، نارون، غان، زبان گنجشک، گردو، گردوي آمريکايي، تبريزي، چنار و افرا اغلب عامل زکام بهاره (تب يونجه) مربوط به اوايل بهار است. زکام بهاره اواخر فصل بهار و اوايل تابستان نيز معمولا به علت دانه افشاني علوفه است. غير از پير گياه (راگويد) که عامل اصلي تب يونجه (آلرژي بيني همراه با عطسه و آبريزش) در اواخر فصل تابستان و فصل پاييز است، علوفه دام، جو و مريم گلي نيز در ايجاد آلرژي نسبت به دانه هاي گرده و تب يونجه دخيل هستند. گل هاي زينتي مانند شمعداني و گل سرخ نيز حساسيت زا هستند. ولي پاره اي از گياهان زينتي مانند گل رز، معمولا آلرژي ايجاد نمي کند؛ چون دانه هاي گرده بزرگ و چسبنده آنها توسط حشراتي مانند زنبور عسل از گياهي به گياه ديگر منتقل مي شوند. بالعکس دانه هاي گرده بسياري از درختان، بيشتر علوفه و تعدادي از علف هاي هرزه عمدتا با جريان باد منتقل مي شوند و دانه هاي گرده آنها کوچک، سبک و خشک هستند و به راحتي به وسيله باد پخش مي شوند.

بعضي قارچ هاي رايج

قارچ هايي که به وفور يافت مي شوند عبارتند از: آلترناريا، کلادوسپوريوم، آسپرژيلوس و غيره.

قارچ ها کجا رشد مي کنند؟

قارچ ها تقريبا در هر جايي مي توانند رشد کنند. برروي زمين، گياهان و چوب هاي پوسيده مي رويند. در منزل قارچ ها معمولا در اتاقک زير شيرواني، زير زمين، حمام، يخچال و ساير جاهايي که غذا نگهداري مي شود، ظروف آشغال، فرش ها و پوشش مبل ها وجود دارند.

برآورد تعداد دانه هاي گرده قارچ ها

شمارش تعداد دانه هاي گرده و قارچ هاي معلق در هوا که با روش هاي مختلف انجام مي شود، غلظت آنها را در هر متر مربع هوا اندازه گيري مي کند. بسياري از دانشگاه ها، مراکز پزشکي و کلينيک ها اين شمارش را انجام مي دهند.
تغيير تعداد دانه هاي گرده و قارچ ها و رابطه آنها با علائم بيماري کار مشکلي است. روش نمونه گير و محل انجام شمارش، در نتيجه به دست آمده تأثير مي گذارند. در حالي که بسياري از بيماران با غلظت 100 - 20 دانه گرده در هر متر مربع، علائم آلرژي را از خود بروز مي دهند. اين علائم ممکن است به علت تماس جديد با مواد حساسيت زاي ديگر، يا تماس قبلي با دانه هاي گرده توسط خود شخص و يا حساسيت فردي او باشد. از طرف ديگر شمارشي که رسما اعلام مي شود معمولا مربوط به بررسي 3 - 2 روز قبل است در صورتي که تعداد دانه هاي گرده و يا قارچ ها هر روز مي تواند تغييرات زيادي بکند. در مجموع شمارش تعداد دانه هاي گرده و يا قارچ ها از نظر پيش بيني تشديد بيماري در يک بيمار بخصوص، چندان مفيد نيست.

آيا تغيير محل سکونت براي بهبود آلرژي مفيد است؟

تغيير محل زندگي ممکن است زکام بهاره را بهبود دهد مشروط به اينکه دانه هاي گرده و قارچ هاي محل جديد اقامت با محل قبلي تفاوت داشته باشد. البته بعضي از قارچ ها و دانه هاي گرده (به ويژه علوفه) در مناطق مختلف مي توانند وجود داشته باشند و با داشتن مواد حساسيت زا ايجاد آلرژي کنند. غير از اين بسياري از بيماران ممکن است پس از يک تا دو سال اقامت در منطقه جديد، نسبت به مواد حساسيت زايي که از راه هوا منتشر مي شود، آلرژي پيدا کنند.

اندازه دانه گرده

دانه هاي گرده که سلول هاي جنسي مذکر گياهان هستند، ذرات کوچک و بيضي شکل کوچک تر از 50 ميکرون، يعني کمتر از اندازه متوسط قطر موي انسان هستند که براي بارور کردن گياهان ماده از گياهي به گياه ديگر منتقل مي شوند.

آيا وضعيت هوا بر انتشار دانه هاي گرده و قارچ ها تأثير دارد؟

وضعيت هوا بر ميزان بروز علائم زکام بهاره تأثير مستقيم دارد. روزهايي که هوا باراني، ابري و آرام است چون انتشار دانه هاي گرده و قارچ ها به حداقل مي رسد علائم بيماري نيز تخفيف مي يابند. بالعکس زماني که هوا گرم، خشک و همراه با وزش باد است، دانه هاي گرده و قارچ ها به سرعت در اطراف منتشر شده و علائم آلرژي بيماران تشديد مي شود.
برخي نکات مهم و قابل توجه در فصل هاي گرده افشاني و فراواني قارچ ها براي بيماراني که از آلرژي رنج مي برند.
1- شب ها پنجره ها را ببنديد و از دستگاه تهويه اي که هوا را تصفيه، خنک و خشک مي کند استفاده کنيد.
2- فعاليت بدني را در ساعات اول صبح (بين ساعت 8 صبح تا ساعت 10) و ساعات عصر به حداقل برسانيد. چون غلظت دانه هاي گرده گياهان در اين دو زمان به اوج خود مي رسد.
3- وقتي با اتومبيل خود در حرکت هستيد، شيشه هاي آن را بالا بکشيد.
4- وقتي شمارش دانه هاي گرده و يا درصد رطوبت هوا بالا است و همچنين در هنگام وزش باد در خانه بمانيد و در بيرون خانه از ماسک استفاده کنيد.
5- در زمان اوج فصل گرده افشاني مرخصي گرفته و به مناطقي که هواي آن غلظت کمتري از دانه هاي گرده را دارد مانند ساحل دريا سفر کنيد.
6- داروهايي را که پزشک متخصص آلرژي تجويز کرده طبق دستور مصرف کنيد.
7- از درو کردن علوفه، چيدن چمن و وجين کردن علف هاي هرزه خودداري کنيد و به علف هاي تازه چيده شده نزديک نشويد چون چيدن و درو کردن گياهان دانه هاي گرده و قارچ ها را به اطراف پراکنده و منتشر مي کند.
8- برگ هاي گياهان و درختان را تکان ندهيد چرا که آنها هم قارچ ها را در هوا پراکنده مي کنند.
9- پارچه و لباس را براي خشک شدن در بيرون آويزان نکنيد چون دانه هاي گرده و قارچ ها روي آنها جمع مي شود.
10- گياهان زينتي زيادي را در داخل منزل پرورش ندهيد چون امکان رشد قارچ ها را در محيط افزايش مي دهند.
منبع: ماهنامه دنياي سلامت شماره ي 29
/س