آیا ولایت فقیه نظریه ای عقلانی است؟

نظریه ولایت فقیه و عقلانیت 

اساس انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) برپایه ولایت فقیه بنا نهاده شده است. امام(ره) با هدف جایگزینی نظام ولایت فقیه به‎جای نظـام شاهنشاهی، در سال 1357 انقلاب اسلامی را بنیان نهاد. امروزه عده‎ای مدعی می‎شوند که مسئله ولایت فقیه، با عقلانیت جور در نمی‎آید و بدون عقلانیت هم پیشرفت حاصل نمی‎شود. پس، ایران با ولایت فقیه به پیشرفت دست نمی‎یابد.

این در حالی است که از مشروطه به بعد عملا عقلانیت غربی در جامعه ما حاکم شد و سردمداران نظام، تمام تلاش خود را در جهت سوق دادن جامعه به‎سمت سکولاریزم به‎کار بردند تا اخلاق، سیاست، اقتصاد و حتی دین سکولار داشته باشیم.

با انقلاب اسلامی و حاکمیت ولایت فقیه که یک نوع عقلانیت بنیادی در ذات خود دارد و به شدت برخلاف عقلانیت غر‎بی ‎است، جهت حرکت جامعه دگرگون شد.
ولایت فقیه، شعبه‎ای از فقه اسلامی است که این، امضایی به‎معنای ‎حافظ نظام اجتماعی بودن است. به این معنا که اسلام در ابتدای ظهورش، زندگی اجتماعی مردم را منحل نکرد و منکر آداب و رسوم آن‎ها نشد.

به‎طور مثال مسئله برده داری که در نظام قبیله‎ای اعراب، مسئله‎ای پذیرفته شده بود را نفی نکرد، بلکه با آن مخالف بود و به مرور زمان، به عناوین مختلف همچون کفاره و فدیه و... به آرامی آن را از بین برد؛ چراکه حفظ نظام اجتماعی رکن مهم فقه اسلامی است و زندگی اجتماعی، مردم، بر همه چیز مقدم است.
هیچ کس حق ندارد آبروی کسی را بریزد یا گناه اجتماعی را اثبات کند. حفظ جان ومال و آبرو سه رکن اصلی نظام اجتماعی اسلام است و همین می‎شود که اسلام، باجنگ مخالف است. این‎که خون‎‎ها ریخته می‎شود و مال‎‎ها از بین می‎رود. در دوران دفاع مقدس، بعد از فتح خرمشهر، سرداران وکارشناسان تشخیص دادند که عراق در حال تجهیز لشکر است تا دوباره به ایران حمله کند. بنابراین امام دستور ادامه جنگ را صادر کردند و آن در حقیقت دفاع بود نه جنگ.

آن‎جا که امام فرمودند: «حفظ نظام از اوجب واجبات است»، اشاره براین نکته دارد که حکومت اسلامی هم در جهت حفظ نظام اجتماعی است.

یعنی حکومت، در عرض حفظ نظام اجتماعی است. حکومت عرضی است و اصل، حفظ نظام است. انقلاب هم تا آن‎جا پیش رفت که نظام اجتماعی به‎هم نخورد. انقلاب تا جایی پیش رفت که آبرو ومال و جان مردم حفظ شود و مبنای اصلی و بنیادی ولایت فقیه، همین حفظ نظام اجتماعی است.

معنای فقه اسلامی انقلاب، اصلاح است نه انقلاب در علوم اجتماعی. با پیروزی انقلاب، انقلابیون افراطی با تأسی از مارکسیت‎‎ها گفتند که «ارتش باید منحل شود» اما امام(ره) مصرانه ایستادند و فرمودند: «ارتش باید برقرار باشد» و همان ارتش، یک سال بعد وارد جنگ با عراق شد. انقلاب اسلامی از ابتدا یک انقلاب اصلاح‎گر بود. اول انقلاب، ازدواج‎‎ها ساده، اخلاق اسلامی حاکم و هم‎یاری مردم بسیار بالا بود که متأسفانه از اواسط جنگ از سال‎های 1366 - 1365، غرب‎گرایی رایج شد و ما نرم‎افزار اصلاح‎طلبی و بنیادی اسلام را از دست دادیم. چارچوب انقلاب اسلامی براساس یک نوع عقلانیت زندگی محور استوار است؛ شورای نگهبان مجلس خبرگان، تشخیص مصلحت، مجلس شورای اسلامی و سایر ارکان نظام، همگی به این معناست که زندگی مردم همواره با انتخاب همراه بوده و هست و پایه انتخاب مردم، عقلانیت است. انتخاب، همیشه با زندگی همراه است. پس حکومت، خود را برمردم تحمیل نمی‎کند و مشارکت میلیونی مردم در انتخابات یک تجدید بیعت مجدد با آرمان‎های انقلابی‎ست که برپایه عقلانیت طراحی شده است.

هر انتخاب مردم مصادف است با یک‎سری خیر و برکات برای انقلاب و این بیع متقابل مردم و انقلاب است – بیعت از ماده بیع به‎معنای رد و بدل کردن است.
ما می‎بینیم بعد از انتخابات دهم، ملت ایران از مرحله سخت‎افزاری به مرحله نرم‎افزاری رسید و یک نهضت کلان را در تمام ابعاد داخلی و جهانی جهت باز تولید ایران آغاز کرد و این تصمیم مردم است برای زندگی خودشان که حکومت برای مردم است.

برخلاف مدرنیسم چپ و راست که گرچه در ظاهر، حکومت را برای مردم می‎خواهند، اما در حقیقت حکومت برای مردم نیست، بلکه برای پیشرفت است.

در اسلام، چون نظام ولایت محور یک نظام به‎شدت مردمی است، انتخاب ولی هم، توسط مردم از طریق انتخاب اعضای مجلس خبرگان صورت می‎گیرد و خبرگان ملت با مد نظر قراردادن شاخصه‎‎های اسلامی مانند عقل و هوش و درایت و بصیرت ولی فقیه را انتخاب می‎کند و این حکومت مردم برمردم در اسلام با محوریت ولایت فقیه است.

از آن طرف، اسلام یک نظام آنارشیسم هم نیست. – آنارشیسم: آن‎چه غریزه بشر می‎طلبد - اگر غریزه به‎عنوان پایه و اساس نظام قرار گیرد، ممکن است بشر، چیزی بخواهد که با طبیعت او ناسازگار باشد. آن‎چنان‎که در جوامع غرب، مسئله هم‎جنس‎گرایی مطرح است و این نیست مگر برخاسته از غریزه انسان‎‎ها. اسلام، به‎شدت با این مسئله مخالف است.

چرا‎که خلاف طبعیت بشر و اخلاق بیولوژیک اوست و نظام خلقت را مختل می‎سازد. پس، حکومت اسلامی اگر در جهات مثبت، همه اختیارات را به مردم واگذار کرده، در جهات منفی نیز جلوی خواسته‎‎های نابه‎جای آن‎ها را گرفته است. حال، که دانستیم پیشرفت انقلاب یک پیشرفت اخلاقی - عقلانی است خواهیم دانست که عدالت، یکی از بنیان‎‎های آن است. عدالت یعنی آن‎که هر چیز در جای خود واقع شود و این‎که جای هر چیز کجاست، مستلزم دانش و این‎که چگونه هر چیز در جای خود قرار بگیرد، مستلزم داشتن حکمت است و این یعنی عقلانیت. پس اگر قاعده مثلث را دانش و حکمت بدانیم، راس آن عدالت خواهد بود.

پس عقلانیت و عدالت در کنار هم معنا می‎یابند. این همان پیشرفت ولایت محور است که درآن ویران‎گری معنایی ندارد و نظام خانواده، از اهمیت بالایی برخوردار و در مقابل تمام فرهنگ‎‎ها احترام‎گزار است. دقیقا برخلاف آن‎چه در غرب دیده می‎شود. در حکومتی که ماده محرکه پیشرفتش، جنگ است، نظام خانواده به شدت از هم پاشیده و تنوع فرهنگ‎ها را برنمی‎تابد.

فرهنگ غربی مسلط بر سایر فرهنگ‎ها و همه چیز در خدمت جهانی شدن، نقطه مقابل این فرهنگ، یعنی فقه اسلامی مبتنی بر آیات قرآن است که می‎فرماید: «ما شما را از یک زن و مرد آفریدیم. بعد شما را در شعوب و قبایل مختلف قرار دادیم تا از هم متمایز شوید.” یک فقه، میان فرهنگی که پیشرفت را همراه با عدالت می‎خواهد نه ظلم جهانی.

پس نظام ولایت محور چه در ابعاد داخلی – حفظ نظام اجتماعی، نظام خانواده، حفظ آبرو جان و مال مردم – و چه در ابعاد بین‎المللی – حفظ فرهنگ‎‎ها، صلح‎طلبی و... یک نظام عقلانی و عدالت‎محور است.


منبع: مرکز مطالعات شیعه