سازوکارهای عمل نامتمایز در فنون مراقبهای
برای بعضی از صاحبنظران که میخواهند اصطلاح مراقبه را طوری به کار ببرند که گویا مجموعهای از اصول اساسا مشترک را پوشش میدهد، این کلمه ممکن است گمراه کننده باشد.
در اینجا این مسئله پیش می آید که در پرداختن به بحران باید به کدام وجه بیشتر توجه کرد. از آنجا که برقراری ذهنآگاهی به طور سنتی در مورد چهار وجه مصداق دارد (بدن، ذهن، موضوعات ذهن و احساس)، آیا هنگام مواجهه با بحران باید به هر چهار وجه نظر داشت؟ با الهام از سنت مراقبه ذهنآگاهی ویپاسانا، MiCBT تأکید بر آن دسته از تجارب درمانجو را پیشنهاد میکند که در چارچوب حسهای بدنی و افکارش قرار میگیرند. به عبارت دیگر، تأکید اصلی بر مسائلی است که موجب میشوند درمانجو مشکلات بالینی را حفظ کند یا آغازگر این مشکلات باشند. به همین ترتیب در MiCBT وجوه آموزش مانند آگاهی به تصاویر، بوها و صداهای ادراک شده در محیط اولویت ندارند، مگر اینکه به مشکل موجود مرتبط باشند. درمانجو باید بیاموزد چگونه بدون واکنش به افکار و حسهای بدن از عهده آنها برآید. طی دوره MiCBT درمانجویان می آموزند آنچه به آن واکنش نشان میدهند، محرک نیست؛ واکنش به شخص یا چیز بیرونی داده نمیشود، بلکه به حسهایی داده میشود که درون بدن قرار دارند. وقتی به مرحله ای برسیم که تعادل فکری به اندازه کافی برای مواجهه با هیجانهای طاقت فرسا قوت گرفته باشد، ذهنآگاهی در دیگر وجوه می تواند در انتقال این مهارتها به زندگی روزمره مثل قدم زدن ذهن آگاهانه بسیار مفید باشد.
به همین ترتیب تا بحران حل نشده باشد، نیازی به آگاهی از مزه غذا نیست، مگر اینکه دلیل خاصی برای این کار وجود داشته باشد. برای مثال درمانجویان دچار اختلالهای خوردن از تمرین ذهنآگاهی خوردن بسیار سود خواهند برد، اما «خوردن ذهن ناآگاهانه» به دلیل ناآگاه بودن از مزه غذاها نیست. با این حال اگر پرخوری یا کم خوری را برحسب اجتناب تجربی مفهوم سازی کرده باشیم، مقدم کردن تمرکز بر فن مذکور معقول به نظر می رسد. برای مثال اگر درمانجویی برای غلبه بر اضطراب خفیف پرخوری کند، از آنجا که حسهای معده می توانند درجاتی از گرسنگی را تقلید کنند، کاملا قابل درک است که این افراد حس اضطراب و گرسنگی را با یکدیگر اشتباه میگیرند. به عبارت دیگر، ارتباط آموخته شدهای بین خوردن و تجربه کاهش اضطراب وجود دارد. اگر به این درمانجویان آموزش داده شود خوردن را تا زمان پذیرش این حسها و اجازه عبور دادن به آنها به تأخیر بیندازند، به تبع آن انتخاب غذا و مقدار خوردن نیز تغییر خواهد کرد. اصول شرطی سازی عامل مربوط به جوع و بی اشتهایی توضیح داده میشود، دقیقا به این علت که ما بر مکان تقویت و واکنش افراد به حسهای بدنی تمرکز میکنیم تا فقط بر مزه غذا.
برای بعضی از صاحبنظران که می خواهند اصطلاح مراقبه را طوری به کار ببرند که گویا مجموعه ای از اصول اساسا مشترک را پوشش میدهد، این کلمه ممکن است گمراه کننده باشد. فنون مراقبه به دو گروه عمده تقسیم میشوند: مراقبه تمرکز و مراقبه تحلیلی فنون مراقبه مبتنی بر تمرکز به طور معمول یک ورد (صدا یا عبارتی که پیوسته تکرار میشود) یا یک موضوع تصویری در ذهن (نور، شکل، الهه یا منظره) را به کار می گیرد. رویکرد مراقبه متعالی (TM) از این دسته است. هدف اصلی این فنون و نه ضرورت انتظار کاربران اغلب آرامش و تمرکز ذهن با برقراری ارتباط با موضوعات حسی به تازگی خلق شده است. آرمیدگی عمیق، با مزایای شناخته شدهاش به سادگی دست یافتنی است. برعکس، مراقبه ذهنآگاهی از رویدادهای ذهنی و فیزیکی موجود یا جاری استفاده میکند افکاری که به طور طبیعی ظاهر میشوند، تنفس جاری و حسهای بدنی معمولی. هدف اصلی مراقبه ذهنآگاهی ایجاد توانایی توجه پایدار در مدت و عمق به منظور مواجهه عینی با هر تجربهای (شناختی یا جسمی) که به طور طبیعی ظاهر میشود و پذیرش وقوع آن تجربه با لحاظ کیفیت ناپایدار آن است. براساس الگوی هم ظهور تقویت که زیرساخت MiCBT است، ذهنآگاهی با استفاده از آگاهی پایدار به پاسخهای خودکار و بازداری پاسخ به این پاسخ های فراخوانده شده از طریق حسهای بدنی طبیعی خوشایند، ناخوشایند یا خنثی و شبکههای شناختی متناظر آنها که به حالت مراقبه تداخل میکنند، خاموشی را تسهیل میکند. این ضرورتا به آگاهی افزایش یافته نسبت به بعضی تجلیات سایکوفیزیولوژیک ناخوشایند که بعضی از آنها آثار جانبی مراقبه شناخته میشوند، اشاره دارد.
منبع: شناخت رفتار درمانگری یکپارچه شده باذهن آگاهی، برنو ای کایون، مترجمان: دکتر محمد خدایاریفرد، کوروش محمدی حاصل و مریم دیدهدار، صص96-94، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول، 1393
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}