آشنایی با خواص زغال اخته

گیاه زغال‌‌اخته به صورت درخت‌‌ یا درختچه در کنار جریان آب و‌‌ یا در بیشه‌ها می‌‌روید و از گروه گیاهان گل‌دار گلبرگ جدا محسوب می‌‌شود و در زبان انگلیسی به آن cornelian cherry می‌گویند.

گل‌های زغال‌‌اخته، زرد رنگ و خوشه‌ای می‌‌باشد و شهد فراوانی برای زنبورهای عسل دارد. برگ‌های سبز پررنگ، براق و نوک‌تیزی دارد.

میوه آن به شکل بیضی و حدوداً به اندازه آلبالوی درشت است و طعم ترش و شیرینی دارد. رنگ میوه آن قرمز بسیار خوش رنگ است.

درختچه زغال‌اخته حدود 300 سال عمر می‌‌کند و در حدود 25 سالگی تا 8 متر می‌‌رسد. این درخت به‌طور کلی ارتفاعی حدود 8-4 متر دارد. چوب آن بسیار محکم است و در صنعت نیز کاربرد دارد.

زغال‌اخته در منطقه‌ وسیعی از اروپا، آسیا به خصوص ایران، ارمنستان و قفقاز می‌‌روید. محل رویش این گیاه در ایران، در جنگل‌های ارسباران، کوه‌های البرز، منطقه الموت، کوئین قزوین و در جنگل‌های بین مازندران و گیلان است.

منطقه‌ قزوین و رودبار به‌ویژه در حاشیه البرز، بیشترین تولیدکننده و صادر کنندگان زغال‌اخته‌ کشور محسوب می‌‌شوند.

میوه‌‌ نرسیده‌‌ آن به علت داشتن اسید زیاد، بسیار ترش است، ولی میوه‌‌ رسیده‌‌ آن به رنگ قرمز تیره و خوشمزه و شیرین است.

این میوه در تابستان، عرضه و معمولاً به‌صورت تازه مصرف می‌‌شود، ولی به‌صورت خشک، مربا، کنسرو، ترشی، آبمیوه، سس، نکتار، ژله، مارمالاد، سرکه، لواشک و قرص‌های آنتی‌اکسیدان نیز مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

ارزش غذایی زغال‌اخته

این میوه حاوی مقادیر زیادی آهن، کلسیم، اسید‌فولیک، ویتامین‌های E, B1, B2, C و فلاوونوئیدها است. زغال‌اخته حاوی بیش از 10 درصد تانن، قند، پکتین، اسیدهای آلی و رنگدانه است. این میوه خوشمزه کم‌کالری است و باعث اضافه وزن نمی‌شود.

همچنین این میوه منبع خوبی برای فیبر است. آنتوسیانین موجود در زغال‌اخته رنگدانه‌ای از گروه فلاوونوئیدها می‌‌باشد که عامل رنگ قرمز در گوجه‌فرنگی و دیگر میوه‌ها است. میوه‌های خانواده گیلاس (cherry) و زغال‌اخته (cornelian cherry) حاوی مقادیر بالای آنتوسیانین هستند.

حدود 17 ترکیب آنتی‌اکسیدان از خانواده‌‌ گیلاس استخراج شده است که ویتامین‌هایC و E ‌و ملاتونین نیز جزء آنها هستند (آنتی‌اکسیدان‌ها مقاومت بدن در برابر بیماری‌های غیر واگیر را بالا می‌‌برند و به پیشگیری از صدمه به سلول‌ها و بافت‌های بدن و در نهایت پیشگیری ازبیماری‌هایی چون بیماری قلبی، سرطان، دیابت، تصلب شرایین، آب‌مروارید، آرتروز و آرتریت کمک بسزایی می‌‌کنند).1

خواص زغال اخته

زغال اخته به دلیل دارا بودن آنتی اکسیدان، ویتامین و مواد معدنی خواص فراوانی برای سلامتی دارد. برخی از خواص زغال اخته عبارتند از:

بهبود سلامت قلب

تاثیر زغال اخته در سلامت قلب را می‌توان به خواص آنتی اکسیدانی و پلی فنول موجود در آن نسبت داد. پلی فنول موجود در زغال اخته به کاهش سطح کلسترول بد خون کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. علاوه براین زغال اخته دارای مقدار زیادی آنتوسیانین است، این ماده نوعی آنتی اکسیدان طبیعی است. تاثیر آنتوسیانین بر کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنان توسط برخی تحقیقات علمی ثابت شده است.

کمک به درمان عفونت دستگاه گوارش

یکی دیگر از خواص زغال اخته درمان اسهال ناشی از عفونت است. این عارضه در اثر ایجاد عفونت در دستگاه گوارش به وجود می‌آید، در چنین شرایطی مدفوع شکل آبکی پیدا کرده و فرد به طور مداوم به دستشویی می‌رود و بدنش دچار کم آبی می‌شود. مصرف زغال اخته یکی از بهترین روش‌های درمان خانگی اسهال به شمار می‌آید. زغال اخته دارای ماده‌ای به نام تانین است، این ماده باعث می‌شود تا زغال اخته خاصیت منقبض کنندگی داشته باشد. بعد از خوردن زغال اخته بافت‌های بدن منقبض شده و دفع مایعات از بدن کاهش می‌یابد. برای درمان اسهال یک قاشق سوپخوری زغال اخته را به همراه یک لیوان آب به مدت ۵ دقیقه بجوشانید. سپس ۱۵ دقیقه دیگر صبر کنید تا دم بکشد. این جوشانده را صاف کرده و روزانه ۲ تا ۶ لیوان بنوشید تا بهبود یابید.

درمان شب ادراری کودکان

شب ادراری یکی از مشکلات شایع در میان کودکان، به ویژه کودکان زیر ۶ سال است. گفته می‌شود زغال اخته می‌تواند شب ادراری کودکان را درمان کند. برای درمان این مشکل ۳۰ گرم برگ زغال اخته را در ظرفی ریخته و یک لیتر آب به آن اضافه کنید، این ترکیب را به قدری بجوشانید تا یک سوم آب آن بخار شود، سپس آن را صاف کرده و مقداری شکر به آن اضافه کنید. هر شب قبل از خواب یک فنجان از این جوشانده به کودکتان بدهید.

کمک به کاهش وزن و لاغری

زغال اخته با تنظیم سطح انسولین، باعث افزایش چربی سوزی بدن شده و از انباشته شدن چربی در بدن پیشگیری می‌کند. علاوه براین زغال اخته باعث پاکسازی روده‌ها شده و مانع از تجمع سموم و چربی‌ها در بدن می‌شود.

درمان عفونت ادراری

یکی دیگر از خواص زغال اخته درمان عفونت ادراری است. برخی تحقیقات تاثیر زغال اخته در درمان عفونت ادراری را به اسید بنزوئیک موجود در آن نسبت می‌دهند و برخی تحقیقات دیگر این تاثیر را ناشی از وجود نوعی پلیمر در زغال اخته می‌دانند. این پلیمر مانع اتصال باکتری اشرشیاکلی (شایع‌ترین علت عفونت ادراری) به دیواره مثانه و مجاری ادراری شده، درنتیجه از رشد و تکثیر این باکتری جلوگیری کرده و نقش موثری در درمان و پیشگیری از عفونت‌های ادراری دارد.2

کنترل قند خون و پیشگیری از دیابت

زغال اخته می‌تواند به کنترل قند خونتان کمک کند. نتایج بررسی‌های اخیر نشان می‌دهند که نوشیدن آب زغال اخته بدون قند افزوده و یا خوردن میوه خشک آن می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. البته توجه داشته باشید که به نظر نمی‌رسد مکمل‌های زغال اخته چنین تأثیری داشته باشند. اکثر مکمل‌ها میزان اندکی از ترکیبات فعال زغال اخته را دارا هستند. بنابراین نمی‌توانند تمام خواص زغال اخته را داشته باشند. توصیه می‌کنیم برای کنترل بهتر قند خونتان زغال اخته را به صورت میوه تازه یا خشک و یا آب میوه طبیعی مصرف کنید.

پیشگیری از آلزایمر و کاهش حافظه

بهتر است بدانید که زغال اخته حاوی دو ترکیب مغذی است که نقش موثری در محافظت از مغز در برابر کاهش حافظه دارد. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن رادیکال‌های آزاد مضری که به دی ان ای آسیب می‌زند و باعث ایجاد التهاب در مغز می‌شود را خنثی می‌کند. زغال اخته باعث کاهش خطر بروز بیماری آلزایمر می‌شود.3

حفظ سلامت دندان

ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در زغال اخته مانع چسبیدن باکتری‌ها به دندان شده و از تشکیل پلاک روی دندان‌ها جلوگیری می‌کند، در نتیجه مصرف زغال اخته می‌تواند از پوسیدگی دندان پیشگیری کند. البته محصولات تهیه شده از زغال اخته مقدار زیادی قند دارند و مصرف آن‌ها باعث پوسیدگی دندان می‌شود.

پیشگیری از سرطان

نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد مصرف زغال اخته نقش موثری در پیشگیری از سرطان به ویژه سرطان ریه و کولون، پوست و پروستات دارد. خواص زغال اخته در پیشگیری از سرطان را می‌توان به خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی آن نسبت داد.2

بهبود سلامت روده

رنگدانه ها که رنگ مشخص را به زغال اخته می دهند مسئول این فعالیت هستند. طبق مطالعه ای این ترکیبات اجازه نمی دهند که میکروب های مضر بر شکم تاثیر بگذارند. آن ها همچنین غشا سلولی داخلی شکم را بازسازی و زخم معده را درمان می کنند.

حفاظت از سیستم قلبی و عروقی

با کاهش کلسترول بد و سطوح تری گلیسرید مربوطه در خون، زغال اخته می تواند از حملات قلبی و ایست قلبی جلوگیری کند. ترکیبات ضد التهاب موجود در آن ها به تنظیم فشار خون با تامین آرامش رگ های خونی کمک می کنند.4


پی نوشت:
1.www.hamshahrionline.ir
2.www.parstoday.com
3.www.jadidtarin.com
4.www.namnak.com