مصرف کنندگان ثانویه در زنجیره غذایی

نقش مصرف کنندگان ثانویه در زنجیره غذایی چیست؟ آنها از چه چیزی تغذیه می‌کنند؟ آیا شکار می‌کنند؟ اگر در مورد مصرف کنندگان ثانویه به دنبال یافتن پاسخ به این سئوالها و دیگر پرسش‌های این چنینی هستید، جای درستی آمده‌اید.

آیا می‌دانستید؟

جهت داشتن صلاحیت به عنوان شکارچی رأس، مصرف کننده‌ی سطح بالا نباید هیچ گونه شکارچیان طبیعی از نوع خود داشته باشد.
غیر منصفانه است اگر گفته شود که مصرف کنندگان ثانویه مهمترین بخش زنجیره‌ی غذایی را تشکیل می‌دهند... غیر منصفانه برای حیواناتی است که در دیگر سطوح غذایی قرار دارند، به این دلیل که آنها نیز در زنجیره غذایی و هم شبکه‌ی غذایی از نقش یکسانی در منظم نگه داشتن عوامل برخوردارند. با این حال، حیواناتی که در این سطح تغذیه‌ای ظاهر می‌شوند، حتماً دارای ویژگیهای منحصر بفردی هستند که آنها را برجسته ساخته است.
در زنجیره غذایی، مصرف کننده ثانویه حیوانی است که از مصرف کنندگان اولیه تغذیه می‌کند. با این حال، تعریف دقیق آن حیوانی است که در یک زنجیره غذایی معین در سطح غذایی ثانویه دیده می‌شود. در حالی که مصرف کنندگان اولیه، منحصراً از گیاهان (تولید کنندگان) تغذیه می‌کنند، مصرف کنندگان سوم یا ترتیاری از حیوانات (مصرف کنندگان اولیه و ثانویه) تغذیه می‌کنند. در مقابل، اکثر مصرف کنندگان ثانویه حیوانات (مصرف کنندگان اولیه) را ترجیح می‌دهند، اما گروهی از آنها به طور متناوب از محصولات گیاهی (انواع میوه، انواع توت، و غیره) هم تغذیه می‌نمایند. بنابراین، این گروه از حیوانات شامل هر دوگروه ،گوشتخواران و انواع جانوران همه چیز خوار هستند.
یک زنجیره غذایی معمولی شامل تولید کنندگان، مصرف کنندگان اولیه، مصرف کنندگان ثانویه، مصرف کنندگان ترتیاری و حتی برخی مواقع مصرف کنندگان کواترنری یا رابعیه هستند. این زنجیره با گیاهانی که برای مهار انرژی خورشید و تبدیل آن به مواد غذایی به عمل فتوسنتز متوسل می‌شوند، آغاز می‌گردد. تنها گیاهان (غذا ساز یا اتوتروف) توانایی انجام این کار بزرگ را دارند ـ به استثنای گونه‌های خاصی از باکتریها ـ و در نتیجه، مصرف کنندگان (هتروتروف یا غذا گیر) برای بدست آوردن مواد غذایی هیچ چاره‌ای بجز تکیه بر آنها ندارند. این گروه شامل مصرف کنندگان ثانویه نیز می‌باشند.
در این زنجیره غذایی، برای مثال، جوندگان مصرف کنندگان ثانویه می‌باشند که از ملخ ـ یعنی مصرف کننده اولیه ـ تغذیه می‌کنند، که آن نیز به نوبه خود از ماده گیاهی تغذیه می‌کند. به طور مشابه، مار یک مصرف کننده‌ی ترتیاری است که از جوندگان تغذیه می‌کند؛ و مرغ منشی (secretary bird) مصرف کننده‌ی کواترنری است که از مار تغذیه می‌کند.
زنجیره غذایی از نقطه نظر اکولوژی دارای اهمیت می‌باشد، بطوریکه که انتقال انرژی را از یک سطح غذایی به سطح دیگر تسهیل می‌کند. مصرف کنندگان ثانویه انرژی را از مصرف کنندگان اولیه‌ای که از آنها تغذیه می‌کنند، دریافت می‌دارند. شکار ثابت و خاص یک مصرف کننده ثانویه، بسته به حیوان مورد بحث، محل، دسترسی به مواد غذایی، و غیره تفاوت می‌کند. گیاهخواران و گوشتخواران کوچک سهم عمده‌ای از رژیم غذایی‌ آنها را تشکیل می‌دهند.
در نهایت، زمانی که این شکارچیان شکار می‌شوند، انرژی ذخیره شده در بدن‌شان به مصرف کنندگان ترتیاری منتقل می‌شود. مصرف کنندگان ثانویه طعمه‌ی گوشتخواران بزرگتر، مانند شیر، ببر، پلنگ، گرگ، و مانند آن می‌شوند و اگر از این شکارچیان جان سالم به در برند و به مرگ طبیعی بمیرند، آنگاه، دتریتیوورها یا تجزیه کنندگان بر روی بقایای این جانوران کار می‌کنند و این زنجیره‌ی غذایی یک چرخه‌ی کامل را به انجام می‌رساند.

آیا یک حیوان می‌تواند، هم مصرف کننده‌ی اولیه و هم ثانویه باشد؟

همان گونه که پیش از این گفتیم، یک مصرف کننده‌ی ثانویه، حیوانی است که در سطح دوم غذایی یک زنجیره‌ی غذایی معین قراردارد. بنابراین، یک حیوان در زنجیره‌ی غذایی بسته به سطح غذایی که در آن دیده می‌شود، می‌تواند مصرف کننده‌ی اولیه، ثانویه و یا حتی ترتیاری باشد. به عنوان مثال، عقاب طلایی، هنگامی که یک خرگوش را شکار می‌کند، یک مصرف کننده ثانویه به حساب می‌آید، اما هنگامی که غذای او روباه قرمز باشد که به نوبه‌ی خود از خرگوش و دیگر مصرف کنندگان اولیه تغذیه می‌نماید، به مصرف کننده‌ی ترتیاری تبدیل می‌شود. به همین شکل، کایوت یا همان گرگ صحرایی آمریکای شمالی هنگامی که خرگوش شکار می‌کند به عنوان مصرف کننده‌ی ثانویه در نظر گرفته شده اما هنگامی که از میوه تغذیه می‌نماید، یک مصرف کننده‌ی اولیه به حساب می‌آید.

نمونه‌هایی از مصرف کنندگان ثانویه

چنانچه به تعریف مصرف کننده‌ی ثانویه استناد کنید که می‌گوید، حیوانی که از مصرف کنندگان اولیه تغذیه می‌نماید، متوجه خواهید شد که از نظر آوردن نمونه و مثال، هیچ کمبودی از این نظر وجود ندارد. این نمونه‌ها شامل شیرهای آفریقایی ساوانا که از گوره خر و گوزنهای یالدار تغذیه می‌کنند؛ گرگ، که گوزن کانادایی در تندرا قطب شمال را شکار می‌کند؛ قورباغه‌ی جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری، که از انواع حشرات تغذیه می‌کند؛ گونه‌های مختلف ماهی، که غذایشان کریل (سخت پوست بسیار کوچک ومیگو مانند) اقلیم‌های دریایی است؛ و به همین ترتیب ...
شایان ذکر است که 90% انرژی در هر سطح غذایی در طول انتقال انرژی از یک سطح غذایی به سطح دیگر هدر می‌رود. 10% باقیمانده در قالب گوشت ذخیره شده، و به حیوان سطح غذایی بعدی منتقل می‌شود. بنابراین، مقدار انرژی که به مصرف کنندگان سطح بالاتر می‌رسد بسیار کم می‌باشد و به همین دلیل است که زنجیره غذایی به ندرت فراتر از 5 یا 6 سطح غذایی می‌رسد. این گونه از دست دادن انرژی نیز بدان معنی است که مصرف کنندگان یک سطح بالاتر مجبور به خوردن غذای بیشتری هستند، و دقیقاً به همین دلیل، گیاهخواران بیشتر و شکارچیان کمتری در سطح بالای یک شبکه غذایی ارائه شده وجود دارند.