بررسي و نقش دولت در صنعت نشر

مقدمه

يکي از اصول مديريت، برنامه ريزي است. در حوزه صنعت به جهت عيني بودن آن، وظيفه برنامه ريزان و اينکه برنامه ريزان چه کساني هستند و چه سمت هايي در سازمان دارند، دقيقاً مشخص است، اما در حوزه فرهنگ مرزهاي برنامه ريزي تعريف دقيقي ندارند.
وجود برنامه ريزي و پايبندي به آن، تحقق اهداف را ميسر مي سازد. در مديريت فرهنگي نيز برنامه ريزي يکي از ارکان است، ولي آنچه متفاوت است، نحوه برنامه ريزي است. در حوزه صنعت بيشتر با برنامه ريزي توليد و تعداد کالا و کميت روبه رو هستيم، ولي در حوزه فرهنگ نه تنها بحث کميت توليدات فرهنگي، بلکه حوزه هاي وسيع تر و انتزاعي مورد برنامه ريزي قرار مي گيرد. پيش فرض برنامه ريزي فرهنگي، وجود برنامه ريز است. با توجه به اينکه بر نامه يزي فرهنگي امري کلان و گسترده است، برنامه ريزان فرهنگي معمولاً دولت ها هستند. از اين رو، نقش دولت ها در برنامه ريزي فرهنگي تا حدودي پذيرفته شده است. خط مشي هايي که بتوانند از لحاظ سياست گذاري، پاسخي مناسب به چالش صنايع فرهنگي در اين خصوص بدهد، بسته به بافت سياسي و اقتصادي کشورهاي مختلف متفاوت است. لذا تعادل ميان فعاليت دولت و بخش خصوصي ( در کشورهايي که بخش خصوصي وجود دارد ) بسته به نظامي که قدرت را در دست دارد متفاوت خواهد بود ( يونسکو، 1388 ).
البته اختلاف هاي نظري موجود در خصوص نقش دولت در برنامه ريزي فرهنگي، بيشتر مربوط به ميزان و نحوه دخالت دولت هاست، نه در اصل تأثير و دخالت دولت ها در برنامه ريزي فرهنگي. يکي از مهم ترين حوزه هاي فرهنگ صنعت کتاب است که شامل تهيه، نشر و توزيع آن است.
صفت فرهنگ در کشورهاي داراي سابقه فرهنگ و تمدن براي متوليان فرهنگ امري مهم و حياتي است. در صنعت فرهنگ از ديرباز کتاب و کتاب خواني سهم بسزايي دارد. کتاب رکن فرهنگ و فرهنگ رکن هر چيز است. فرهنگ بدون کتاب و نيز پيشرفت بدون فرهنگ در پندار نمي آيد. به وسيله کتاب مي توان به فرهنگ و در نهايت به توسعه رسيد ( اسفندياري، 1387 ).
کتاب ثمره اصلي انتقال دانش و تجارب انسان ها به نسل هاي آينده است. يکي از عناصر اصلي در توسعه فرهنگي، کتاب و کتاب خواني است. يکي از مولدترين صنايع فرهنگي نيز صنعت نشر کتاب است. نشر را روان سازي جريان فکري و فرهنگي تازه به کالبد جامعه مي دانند. در ايران کتاب و کتاب خواني تاريخچه اي غني دارد. وجود دست نوشته ها و کتاب هاي خطي مشاهير ايران زمين در دانشگاه جندي شاپور با سابقه بيش از هشت قرن دليل اين ادعاست.
با رشد و پيشرفت فرهنگ و تمدن، کتاب به تدريج پديد آمد و به بهترين رسانه براي مجموعه هايي کامل و جامع اطلاعات در هر حوزه اي تبديل شد. ابزار مؤثر انتقال فکر، فرهنگ و دانش و نيز دستاورد ميراث گذشتگان براي سپردن به آيندگان در آن جمع شد. کتاب محل نشر انديشه قرار گرفت، اما با اين وصف امکان تکثير و اشاعه آن محدود بود ( آذرنگ، 1383 ).
پس از اختراع ماشين چاپ، تحولي عظيم در اين عرصه روي داد. با اختراع چاپ بود که حقيقتاً دوران بصري آغاز شد که مي توان آن را « کهکشان گوتنبرگ »، شامل مجموعه پيچيده اي از پديده هاي فرهنگي که در اثر اختراع گوتنبرگ پديد آمده است، ناميد. بدين ترتيب، اختراع چاپ آموزش را از انحصار اشراف و نخبگان درآورد و به آن عموميت بخشيد و در ذهنيت نخبه گرايي و نخبه پروري ترديدي جدي ايجاد کرد و در نهايت به پيدايش مکاتب فکري گوناگون و مشارکت مردم در مسائل سياسي و اجتماعي انجاميد.
اگرچه حضور ايران در کهکشان گوتنبرگ با تأخير همراه بود ولي آنچه مسلّم است، اينکه تا دهه1370 در کشور ما تنها کانون انتقال علم و دانش در ميان نخبگان کتاب بوده است. علي رغم اين تحولات، اين صنعت از چالش هاي جدي رنج مي برد که يکي از آنها ميزان مداخله دولت در اين زمينه است. اين تحقيق بر آن است تا به اين پرسش پاسخ دهد که براي رشد صنعت کتاب و کتاب خواني در ايران تا چه ميزان مداخله ( تصدي گري ) دولت مطلوب است و سهم نهادهاي مدني و خصوصي در اين عرصه چقدر است.

1. روش تحقيق

در اين تحقيق از روش کيفي و از مصاحبه با خبرگان استفاده خواهد شد. در مصاحبه، هدف اصلي به دست آوردن پاسخ هاي کمي نيست، بلکه هدف پژوهش کيفي نگاه به موضوع پژوهش از نظر مصاحبه شونده و درک چگونگي و چرايي اين منظر يا ديدگاه است. براي تحقق اين امر مصاحبه هاي پژوهشي کيفي عموماً ويژگي هاي زير را دارا هستند:
ميزان اندکي از ساختاريافتگي که از جانب مصاحبه گر وضع مي شود. وجود پرسش هاي باز، تمرکز بر وضعيت هاي خاص و توالي عمل در جهان مصاحبه شونده، به جاي ايده ها و افکار کلي و ذهنيات. محور يا کانون مصاحبه هاي پژوهش هاي کيفي، متغير است، لذا موضوعات بايد توسط مصاحبه شوندگان به خوبي درک و فهم شود و بر آنها تسلط و اشراف داشته باشد ( دانايي فرد و همکاران، 1390 ).
برخلاف روش هاي تحقيق پيمايشي، اعتبار اين روش نه به تعداد شرکت کنندگان در تحقيق که به اعتبار علمي متخصصان شرکت کننده در پژوهش بستگي دارد. شرکت کنندگان در تحقيق کيفي به تعدادي است که نتايج به دست آمده در مصاحبه به اشباع برسد. در اين تحقيق، شرکت کنندگان 8 نفر هستند.

1-1. ابزاو سنجش و گردآوري داده ها

ابزار اصلي گردآوري اطلاعات پرسشنامه باز پاسخ است. اين پرسشنامه بر اساس هدف تحقيق و سؤالات اساسي تحقيق مطابق زير تدوين شده است و در مصاحبه توسط محقق تکميل مي شود:
- آيا وضع نشر در شرايط فعلي مطلوب است ؟
- آيا ميزان تصدي گري دولت در عرصه نشر کتاب منطقي است ؟
- در شرح فعاليت هاي صنعت نشر کتاب کدام يک مي تواند مربوط به دولت و کدام يک مربوط به غير باشد ؟

1-2. جامعه و نمونه آماري

جامعه آماري در اين پژوهش متخصصان و فرهيختگان حوزه فرهنگ و به خصوص صنعت کتاب است. تعداد نمونه اين تحقيق 8 متخصص فرهنگي، شامل اساتيد مرتبط و متخصصان حوزه فرهنگ و نشر کتاب در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان و نيز مديران انتشارات است.

2. ادبيات تحقيق

دو شيوه تقريباً متفاوت در خصوص ميزان و نحوه دخالت دولت ها در برنامه ريزي فرهنگي مي توان شناسايي کرد:
الف) دخالت يا شيوه اي که معتقد به دخالت حداکثر دولت در امر برنامه ريزي فرهنگي است. اين شيوه که يکي از نمونه هاي آن در آسيا، کشور ايران و در اروپا کشور فرانسه است، دخالت هاي دولت را در برنامه ريزي فرهنگي به رسميت مي شناسد و اصولاً تنها برنامه ريز اصلي فرهنگي را دولت مي داند در کشور ما نيز آنچه از اصول سياست فرهنگي جمهوري اسلامي استنباط مي شود و آنچه در صحنه عمل از فعاليت دولت هاي بعد از انقلاب پابرجا مانده است، نشانگر اعمال اين شيوه در امور فرهنگي است.
ب) شيوه اي که معتقد به حمايت دولت از فعاليت ها و امور فرهنگي و نظارت بر آنهاست. اين شيوه برنامه ريزي، دولت را تنها به اين دو عرصه، يعني « حمايت » و « نظارت » محدود مي کند. در جهان کنوني، اکثر دولت ها پيشرفته چنين سياستي را پذيرفته و در امر برنامه ريزي فرهنگي براي دولت جايگاه تولي گري قائل هستند.
از آنجا که موضوع مقاله صنعت کتاب است و اين حوزه يکي از مهم ترين عرصه هاي فرهنگي است، به مواردي در اين خصوص اشاره شود.
خط يا نوشتن به نظر برخي از صاحب نظران، هوشمندانه ترين و مؤثرترين رويداد در سراسر تاريخ فرهنگي و يکي از بزرگ ترين دستاوردهاي تاريخ تمدن است. در طول تاريخ کتاب محمل نشر انديشه قرار گرفت، اما امکان تکثير آن محدود بود. کتاب را بايد کاتبان و نساخان مي نوشتند و چون در روز بيشتر از چند صفحه نمي شد نوشت و نور شمع و چرخ در شب نيز براي نوشتن کافي نبود، هفته ها و گاه ماه ها طول مي کشيد تا از کتابي نسخه اي، يا نسخه هاي ديگري تهيه مي کردند. تکثير کتاب بسيار محدود، وقتگير و گران بود و همين محدوديت ها، مانع از آن مي شد که همه افراد جامعه به کتاب دسترسي داشته باشند. با رشد و پيشرفت تمدن کتاب و با اختراع ماشين چاپ صنعت چاپ و نشر کتاب پديدار شد و کتاب هاي فراوان با تيراژ بالا روانه بازار شد. گسترش کتاب تا اندازه اي بود که در قرن بيستم موضوع انفجار اطلاعات مطرح شد ( آذرنگ، 1385 ). اگرچه امروز صنعت ديجيتال و کتاب هاي الکترونيک رواج يافته اما هنوز کتاب جايگاه خود را از دست نداده است.

1-2. مراحل توليدکتاب

به طور خلاصه اين مراحل شامل انگيزه و هدف، پديدآوري، انتشار و خواندن است. در تقسيم بندي ديگر، مراحل توليد کتاب را در سه مرحله توليد فرهنگي، توليد فني و توليد چاپي خلاصه مي کنند و هدف نهايي آن را ارتقاي سطح فرهنگ و دانش جامعه مي دانند ( همان ).
براي تبيين تولي گري و تصدي گري دولت نياز به داشتن جزئيات اين مراحل است که ضمن بيان آنها به نحوه اجراي اين اقدامات در وضعيت موجود پرداخته مي شود:

1-1-2. مرحله توليد فرهنگي

- مرحله پديدآوري:
پديدآورندگان يک بنياد و خوانندگان بنياد ديگر نشر هستند و ناشر پل و پيوندي است ميان اين دو. شايد مهم ترين بخش از توليد کتاب، مرحله پديدآوري آن باشد. در مرحله پديدآوري، نويسنده يا مؤلف و به طور کلي پديدآورنده فعاليت کرده و به خلق اثر مي پردازد.
پديدآوري زماني ارزشمند است که آنچه نگاشته مي شود، حاصل فکر بوده و نوآورانه و بکر باشد و کمتر از نوشته هاي ديگر رونويسي شده باشد. يکي از آسيب هاي فرهنگي در مقوله کتاب در کشور ما که متخصصان جامعه آماري پژوهش نيز به آنها اشاره کردند، اين مسئله است که آمار کتاب هايي که از روي کتب ديگر رونويسي مي شوند، بسيار بيشتر از آن دسته از کتاب هايي است که توسط يک نويسنده خلاقانه نوشته مي شود و نيز کار گروهي در آثار مکتوب ايران کمتر به چشم مي خورد. بنابراين نويسندگان را نبايد شمرد، بلکه بايد وزن کرد. بايد سنجيد که هر يک چقدر وزن دارند و چه نوشته اند و چگونه نوشته اند. هر نويسنده تکراري هرچند به عدد يکي است، اما در ترازوي فرهنگ هيچ است ( اسفندياري، پيشين ).
در عمليات توليد کتاب اين مرحله در بعضي موضوعات در اختيار بخش خصوصي و در برخي دولتي يا گروهي است. به عنوان مثال در تدوين کتب درسي هيئتي از نويسندگان و مؤلفان که توسط دولت تعيين شده اند در اين زمينه فعاليت مي کنند و يا گاهي گروه يا مؤسسه اي جهت تدوين و‌ تکميل اثري ملي مثل لغت نامه دهخدا فعاليت مي کنند. گاهي در برخي اداره ها يا مؤسسات دولتي واحد آموزش با توجه به نيازهاي آموزشي کارکنان خود اقدام به تأليف متون مربوطه کرده و پس از چاپ آن را در اختيارکارکنان خود قرار مي دهد. اما گاهي با مراجعه به آنها مشخص مي شود که در رابطه با موضوع آن متون کتاب هاي بهتر و مفيدتري قبلاً چاپ شده و آن اداره دولتي مي توانسته با هزينه و زمان کمتري به آنها دست يابد.
- مرحله ارزيابي و ويرايش متن:
ويراستاري به مفهوم جديد آن و به صورت يک تخصص و شغل، سابقه اي طولاني در ايران ندارد، ولي پيش تر از اين در اروپا و از آن پيش تر، در برخي کشورها فن ويراستاري به گونه ابتدايي آن وجود داشته است. شايد خواننده تعجب کند اگر گفته شود که ويراستاري سابقه اي هزار ساله در فرهنگ بشري دارد. تا حدي که حدود پانصد سال پيش از ميلاد، در کشور چين مرسوم بوده است. با وجود اين، يکي از دشوارترين، پرمسئله ترين، فني ترين و حساس ترين بخش صنعت کتاب، متن آن است و ويرايش آن از بزرگ ترين مسئوليت هاي ناشر است ( آذرنگ، پيشين ). معمولاً ويراستار شخص ثالثي است که اين عمل را براي پديده آورنده يا ناشر انجام مي دهد. در ايران بسته به اينکه کتاب از چه نوعي باشد و متولي نشر آنچه کسي باشد، ويرايش آن توسط پديد آورنده و يا بخش دولتي انجام مي شود. ويرايش کتب درسي آموزش و پرورش به عهده همان سازمان است. اين مرحله نيز با توجه به نوع کتاب هم در بخش خصوصي و هم دولتي انجام مي گيرد.

2-1-2. توليد فني و هنري

- مرحله آماده سازي اثر:
اين مرحله شامل حروفچيني، صفحه آرايي، نمونه خواني، امور هنري، طراحي و تهيه سي دي نهايي است. توليد فني مراحله پس از توليد فرهنگي است، اين مرحله به علاوه مرحله بعدي که توليد چاپي است فني ترين، تخصصي ترين و نيز پرهزينه ترين مراحل نشر است. اين مرحله از توليد به مجموعه مراحلي گفته مي شود که آغاز آن پس از اتمام مراحل توليد فرهنگي و پايان آن آغاز توليد چاپي در چاپخانه است ( همان ). معمولاً ناشر مسئوليت انجام اين وظايف را برعهده مي گيرد که ممکن است دولتي يا خصوصي باشد.
- مرحله مميزي ( بررسي کتا ب ):
اين بخش شامل بررسي کامل کتاب است که در ايران توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي انجام مي گيرد. در ادارات کل اين وزارتخانه واحدي به نام بررسي کتاب وجود دارد که زير نظر معاونت فرهنگي فعاليت مي کند و وظيفه آن، بررسي متون کتاب هايي است که جهت اخذ مجوز به آنجا معرفي مي شوند. هر کتابي که بخواهد در کشور به چاپ برسد، اگر مجوز اين واحد را نداشته باشد، غير قانوني بوده و با آن برخورد قانوني صورت مي گيرد.
بررسي کتاب که به آن مميزي هم گفته مي شود، گاه ماه ها به طول مي انجامد و وقفه اي طولاني در روند توليد کتاب مي گذارد. در واحد بررسي کتاب کارگروه هاي مختلف اعم از مذهبي، سياسي، ادبيات، دفاع مقدس و... وجود دارد که در هر کار گروه افراد به مطالعه کتاب در انتظار مجوز مي پردازند و در نهايت نظرات تکميلي خود را ارائه مي کنند که براي اخذ مجوز نياز به لحاظ شدن اين نظرات در کتاب است.
در حال حاضر اين مرحله در زمان پيش از چاپ و پس از مراحل توليد فني صورت مي گيرد و اين در حالي است که قبلاً اين مرحله پس از چا‌پ و قبل از توزيع بود که گاهي منجر به خمير کردن 3000 جلد کتاب مي شد.

3-1-2. مرحله توليد چاپي

شامل مراحل پيش از چاپ و چاپ است. از مرحله اي که توليد فني - هنري پايان مي گيرد و اثر از دستگاه ناشر بيرون مي آيد و فعاليت هاي آماده سازي براي چاپ آغاز مي شود تا مرحله اي که کتاب، چاپ، صحافي، روکش و آماده پخش مي شود، توليد چاپي نام گرفته است. کمتر ناشري است که چاپخانه اي از آن خود داشته باشد و معمولاً اين امر را به چاپخانه اي مجزا برون سپاري مي کنند.
- مرحله ماقبل چاپ:
اين مرحله شامل ليتوگرافي، مونتاژ و... که معمولاً توسط بخش خصوص و در برخي موارد دولتي انجام مي گيرد. ليتوگرافي از مراحل پيش از چاپ ‌به شيوه افست است. اثر آماده براي چاپ و تکثير، عکاسي و روي فيلم ظاهر مي شود، از آن فيلم نسخه نگاتيو يا پوزيتيوي تهيه مي شود که به آن نسخه اوزاليدي مي گويند. ناشر آخرين بررسي ها و بازبيني هايش را روي اين نسخه انجام و سپس اجازه تهيه کردن زينک آن را به منظور تکثير و چاپ مي دهد. در مورد کتاب هايي که کيفيت چاپ آنها اهميت ويژه داشته باشد، ليتوگرافي مرحله اي بسيار حساس خواهد بود ( همان ).

4-1-2. مرحله چاپ

چاپ به شيوه هاي مختلف صورت مي گيرد و هر شيوه ويژگي هاي خود را دارد. ناشري که در کار خود به تنوع چاپي نياز داشته باشد يا آثار هنري و متنوع منتشر کند، حتماً بايد به فنون و شيوه هاي چاپ مسلّط باشد، چرا که نظارت بر چاپ و مراحل حتي جزئي آن ضرورت دارد و اگر ناشر غفلت کند، ناگزير به تحمل هزينه هاي سنگين خواهد بود و مطمئناً زمان قابل توجهي را نيز از دست خواهد داد ( همان ).
به طور کلي بخش توليد چاپي توسط بخش خصوصي قابل انجام است و اکنون در برخي مؤسسات دولتي که خود متولي چاپ کتاب هاي خود هستند، اين بخش انجام و گاهي برون سپاري مي شود.
- مرحله صحافي و توزيع:
پس از چاپ مرحله صحافي و توزيع است. با پايان يافتن صحافي، مراحل توليد کتاب نيز به پايان مي رسد و کتاب در شکل و هيئت ديگري متولد مي شود و حيات ديگري را آغاز مي کند. از اين مرحله به بعد در واقع سرنوشت کتاب را جامعه با واکنش هايش تعيين خواهد کرد. با توجه به واکنش جامعه است که تصميم گيري براي چاپ هاي بعدي و تجديد نظر در کيفيت اثر و حتي نحوه توزيع بعدي آن با عنايت به نظرات مخاطبين صورت مي گيرد.
در ايران گاهي توزيع کتاب توسط دولت انجام مي شود که گاه اين عمل موجب شود شأن و منزلت يک کتاب تنزل يابد، چراکه در برخي مؤسسات دولتي کتاب بدون در نظر گرفتن سليقه و يا نياز مخاطب به صورت مجاني اهدا مي شود و از آنجا که مخاطب علاقه اي به موضوع آن ندارد، آن کتاب وارد سطل بازيافت خانگي مي شود.

3. نتيجه گيري

پس از مصاحبه با خبرگان و جمع بندي نظرات آنها توسط پژوهشگر نتايج زير در اين زمينه به دست آمده است. اين نتايج به دو بخش تقسيم بندي مي شود، يکي نتايج مربوط به کليه مراحل نشر به جز مميزي و ديگري در مورد مميزي است. اين تقسيم بندي به آن جهت است که نظرات خبرگان در زمينه مميزي به صورت ويژه لحاظ شود، چراکه چنانکه پيداست، اگوچه در مراحل غير از مميزي هنوز در بخش دولتي تصدي گري صورت مي گيرد و دولت حساسيتي در مورد تولي گري يا تصدي گري آن ندارد، اما آنچه از سوي دولت حائز اهميت است، مميزي و شيوه انجام آن است که از نظر دولت بايد کاملاً در اختيار او باشد. آنچه مورد نظر افراد مورد مصاحبه بوده است، اين است که دولت مي تواند با تغيير شيوه مميزي با هزينه بسيار کمتر به اهداف خويش دست يابد.

1-3. نتايج در مورد کليه مراحل به جز مميزي

اينکه در اين مراحل کار توسط دولت انجام گيرد يا بخش خصوصي، بايد به نوع اثر توجه کرد. در حال حاضر موارد بسياري که در بخش دولتي در اين خصوص انجام مي گيرد، بايد واگذار شده و دولت صرفاً تولي گري کند، مثل کتب درسي.
دولت در جايي بايد دخالت کند که ايجاد اثر، ضرورت فرهنگي داشته باشد و بخش خصوصي به دليل عدم توجيه اقتصادي زير بار تولي آن نرود. چه بسيار کتاب هايي که مؤلفان و يا نويسندگان به جهت مسئوليت فرهنگي که براي خود احساس مي کنند دست به تهيه و پديدآوري متني زده اندکه از نظر فرهنگ ملي اقدام آنها کاري بس بزرگ است، اما تعداد مخاطبين آن اثر محدود و منحصر به اماکن فرهنگي است که علي رغم نياز به آن اثر بودجه اي براي تهيه آن تدارک نديده اند، لذا مؤلف از چاپ و انتشار آن اثر منصرف شده جامعه فرهنگي را بي بهره مي گذارد. در اين ميان مي توان به کتاب شناسي هاي متفاوت و يا تصحيح متون گذشته و قديمي اشاره کرد.

2-3. نتايج در مورد مرحله مميزي

سه رويکرد در خصوص مميزي کتاب مي توان داشت:
1. عدم مداخله: با اين رويکرد دولت هيچ گونه مداخله اي در امر مميزي نخواهد کرد و معتقد است که افکار عمومي خود بهترين مميزي است. در طول زمان و به مرور کتاب هايي که بيشتر مورد اقبال عموم است گسترش و آنهايي که کمتر مورد توجه است، طرد شده و از حوزه فرهنگ خارج مي گردد.
2. مداخله حداکثر: اعمال اصلاحات و تصميمات مستمر و دائمي در کليه اجزاي يک اثر از ابتدا تا انتهاي توليد.
3. روش حد وسط: ايجاد نظام روشمند يا مميزي روشمند بدون مداخله سلايق و بر اساس اصول و سلايقي که انتشار مطالب خارج از آن دچار ممنوعيت باشد.
در اين روش دولت قوانين يا اصولي را جهت نشر و محتواي آن وضع و تصويب کرده و نويسندگان، مؤلفين و منتشرين موظفند بر اساس آن، به توليد اثر بپردازند. اين اصول مي تواند پيرامون اين موارد باشد: پايبندي به اصول اسلام و نظام جمهوري اسلامي، عدم توهين به شخصيت هاي حقيقي و حقوقي، عدم ايجاد اختلاف و دامن زدن به آنها و... که البته اين موارد به عنوان مثال آورده شد و جهت تعيين شاخص هاي مناسب براي امر مهمي مثل بررسي کتاب دقت بيشتري بايد لحاظ گردد.
در حال حاضر در صورت عدم ارائه مجوز بسياري از کارها دوباره کاري مي شود و بهتر است اگر قرار است اين کار صورت پذيرد، اين مرحله پس از پديدآوري و قبل از حتي صفحه آرايي قرار گيرد.
ديدگاه ايده آل آن است که با در نظر گرفتن شرايطي اين مرحله را حذف کرد. لذا پيشنهاد مي گردد، روش حد وسط در مميزي اجرا شده و سلايق کار گروه ها کمتر دخيل شود و زمان کمتري لحاظ گردد. براي اين منظور شاخص هايي که مطرح شد تعيين شود و همان گونه که اشاره شد در اختيار کليه ناشرين و در معرض ديد نويسندگان، مؤلفان و مصنفان قرار گيرد و تخطي از آن شاخص ها جرم محسوب شود تا ديگر نيازي به صرف وقت و هزينه در خصوص بررسي متون قبل از چاپ نباشد. دولت مي تواند دوره هاي آموزشي در اين خصوص براي ناشرين تدارک ببيند.
کليه مراحل در صنعت کتاب و توليد آن ( حتي مميزي کتاب ) را مي توان به بخش خصوصي واگذار کرد و دولت صرفاً تولي گري نمايد. در اين زمينه بايد جنبه نظارتي و حمايتي دولت پررنگ شود و کمتر خود را درگير امور اجرايي کند. با اين ديدگاه مراحل توليد کتاب تخصصي تر از گذشته و چه بسا سريع تر و با هزينه کمتر اجرا شود، چرا که عرصه رقابت در اين زمينه در بخش خصوصي پديد مي آيد.
در مورد آثار فرهنگي که نياز به ماندن و تکثير دارد ولي مخاطب آن آنقدر کم است که براي بخش خصوصي صرفه اقتصادي ندارد، حمايت مالي دولت و يا حتي در اين مورد خاص اقدام تصدي گري ضروري است.
اعطاي وام هاي بلندمدت و يا بلاعوض، در اختيار گذاردن اماکن فرهنگي مثل ساختمان هاي ميراث فرهنگي به مراکز تحقيقاتي خصوصي و واگذاري امور پديدآوري به آنها در قبال خدمات ارائه شده از جمله اقدامات حمايتي دولت در اين خصوص است.
منابع تحقيق:
1. آذرنگ، عبدالحسين، مباني کتاب نشر کتاب، انتشارات سمت، 1383.
2. آذرنگ، عبدالحسين، گام هاي اصلي در نشر کتاب، انتشارات ققنوس، 1385.
3. اسفندياري، محمد، کتاب پژوهي، انتشارات صحيفه خرد، 1387.
4. دانايي فرد، حسن و همکاران، روش شناسي پژوهش کيفي در مديريت، انتشارات صفار، 1390.
5. يونسکو، صنايع فرهنگي، ترجمه مهرداد وحدتي، انتشارات نگاه معاصر، 1388.

پي‌نوشت‌ها:

1- دانشجوي دکتراي مديريت و برنامه ريزي فرهنگي، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد علوم و تحقيقات.

منبع مقاله :
زير نظر سيد رضا صالحي اميري، (1391)، مجموعه مقالات نسبت دولت و فرهنگ، تهران: مجمع تشخيص مصلحت نظام، مرکز تحقيقات استراتژيک، چاپ اول