نویسنده: دکتر علی اکبر شعاری نژاد
منظور از اینكه هر كلاس دارای یك كتابخانه ی كوچك متناسب با سطح ذهنی و اجتماعی و رغبتهای دانش آموزان باشد. این است كه یك عده كتابهای آزاد یا غیردرسی را در دسترس دانش آموزان قرار دهیم كه هر وقت نیاز پیدا كردند آنها را بخوانند و ناچار نشوند كه به كتابخانه ی مدرسه مراجعه كنند و نیز در همه ی ساعات درس با كتاب مأنوس باشند.
كتابخانه ی كلاس به دانش آموزان تعلق دارد و هر كتابی در آن، بر اساس نیاز و رغبت ایشان، تهیه شده است و آنها را به مطالعه برمی انگیزد. دانش آموز هر وقت بخواهد می تواند از آن استفاده كند. كتابخانه ی كلاس به وسیله ی گروهی از خود دانش آموزان كلاس زیرنظر معلم یا دانش آموز ارشد كلاس، اداره می شود و خود دانش آموزان برای استفاده از آن، آیین نامه یا مقررات خاصی وضع می كنند. وجود كتابخانه در كلاس به معلم امكان می دهد كه دانش آموز را هنگام نیاز مستقیماً به روش صحیح استفاده از كتابخانه و مطالعه راهنمایی كند، مثل استفاده از فرهنگها و فرهنگنامه ها.
در انتخاب كتاب برای كتابخانه كلاس بیشتر باید دقت كرد و معلمان باید هر كتاب را قبلاً با توجه به نیازها و رغبتهای دانش آموزان خود دقیقاً مطالعه كنند و همین كه آن را مناسب یافتند، در كتابخانه ی كلاس قرار بدهند. كارشناسان برای انتخاب كتاب برای كتابخانه كلاس قواعدی وضع كرده اند كه خلاصه آنها از این قرار است:
كتابها معمولاً به دو نوع تقسیم می شوند: نوعی كه بیشتر جنبه ی خیالی دارند « كتابهای افسانه » (books of fiction) نامیده می شوند مانند قصه ها یا داستانهای غیرواقعی و نمایشنامه ها، و نوعی كه حقایق و حوادث واقعی را متضمن هستند و « كتابهای اطلاعات » (books of information) خوانده می شوند مانند كتابهای تاریخی، جغرافیایی، سفرنامه ها، كتابهای علمی و ...
برای مطالعه و بررسی كتابهای نوع اول باید به پرسشهای زیر پاسخ دهیم:
الف. از لحاظ درستی و نادرستی خیال
1. تا چه اندازه می توان رفتار شخصیتهای داستان و حوادث آن را با زندگی واقعی انطباق داد؟ آیا اتفاق افتادن این خیال امكان دارد یا اینكه كاملاً جنبه ی وهمی دارد و زیاده از حد در آن مبالغه شده است؟2. وقتی داستان محتوی حوادث خارق العاده و نامأنوس باشد، نسبت و ارتباط این حوادث چیست؟
3. این داستان چه اندازه پاسخگوی رغبتهای كودكان، كه كتاب برای ایشان نوشته شده است، می باشد؟ و از لحاظ موضوع خیالی با چه مرحله ای از مراحل رشد و نمو تناسب دارد؟
ب. از لحاظ زبان (تركیب كلمات و سبك نگارش)
1. آیا كتاب به زبان درست و رسا نوشته شده است؟2. آیا كودكانی كه این كتاب برای آنها نوشته شده است می توانند آن را بفهمند یا بالاتر و پایین تر از سطح فهم آنهاست؟ و اگر برای این كودكان، مناسب نباشد برای كودكان چند ساله مناسب است؟
3. آیا دشواری كتاب به كلمات یا تركیب كلمات و سبك نگارش مربوط است؟
پ. از لحاظ فكر
1. آیا در داستان یا نمایشنامه چیز وحشت انگیزی وجود دارد كه نباید دانش آموزان آن را بخوانند؟ و آن چیست؟2. موضوع و حوادث داستان با كدام یك از مراحل رشد كودك متناسب هستند؟
3. ارزش تربیتی- اجتماعی یا اخلاقی یا علمی این كتاب چقدر است؟
من از هرچه تنها بخواهد چیزی به من بیاموزد- بی آنكه بر نشاط من بیفزاید یا به من نشاط تازه ایی ببخشد- نفرت دارم.
گوته
كتابهای نوع دوم را با پرسشهای زیر ارزشیابی می كنند:
الف. از لحاظ معلومات
1. آیا معلومات گردآمده در كتاب، درست و دقیق هستند؟2. آیا معلومات موجود در كتاب با محیط زندگی دانش آموزان، انطباق دارند، یعنی در محیط زندگی ایشان درست هستند؟
3. دانش آموزان چند ساله و در چه سطح هوشی می توانند مطالب كتاب را بفهمند؟ مطالب این كتاب تا چه اندازه با قدرت فهم كودكان سازگارند؟ و آیا بین مطالب آن و برنامه ی درسی مدرسه ی ایشان ارتباطی وجود دارد؟
ب. از لحاظ زبان
1. آیا كتاب به زبان درست و رسا نوشته شده است؟2. آیا دانش آموزانی كه این كتاب برای آنها نوشته شده است می توانند آن را خوب بفهمند؟ و در غیر این صورت، برای چه سنی مناسب است؟
3. آیا دشواری كتاب در كلمات یا تركیب یا سبك نگارش است؟
پ. از لحاظ روش عرضه
آیا روش عرضه ی مطالب علمی آن چنان جالب و جذاب است كه دانش آموزان به مطالعه ی آن راغب باشند؟كتابهای گوناگون را می توان با ملاكهای مذكور ارزشیابی و بین كلاسهای مدرسه، توزیع کرد. به این ترتیب كه مدیر مدسه كتابهای تازه را بین معلمان توزیع می كند و برای هر كتابی پرسشنامه ای حاوی پرسشهای مذكور در اختیار ایشان قرار می دهد و در بالای پرسشنامه، نام كتاب، نام مؤلف، نام مترجم (در آثار ترجمه شده)، نام ناشر، و تاریخ انتشار نوشته می شوند و هر معلم، پاسخ هر پرسش را رو به روی آن می نویسند. همین كه همه ی كتابها به این شكل مطالعه و بررسی شدند كتابها را بر اساس نتایج بدست آمده توزیع می كنند و این روش علمی توزیع كتاب میان كلاسها می باشد. این نتایج را باید محفوظ نگاه داشت تا میزان صلاحیت كتابها برای هر كلاس در تجربه ی واقعی یعنی مطالعه ی دانش آموزان، معلوم شود و اگر این مطالعه دقیق در یك مدرسه و در مورد كتابهای معین انجام گیرد نتایج به دست آمده را می توان به سایر مدارس شهر، كه با آن مدرسه مشابه اند تعمیم داد و كتابهای آنها را بر اساس همان نتایج توزیع كرد.
منبع مقاله :
شعاری نژاد، علی اکبر؛ (1390)، ادبیات کودکان، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ بیست و هفتم
