پيامبر (ص) و ايرانيان

ساكنان ايران زمين بر پايه آيات قرآن و روايات اسلامي، هيچ گاه بت نپرستيده اند. بدون شك ايرانيان قبل از اسلام هم يكتاپرست بوده و خداوند را با نامهاي «اهورا مزدا»، «ايزد» پرستيده اند.(1) به همين دليل است كه مسلمين در گذشته زردشتيان را در زمره اهل كتاب قرار مي دادند. با طلوع اسلام در حجاز، ايرانيان گم شده خود را در اين دين يافتند. آنچه بر اساس آيات قرآن و روايات و منابع تاريخي مسلم است، اين كه در ميان ملتها، هيچ ملتي مانند ايرانيان به پيشواز اسلام نرفته اند واين افتخارات بزرگ و بي نظير ايرانيان در طول تاريخ است كه با درايت خود، در ميان آيينها، آيين حق را برگزيدند و در اين راستا ياوري استوار براي اسلام بودند. در آيات و روايات متعددي با تعبيرات گوناگون، از پذيرش اسلام توسط غيرعرب و ايرانيان سخن به ميان آمده است. اين موضوع بيانگر امور زير است:
1- توجه خاص قرآن و پيامبر اعظم(ص) به ايرانيان
2- ايرانيان در پيشگامي به حقايق و ارزشها، لياقت و اشتياق عميق دارند.
3- اسلام ايرانيان از اهميت فوق العاده و ژرفي برخوردار و سرچشمه شايسته اي براي رونق و گستردگي اسلام در همه جهان خواهد شد.
اكنون برخي از آيات و روايات در اين زمينه مورد بررسي قرار مي گيرد:

الف) آيات

هر گاه به برخي از رازها و ريزه كاريهاي آيات قرآن و سخنان ارزنده پيامبر اكرم(ص) درباره ارزش ايرانيان پي ببريم، روشن مي شود كه در چهارده سده پيش، از مردم اين سرزمين كهنسال آريايي به نيكي ياد كرده و آنان را مردمان خداشناس، دلير و استوار بر پيمان و برخوردار از هوش و شايستگي خدادادي معرفي نموده است. جاي ژرف بيني است كه آيه هاي ستايش آميز هنگامي نازل شده و پيامبر(ص) آنها را وابسته به ايرانيان دانسته و از آنان به نيكي ياد كرده است كه هنوز ايرانيان مسلمان نشده بودند تا اين گمان در دل پديد آيد كه پيامبر براي خوش آمد ايرانيان چنين سخناني گفته است.
1- اي كساني كه ايمان آورده ايد، هر كس از شما از آيين خود بازگردد خداوند در آينده جمعيتي را مي آورد كه (داراي اين ويژگيها هستند)؛ خدا آنها را دوست دارد، و آنها خدا را دوست دارند. آنها در برابر مؤمنان متواضع و در برابر كافران سخت و نيرومندند. آنها در راه خدا جهاد مي كنند و از سرزنش ملامت گران هراسي ندارند. (2)
در روايت آمده شخصي پس از نزول اين آيه از پيامبر(ص) پرسيد منظور از اين آيه چيست؟ و افرادي كه داراي اين ويژگيها هستند، چه كساني اند؟ پيامبر(ص) در پاسخ دست بر شانه سلمان نهاد و فرمود: «هذا و ذووه» منظور اين شخص و قوم او هستند، سپس افزود: «لو كان الذين بالثريا لتناوله رجال من ابناء الفارس» اگر دين آويخته در ستاره ثريا باشد و در آسمانها قرار گيرد، مرداني از فارس- ايران- آن را به دست مي آورند.(3)
2- اگر از فرمان خدا و رسولش سرپيچي كنند، خداوند مردمي فرمانبردارتر از شما را جايگزين شما خواهد كرد كه آنها از شما بهترند.(4)
ابوهريره روايت كرده است تعدادي از ياران رسول خدا در حالي كه در كنار حضرت بودند، گفتند: يا رسول ا... اين افراد كه خداوند در قرآن از آنان ياد كرده است، چه كساني هستند؟ حضرت دست خود را روي ران سلمان زد و فرمود: منظور از آن اين شخص و قوم اوست، سوگند به خداوندي كه جانم در دست اوست اگر ايمان در ستاره ثريا باشد، مرداني از فارس آن را به چنگ خواهند آورد.(5)
3- اگر خدا بخواهد شما را مي برد و ديگران را به جاي شما مي آورد و خداوند بر هر كاري تواناست. (6)
روايت شده است كه وقتي اين آيه نازل شد، رسول خدا دست خود را به پشت سلمان زد و فرمود: آن قومي كه مي آيند و در پذيرش اسلام و دعوت حق تعالي از شما اعراب پيشي مي گيرند، قوم اين مرد- ايرانيها- هستند. (7)
4- اگر اين قوم نسبت به آن- هدايت الهي- كفر ورزند، ما قومي را كه هرگز كافر نشوند برمي گماريم. (8)
مفسران بزرگي در تفاسير خود نقل كرده اند كه منظور از اين جمعيت- نگهبان دين- ايرانيان هستند. (9)
5- ديگرانند از مردم كه هنوز به گروه مسلمانان نپيوسته اند- يعني در آينده مي پيوندند و مسلمان مي شوند- و اوست ارجمند سنجيده كار.(10)
هنگامي كه سوره جمعه نازل شد پيامبر اعظم(ص) آيه هاي آن را براي مردم مي خواند تا اين كه به آيه ياد شده رسيد. مردي از آن حضرت پرسيد: اين گروه چه كساني هستند كه هنوز به ما نپيوسته اند؟ پيامبر(ص) دستش را روي سر سلمان قرار داد و فرمود: سوگند به آن كه جانم در دست اوست، اگر ايمان در ثريا هم باشد مرداني مانند اين، بدان دست مي يابند. (11)

ب- روايات

1- قال رسول ا... (ص)- اگر علم آويخته به ستاره ثريا باشد مرداني از فارس- ايران- آن را به دست مي آورند.(2) شايان ذكر است كه اين حديث به صورت متواتر و از راويان متعدد نقل گرديده است و در برخي روايات به جاي علم، ايمان و دين ذكر شده است كه همگي نشان از درايت، تيزهوشي و شايستگي ايرانيان است. اگر به پيشينه مسلمانان ايران خوب بنگريم روشن مي گردد كه كوشش ايرانيان براي نمايان ساختن دستورهاي دين اسلام و گسترش دادن آن بيش از خود عربها بوده است. ابن خلدون مي نويسد: «از شگفتي هايي كه واقعيت دارد اين است كه بيشتر دانشوران ملت اسلام، خواه در علوم شرعي و چه در دانشهاي عقلي، ايراني هستند و همه عالمان حديث كه آنها را براي اهل اسلامي حفظ كرده بودند نيز ايراني بوده اند و تاريخ ثابت كرده كه به جز ايرانيان كسي به حفظ و تدوين علم در امت اسلامي قيام نكرد. (13)
2- پيامبر در يكي از جنگها در كنار اسيران جنگي لبخند زد كه دليل شادماني ايشان بود. شخصي از راز خنده آن حضرت پرسيد. پيامبر(ص) فرمود: رأيت فارساً من امتي يساقون الي الجنه بالسلاسل؛ (14) ايرانياني از امتم را ديدم كه بار زنجيرها - از روي اجبار- به سوي بهشت مي كشانند. چنانكه مولانا در كتاب مثنوي بر اساس اين روايت گويد:
زان نمي خندم من از زنجيرتان
كه بكردم ناگهان شب گيرتان
زان همي خندم كه با زنجير و غل
مي كشمتان سوي سروستان و گل (15)
3- قال رسول ا...(ص): اعظم الناس نصيباً في الاسلام اهل الفارس: بهره ايرانيان در اسلام از همه ملتهاي ديگر بزرگتر است. (16)
4- پيامبر(ص) فرمود: سعادتمندترين عجم ها به اسلام، ايرانيان هستند. (17)
5- پيامبر(ص) فرمود: خداوند متعال را دو گروه برگزيده است: قريش برگزيده خداست، از عرب و مردم فارس- ايرانيان-- برگزيده خدا از عجم هستند. (18)
البته، بر خواننده مخفي نماند كه منظور از اين سخن اين نيست كه نژاد موجب برتري است، بلكه مراد خبردادن از نبوع و استعداد و زمينه هايي است كه در قريش در نژاد عرب و ايرانيان در نژاد عجم وجود دارد.
6- حضرت علي(ع) از رسول گرامي(ص) نقل مي كند كه خطاب به اعراب فرمود: «وا... ليصربحكم علي الدين عوداً كما ضربتموهم عليه توءاً» (19) به خدا قسم همچنان كه در آغاز شما ايرانيان را به دين اسلام درآورديد- با شمشير- در آينده تاريخ، ايرانيان نيز شما- عربها- را دوباره به دين اسلام در مي آورند. اين فرموده پيامبر اكرم(ص) بيانگر اين است كه اعراب بعد از رحلت آن حضرت از مسير حقيقي اسلام بيرون رفته- همانند برخي از فرقه ها- و اين ايرانيان هستند كه در آينده آنها را دوباره با حقيقت دين اسلام- مكتب اهل بيت(ع) آشنا خواهند نمود. امام رضا(ع) هم در مورد حمايت حقيقي ايرانيان از اسلام مي فرمايد: خداوند همواره پس از رحلت پيامبر(ص) تا زمان ما و بعد دين اسلام را توسط عجم ها- ايرانيان- و... ياري فرمود و به آنها چنين توفيقي عطا كرد، ولي اين توفيق را از بعضي نزديكان پيامبر سلب نمود. (20)پيشينه تاريخي پيامبر(ص) و ايرانيان
با توجه به آيات متعدد قرآن دعوت پيامبر(ص) جنبه جهاني داشته و منحصر به سرزمين حجاز نبوده است. نيست اين مگر يك تذكر و بيدارباش براي تمام جهانيان. (21) اي مردم من فرستاده خدايم از سوي شما و نيز اين كه آن حضرت در اين رسالت خود رحمتي براي جهانيان است.(22)
بنابراين، وجود گرامي پيامبر(ص) موهبتي الهي براي جهانيان است كه مردم ايران نيز از آن مستثني نبودند. پيشينه ايرانيان در اسلام بيانگر تلاش مردمي است كه در راه يافتن كلمه حق مجاهدت داشته اند در واقع اينها نماينده گروههاي بي شماري هستند كه در طلب حقيقت به جستجو برخاسته بودند. در رأس همه اينها نام تابناك سلمان فارسي است كه پيامبر(ص) در مورد وي فرمود: «سلمان منا اهل البيت- عليهما السلام- »(23) سلمان از خاندان ما اهل بيت است . از سوي ديگر، اين پيامبر(ص) بود كه بدون هيچ برتري عرب بر عجم همه ره پويان حقيقت را با آغوش گرم مي پذيرفت و در واقع فضيلت و برتري چيزي جز تقواي الهي نبود. (24) و سلمان فارسي اولين مسلمان ايراني بود (25) كه بر اثر پيمودن راه تقوا و كمالات، به مرحله اي رسيد كه به صورت سمبلي از ايرانيان در جهان اسلام معرفي شد. البته، سلمان تنها ايراني نبود كه در حضور پيامبر بود، بلكه مورخان افراد زيادي را مي نويسند كه در نزد پيامبر بوده اند؛ از جمله مي توان به «ابو مسروح» كه اذان نيز مي گفت(26) و نيز «ابوالحمراء فارسي» خادم رسول ا... (ص) و «أزاذمرد» فرزند هرمز فارسي از شاهزادگان اشاره كرد. (27) جمعي از ايرانيان نيز در همان عصر پيامبر كه در يمن مي زيستند، به اسلام گرويدند. حاكم آنها در يمن شخصي به نام باذان، ايراني الاصل به سال ششم هجري اسلام آورد. (28) وي اسلام خود را براي رسول خدا نوشت و هيأتي را براي بيعت با پيامبر(ص) به مدينه فرستاد و رسول خدا(ص) در استقبال از آنان فرمود: شما از ما و به سوي ما اهل بيت مي باشيد.(29)

پي نوشتها

1- ر.ك: شهيد مطهري، خدمات متقابل اسلام و ايران- ص 205 و 206
2- مائده/ 54
3- طبرسي، مجمع البيان، ج 7، ص 78- كشاف، ج 1ص 646 فخر رازي، تفسير،ج 12، ص 22
4- محمد38
5- طبرسي، پيشين، ج 23/ص 96
6- نساء 133
7- آلوسي، روح المعاني، ج 4- ص 241
8- انعام 89
9- محمد رشيدرضا، المنار، ج 7، ص 594
10- جمعه 3
11- طبرسي، پيشين، ج 9، ص 429- سيوطي، الدرر المنثور، ج 8، ص 153
12- احمد حنبل، مسند، ج 2، ص 297- عبدا... اصبهاني، ذكر اخبار اصبهاني، ج 1 ص 2
13- ابن خلدون، مقدم ابن خلدون، ص 544
14- متقي هندي، كنزالعمال، ج12
15- مولوي، مثنوي معنوي
16- متقي هندي، همان
17- همان
18- همان
19- همان
20- علامه مجلسي، بحارالانوار، ج 49، ص 232
21- تكوير 27
22- انبياء 107
23- ابن شهر آشوب، مناقب، ج1، ص 120- طبري، دلائل الامامه، ص 140
24- ان اكرمكم عندا... اتقكم حجرات 13
25- ابن سعد، طبقات اكبري، ج 5، ص 313
26- بلاذري، اسناب الاشراف، ج 1، ص 486
27- ابن الاشير، اسدالغابه، ج 1، ص 74
28- طبري- تاريخ، ج 1، ص 297
29- ابن هشام، سيرة النبويه، ج1، ص 85