صداهاى آلوده

حتى پرنده ها هم اين روزها داد مى زنند. كلاغ ها در هر صداى قارقار خود فرياد مى زنند: آهاى آدم ها تو را به خدا بس است. يك كم ساكت باشيد!اما بلند ترشدن صداى پرنده ها هم حريف بوق زدن هاى مكرر نمى شود. باور نمى كنيد كه پرنده ها با فرياد از انسان ها تقاضا دارند تا كمتر سر و صدا كنند؟اگر نتايج آخرين تحقيقات دانشمندان دانشگاه «ليدن» هلند را بخوانيد باورتان مى شود. آنها مى گويند پرندگان در هياهوى ترافيك شهرهاى بزرگ بلند تر آواز مى خوانند تا صدايشان را به گوش ديگران برسانند.
اما انگار فايده اى ندارد. كاش مى شد يك جورى به پرنده هاى بيچاره فهماند آدم ها به فكر خودشان هم نيستند چه برسد به شما. خيلى از آدم ها موقع رانندگى يك دست به فرمان دارند ودست ديگر به بوق. انگار بوق زبان دوم راننده هاست. يكى از شهروندان «تورنتو» مى گفت: آن قدر بوق نزده ام كه يك روز به كوچه خلوتى رفتم و بادست لرزان بوق زدم تا مطمئن شوم بوق اتومبيلم هنوز كار مى كند! در حالى كه همين رانندگان خودمان ماهى چند بار براى تعمير بوق خودرو هايشان به تعميرگاه مى روند. آلودگى هاى ديدارى از يك سو و آلودگى هاى شنيدارى از سوى ديگر روح، روان و سلامت انسان ها را به شكل جدى تهديد مى كنند.
اما بوق زدن، تنها يكى از هزاران عامل توليد صداهاى ناهنجار و آلودگى روز افزون صوتى شهرها به شمار مى رود.بررسى آمار سامانه ۱۳۷ شهردارى تهران نشان مى دهد در برخى روزها در ۲۴ ساعت دهها پيام تلفن شكايت صرفاً از آلودگى هاى صوتى ساختمان سازى به اين مركز اطلاع داده مى شود. از طرف ديگر اخبار نشان مى دهد ۲۲ درصد ساكنان نزديك فرودگاه ها به دليل آلودگى هاى صوتى ناشى از پرواز هواپيماها حداقل با ۵۰ درصد انواع اختلال هاى خواب روبه رو هستند.صداهاى ناهنجار كارخانه ها، جابه جايى بار و ساخت و سازهاى درون شهرى و دستگاه هاى تهويه ساختمانها ادامه اين حكايت اند.وقتى از درگيرى هاى ذهنى خيابان ها رها شدى و به خانه رسيدى تازه صداى بچه همسايه، جاروبرقى، تلويزيون، تلفن، موتوسيكلت ها با آن صداهاى وحشتناك ، نمكى ها و نان خشكى ها و دوره گردها آرامش را از زندگى ات مى گيرد. بنابراين پس از يك هفته در روز تعطيل هم نمى توانى درست و حسابى استراحت كنى.

صداهاى غير استاندارد

در مجموع آلودگى هاى صوتى مطرح شده عوارض فراوانى به دنبال دارند. شهردار تهران چندى پيش اعلام كرد: « آلودگى صوتى پايتخت دوبرابر استانداردهاى جهانى است.»دكتر «كامبيز كامكارى»، روانپزشك، آلودگى صوتى را بخشى از روانشناسى محيط مى داند و به خبرنگار «ايران» مى گويد: «بخشى از اين آلودگى ها استرس هاى شغلى را افزايش مى دهند. شلوغى اطراف و بالابودن ميزان آلودگى هاى صوتى در محيط هاى شغلى عوارض خاصى به دنبال دارند. سروصدا استرس مى آفريند. آدم هايى هم كه استرس را تجربه كنند به احتمال زياد دچار مشكلات جسمانى و روانى خواهند شد.»وى مى افزايد: «صداهاى بين ۱۲۰ تا ۱۴۰ دسى بل علاوه بر آسيب هاى شنوايى، روح و روان انسان ها را نيز به شدت به خطر مى اندازند.»

بيمارى هاى روانى- تنى نتيجه صداهاى ناهنجار

دكتر كامكارى معتقد است: «اختلال هاى گوارشى، بيمارى هاى روده، معده، التهاب روده بزرگ و سوزش هاى درونى از ديگر نتايج استرس هاى محيطى به شمار مى روند. در بسيارى از بيمارى هاى گوارشى، سامانه عصبى افراد آسيب  مى بينند. وقتى داهاى اطراف بيش از حد معمول باشد بخش تأمين كننده ايمنى افراد به خطر مى افتد. پيرى زودرس، كاهش عمر ، برهم خوردن تمركز هواس و كاهش تحريك پذيرى اندام هاى حسى و ميگرن از ديگر عوارض آلودگى هاى خطرناك صوتى اند.»در كشورهاى اروپايى شهردارى ها تأمين كننده امنيت اجتماعى شهروندان هستند. معمولاً خانه ها از مترو، فرودگاه، كارخانه ها و ديگر مراكز توليد صدا فاصله دارند. اما در شهرهاى بزرگ، ماشين ها آزادانه بوق مى زنند. هيچ مانعى براى ساخت و سازهاى بى رويه و ايجاد خانه هاى مجاور اين مراكز توليد صوت وجود ندارد.اين در حالى است كه آلودگى هاى صوتى ميزان مرگ و مير انسان ها را نيز افزايش مى دهد.رنگ پريدگى، افزايش فشار خون و انقباض رگ ها، پايين آمدن درجه حرارت، تغيير ضربان قلب و حالات ماهيچه هاى بدن از ديگر عوارض زندگى شلوغ و پر صداى شهرى است.صاحبان مشاغل سخت نيز به نحوى از عوارض اين آلودگى ها رنج مى برند. كارگران كارخانه هاى چوب برى مجبورند در تمام مدت فعاليت صداى ۱۲۵ «د سى بلى»اره هاى سنگين را بشنوند. اين صداهاى آزاردهنده علاوه بر عوارض ياد شده منجر به كاهش حس لامسه انگشتان و بيمارى «رنيال» مى شود.در اين ميان شدت صدا از يك طرف و ميزان نزديكى افراد به منابع اصلى توليد صدا، مداومت و تكرار صداها آثار بدترى به جا مى گذارند.
ساكنان شهرهاى بزرگ همواره از عبور وسايل نقليه سنگين شكايت دارند.نگرانى هاى مستمر، خستگى هاى رفع نشدنى و دگرگونى هاى دائمى يا موقتى رفتار شهرنشينان در بمباران صوتى اطراف آنان ريشه دوانده است.پايين آمدن آستانه تحمل و رفتارهاى پرخاشگرانه انسان ها نيز به دليل تحمل صداهاى آلوده اطرافشان است. آدمى كه شب تا صبح از آسايش و خواب شبانه محروم باشد به طور طبيعى نمى تواند صبح خوب و زيبايى داشته باشد.

ساختمان هاى غيراستاندارد و آلودگى صوتى

چندى پيش رئيس شوراى اسلامى شهر تهران اعلام كرد: بيش از ۸۰ درصد انرژى ساختمان هاى شيشه اى به هدر مى رود ضمن آن كه آلودگى صوتى در اين ساختمان ها بيشتر ديده مى شود. بنابراين استاندارد كردن شيشه ها مى تواند در كاهش ورود صداهاى مزاحم به درون ساختمان ها تأثير بگذارد.

تغيير در سامانه حمل ونقل شهرى

وى از توسعه حمل ونقل عمومى نيز به عنوان مهم ترين عامل كاهش آلودگى صوتى نام برده و گفته بود: يك اتوبوس مناسب، ۳۰ اتومبيل اضافه شخصى را از سطح شهر جمع مى كند.از طرف ديگر آشكار نبودن عوارض آلودگى هاى صوتى موجب شده اند تا ناهنجارى عصر جديد جدى گرفته نشود.اما سردرد، مشكلات گوارشى، ناراحتى هاى شنوايى و هزار و يك بيمارى ديگر كه ناشى از آلودگى هاى محيطى و صوتى است شوخى بردار نيستند.كثيفى اصوات عفونت هاى جزئى به وجود مى آورند و موجب كاهش ايمنى بدن در مقابله با ابتلا به سرماخوردگى مى شود.شنيدن صداى وزوز و چيزى شبيه به سوت كشيدن گوش از دستاوردهاى ديگر صنعتى شدن شهرهاست.

گوش و صداهاى آلوده

دكتر «على فتاحى» متخصص گوش و حلق و بينى نيز معتقد است: «صداهاى شديد مانند انفجارها باعث پارگى و از هم گسيختگى پرده گوش مى شود. آسيب هاى داخلى گوش به هيچ عنوان درمان پذير نيستند. عصب هاى داخلى گوش حساسيت زيادى دارند. تماس مزمن گوش با صوت بيش از ۸۰ دسى بل نزديك به ۸ ساعت در طول روز آسيب هاى غيرقابل برگشت به وجود مى آورند.عضو هيأت علمى دانشگاه علوم پزشكى شهيد بهشتى مى افزايد: «عوارض ناشى از آلودگى هاى صوتى در مراحل اوليه قابل تشخيص نيست. اين بيمارى ها، نخست هيچ علامتى از خود نشان نمى دهند. «وزوز» گوش نخستين علامت افت شنوايى به شمار مى رود.»فتاحى عنوان مى كند: «شدت صوت قابل قبول براى انسان ها زير ۴۰ دسى بل است. اين در حالى است كه گذشته از كارخانه ها، راه آهن، مترو، فرودگاه و موارد مشابه حتى خيابان هاى شهرى مانند تهران هم داراى آلودگى شديد صوتى است. اين امر سلول هاى حساس داخلى گوش را دچار آسيب مى كند.بلند شدن صداى زنگ تلفن هاى همراه هم قصه جديدى است. آهنگ هاى ناهنجار و گوش  آزار از يك طرف و بلند بلند حرف زدن صاحبان تلفن همراه در فضاهاى بسته از سوى ديگر بر اعصاب انسان ها اثر مى گذارد.»

صوت هاى كثيف و نابارورى

اما اين فقط يك روى سكه است. چرا كه دكتر كيوان رادخواه، متخصص اورولوژى علاوه بر موارد ياد شده نسبت به رابطه مستقيم استفاده از تلفن همراه و افزايش نابارورى مردان هشدار مى دهد:آلودگى هاى صوتى و امواج صادر شده از گوشى هاى تلفن همراه و بستن اين تلفن ها به كمربند، اختلال هاى نطفه اى را در مردان افزايش مى دهد. آلودگى هاى صوتى علاوه بر ايجاد استرس بر تمام سلول هاى بدن انسان تأثير مى گذارند. كاهش ميزان نطفه در مردان نيز از عواقب آلودگى هاى صوتى است!

راه حل چيست؟

اميدرضا واعظ آشتيانى، رئيس كميته نوسازى خودروهاى فرسوده نيز مى گويد: «شهردارى ها مى توانند در كاهش اين نوع آلودگى ها نقش پررنگ ترى داشته باشند. آلودگى صوتى موتوسيكلت ها بسيار بيشتر از خودروهاست. اين صداها با اعصاب مردم بازى مى كند. حال آن كه استفاده از بوق هاى نامناسب روى موتوسيكلت ها و خودروها نيز منع قانونى جدى ندارد. بنابراين ايجاد محدوديت در نوع بوق موتوسيكلت ها و خودروها يكى از راه هاى كاهش آلودگى صوتى به شمار مى رود».تعداد زيادى از رانندگان براى صدا زدن دوستان و يا احوالپرسى با افراد ديگر بوق مى زنند.آشتيانى معتقد است، براى مكان هاى استفاده از بوق نيازمند قوانين معين هستيم.سنگينى و فرسودگى وسايل باربر هنگام حركت و توقف، آلودگى هاى صوتى را افزايش مى دهند، گرچه داخل تعداد زيادى از خودروهاى «نو» پرسروصداتر از خودروهاى كهنه اند اما با اين حال نوسازى وسايل حمل ونقل شهرى مى تواند در كاهش اين ناهنجارى ها بسيار مؤثر باشد.كامكارى ـ روانپزشك ـ نيز مى گويد: «كاستن آلودگى هاى صوتى ناشى از صداى زنگ تلفن ، تلويزيون و راديو پخش آرامش نسبى را به ساكنان خانه بازمى گرداند. پليس راهنمايى و رانندگى، شهردارى و ديگر ارگان هاى مسئول نيز مى توانند اين عوامل را بيرون از خانه كنترل كنند.»دكتر فتاحى، متخصص گوش و حلق و بينى نيز استفاده از محافظ گوش را براى افراد در معرض اين آلودگى ها توصيه مى كند.
حذف منابع توليد صداهاى خطرناك، ضدصدا كردن ساختمان ها و واحدهاى مسكونى، دو جداره كردن شيشه پنجره ها به اضافه موارد ياد شده مى توانند به كاهش صداى كثيف كمك كنند.در هر حال قلب شهرنشينان در هر ضربه خود خواهش آرامش دارند. حالا صداى پرنده ها هم درآمده. آنها بار سفر بسته اند و خيلى هاشان سال ها قبل از شهرمان رفته اند.گرچه كاشت درخت و ايجاد فضاى سبز به مقدار۱۰ دسى بل از شدت صوت مى كاهد اما متأسفانه درختان زيادى هم در شهرهاى بزرگ باقى نمانده است. روى اين تعداد انگشت شمار هم گنجشك ها نمى خوانند. اما شايد پرنده ها با صداى بوق ماشين هاى ما قهر كنند و ديگر هيچ وقت برايمان نخوانند. آن وقت حسرت «چهچهه» بلبل ها در شاخ و برگ هاى بهارى بر دل تك تك شهرنشينان مى ماند!