ظروف يکبار مصرف و تهديد سلامت جامعه

بيمارى در کمين است

اين روزها تب استفاده از ظروف يکبار مصرف به قدرى فراگير و گسترده شده است که برخى از مردم حتى در مهمانى‌هاى دوستانه خود ترجيح مى‌دهند براى صرفه‌جويى در وقت و انرژى خود از اين ظروف استفاده کنند و در سال‌هاى اخير شاهد افزايش روزافزون مغازه‌ها و فروشگاه‌هاى ظروف يکبار مصرف هستيم. اين در حالى است که مسئولان بهداشت کشور به‌طور مداوم در مورد خطرات استفاده بى‌رويه از ظروف يکبار مصرف هشدار مى‌دهند.
« استفاده از ظروف يکبار مصرف خطر ابتلا به سرطان کبد را افزايش مى‌‌دهد. اين ظروف علاوه بر سمى‌بودن به دليل آزاد کردن ماده “مونومراستايرن” باعث ايجاد سرطان کبد مى‌شوند. مردم براى نوشيدنى‌هاى گرم از ليوان‌هاى کاغذى يا ظروف پلى استايرنى سفيد رنگ و براى نوشيدنى‌هاى سرد از ظروف پلى‌استايرنى بى‌‌رنگ و شفاف استفاده کنند و از ريختن مواد داغ در ظروف يکبار مصرف خوددارى کنند.»
مهندس سيدرضا غلامي، رئيس اداره بهداشت مواد غذايى وزارت بهداشت و درمان هم با تاکيد بر استفاده از ظروف يکبار مصرف با رنگ شيرى و کدر و داراى مجوز وزارت بهداشت در مواقع لازم تصريح کرد: ظروف يکبار مصرف با رنگ شفاف، روشن و شيشه‌اى بايد براى مواد غذايى سرد استفاده شوند و تحت هيچ شرايطى نبايد براى توزيع مواد غذايى داغ از آنها استفاده کرد چون مواد غذايى داغ در ظروف يکبار مصرف با رنگ روشن و شيشه‌اى به علت ضعيف بودنشان موجب آزاد شدن موتومرها مى‌شود و اين مواد چون شيميايى هستند سلامت انسان‌ها را به مخاطره مى‌اندازند و سرطان‌زا هستند. وى در ادامه خاطر نشان کرد: اگر قرار است غذاهاى طبخ شده پس از دو ساعت ماندگارى در اين گونه ظروف مصرف شوند بايد غذا در شرايط مطلوب يعنى زير دماى 14 درجه يا بالاى 60 درجه نگه داشته شود. بهتر است اين مواد غذايى را روى شعله ملايم گاز قرار داد تا از آلودگى ثانوى جلوگيرى شود.
زمانى که براى اولين بار ظروف يکبار مصرف وارد بازارها شدند همه نفس راحتى کشيدند و به خود وعده زندگى سالم‌تر و البته راحت‌ترى دادند. در حال حاضر سال‌هاست که اين ظروف حتى در نذرى‌ها و سفره‌هاى ما جاى خود را باز کرده‌اند و از زمانى که نذرى در سينى‌ها و ظروف فلزى در بين مردم پخش مى‌شد زمان زيادى گذشته است. کسانى که حداقل يک وعده غذاى خود را در ادارات و سازمان‌ها مى‌خورند، از جمله کسانى هستند که هر روز در معرض خطرات اين ظروف قرار دارند، اما به راستى اين صرفه‌جويى‌ها در زمان و البته هزينه به چه بهايى انجام مى‌شود؟ سلامتى مصرف کنندگان؟
استفاده مکرر و نادرست از اين ظروف خطرات جدى به دنبال خواهد داشت. برخى از انواع پلاستيکى اين ظروف در دماى بالاتر از 140 درجه سانتيگراد منجر به بروز سرطان در افراد مى‌شود. با ريختن غذاى داغ و چرب در آنها، محيط خوبى براى رشد انواع ميکروب‌ها به وجود خواهد آمد. استفاده از ظروف پلى‌اتيلنى که با علامت اختصارى )PE( و پروپيلينى )PP( و پلى استايرنى فوم‌دار )EPS( و )HIPS( نشان داده مى‌شوند و سفيد رنگ هستند، براى بسته‌بندى و نگهدارى محصولات لبني، روغن و سرکه و مواد غذاى گرم و مرطوب بلامانع است اما براى نگهدارى غذاهاى داغ مثل آش و غيره مناسب نيستند. در ضمن ظروف پلى استايرنى شفاف )GPPS( براى نوشيدنى‌هاى سرد ساخته مى‌شوند و ريختن مواد داغ مثل چاى در آنها خطرناک است. اين در حالى است که اغلب مردم از اين خطرات و موارد استفاده هر کدام از اين ظرف‌ها بى‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده وممنوعيت‌هاى آن به صورت پلمپ و يا اتيکت روى محصول درج شود.

مراقب ظروف غير استاندارد باشيد

دکتر نسرين السادات علوي، عضو هيئت‌علمى جهاد دانشگاهى مى‌گويد: اصولا ظروف يکبار مصرف براى يکبار استفاده ساخته شده‌اند، زيرا در صورت تکرار، شيارهاى بسيار کوچکى که قابل رويت هم نيستند در آنها به وجود مى‌آيد که علاوه بر مستعد کردن شخص به عفونت‌هاى دستگاه گوارش به علت آزاد کردن مولکول‌هاى آلى و صنعتى به داخل آب يا غذا، انسان را در معرض انواع سرطان قرار مى‌دهند.
وى با اشاره به اينکه در فصل تابستان خيلى‌ها از بطرى‌هاى يکبار مصرف آب براى تهيه آب خنک از طريق يخ بستن آب استفاده مى‌کنند مى‌افزايد: ثابت شده است وقتى يخ درون ظروف يکبار مصرف آب مى‌شود از جداره بطرى مواد سرطان‌زا به درون آب آزاد مى‌شود.
وى گفت: فلاسک يا قمقمه براى حفظ خنکى آب وسيله‌اى مناسب‌تر و مطمئن‌تر است. اما همه داستان مضرات ظروف يکبار مصرف به همين جا ختم نمى‌شود. در کنار آنچه در مورد اين ظروف گفتيم، خطر استفاده از ظروف غير استاندارد هم هميشه در کمين مصرف کنندگان است. کارشناسان مسائل بهداشتى با هشدار نسبت به تاثيرات زيان بار توليد و مصرف بى‌رويه ظروف يکبار مصرف غير استاندارد مى‌گويند: با توجه به سبک و محکم بودن و فراوانى نايلون که دليل اصلى گرايش زياد مردم به ظروف و به تبع آن توليد انبوه‌شان است، مسئولان بايد نظارت بيشترى نسبت به عملکرد واحدهاى توليدى ظروف يکبار مصرف داشته باشند و از ادامه کار واحدهاى توليدى بدون مجوز و پروانه بهداشتى جلوگيرى کنند. بررسى‌ها حاکى است درصد قابل ملاحظه‌اى از کارگاه‌هاى توليد‌کننده اين محصولات داراى مجوز مورد تائيد نيستند و به شکل غير قانونى از ضايعات بهره‌بردارى مى‌کنند و به دليل نبود کنترل کافى و دقيق انواع پلاستيک‌ها با مواد ديگر جمع‌آورى و بازيافت مى‌شوند.

چرا آب معدني؟

يکى ديگر از موارد استفاده فراوان از ظروف يکبار مصرف بسته‌بندى آب‌هاى معدنى در آنهاست. استفاده از بطرى‌ها، علاوه بر هزينه بالاى اقتصادي، آلودگى‌ زيست محيطى را نيز تشديد مى‌کند که در مقام مقايسه، استفاده از آب لوله‌کشى شهرى بسيار بهتر و مقرون به صرفه‌تر است. بازيافت و نکات بهداشتى زباله‌ها نيز مسئله حائز اهميتى است که حتى در تهران که به ظاهر داراى سيستم بازيافت است با وجود صرف انرژى و هزينه بسيار امکان پذير نيست، چه رسد به شهرها و شهرستان‌ها که غالبا از سيستم‌هاى بازيافت زباله اساسا بى‌بهره هستند. اين در حالى است که اين بطرى‌ها و به‌طور کلى ظروف و بسته‌بندى‌هاى پلاستيکى درصد بالايى از زباله‌ها را در تهران و تمام شهرستان‌ها تشکيل مى‌دهند.
نمونه بارز آن توده‌هاى بطرى و ظروف يکبار مصرف شناور در سواحل شمال و جنوب کشور است، بويژه استان‌هاى شمالى کشور که مدتهاست با بحران زباله روبرو هستند، گويى منظره‌اى از انواع زباله‌هاى شناور و پراکنده در گوشه و کنار قرار است جزئى لاينفک از چشم‌اندازهاى شهرى و طبيعى ما، نه فقط در در شهر و کوى و خيابان که در جنگل و ساحل نيز باشد. طبق‌ بررسى‌هاى انجام شده از سوى محافل پژوهشى جهاد از جمله موسسه ديده‌بان جهاني، محققان اين موسسه هشدار داده‌اند که در صورت ادامه اين برداشت‌ها، رودخانه‌ها و جريان‌هاى محلى و سفره‌هاى آب زير زمينى براى پر‌کردن بطرى‌ها، رو به خشکى و نابودى مى‌گذارند. به راستى چرا ما تا اين حد وابسته به ظروف يکبار مصرف و پلاستيکى شده‌ايم، ظروفى که سلامت فردى و عمومى جامعه را تهديد مى‌کند و زباله‌هاى آن به يکى از معضلات بشر امروز تبديل شده است.