ويروس های کامپيوتری
منبع: www.univer30t.com
ويروس های کامپيوتری از جمله موارد اسرارآميز و مرموز در دنيای کامپيوتر بوده که توجه اغلب کاربران را بخود جلب می نمايد. ويروس های کامپيوتری بخوبی قدرت آسيب پذيری سيستم های اطلاعاتی مبتنی بر کامپيوتر را به ما نشان می دهند. يک ويروس مدرن و پيشرفته قادر به بروز آسيب های کاملا" غيرقابل پيش بينی در اينترنت است . مثلا" ويروس مليزا(Melissa) ، که در سال 1999 متداول گرديد ، از چنان قدرت و توانی برخوردار بود که شرکت های بزرگی نظير مآيکروسافت و ساير شرکت های بزرگ را مجبور به خاموش نمودن کامل سيستم های پست الکترونيکی نمود. ويروس "ILOVEYOU" ، که در سال 2000 رايج گرديد ، باعث آسيب های فراوان در اينترنت و شبکه های کامپيوتری گرديد.
ويروس های کامپيوتری به دو گروه عمده تقسيم می گردند. گروه اول را "ويروس های سنتی " و گروه دوم را "ويروس های مبتنی بر پست الکترونيکی " می نامند. خصوصيات ، عملکرد و نحوه پيشگيری از هر يک از گروه های فوق متفاوت بوده و در اين راستا لازم است ، اطلاعات لازم در اين خصوص را کسب کرد.
ويروس. ويروس يک قطعه نرم افزار کوچک بوده که بر دوش يک برنامه حقيقی حمل می گردد. مثلا" يک ويروس می تواند خود را به برنامه ای نظير واژه پرداز متصل ( الحاق ) نمايد. هر مرتبه که برنامه واژه پرداز اجراء می گردد ، ويروس نيز اجراء و اين فرصت ( شانس ) را پيدا خواهد کرد که نسخه ای از خود را مجددا" توليد ( الحاق يک نسخه از خود به ساير برنامه ها ) و يا يک خرابی عظيم را باعث گردد.
ويروس های مبتنی بر پست الکترونيکی . ويروس هائی از اين نوع از طريق پيام های پست الکترونيکی منتقل می گردند. اين نوع ويروس ها بصورت خودکار برای افراد متعدد ، پست خواهند شد. گزينش افراد برای ارسال نامه الکترونيکی بر اساس دفترچه آدرس پست الکترونيکی ، انجام می گيرد.
کرم ها . يک کرم ، برنامه نرم افزاری کوچکی بوده که با استفاده از شبکه های کامپيوتری و حفره های امنيتی موجود ، اقدام به تکثير خود می نمايند. نسخه ای از "کرم " ، شبکه را پيمايش تا ماشين های ديگر موجود در شبکه را که دارای حفره های امنيتی می باشند ، تشخيص و نسخه ای از خود را تکثير نمايند. کرم ها با استناد به حفره های امنيتی موجود ، نسخه ای از خود را بر روی ماشين های جديد تکثير می نمايند.
اسب های تراوا. يک اسب تراوا، نوع خاصی از برنامه های کامپيوتری می باشند . برنامه های فوق اين ادعا را دارند که قادر به انجام يک عمليات خاص می باشند ( مثلا" ادعای آنان می تواند شامل يک بازی کامپيوتری باشد ). برنامه های فوق برخلاف ادعای خود نه تنها عمليات مثبتی را انجام نخواهند داد بلکه باعث بروز آسيب های جدی پس از فراهم نمودن شرايط اجراء، می باشند. ( مثلا" ممکن است اطلاعات موجود بر روی هارد ديسک را حذف نمايند) . اسب های تراوا دارای روشی برای تکثير خود نمی باشند .
ويروس چيست ؟
ويروس های کامپيوتری بدين دليل ويروس ناميده شده اند ، چون دارای برخی وجوه مشترک با ويروس های زيست شناسی می باشند. يک ويروس کامپيوتری از کامپيوتری به کامپيوتر ديگر عبور کرده ، دقيقا" مشابه ويروس های زيست شناسی که از شخصی به شخص ديگری منتقل می گردند. ويروس زيست شناسی يک موجود زنده نيست . ويروس بخشی از DNA بوده و داخل يک روکش حفاظتی قرار می گيرد . ويروس بر خلاف سلول ، قادر به انجام عمليات و يا تکثير مجدد خود نمی باشد. ( ويروس زنده و در قيد حيات نمی باشد ) .يک ويروس زيست شناسی می بايست DNA خود را به يک سلول تزريق نمايد. DNA ويروسی در ادامه با استفاده از دستگاه موجود سلول ، قادر به تکثير خود می گردد. در برخی حالات ، سلول با ذرات ويروسی جديد آلوده تا زمانيکه سلول فعال و باعث رها سازی ويروس گردد.در حالات ديگر ، ذرات ويروس جديد باعث عدم رشد سلول در هر لحظه شده و سلول همچنان زنده باقی خواهد ماند. ويروس های کامپيوتری دارای وجوه مشترک فوق می باشند. يک ويروس کامپيوتری می بايست بر دوش ساير برنامه ها و يا مستندات قرار گرفته تا در زمان لازم شرايط اجرای آن فراهم گردد.پس از اجرای يک ويروس ، زمينه آلوده نمودن ساير برنامه ها و يا مستندات نيز فراهم می گردد.
کرم چيست ؟
کرم ، يک برنامه کامپيوتری است که قابليت تکثير خود از ماشينی به ماشين ديگر را دارا است . شبکه های کامپيوتری بستر مناسب برای حرکت کرمها و آلوده نمودن ساير ماشين های موجود در شبکه را فراهم می آورند. با استفاده از شبکه های کامپيوتری ، کرمها قادر به تکثير باورنکردنی خود در اسرع زمان می باشند. مثلا" کرم "Code Red" ، که در سال 2001 مطرح گرديد ، قادر به تکثير خود به ميزان 250.000 مرتبه در مدت زمان نه ساعت بود. کرمها در زمان تکثير، زمان کامپيوتر و پهنای باند موجود را استفاده می نمايند. کرم Code Red ، در زمان تکثير به ميزان قابل ملاحظه ای سرعت ترافيک اطلاعاتی بر روی اينترنت را کند می نمود. هر نسخه از کرم فوق ، پيمايش اينترنت به منظور يافتن سرويس دهندگان ويندوز NT و يا 2000 را آغاز می کرد. هر زمان که يک سرويس دهنده ناامن ( سرويس دهنده ای که بر روی آن آخرين نرم افزارهای امنيتی مايکروسافت نصب نشده بودند ) پيدا می گرديد ، کرم نسخه ای از خود را بر روی سرويس دهنده تکثير می کرد. نسخه جديد در ادامه عمليات پيمايش برای يافتن ساير سرويس دهندگان را آغاز می نمايد. با توجه به تعداد سرويس دهندگان ناامن ، يک کرم قادر به ايجاد صدها و هزاران نسخه از خود است .
نحوه تکثير به چه صورت است ؟
ويروس های اوليه ، کدهائی محدود بوده که به يک برنامه متداول نظير يک بازی کامپيوتری و يا يک واژه پرداز ، الحاق می گرديدند. کاربری ، يک بازی کامپيوتری آلوده را از يک BBS اخذ و آن را اجراء می نمايد. .ويروس ، بخش کوچکی از نرم افزار بوده که به يک برنامه بزرگ متصل می گردد. ويروس های فوق بگونه ای طراحی شده بودند که در زمان اجرای برنامه اصلی ، بعلت فراهم شدن شرايط مساعد ، اجراء می گرديدند. ويروس خود را بدرون حافظه منتقل و در ادامه بدنبال يافتن ساير برنامه های اجرائی موجود بر روی ديسک ، بود. در صورتی که اين نوع برنامه ها ، پيدا می گرديدند ، کدهای مربوط به ويروس به برنامه اضافه می گرديدند. در ادامه ويروس ، برنامه واقعی را فعال می کرد. کاربران از فعال شدن و اجرای ويروس آگاه نشده و در اين راستا روش های خاصی نيز وجود نداشت. متاسفانه ويروس، نسخه ای از خود را تکثير و بدين ترتيب دو برنامه آلوده می گرديدند. در آينده با توجه به فراهم شدن شرايط لازم ، هر يک از برنامه های فوق ساير برنامه ها را آلوده کرده و اين روند تکراری ادامه می يابد.
در صورتی که يکی از برنامه های آلوده از طريق ديسکت به شخص ديگری داده شود و يا فايل آلوده برای يک BBS ارسال تا بر روی سرويس دهنده قرار گيرد ، امکان آلوده شدن ساير برنامه ها نيز فراهم خواهد شد. فرآيند فوق نحوه تکثير يک ويروس کامپيوتری را نشان می دهد. تکثير و گسترش از مهمترين ويژگی های يک ويروس کامپيوتری بوده و در صورت عدم امکان فوق ، عملا" موانع جدی در تکثير ويروس های کامپيوتری بوجود آمده و برخورد با اين نوع برنامه با توجه به ماهيت محدود ميدان عملياتی ، کار پيچيده ای نخواهد بود. يکی ديگر از ويژگی های مهم ويروس های کامپيوتری ، قابليت حملات مخرب آنان به منظور آسيب رساندن به اطلاعات است . مرحله انجام حملات مخرب عموما" توسط نوع خاصی چاشنی ( نظير ماشه اسلحه ) صورت می پذيرد. نوع حملات متنوع بوده و از نمايش يک پيام ساده تا پاک نمودن تمام اطلاعات موجود را می تواند شامل گردد. ماشه فعال شدن ويروس می تواند بر اساس يک تاريخ خاص و يا تعداد نسخه های تکثير شده از يک ويروس باشد . مثلا" يک ويروس می تواند در تاريخ خاصی فعال و يا پس از ايجاد يکصد نسخه از خود ، فعال و حملات مخرب را آغاز نمايد.
ايجاد کنندگان ويروس های کامپيوتری افرادی آگاه و با تجربه بوده و همواره از آخرين حقه های موجود استفاده می نمايند. يکی از حقه های مهم در اين خصوص ، قابليت استقرار در حافظه و استمرار وضعيت اجرای خود در حاشيه می باشد ( ماداميکه سيستم روشن است). بدين ترتيب امکان تکثير اين نوع ويروس ها با شرايط مطلوبتری فراهم می گردد. يکی ديگر از حقه های موجود ، قابليت آلوده کردن " بوت سکتور " فلاپی ديسک ها و هارد ديسک ها ، می باشد. بوت سکتور شامل يک برنامه کوچک به منظور استقرار بخش اوليه يک سيستم عامل در حافظه است . با استقرار ويروس های کامپيوتری در بوت سکتور ، اجراء شدن آنها تضمين خواهد شد. ( شرايط مناسب برای اجرای آنها بوجود می آيد). بدين ترتيب يک ويروس بلافاصله در حافظه مستقر و تا زمانيکه سيستم روشن باشد به حضور مخرب خود در حافظه ادامه خواهند داد. ويروس های بوت سکتور قادر به آلوده نمودن ساير بوت سکتورهای فلاپی ديسک های سالمی که دردرايو ماشين قرار خواهند گرفت ، نيز می باشد. در مکان هائی که کامپيوتر بصورت مشترک بين افراد استفاده می گردد ( نظير دانشگاه ها ) ، بهترين شرايط برای تکثير ويروس های کامپيوتری بوجود خواهد آمد ( نظير يک آتش سوزی بزرگ بوده که بسرعت همه چيز را نابود خواهد کرد ).
ويروس های قابل اجراء و بوت سکتور در حال حاضر تهديدی جدی تلقی نمی گردند. مهمترين علت در صحت ادعای فوق ، حجيم شدن ظرفيت برنامه های کامپيوتری است . امروزه اغلب برنامه های کامپيوتری بر روی ديسک های فشرده (CD) ذخيره و در اختيار متقاضيان قرار می گيرند. اطلاعات ذخيره شده بر روی ديسک های فشرده ، غير قابل تغيير بوده و تقريبا" آلودگی اطلاعاتی بر روی آنان غيرممکن است . استفاده از فلاپی ديسک برای توزيع و استفاده برنامه های کامپيوتری نظير آنچه که در اواسط 1980 استفاده می گرديد ، عموميت ندارد. و اين خود می تواند عاملی موثر در عدم گسترش سريع ويروس های اجرائی و خصوصا" ويروس های بوت سکتوری باشد.
در حال حاضر امکان وجود ويروس های اجرائی و يا بوت سکتور ، همچنان نيز وجود داشته و صرفا" امکان گسترش سريع آنها سلب شده است . محيط های مبتنی بر فلاپی ديسک ها ، برنامه های کوچک و ضعف موجود در برخی از سيستم های عامل ، حضور ملموس اين نوع ويروس های کامپيوتری را در دهه 80 ميسر و توجيه پذير کرده بود.
ويروس های پست الکترونيکی
آخرين اطلاعات موجود در رابطه با ويروس های کامپيوتری به " ويروس پست الکترونيکی " اشاره دارد. عملکرد ويروس "مليزا " در سال 1999 بسيار ديدنی بود. ويروس فوق از طريق مستندات ( سندها ) از نوع Word شرکت مايکروسافت ، گسترش و توسط پست الکترونيکی ارسال و توزيع می گرديد. عملکرد ويروس فوق بشکل زير بود :
فردی اقدام به ايجاد يک ويروس کرده ، آن را بعنوان يک سند Word برای " گروه های خبری اينترنت " ، ارسال می کرد. در ادامه هر فرد ديگری که فايل فوق را اخذ و آن را بر روی سيستم خود فعال می کرد ، زمينه اجراء و فعال شدن ويروس را هم فراهم می کرد. ويروس در ادامه ، سند ( بهمراه خود ويروس ) را از طريق يک پيام پست الکترونيکی برای اولين پنجاه نفر موجود در دفترچه آدرس ، ارسال می کرد. پيام الکترونيکی شامل يک متن دوستانه بهمراه نام شخص بود، بنابراين گيرنده بدون هيچگونه نگرانی اقدام به بازنمودن نامه می کرد. در ادمه ويروس ، پنجاه پيام جديد را از کامپيوتر گيرنده پيام ، ارسال می کرد. ويروس مليزا ، سريعترين ويروس از بعد گسترش تاکنون بوده است . همانگونه که در ابتدا اشاره گرديد ، عملکرد و سرعت باورنکردنی گسترش ويروس فوق باعث گرديد که تعدادی از شرکت های بزرگ ، سيستم های پست الکترونيکی خود را غيرفعال نمايند.
عملکرد ويروس ILOVEYOU ، که در سال 2000 مطرح گرديد ، بمراتب ساده تر از ويروس مليزا بود. ويروس فوق شامل کد محدودی بود که بعنوان يک Attachment ( ضميمه ) به يک پيام پست الکترونيکی متصل می شد. افراديکه پيام را دريافت می کردند با فعال نمودن ضميمه ، امکان اجرای ويروس را فراهم می کردند. کد ارسال شده در ادامه نسخه هائی از خود را تکثير و برای افراديکه نام آنها در دفترچه آدرس بود، ارسال می کرد. ويروس مليزا از قابليت های برنامه نويسی توسط VBA)Visual Basic for Application) که در Ms Word وجود دارد ، استفاده می کرد. VBA يک زبان برنامه نويسی کامل بوده که امکانات متعددی نظير : تغيير محتويات فايل ها و يا ارسال پيام های پست الکترونيکی را فراهم می آورد. VBA دارای يک امکان مفيد و در عين حال خطرناک با نام " اجرای خودکار " است . يک برنامه نويس قادر به درج يک برنامه درون يک سند بوده و بلافاصله پس از باز نمودن سند ، شرايط اجرای کدهای فوق فراهم خواهد شد. ويروس مليزا بدين طريق برنامه نويسی شده بود. هر شخص که سند آلوده به ويروس مليزا را فعال می نمود ، بلافاصله زمينه فعال شدن ويروس نيز فراهم می گرديد. ويروس فوق قادر به ارسال 50 پيام پست الکترونيکی بوده و در ادامه يک فايل مرکزی با نام NORMAL.DOT را آلوده تا هر فايل ديگری که در آينده ذخيره می گردد ، نيز شامل ويروس گردد.
برنامه های مايکروسافت دارای يک ويژگی خاص با نام " حفاظت ماکروها در مقابل ويروس " بوده که از فايل ها و مستندات مربوطه را در مقابل ويروس حفاظت می نمايد. زمانيکه ويژگی فوق فعال گردد ، امکان " اجرای خودکار " ، غيرفعال می گردد. در چنين حالتی در صورتی که يک سند سعی در اجرای خودکار کدهای ويروسی نمايد ، يک پيام هشداردهنده برروی نمايشگر ظاهر می گردد. متاسفانه ، اکثر کاربران دارای شناخت لازم و مناسب از ماکروها و ماکروهای ويروسی نبوده و بمحض مشاهد پيام هشداردهنده ، از آن چشم پوشی و صرفنظر می نمايند. در چنين مواردی ، ويروس با خيال آسوده اجراء خواهد شد. برخی ديگر از کاربران امکان حفاظتی فوق را غير فعال نموده و ناآگاهانه در توزيع و گسترش ويروس های کامپيوتری نظير مليزا ، سهيم می گردند.
از سيستم های عامل ايمن و مطمئن نظير : يونيکس و ويندوز NT استفاده تا پوشش حفاظتی مناسبی در مقابل ويروس های سنتی ( نقطه مقابل ويروس های پست الکترونيکی ) ايجاد گردد.
در صورتی که از سيستم های عامل غير مطمئن و ايمن استفاده می گردد ، سيستم خود را مسلح به يک نرم افزار حفاظتی در رابطه با ويروس ها ، نمائيد.
از نرم افزارهائی که توسط منابع غير مطمئن توزيع و ارائه می گردند ، اجتناب و نرم افزارهای مربوطه را از منابع مطمئن تهيه و نصب نمائيد. در ضمن امکان بوت شدن از طريق فلاپی ديسک را با استفاده از برنامه BIOS ، غير فعال کرده تا بدين طريق امکان آلوده شدن ويروس از طريق يک ديسکت که بصورت تصادفی در درايو مربوطه قرار گرفته شده است ، اجتناب شود.
امکان "حفاظت ماکرو در مقابل ويروس " را در تمام برنامه های مايکروسافت فعال نموده و هرگز امکان اجرای ماکروهای موجود در يک سند را تا حصول اطمينان از عملکرد واقعی آنها ندهيد.
هرگز بر روی ضمائمی که بهمراه يک پيام پست الکترونيکی ارسال شده و شامل کدهای اجرائی می باشند ، کليک ننمائيد. ضمائمی که دارای انشعاب DOC ( فايل های word) ، انشعاب XLS( صفحه گسترده ) ، تصاوير( فايل های با انشعاب GIF و يا JPG و ...) بوده ، صرفا" شامل اطلاعات بوده و خطرناک نخواهند بود ( در رابطه با فايل های word و Execl به مسئله ماکرو و ويروس های مربوطه دقت گردد ) . فايل های با انشعاب EXE,COM و يا VBS اجرائی بوده و در صورت آلوده بودن به ويروس ، با اجرای آنان بر روی سيستم خود زمينه فعال شدن آنها فرام خواهد شد. بنابراين لازم است از اجرای هرگونه فايل اجرائی که بهمراه پست الکترونيکی برای شما ارسال می گردد ( خصوصا" موارديکه آدرس فرستنده برای شما گمنام و ناشناخنه اس ) ، صرفنظر نمائيد
با تحقق اصول فوق ، يک پوشش ايمنی مناسب در رابطه با ويروس های کامپيوتری بوجود می آيد.
در رابطه با سوال فوق ، حداقل سه دليل وجود دارد :
دليل اول : اولين دليل مربوط به دلايل روانی با گرايش مخرب در وجود اين نوع افراد است . دليل فوق صرفا" به دنيای کامپيوتر برنمی گردد. مثلا" فردی بدون دليل ، شيشه اتومبيل فرد ديگری را شکسته تا اقدام به سرقت نمايد، نوشتن و پاشينن رنگ بر روی ساختمانها ، ايجاد حريق تعمدی در يک جنگل زيبا ، نمونه هائی در ساير زمينه ها بوده که بشريت به آن مبتلا است .برای برخی از افراد انجام عمليات فوق ، نوعی هيجان ايجاد می کند. در صورتی که اين نوع اشخاص دارای توانائی لازم در رابطه با نوشتن برنامه های کامپيوتری باشند ، توان و پتانسيل خود را صرف ايجاد ويروس های مخرب خواهند کرد.
دليل دوم : دليل دوم به هيجانات ناشی از مشاهده اعمال نادرست برمی گردد. تعدادی از افراد دارای يک شيفتگی خاص به منظور مشاهده حوادثی نظير انفجار و تصادفات می باشند. قطعا" در مجاورت منزل شما به افرادی برخورد می نمايد که عاشق يادگيری نحوه استفاده از باروت ( و يا ترقه ) بوده و اين روند ادامه داشته و همزمان با افزايش سن اين افراد آنها تمايل به ايجاد بمب های بزرگتر را پيدا می نمايند. فرآيند فوق تا زمانيکه فرد مورد نظر خسته شده و يا به خود آسيبی برساند ، ادامه خواهد يافت . ايجاد يک ويروس کامپيوتری که بسرعت تکثير گردد مشابه موارد فوق است . افراديکه ويروس های کامپيوتری را ايجاد می نمايند ، بمبی درون کامپيوتر را ايجاد کرده اند و بموازات افزايش کامپيوترهای آلوده ، صدای انفجار بيشتری بگوش فرا خواهد رسيد.
دليل سوم : دليل سوم به حس خود بزرگ جلوه دادن و هيجانات ناشی از آن برمی گردد. ( نظير صعود به قله اورست ) اورست موجود است و هر فرد می تواند مدعی صعود به آن گردد. در صورتی که برنامه نويسی يک حفره امنيتی موجود در يک سيستم را مشاهده و امکان سوءاستفاده از آن وجود داشته باشد ، سريعا" بدنبال سوءاستفاده از وضعيت فوق (قبل از اينکه سايرين اقدام به ناکام نمودن وی را در اين زمينه داشته باشند) ، بر خواهند آمد.
متاسفانه اکثر ايجاد کنندگان ويروس های کامپيوتری فراموش کرده اند که آنها باعث ايجاد خرابی واقعی برای افراد واقعی هستند ( هيچ چيز در خيال و رويا نمی باشد ) حذف تمام اطلاعات موجود بر روی هارد ديسک اشخاص ، يک خرابکاری واقعی و نه خيالی! است .صرف زمان زياد در يک شرکت بزرگ برای برطرف نمودن فايل های آلوده به ويروس يک خرابکاری واقعی و نه خيالی ! است. حتی ارسال يک پيام ساده و بی محتوا نيز بدليل تلف شدن زمان ، يک نوع خرابکاری است . خوشبختانه قانون در اين زمينه سکوت نکرده و در اين راستا قوانين لازم تصويب و مجازات های سنگين برای افراديکه ويروس های کامپيوتری را ايجاد می نمايند ، پيش بينی شده است .
دليل اول ، به گسترش استفاده از کامپيوترهای شخصی برمی گردد. قبل از 1980 استفاده از کامپيوتر در منازل بسيار کم و در مواردی شامل استفاده محدود بصورت سرگرمی و اسباب بازی بود. کامپيوترهای واقعی کمياب و صرفا" در اختيار متخصصين و کارشناسان مجرب گذاشته می گرديد. در سال 1980 ، استفاده از کامپيوتر بشدت گسترش و در موارد متعددی بخدمت گرفته گرديد.
دومين دليل ، به استفاده از سيستم های BBS برمی گردد. افراد از طريق مودم به يک BBS متصل و انواع برنامه های مورد نياز خود را اخذ (Download) می کردند. بازيهای کامپيوتری نمونه ای از برنامه های کامپيوتری بودند که بشدت با استقبال مواجه و همواره از طريق مراکز BBS توزيع و منتشر می شدند. طبيعی است آلوده بودن يکی از بازيهای کامپيوتری که علاقه مندانن زيادی داشت ، می توانست در مدت زمان کوتاهی باعث انتشار و تکثير يک ويروس کامپيوتری گردد.
سومين دليل ، استفاده فراوان از فلاپی ديسک ها به منظور استفاده از برنامه های کامپيوتری بود. در سال 1980 ، برنامه ها دارای ظرفيت کم بوده و امکان استقرار يک سيستم عامل ، يک واژه پرداز و مستندات فراوانی در يک و يا دو فلاپی ديسک وجود داشت . اغلب کامپيوترها در آن زمان دارای هارد ديسک نبوده و می بايست برای راه اندازی کامپيوتر از فلاپی ديسک استفاده می شد ، استفاده از فلاپی ديسک ها ، زمينه ای مساعد برای توزيع و انتشار برنامه های آلوده را فراهم می کرد.
ويروس های کامپيوتری به دو گروه عمده تقسيم می گردند. گروه اول را "ويروس های سنتی " و گروه دوم را "ويروس های مبتنی بر پست الکترونيکی " می نامند. خصوصيات ، عملکرد و نحوه پيشگيری از هر يک از گروه های فوق متفاوت بوده و در اين راستا لازم است ، اطلاعات لازم در اين خصوص را کسب کرد.
انواع آلودگی
آلودگی الکترونيکی دارای اشکال منتفاوتی است . متداولترين موارد آلودگی الکترونيکی عبارتند از :ويروس. ويروس يک قطعه نرم افزار کوچک بوده که بر دوش يک برنامه حقيقی حمل می گردد. مثلا" يک ويروس می تواند خود را به برنامه ای نظير واژه پرداز متصل ( الحاق ) نمايد. هر مرتبه که برنامه واژه پرداز اجراء می گردد ، ويروس نيز اجراء و اين فرصت ( شانس ) را پيدا خواهد کرد که نسخه ای از خود را مجددا" توليد ( الحاق يک نسخه از خود به ساير برنامه ها ) و يا يک خرابی عظيم را باعث گردد.
ويروس های مبتنی بر پست الکترونيکی . ويروس هائی از اين نوع از طريق پيام های پست الکترونيکی منتقل می گردند. اين نوع ويروس ها بصورت خودکار برای افراد متعدد ، پست خواهند شد. گزينش افراد برای ارسال نامه الکترونيکی بر اساس دفترچه آدرس پست الکترونيکی ، انجام می گيرد.
کرم ها . يک کرم ، برنامه نرم افزاری کوچکی بوده که با استفاده از شبکه های کامپيوتری و حفره های امنيتی موجود ، اقدام به تکثير خود می نمايند. نسخه ای از "کرم " ، شبکه را پيمايش تا ماشين های ديگر موجود در شبکه را که دارای حفره های امنيتی می باشند ، تشخيص و نسخه ای از خود را تکثير نمايند. کرم ها با استناد به حفره های امنيتی موجود ، نسخه ای از خود را بر روی ماشين های جديد تکثير می نمايند.
اسب های تراوا. يک اسب تراوا، نوع خاصی از برنامه های کامپيوتری می باشند . برنامه های فوق اين ادعا را دارند که قادر به انجام يک عمليات خاص می باشند ( مثلا" ادعای آنان می تواند شامل يک بازی کامپيوتری باشد ). برنامه های فوق برخلاف ادعای خود نه تنها عمليات مثبتی را انجام نخواهند داد بلکه باعث بروز آسيب های جدی پس از فراهم نمودن شرايط اجراء، می باشند. ( مثلا" ممکن است اطلاعات موجود بر روی هارد ديسک را حذف نمايند) . اسب های تراوا دارای روشی برای تکثير خود نمی باشند .
ويروس چيست ؟
ويروس های کامپيوتری بدين دليل ويروس ناميده شده اند ، چون دارای برخی وجوه مشترک با ويروس های زيست شناسی می باشند. يک ويروس کامپيوتری از کامپيوتری به کامپيوتر ديگر عبور کرده ، دقيقا" مشابه ويروس های زيست شناسی که از شخصی به شخص ديگری منتقل می گردند. ويروس زيست شناسی يک موجود زنده نيست . ويروس بخشی از DNA بوده و داخل يک روکش حفاظتی قرار می گيرد . ويروس بر خلاف سلول ، قادر به انجام عمليات و يا تکثير مجدد خود نمی باشد. ( ويروس زنده و در قيد حيات نمی باشد ) .يک ويروس زيست شناسی می بايست DNA خود را به يک سلول تزريق نمايد. DNA ويروسی در ادامه با استفاده از دستگاه موجود سلول ، قادر به تکثير خود می گردد. در برخی حالات ، سلول با ذرات ويروسی جديد آلوده تا زمانيکه سلول فعال و باعث رها سازی ويروس گردد.در حالات ديگر ، ذرات ويروس جديد باعث عدم رشد سلول در هر لحظه شده و سلول همچنان زنده باقی خواهد ماند. ويروس های کامپيوتری دارای وجوه مشترک فوق می باشند. يک ويروس کامپيوتری می بايست بر دوش ساير برنامه ها و يا مستندات قرار گرفته تا در زمان لازم شرايط اجرای آن فراهم گردد.پس از اجرای يک ويروس ، زمينه آلوده نمودن ساير برنامه ها و يا مستندات نيز فراهم می گردد.
کرم چيست ؟
کرم ، يک برنامه کامپيوتری است که قابليت تکثير خود از ماشينی به ماشين ديگر را دارا است . شبکه های کامپيوتری بستر مناسب برای حرکت کرمها و آلوده نمودن ساير ماشين های موجود در شبکه را فراهم می آورند. با استفاده از شبکه های کامپيوتری ، کرمها قادر به تکثير باورنکردنی خود در اسرع زمان می باشند. مثلا" کرم "Code Red" ، که در سال 2001 مطرح گرديد ، قادر به تکثير خود به ميزان 250.000 مرتبه در مدت زمان نه ساعت بود. کرمها در زمان تکثير، زمان کامپيوتر و پهنای باند موجود را استفاده می نمايند. کرم Code Red ، در زمان تکثير به ميزان قابل ملاحظه ای سرعت ترافيک اطلاعاتی بر روی اينترنت را کند می نمود. هر نسخه از کرم فوق ، پيمايش اينترنت به منظور يافتن سرويس دهندگان ويندوز NT و يا 2000 را آغاز می کرد. هر زمان که يک سرويس دهنده ناامن ( سرويس دهنده ای که بر روی آن آخرين نرم افزارهای امنيتی مايکروسافت نصب نشده بودند ) پيدا می گرديد ، کرم نسخه ای از خود را بر روی سرويس دهنده تکثير می کرد. نسخه جديد در ادامه عمليات پيمايش برای يافتن ساير سرويس دهندگان را آغاز می نمايد. با توجه به تعداد سرويس دهندگان ناامن ، يک کرم قادر به ايجاد صدها و هزاران نسخه از خود است .
نحوه تکثير به چه صورت است ؟
ويروس های اوليه ، کدهائی محدود بوده که به يک برنامه متداول نظير يک بازی کامپيوتری و يا يک واژه پرداز ، الحاق می گرديدند. کاربری ، يک بازی کامپيوتری آلوده را از يک BBS اخذ و آن را اجراء می نمايد. .ويروس ، بخش کوچکی از نرم افزار بوده که به يک برنامه بزرگ متصل می گردد. ويروس های فوق بگونه ای طراحی شده بودند که در زمان اجرای برنامه اصلی ، بعلت فراهم شدن شرايط مساعد ، اجراء می گرديدند. ويروس خود را بدرون حافظه منتقل و در ادامه بدنبال يافتن ساير برنامه های اجرائی موجود بر روی ديسک ، بود. در صورتی که اين نوع برنامه ها ، پيدا می گرديدند ، کدهای مربوط به ويروس به برنامه اضافه می گرديدند. در ادامه ويروس ، برنامه واقعی را فعال می کرد. کاربران از فعال شدن و اجرای ويروس آگاه نشده و در اين راستا روش های خاصی نيز وجود نداشت. متاسفانه ويروس، نسخه ای از خود را تکثير و بدين ترتيب دو برنامه آلوده می گرديدند. در آينده با توجه به فراهم شدن شرايط لازم ، هر يک از برنامه های فوق ساير برنامه ها را آلوده کرده و اين روند تکراری ادامه می يابد.
در صورتی که يکی از برنامه های آلوده از طريق ديسکت به شخص ديگری داده شود و يا فايل آلوده برای يک BBS ارسال تا بر روی سرويس دهنده قرار گيرد ، امکان آلوده شدن ساير برنامه ها نيز فراهم خواهد شد. فرآيند فوق نحوه تکثير يک ويروس کامپيوتری را نشان می دهد. تکثير و گسترش از مهمترين ويژگی های يک ويروس کامپيوتری بوده و در صورت عدم امکان فوق ، عملا" موانع جدی در تکثير ويروس های کامپيوتری بوجود آمده و برخورد با اين نوع برنامه با توجه به ماهيت محدود ميدان عملياتی ، کار پيچيده ای نخواهد بود. يکی ديگر از ويژگی های مهم ويروس های کامپيوتری ، قابليت حملات مخرب آنان به منظور آسيب رساندن به اطلاعات است . مرحله انجام حملات مخرب عموما" توسط نوع خاصی چاشنی ( نظير ماشه اسلحه ) صورت می پذيرد. نوع حملات متنوع بوده و از نمايش يک پيام ساده تا پاک نمودن تمام اطلاعات موجود را می تواند شامل گردد. ماشه فعال شدن ويروس می تواند بر اساس يک تاريخ خاص و يا تعداد نسخه های تکثير شده از يک ويروس باشد . مثلا" يک ويروس می تواند در تاريخ خاصی فعال و يا پس از ايجاد يکصد نسخه از خود ، فعال و حملات مخرب را آغاز نمايد.
ايجاد کنندگان ويروس های کامپيوتری افرادی آگاه و با تجربه بوده و همواره از آخرين حقه های موجود استفاده می نمايند. يکی از حقه های مهم در اين خصوص ، قابليت استقرار در حافظه و استمرار وضعيت اجرای خود در حاشيه می باشد ( ماداميکه سيستم روشن است). بدين ترتيب امکان تکثير اين نوع ويروس ها با شرايط مطلوبتری فراهم می گردد. يکی ديگر از حقه های موجود ، قابليت آلوده کردن " بوت سکتور " فلاپی ديسک ها و هارد ديسک ها ، می باشد. بوت سکتور شامل يک برنامه کوچک به منظور استقرار بخش اوليه يک سيستم عامل در حافظه است . با استقرار ويروس های کامپيوتری در بوت سکتور ، اجراء شدن آنها تضمين خواهد شد. ( شرايط مناسب برای اجرای آنها بوجود می آيد). بدين ترتيب يک ويروس بلافاصله در حافظه مستقر و تا زمانيکه سيستم روشن باشد به حضور مخرب خود در حافظه ادامه خواهند داد. ويروس های بوت سکتور قادر به آلوده نمودن ساير بوت سکتورهای فلاپی ديسک های سالمی که دردرايو ماشين قرار خواهند گرفت ، نيز می باشد. در مکان هائی که کامپيوتر بصورت مشترک بين افراد استفاده می گردد ( نظير دانشگاه ها ) ، بهترين شرايط برای تکثير ويروس های کامپيوتری بوجود خواهد آمد ( نظير يک آتش سوزی بزرگ بوده که بسرعت همه چيز را نابود خواهد کرد ).
ويروس های قابل اجراء و بوت سکتور در حال حاضر تهديدی جدی تلقی نمی گردند. مهمترين علت در صحت ادعای فوق ، حجيم شدن ظرفيت برنامه های کامپيوتری است . امروزه اغلب برنامه های کامپيوتری بر روی ديسک های فشرده (CD) ذخيره و در اختيار متقاضيان قرار می گيرند. اطلاعات ذخيره شده بر روی ديسک های فشرده ، غير قابل تغيير بوده و تقريبا" آلودگی اطلاعاتی بر روی آنان غيرممکن است . استفاده از فلاپی ديسک برای توزيع و استفاده برنامه های کامپيوتری نظير آنچه که در اواسط 1980 استفاده می گرديد ، عموميت ندارد. و اين خود می تواند عاملی موثر در عدم گسترش سريع ويروس های اجرائی و خصوصا" ويروس های بوت سکتوری باشد.
در حال حاضر امکان وجود ويروس های اجرائی و يا بوت سکتور ، همچنان نيز وجود داشته و صرفا" امکان گسترش سريع آنها سلب شده است . محيط های مبتنی بر فلاپی ديسک ها ، برنامه های کوچک و ضعف موجود در برخی از سيستم های عامل ، حضور ملموس اين نوع ويروس های کامپيوتری را در دهه 80 ميسر و توجيه پذير کرده بود.
ويروس های پست الکترونيکی
آخرين اطلاعات موجود در رابطه با ويروس های کامپيوتری به " ويروس پست الکترونيکی " اشاره دارد. عملکرد ويروس "مليزا " در سال 1999 بسيار ديدنی بود. ويروس فوق از طريق مستندات ( سندها ) از نوع Word شرکت مايکروسافت ، گسترش و توسط پست الکترونيکی ارسال و توزيع می گرديد. عملکرد ويروس فوق بشکل زير بود :
فردی اقدام به ايجاد يک ويروس کرده ، آن را بعنوان يک سند Word برای " گروه های خبری اينترنت " ، ارسال می کرد. در ادامه هر فرد ديگری که فايل فوق را اخذ و آن را بر روی سيستم خود فعال می کرد ، زمينه اجراء و فعال شدن ويروس را هم فراهم می کرد. ويروس در ادامه ، سند ( بهمراه خود ويروس ) را از طريق يک پيام پست الکترونيکی برای اولين پنجاه نفر موجود در دفترچه آدرس ، ارسال می کرد. پيام الکترونيکی شامل يک متن دوستانه بهمراه نام شخص بود، بنابراين گيرنده بدون هيچگونه نگرانی اقدام به بازنمودن نامه می کرد. در ادمه ويروس ، پنجاه پيام جديد را از کامپيوتر گيرنده پيام ، ارسال می کرد. ويروس مليزا ، سريعترين ويروس از بعد گسترش تاکنون بوده است . همانگونه که در ابتدا اشاره گرديد ، عملکرد و سرعت باورنکردنی گسترش ويروس فوق باعث گرديد که تعدادی از شرکت های بزرگ ، سيستم های پست الکترونيکی خود را غيرفعال نمايند.
عملکرد ويروس ILOVEYOU ، که در سال 2000 مطرح گرديد ، بمراتب ساده تر از ويروس مليزا بود. ويروس فوق شامل کد محدودی بود که بعنوان يک Attachment ( ضميمه ) به يک پيام پست الکترونيکی متصل می شد. افراديکه پيام را دريافت می کردند با فعال نمودن ضميمه ، امکان اجرای ويروس را فراهم می کردند. کد ارسال شده در ادامه نسخه هائی از خود را تکثير و برای افراديکه نام آنها در دفترچه آدرس بود، ارسال می کرد. ويروس مليزا از قابليت های برنامه نويسی توسط VBA)Visual Basic for Application) که در Ms Word وجود دارد ، استفاده می کرد. VBA يک زبان برنامه نويسی کامل بوده که امکانات متعددی نظير : تغيير محتويات فايل ها و يا ارسال پيام های پست الکترونيکی را فراهم می آورد. VBA دارای يک امکان مفيد و در عين حال خطرناک با نام " اجرای خودکار " است . يک برنامه نويس قادر به درج يک برنامه درون يک سند بوده و بلافاصله پس از باز نمودن سند ، شرايط اجرای کدهای فوق فراهم خواهد شد. ويروس مليزا بدين طريق برنامه نويسی شده بود. هر شخص که سند آلوده به ويروس مليزا را فعال می نمود ، بلافاصله زمينه فعال شدن ويروس نيز فراهم می گرديد. ويروس فوق قادر به ارسال 50 پيام پست الکترونيکی بوده و در ادامه يک فايل مرکزی با نام NORMAL.DOT را آلوده تا هر فايل ديگری که در آينده ذخيره می گردد ، نيز شامل ويروس گردد.
برنامه های مايکروسافت دارای يک ويژگی خاص با نام " حفاظت ماکروها در مقابل ويروس " بوده که از فايل ها و مستندات مربوطه را در مقابل ويروس حفاظت می نمايد. زمانيکه ويژگی فوق فعال گردد ، امکان " اجرای خودکار " ، غيرفعال می گردد. در چنين حالتی در صورتی که يک سند سعی در اجرای خودکار کدهای ويروسی نمايد ، يک پيام هشداردهنده برروی نمايشگر ظاهر می گردد. متاسفانه ، اکثر کاربران دارای شناخت لازم و مناسب از ماکروها و ماکروهای ويروسی نبوده و بمحض مشاهد پيام هشداردهنده ، از آن چشم پوشی و صرفنظر می نمايند. در چنين مواردی ، ويروس با خيال آسوده اجراء خواهد شد. برخی ديگر از کاربران امکان حفاظتی فوق را غير فعال نموده و ناآگاهانه در توزيع و گسترش ويروس های کامپيوتری نظير مليزا ، سهيم می گردند.
پيشگيری از ويروس
با رعايت چندين نکته ساده می توان يک پوشش مناسب ايمنی در مقابل ويروس های کامپيوتری را ايجاد کرد :از سيستم های عامل ايمن و مطمئن نظير : يونيکس و ويندوز NT استفاده تا پوشش حفاظتی مناسبی در مقابل ويروس های سنتی ( نقطه مقابل ويروس های پست الکترونيکی ) ايجاد گردد.
در صورتی که از سيستم های عامل غير مطمئن و ايمن استفاده می گردد ، سيستم خود را مسلح به يک نرم افزار حفاظتی در رابطه با ويروس ها ، نمائيد.
از نرم افزارهائی که توسط منابع غير مطمئن توزيع و ارائه می گردند ، اجتناب و نرم افزارهای مربوطه را از منابع مطمئن تهيه و نصب نمائيد. در ضمن امکان بوت شدن از طريق فلاپی ديسک را با استفاده از برنامه BIOS ، غير فعال کرده تا بدين طريق امکان آلوده شدن ويروس از طريق يک ديسکت که بصورت تصادفی در درايو مربوطه قرار گرفته شده است ، اجتناب شود.
امکان "حفاظت ماکرو در مقابل ويروس " را در تمام برنامه های مايکروسافت فعال نموده و هرگز امکان اجرای ماکروهای موجود در يک سند را تا حصول اطمينان از عملکرد واقعی آنها ندهيد.
هرگز بر روی ضمائمی که بهمراه يک پيام پست الکترونيکی ارسال شده و شامل کدهای اجرائی می باشند ، کليک ننمائيد. ضمائمی که دارای انشعاب DOC ( فايل های word) ، انشعاب XLS( صفحه گسترده ) ، تصاوير( فايل های با انشعاب GIF و يا JPG و ...) بوده ، صرفا" شامل اطلاعات بوده و خطرناک نخواهند بود ( در رابطه با فايل های word و Execl به مسئله ماکرو و ويروس های مربوطه دقت گردد ) . فايل های با انشعاب EXE,COM و يا VBS اجرائی بوده و در صورت آلوده بودن به ويروس ، با اجرای آنان بر روی سيستم خود زمينه فعال شدن آنها فرام خواهد شد. بنابراين لازم است از اجرای هرگونه فايل اجرائی که بهمراه پست الکترونيکی برای شما ارسال می گردد ( خصوصا" موارديکه آدرس فرستنده برای شما گمنام و ناشناخنه اس ) ، صرفنظر نمائيد
با تحقق اصول فوق ، يک پوشش ايمنی مناسب در رابطه با ويروس های کامپيوتری بوجود می آيد.
علت ايجاد ويروس های کامپيوتری
انسان ويروس ها را ايجاد می نمايند. برنامه نويس مجبور به نوشتن کد لازم ، تست آن به منظور اطمينان از انتشار مناسب آن و در نهايت رها سازی و توزيع ويروس است . برنامه نويس همچنين می بايست نحوه حملات مخرب را نيز طراحی و پياده سازی نمايد ( تبين و پياده سازی سياست حملات مخرب). چرا انسان ها دست به چنين اقداماتی زده و خالق ويروس های کامپيوتری می گردند؟در رابطه با سوال فوق ، حداقل سه دليل وجود دارد :
دليل اول : اولين دليل مربوط به دلايل روانی با گرايش مخرب در وجود اين نوع افراد است . دليل فوق صرفا" به دنيای کامپيوتر برنمی گردد. مثلا" فردی بدون دليل ، شيشه اتومبيل فرد ديگری را شکسته تا اقدام به سرقت نمايد، نوشتن و پاشينن رنگ بر روی ساختمانها ، ايجاد حريق تعمدی در يک جنگل زيبا ، نمونه هائی در ساير زمينه ها بوده که بشريت به آن مبتلا است .برای برخی از افراد انجام عمليات فوق ، نوعی هيجان ايجاد می کند. در صورتی که اين نوع اشخاص دارای توانائی لازم در رابطه با نوشتن برنامه های کامپيوتری باشند ، توان و پتانسيل خود را صرف ايجاد ويروس های مخرب خواهند کرد.
دليل دوم : دليل دوم به هيجانات ناشی از مشاهده اعمال نادرست برمی گردد. تعدادی از افراد دارای يک شيفتگی خاص به منظور مشاهده حوادثی نظير انفجار و تصادفات می باشند. قطعا" در مجاورت منزل شما به افرادی برخورد می نمايد که عاشق يادگيری نحوه استفاده از باروت ( و يا ترقه ) بوده و اين روند ادامه داشته و همزمان با افزايش سن اين افراد آنها تمايل به ايجاد بمب های بزرگتر را پيدا می نمايند. فرآيند فوق تا زمانيکه فرد مورد نظر خسته شده و يا به خود آسيبی برساند ، ادامه خواهد يافت . ايجاد يک ويروس کامپيوتری که بسرعت تکثير گردد مشابه موارد فوق است . افراديکه ويروس های کامپيوتری را ايجاد می نمايند ، بمبی درون کامپيوتر را ايجاد کرده اند و بموازات افزايش کامپيوترهای آلوده ، صدای انفجار بيشتری بگوش فرا خواهد رسيد.
دليل سوم : دليل سوم به حس خود بزرگ جلوه دادن و هيجانات ناشی از آن برمی گردد. ( نظير صعود به قله اورست ) اورست موجود است و هر فرد می تواند مدعی صعود به آن گردد. در صورتی که برنامه نويسی يک حفره امنيتی موجود در يک سيستم را مشاهده و امکان سوءاستفاده از آن وجود داشته باشد ، سريعا" بدنبال سوءاستفاده از وضعيت فوق (قبل از اينکه سايرين اقدام به ناکام نمودن وی را در اين زمينه داشته باشند) ، بر خواهند آمد.
متاسفانه اکثر ايجاد کنندگان ويروس های کامپيوتری فراموش کرده اند که آنها باعث ايجاد خرابی واقعی برای افراد واقعی هستند ( هيچ چيز در خيال و رويا نمی باشد ) حذف تمام اطلاعات موجود بر روی هارد ديسک اشخاص ، يک خرابکاری واقعی و نه خيالی! است .صرف زمان زياد در يک شرکت بزرگ برای برطرف نمودن فايل های آلوده به ويروس يک خرابکاری واقعی و نه خيالی ! است. حتی ارسال يک پيام ساده و بی محتوا نيز بدليل تلف شدن زمان ، يک نوع خرابکاری است . خوشبختانه قانون در اين زمينه سکوت نکرده و در اين راستا قوانين لازم تصويب و مجازات های سنگين برای افراديکه ويروس های کامپيوتری را ايجاد می نمايند ، پيش بينی شده است .
تاريخچه
ويروس های سنتی کامپيوتر در اواخر 1980 بشدت گسترش يافتند. موضوع فوق دارای چندين دليل است .دليل اول ، به گسترش استفاده از کامپيوترهای شخصی برمی گردد. قبل از 1980 استفاده از کامپيوتر در منازل بسيار کم و در مواردی شامل استفاده محدود بصورت سرگرمی و اسباب بازی بود. کامپيوترهای واقعی کمياب و صرفا" در اختيار متخصصين و کارشناسان مجرب گذاشته می گرديد. در سال 1980 ، استفاده از کامپيوتر بشدت گسترش و در موارد متعددی بخدمت گرفته گرديد.
دومين دليل ، به استفاده از سيستم های BBS برمی گردد. افراد از طريق مودم به يک BBS متصل و انواع برنامه های مورد نياز خود را اخذ (Download) می کردند. بازيهای کامپيوتری نمونه ای از برنامه های کامپيوتری بودند که بشدت با استقبال مواجه و همواره از طريق مراکز BBS توزيع و منتشر می شدند. طبيعی است آلوده بودن يکی از بازيهای کامپيوتری که علاقه مندانن زيادی داشت ، می توانست در مدت زمان کوتاهی باعث انتشار و تکثير يک ويروس کامپيوتری گردد.
سومين دليل ، استفاده فراوان از فلاپی ديسک ها به منظور استفاده از برنامه های کامپيوتری بود. در سال 1980 ، برنامه ها دارای ظرفيت کم بوده و امکان استقرار يک سيستم عامل ، يک واژه پرداز و مستندات فراوانی در يک و يا دو فلاپی ديسک وجود داشت . اغلب کامپيوترها در آن زمان دارای هارد ديسک نبوده و می بايست برای راه اندازی کامپيوتر از فلاپی ديسک استفاده می شد ، استفاده از فلاپی ديسک ها ، زمينه ای مساعد برای توزيع و انتشار برنامه های آلوده را فراهم می کرد.
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
