چه وقت تنبيه چه وقت تشويق

تشويق و تنبيه از ابزارهايى است كه والدين براى تربيت كودكان به كار مى گيرند. خانواده ها هركدام راهكارهاى ويژه اى براى تنبيه و تشويق كودكان دارند. كارشناسان معتقدند براى رشد عاطفى و ذهنى كودك، پاداش و تنبيه لازم است. اما بسيارى از والدين هستند كه نمى دانند چه وقت كودكانشان را تشويق كنند و چه زمانى تنبيه.

۱ ـ عوارض تنبيه بدنى

برخى والدين تنها راه تربيت فرزندانشان را تنبيه بدنى مى دانند؛ اما بايد در نظر داشت كه به جاى تنبيه و اعمال خشونت فيزيكى راه هاى بهترى هم مى توان پيدا كرد. تنبيه بدنى عوارض متعددى در رفتار و روحيه كودك دارد. كارشناسان معتقدند كودكانى كه تنبيه بدنى مى شوند بيشتر از ساير كودكان مضطرب و پرخاشگر هستند. آنان مى گويند براى تربيت كودكان نبايد از تنبيه بدنى استفاده كرد زيرا موجب اختلالات رفتارى كودكان مى شود. كارشناسان اثرات تنبيه بدنى را بسيار تأثيرگذار در روح و شخصيت كودك مى دانند. والدين بايد در نظر داشته باشند در حالى كه بسيار خشمگين هستند نبايد كودك را تنبيه كنند. زيرا در هنگام عصبانيت قدرت تصميم گيرى مناسبى ندارند. تنبيه بدنى كم اثرترين و بدترين نوع تنبيه است. تنبيه بدنى مسئوليت را از دوش كودك برمى دارد. هنگامى كه مى خواهيد كودكى را تنبيه كنيد رفتارو عمل زشتش را نكوهش كنيد نه صفت او را . يعنى از به كار بردن كلماتى نظير اين كه «تو كى آدم مى شوى؟» يا «ديگر دوستت ندارم»، جداً خوددارى كنيد. اين كلمات فقط امنيت اجتماعى كودك را به خطر مى اندازد و هيچ گونه ارتباطى به رفتار يا اعمال بد كودك ندارد.

تشويق هميشه بايد بجا باشد

بسيارى از كارشناسان معتقدند كه اگر كودكى عمل قابل توجهى انجام داد بهتر است او را تشويق كنيم چرا كه كودك تلاش مى كند تا آن كار را دوباره تكرار كند. تشويق كودك موجب رغبت و دلگرمى و نشاط و تحركش مى شود و او را به جديت وادار مى كند. بايد توجه داشت كه تشويق به سن و درك كودك و نوع عمل او بستگى دارد.تشويق انواع مختلفى دارد. گاه به صورت دلجويى است، گاه عبارتى محبت آميز . برخى اوقات يك نگاه توأم با لبخند و نشاط، زمانى وعده تعريف يك قصه، و گاهى دادن بسته اى كوچك مداد رنگى، شيرينى، لباس، توپ، قلم و...
اوليا و مربيان بايد با توجه به سن و سطح درك بچه و اوضاع و شرايط خاص زندگى و ارزش و اهميت كار او، نوع تشويق و ميزان آن را انتخاب كنند. تشويق برخلاف تنبيه كه از عوامل بازدارنده است، عاملى ترغيب كننده است كه به انسان نيرو مى دهد. شخصى كه تشويق مى شود از كار و زحمت خود احساس رضايت مى كند و همين رضايت خاطر است كه جلو خستگى و بى ميلى او را مى گيرد.تحسين كودك موجب مى شود كه اعتماد به نفس در وجودش پديد آيد، استعدادهاى نهفته اش شكوفا شوند و قواى درونى اش به فعليت برسند.تشويق، شخصيت فرد را احيا مى كند، او را از يأس و بدبينى نجات مى دهد و به زندگى دلگرم مى كند و گاهى يك تحسين ساده، مسير زندگى فرد را دگرگون مى سازد.
وقتى كودك تحسين شود، احساس ارزشمندى مى كند. تشويق پاسخى است به نياز طبيعى و روانى كودك.
ـ وقتى كودك را تشويق مى كنيم فرصتى فراهم مى شود تا كودك به توانايى، ظرفيت و ارزشمندى هاى خود پى ببرد و در نتيجه تصوير مثبت و ارزنده اى از خود در ذهنش ايجاد شود كه بعدها شكل دهنده حرمت نفس او خواهد بود.
اما مسأله مهم در تشويق كودك آن است كه كودك هميشه بجا تشويق شود
تشويق بدون دقت ممكن است به صورت رشوه درآيد و اعمال كودك به پاداش وابسته شود و پرتوقع و طلبكار پرورش يابد و در همه جا انتظار پاداش عملى يا معنوى داشته باشد، از همه كس طلبكار شود ولى خودش احساس مسئوليت نكند. گاهى حتى در برابر انجام وظايف قانونى يا اجتماعى يا شرعى خود نيز توقع پاداش خواهد داشت.تشويق و تحسين بيش از حد، كودك را به غرور و خودبينى مبتلا مى كند و در درازمدت مانع پيشرفت كودك مى شود.علت تشويق بايد مشخص باشد تا كودك بفهمد كه براى چه تشويق شده است.
نفس عملكرد كودك بايد تشويق شود نه شخصيت او.تشويق بايد با تقويت درونى كودك همسو باشد و در برابر كارهاى ممتاز باشد، نه به صورت دائم و براى هر كار؛ زيرا اگر چنين باشد ارزش و تأثير تربيتى خود را از دست خواهد داد.