توليد علم و نظريه پردازي يكي از مهمترين گزينه ها براي خروج كشور از انفعال و به دستگيري ابتكار عمل ميباشد. كشور ما استحقاق دستيابي به درجات عالي توليد علمي و تكنولوژيكي را دارد مشروط به اينكه بجاي توقف بر روي شعار به سوي عملياتي كردن اين آرمان بزرگ حركت كنيم. ذيلا ده قدم براي عملياتي شدن اين مهم پيشنهاد ميگردد.
قدم اول: شناخت ظرفيتها
ابتدا بايد دارائيها و استعدادهاي بالقوه و بالفعل كشور براي توليد علم به دقت مورد مطالعه قرار گيرد چراكه هرگونه برنامه ريزي بدون توجه به اين امر، اجراي برنامه را با ناكامي مواجه خواهد ساخت. علاوه براين، شناخت ظرفيتها مسير ارتقا و توسعه آن در عرصه هاي مهم را روشن مينمايد.
قدم دوم: آگاهي از نيازها
اينكه كشور ما براي دستيابي به نقطه مطلوب نيازمند چه دستاوردهايي است موضوع مهمي است كه عملا جريان توليد علم را با واقعبيني روبرو خواهد كرد. درحال حاضر برخي از نيازهاي علمي و تكنولوژيكي كشور، ما را در عرصه بين الملل با انفعال و ضعف مواجه ساخته است كه لازم است پاسخگويي به آنها در اولويت قرار گيرد.
قدم سوم: شناسايي رقيب و رصد توليدات جهاني
رقباي علمي ما چه كساني هستند يا ميتوانند باشند؟ اين پرسشي است كه البته درباره رشته هاي مختلف علمي پاسخهاي متفاوت دارد. شناسايي وضعيت، عملكرد و برنامه هاي آينده رقيب نيز موضوع حائز اهميتي است كه پس از پاسخ به پرسش نخست دنبال خواهد شد. همچنين رصد توليدات علمي جهان از طرق مقتضي موجب ميشود تا از هر نوع دوبارهكاري و حركتهاي بيثمر جلوگيري شده و سطح آموزش و پژوهش را توسعه دهد.
قدم چهارم: اولويت گذاري
در چه عرصه هايي بايد توليد علمي صورت گيرد؟ آيا لازم است پتانسيل كشور را براي توليد علمي در تمامي رشته ها مصرف كنيم؟ طبعا پاسخ به اين پرسش نيازمند هوشياري مضاعف است. با شناخت ظرفيتها، نيازها و وضعيت رقيب، روشن خواهد شد كه لازم است ظرفيت و سرمايه كشور را در چند عرصه مهم و ضروري متمركز نموده و با ايجاد يك برنامه زمان بندي شده خود را به بالاترين سطح ممكن ارتقاء دهيم.
قدم پنجم: تقسيم كار
پس از اولويت گذاري بايد ميان دانشگاهها و مراكز پژوهشي كشور تقسيم كار شود. تداخل، موازي كاري و ناهماهنگي براي جريان توليد علم آفت بزرگي به شمار ميرود. البته بايد به نحوي تقسيم كار شود كه هر دستگاه و مركز ماموريت كاملا مشخصي را برعهده داشته باشد و تدريجاً با آن ماموريت شناخته شود.
قدم ششم: اتصال كشور به پژوهش
شايد اگر ميگفتيم، لازم است بودجه و امكانات پژوهش در كشور افزايش يابد آنقدر به پژوهش كمك نكرده بوديم كه با اين توصيه كمك ميكنيم. در صورتي كه پژوهش به صورت طبيعي به تمامي عرصههاي توليد و مديريت متصل شود، خودبه خود امكانات آن نيز ارتقاء خواهد يافت. بايد به نحوي حركت كرد كه كشور خود را واقعا محتاج پژوهش بداند و بهاء آن را بپردازد.
قدم هفتم: هماهنگي آموزش با پژوهش
آموزش عالي كشور بايد محقق پرور باشد. صدور چندهزار فارغ التحصيل كه پس از اخذ مدرك از استطاعت پژوهش برخوردار نبوده و يا حاضر به فعاليت پژوهشي نيستند، عملا هدردادن سرمايه ملي است. بايد تمامي دانشگاههاي ما متناسب با اولويتهاي توليد علم نسبت به جذب استعدادها و پرورش آنها مبادرت نمايند. بديهي است براي تحقق اين مهم، غني و بهروز سازي محتوا و روشهاي آموزشي از اهميت فوق العادهاي برخوردار است.
قدم هشتم: اتصال به مخازن بزرگ اطلاعاتي
براي رونق يافتن توليد علم، بايد به سهل ترين راه ممكن، منابع و ابزارهاي پژوهش در اختيار محققان قرار گيرد. درحال حاضر منابع و ابزارهاي موجود پاسخگوي نيازهاي محققان نيست و كيفيت تحقيقات را با ضعف جدي روبرو ساخته است. بايد توجه داشت كتابخانه تخصصي و پايگاههاي اطلاع رساني و آزمايشگاهها قلب يك مركز پژوهشي بهشمار ميروند.
قدم نهم: رهبري پژوهش
پژوهش در كشور ما نيازمند يك رهبر مقتدر و فهيم است تا در قالب يك برنامه جامع ملي، پژوهش كشور را با اشراف كامل مورد هدايت و حمايت قرار دهد. درحال حاضر مشخص نيست متولي واقعي پژوهش كشور كيست و از چه دستگاهي بايد انتظار برنامهريزي جامع و ملي را داشت.
قدم دهم: جذب و نگهداري نخبگان
هيچگاه فكر كرده ايم فرار مغزها چه عوامل كم ارزشي دارد. 1. رعايت احترام و شأن نخبگان 2. تامين نيازهاي معيشتي آنان 3. تامين بودجه و امكانات پژوهشي 4. حراست از دستاوردهاي علمي آنان از سرقت و... چهار راه ساده براي جذب و حفظ نخبگان كشور است.
