نخستین دقایق زندگی نوزاد

1- گریه 2- بند ناف 3- نخستین حمام

1- گریه:

نخستین عملی که از کودک در بدو ورود به این دنیا سر می‌زند گریه است و آن بازتابی است که بر اثر دخول هوا در ریه‌هایش ایجاد می‌شود.
اگر نوزاد نفس نکشد و گریه نکند، معمولاً او را از پاشنه‌های پا سرازیر می‌گیرند و با دست ضربه‌هایی به سرینش وارد می‌سازند تا نفس بکشد.

2) بند ناف- بعد بند ناف کودک را بسته، کمی بالاتر از بدنش با کارد یا قیچی ضد عفونی شده قطع می‌کنند و رویش را ضدعفونی می‌نمایند.

3) نخستین حمام نوزاد:

پس از آن که لوله‌ی ناف کودک بسته و بریده شده او را در یک تشت آب 35 درجه قرار می‌دهیم. حرارت اتاق نیز نباید از 20 درجه کمتر باشد.
در حمام نخست، نباید اصرار داشت که ماده‌ی سفید لزجی که بدن کودک را پوشانده از پوست وی دور شود، زیرا این ماده‌ی لزج برای محافظت پوست نوزاد مفید است و در چند روز اول خود به خود خشک شده و می‌ریزد. (1)

اعمال لحظه و روز ولادت

اولین قدم در مود نوزاد این است که او را همان گونه که هست بپذیریم، قدم بعد اعمالی است که باید انجام دهیم، این اعمال شامل چهار چیز می‌شود:
1) اذان و اقامه، 2) کام فرزند را با تربت امام حسین (علیه‌السلام) برداشتن، 3) سپاس‌گزاری، 4) شیر دادن.
1) امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: وقتی فرزندی برایتان متولد شد در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگویید که اگر پیش از افتادن ناف کودک این کار انجام شود آن کودک ابداً نمی‌ترسد. (2)
پیامبر گرمی (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند: اذان و اقامه در گوش فرزند او را از شرّ شیطان نگه‌داری می‌کند (3) اسلام از اولین لحظات تولد به پرورش روح و بار آوردن فطرت نوزاد روی اخلاق و ایمان و سایر عواطف عالیه می‌پردازد؛ و اولین قدمی که والدین باید برای او بردارند آموختن نام پروردگار و آفریننده‌ی جان و پاشیدن بذر توحید و ایمان از همان لحظه‌ی اول در سرزمین دل کودک است؛ و سپس آشنایی با نام مقدس بزرگ‌ترین مربی و منجی عالم بشریت، سرور و پیشوای انبیا، و هم‌چنین فرا گرفتن نام نامی و اسم گرامی علی (علیه‌السلام). آن حضرت امر فرمودند این کار (اذان و اقامه) را برای حسنین (علیهما‌السلام) انجام دهند و با اذان و اقامه، فاتحة‌الکتاب و آیة‌الکرسی و آخر سوره‌ی حشر و سوره‌ی اخلاص و سوره‌ی ناس و فلق درگوش‌هایشان خوانده شود و به روایتی، خود این کار را انجام دادند.
پس به طور کلی پیدا است که جمله‌ها در روح و روان کودک نقش بسته و او را مأنوس ساخته و مأنوسیت با الفاظ بی‌اثر نخواهد بود.
2) امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: کام فرزندانتان را با آب فرات و به وسیله‌ی تربت امام حسین (علیه‌السلام) بردارید و اگر این دو نبود با آب باران. (4)
از چند روایت استفاده می‌شود اگر کام طفلی با آب فرات برداشته شود، دوست و شیعه‌ی اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌گردد و فرموده‌اند اگر مردم کوفه کام اولادشان را با آب فرات بر می‌داشتند دوست ما می‌شدند. زیرا که فرات نهر مؤمن است. (5)
استفاده از تربت بدین صورت است که ذرّه‌ای تربت کربلا که منسوب به امام حسین (علیه‌السلام) است در دو سه قطره آب تمیز حل کرده و در کام نوزاد بریزند. (6)
3) سومین دستور عبارت است از: سپاس‌گزاری از درگاه احدیت بر سلامتی نوزاد.
چنانچه هر گاه امام سجاد (علیه‌السلام) را به نوزادی مژده می‌دادند نمی‌پرسید پسر است یا دختر. تنها می‌پرسید آیا سالم است یا نه؟ و پس از شنیدن جواب رو به درگاه الهی کرده وعرضه می‌داشت:
«الحمدالله الّذی لم یخلق منّی شیئاً مشوها»
خدا را سپاس گزارم که فرزند ناقص و معیوبی به من نداده است. (7)
4) شیر دادن:
- پیامبر اکرم (صلی‌ الله علیه و آله و سلم).
«لَیسَ لِلصَّبِی لَبَنُ خَیرُ مِن لَبَنِ اُمُّه» (8)
برای طفل، هیچ شیری بهتر از شیر مادر نیست.
- امام علی (علیه‌السلام):
«ما مِن لِبَنٍ رُضِعَ بِهِ الصَّبِیُّ اَعظَمُ بَرَکَةُ عَلیهِ مِن لَبَنِ اُمَّه» (9)
برای کودک هیچ شیری با برکت‌تر از شیر مادر نیست.
اولین شیری که از پستان مادر خارج می‌شود آغوز نام دارد. آغوز حاوی مواد مغذی فراوان و عوامل ایمن بخش است که نوزاد را بر علیه بسیاری از عفونت‌ها محافظت می‌نماید. آغوز خواص ضد ویروسی قوی دارد، حاوی عواملی است که به باکتری‌ها حمله می‌کند، سیستم ایمنی نوزاد را تقویت می‌کند ومنبع مهمی از ویتامین A می‌باشد.
همچنین آغوز دارای فاکتورهای رشد است که باعث تحریک روده‌ی نارس کودک شده و فاکتورهای رشد روده‌ی نوزاد را برای هضم و جذب شیر آماده می‌کند و از جذب پروتئین‌های غیر قابل هضم جلوگیری می‌نماید. تعداد گلبول‌های سفید و مقدار عناصر عفونی و ضد میکروبی موجود در آغوز ده‌ها، صدها و بعضاً هزاران برابر شیر مادر است و لذا به مادران توصیه می‌شود تا آنجا که می‌توانند آغوز را تمام و کمال به نوزادشان بدهند و شیردهی را هر چه زودتر بعد از تولد و به دفعات مکرر و مطابق میل شیرخوار آغاز نمایند. این طریق شیردهی باعث می‌شود بعد از چند روز شیر کامل در پستان‌ها جریان پیدا کند. (10)

پی‌نوشت‌ها:

1. این‌ها کارهایی است که در بیمارستان انجام می‌گیرد.
2. علامه مجلسی، حلیة المتقین ص 82.
3. کلینی، کافی ج6، ص 24.
4. کلینی، کافی، ج 6، ص 24.
5. علّامه مجلسی، بحارالانوار، ج 104، ص 126.
6. بهتر است آب زمزم باشد.
7. علّامه مجلسی، حلیة‌المتقین، ص 78.
8. مستدرک‌الوسائل، ج15، ص 156.
9. وسائل الشیعه ، ج7، ص 175.
10. کمک به مادران شیرده، ص 42.

منبع مقاله :
محمّدزاده، راضیه، (1393)، مادر اگر این گونه می‌بود، تهران: منیر، چاپ پنجم