سنگ مافیک در مقایسه با سنگ فلسیک

طبقه بندی سنگها، مواد معدنی و ماگما برحسب مقدار سیلسیم موجود در آنها، آنها را به عنوان سنگهای مافیک و یا فلسیک تعریف می‌کند. در این مقاله در مورد طبقه بندی زمین شناسی مافیک در مقایسه با فلسیک بیشتر خواهید دانست.

هرات خیبر :

این منطقه آتش فشانی در عربستان سعودی به خوبی تفاوت بین سنگ فلسیک به رنگ روشن و سنگ مافیک تیره رنگ را نشان می‌دهد. آتش فشان‌ها صرفاً کوههای گدازه‌ای نیستند. آنها هم چنین منبع سیالیت ماگما به صورت خیلی مداوم و عظیم را شکل می‌دهند که تکه‌های بزرگی از فلات‌های کوهستانی و پوشش‌های آتش فشانی را روی کره‌ی زمین شکل داده‌اند. خواص این آتش فشان‌ها، ویژگی‌هایی مثل دما، مقدار خاکستر، ترکیب شیمیایی عناصر موجود در ماگما و غیره، شکل و یا فرم شکل گیری‌های آتش فشانی را به هنگام انجماد مشخص می‌کنند.
سنگ‌های آتش فشانی اولین شکل گیری‌هایی بودند که مورد مطالعه قرار گرفتند تا واقعیت‌های زمین شناسی جدید را برملا و آشکار کنند. کلمات مافیک و فلسیک اغلب اوقات در زمینه سنگ‌های آذرین مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها در مورد ترکیب شیمیایی انواع مختلف سنگها اطلاع می‌دهند. طبقه بندی به مافیک و فلسیک برحسب مینرولوژی، به عنوان الگوی اولیه طبقه بندی سنگها پذیرفته شده است.

تفاوت بین سنگهای مافیک و فلسیک :

سنگ‌های آذرین به طور عمده شامل 12 نوع اکسید هستند. طبقه بندی بر حسب مقدار سیلسیم صورت گرفته است چون سیلسیم معمولاً به وفور در تمام اکسیدها موجود است. بنابراین، سنگها به اولترا مافیک، مافیک، میانی و فلسیک تقسیم می‌شوند. این یک ترتیب است که افزایش مقدار سیلسیم را نشان می‌دهد. سنگهای مافیک بین 45 تا 55 درصد سیلسیم دارند در حالی که سنگهای فلسیک بیش از 65 درصد سیلسیم دارند که بالاترین مقدار سیلسیم در بین انواع سنگها است. به خاطر رنگ مواد معدنی شکل گرفته در آنها، سنگها یا روشن هستند و یا تیره. چون سیلیکات‌های غنی از آهن به طور نرمال رنگ تیره‌ای دارند سنگهای مافیک نیز تیره رنگ هستند.

تعریف :

مافیک :

این مربوط به مشخص کردن و یا شامل شدن گروهی از مواد معدنی تیره رنگ عمدتاً فرو مغناطیسی نظیر پیروکسین و اولیوین است.
کلمه‌ی مافیک از "ما" برای منیزیم و "ف" برای فروم و یا لاتین آهن گرفته شده است. سنگهای مافیک رنگ تیره‌ای دارند. سنگهای مافیک رایج شامل بازالت، دولریت و گابرو هستند.

فلسیک :

این مربوط به و یا مشخص کردن گروهی از مواد معدنی به رنگ روشن شامل فلدسپار، فلدسپاتوئید، کوارتز و مسکوویت است.
آن هم چنین به نام حفظی مشهور است که ترکیبی از "ف" برای فلدسپار، "ل" برای لناد و یا فلدسپاتوئید و "س" برای سیلسیم است. سنگهای فلسیک رنگ روشنی دارند. سنگهای فلسیک رایج شامل گرانیت، رئولیت و داسیت هستند.

وزن مخصوص :

نسبت چگالی ماده‌ای به چگالی استاندارد وزن مخصوص است. آن معمولاً آب برای مایع و یا جامد و هوا برای گاز است.
مافیک : وزن مخصوص کمتر از 3 است.
فلسیک : وزن مخصوص بیشتر از 3 است.

لیست مواد معدنی مافیک و فلسیک :

مافیک : اولیوین، آمفیبول، پیروکسین و بایوتیت
فلسیک : کوارتز، مسکوویت میکا، اورتوکلاز و فلدسپارهای پلاگیوکلاز غنی از سدیم

سیالیت گدازه :

ویسکوزیته یکی از ویژگی‌های اصلی این نوع گدازه‌ها است. آن به طور ساده، معیار اندازه گیری سازگاری ماده است و به عنوان توانایی ماده برای مقاومت در برابر شارش تعریف می‌شود.
مافیک : با مقدار آهن و منیزیم خیلی بالا، گدازه‌ی مافیکی می‌تواند شدیداً داغ و در حدود 950 درجه سانتی گراد و یا بیشتر باشد. به خاطر این دماهای بالا، ویسکوزیته معمولاً نسبت به گدازه‌ی فلسیکی پایین‌تر است. گدازه‌ی مافیک منجر به فوران‌های آتش فشانی ضعیف‌تر می‌شود. آتش فشان‌ها به اندازه‌ی فوران‌هایی که از گدازه‌ی فلسیکی بیرون می‌آیند، انفجاری و یا مخرب نیستند. گدازه‌ی بازالت با پوشش‌های آتش فشانی کم ارتفاع مرتبط است.
فلسیک : بیشتر گدازه‌های فلسیکی ویسکوزیته‌ی بالایی دارند. آن ترکیب بالایی از سیلسیم، آلومینیوم، پتاسیم، سدیم و کلسیم را شامل می‌شود. دماها در حدود 650 تا 750 درجه سانتی گراد هستند. آن عموماً منجر به شکل گیری ژئولوژیکی تیغ‌ها و یا گنبدهای گدازه‌ای می‌شود. ماگمای فلسیکی به هنگام سرد شدن فلدسپار و کوارتز را شکل می‌دهد.

فوران‌ها :

ماگمای آتش فشانی با دماهای شدیداً بالا، گازهای حل شده را تشکیل می‌دهد. وقتی این گازها آزاد می‌شوند، حباب‌ها شکل می‌گیرند. فرآیند تشکیل حباب به نام تاول زدن معروف است. به حباب‌های منجمد شده در سنگها تاول گفته می‌شود. مقدار گازهای حل شده در ماگما شدت انفجار فوران‌ها را مشخص می‌کند. اما ویسکوزیته ماگما نیز تعیین می‌کند که آیا فوران، انفجاری خواهد بود یا نه.
بازالت با ماگمایی با ویسکوزیته پایین، فرار راحت گازها را به سطح فراهم می‌کند. در مقابل، ماگمای ویسکوز مانع حرکت حباب‌های گاز به سمت بالا خواهد شد و فشار روی محفظه‌ی ماگما را افزایش خواهد داد. در نتیجه این امر موجب دفع انفجاری سریع حباب‌های گاز خواهد شد.
بنابراین، فوران‌های غیر انفجاری عموماً با سنگ مافیک و یا بازالت مرتبط هستند. از طرف دیگر، فوران‌های انفجاری برای سنگ‌های نوع فلسیک و یا رئولیت معمول هستند. به هر حال، استثناهایی برای این قانون وجود دارند؛ وقتی گدازه‌ی فلسیکی بدون گاز در سطح منفجر می‌شود آن غیر انفجاری است در حالی که برخی فوران‌های هیدرو – آتش فشانی با ماگمای مافیکی انفجاری هستند.