علائم هنگام ظهور امام زمان (ع)
در ادامه بحث گذشته پيرامون وجود مقدس حضرت مهدي - عجل الله فرجه - به علائم و نشانه هايي که در لحظه ظهور ، تحقق مي يابد ، مي پردازيم .
از نظر ما لحظه ظهور امام زمان - عجل الله فرجه - و روز ظهور آن حضرت را کسي جز خدا نمي داند ، بعضي از مفسرين ما به آيه شريفه 187 سوره اعراف استناد مي کنند . البته روايات زيادي هم در اين رابطه وجود دارد که جز خدا کسي نمي داند که امام زمان - عجل الله فرجه - کي ظهور خواهد کرد .
( يسئلونک عن الساعه أيان مرسيها قل إنما علمها عند ربي) ؛ (1) « درباره قيامت از تو سوال مي کنند ، کي فرا مي رسد ؟ ! بگو : عملش فقط نزد پروردگار من است ».
البته مفسران اين آيه را در مورد وقوع قيامت مي دانند ، لکن بعضي از مفسران درباره ي ساعت قيام امام زمان (ع) هم تفسير کرده اند . به هر حال آنچه از اين آيه بر مي آيد اين است که زمان اين ساعت را کسي نمي داند .
در اينجا نکاتي است که به اختصار به آن مي پردازيم :
نکته اول : اعتقاد داريم ائمه معصومين (ع) آنچه را که در دوران امامتشان بايد انجام بدهند ، بر اساس برنامه ي طرح شده اي که در صحيفه ي امامت ، از امام قبلي به دست آن ها رسيده است عمل مي کنند که شامل بعضي از دستور العمل هاي الهي است که از جانب پروردگار به دست رسول خدا (ص) رسيده است و در اين دستورالعمل وظايف هر يک از امامان مشخص است که بايد چگونه امامتشان را انجام بدهند .
از جمله امامان که وظايفشان در آن صحيفه مشخص شده است وجود مقدس امام زمان (ع) است ، او هميشه به اين صحيفه نگاه مي کند و دستورات الهي را اجرا مي کند ، بنابراين هنگامي که لحظه قيامش فرا رسيد و بايد ظهورش را آغاز کند با نگاه به اين صحيفه متوجه وظيفه ي قيامش مي شود .
ابي بن کعب مي گويد : من از رسول خدا (ص) درباره ي آشنايي امامان به وظايفشان پرسيدم ، رسول خدا (ص) به من فرمود : « إن الله تعالي أنزل علي اثني عشر صحيفه اسم کل امام علي خاتمه وصفته في صحيفه ؛ (2) خدا براي من 12 صحيفه نازل کرده و در هر يک از آن ها خصوصيات و وظايف امامان در آن گنجانده شده که به دست 12 امام مي رسد و هر کدام طبق آن عمل مي کنند ». اما از نظر ديگر آن است که امام زمان (ع) از لحظه ظهورش بر اساس وحيي که به او مي شود و الهامي که به او مي گردد، با خبر مي شود .يعني دستور ظهور ، به صورت وحي و الهام بر وجود مقدس امام زمان (ع) صادر مي گردد و او وظيفه اش را کشف مي کند ، اين معني را بر اساس رواياتي که در اين رابطه است ، برداشت مي کنيم .
ممکن است مقداري پذيرشش سنگين باشد ، قاعدتا ما باور داريم که با ارتحال رسول خدا (ص) وحي الهي قطع شد ، حال چگونه باور داشته باشيم که بر امام زمان (ع) وحي نازل مي شود و او هم با دستور وحي الهي ، قيامش را آغاز مي کند ؟ روايتي است که ابوجارود از قول امام باقر (ع) نقل مي کند که من از امام باقر (ع) راجع به قيام امام زمان پرسيدم : « قلت لأبي جعفر (ع) جعلت فداک ! أخبرني عن صاحب هذا الأمر ؟ قال : يمسي من أخوف الناس و يصبح من آمن الناس يوحي اليه هذا الأمر ليله و نهاره . قال: قلت :يوحي إليه يا أباجعفر ؟ قال : يا أباجارود إنه ليس و حي نبوه و لکنه يوحي إليه کوحيه إلي مريم بنت عمران و إلي أم موسي و إلي النحل . يا أباالجارود إن قائم آل محمد لاکرم عندالله من مريم بنت عمران و أم موسي و النحل ؛ (3) اي ابا جعفر ! به من خبر ده که امر امام زمان (ع) چگونه تحقق پيدا مي کند ؟ فرمود : او در حالي شب را به صبح مي آورد که از نظر امنيت ، در نا امني است اما صبح گاه در امنيت کامل خواهد بود . امر قيام بر او وحي مي شود و دستورات کار خودش را روز و شب از طريق وحي مي گيرد . ( مثل اين که براي راوي هم پذيرش اين معنا سنگين بود ) پرسيد : براي او وحي مي شود اي ابا جعفر !؟ حضرت جواب داد : بله ، براي او وحي مي شود ، اي اباجارود ! آن وحي به صورت وحي نبوت و شريعت نيست . (4) همان طور که ما در قرآن کريم تنها وحي را براي پيامبران نمي دانيم در قرآن کريم وحي هاي مختلفي ذکر شده است ، آيات متعددي است ، چنان که در يک جا خداوند متعال در قرآن کريم مي فرمايد : پروردگار تو به زنبور عسل وحي فرستاده است . در جاي ديگر مي فرمايد درباره ي مادر حضرت موسي وحي کرديم در آن ماجرايي که فتنه فرعوني ايجاد شد و فرعون ، فرزندان پسر بني اسرائيل را مي کشت و دخترانشان را براي خنثي کردن اراده الهي نگه مي داشت ، که قطعا قادر به چنين کاري هم نبود ، در آنجا خداوند براي حفاظت از حضرت موسي ، به مادر حضرت موسي وحي فرستاد .
اينجا امام باقر (ع) مي فرمايد : اي اباجارود ! وحيي که بر امام زمان (ع) نازل مي شود از نوع وحيي نيست که به پيغمبران نازل مي شود بلکه از نوع وحيي است که بر مادر موسي (ع) بر مادر عيسي (ع) حضرت مريم و بر زنبور عسل نازل مي شود ؛ يعني يک هدايت الهي و الهامي است که خداوند به امام زمان (ع) مي دهد و به ايشان دستور مي دهد که چه کاري بايد انجام دهد . بعد به او مي فرمايد : شخصيت امام زمان (ع) بسي والاتر و بالاتر ازمادر حضرت موسي و مادر حضرت عيسي (ع) و زنبور عسل است . قرآن مي گويد : بر آن ها وحي نازل کرديم ، حالا که من مي گويم ، بر امام زمان (ع) دستور امامت و رهبري به صورت وحي نازل مي شود ، تعجبي ندارد .
با توجه به اين حديث شريف در مي يابيم که امام زمان (ع) خود نمي داند که کي ظهور مي کند و تنها دستور ظهورش از ناحيه ذات اقدس الهي صادر مي شود و او بر اساس دستور الهي اين کار را آغاز مي نمايد .
نکته دوم : همان گونه که قبلا توضيح داديم ما معتقديم که براي ظهور امام زمان علائمي است ؛ علائم حتميه داريم و علائم غير حتميه که من توضيحات زيادي در قسمت هاي قبلي دادم . از جمله علائمي که براي ظهور امام زمان است علائمه حتميه ي خاصه است که فقط مربوط به امام زمان (ع) است و در لحظه ي ظهور تحقق پيدا مي کند .بين ظهور و پيدايش اين علائم ، فاصله زيادي نيست ؛ از جمله ي اين علائم آن است که شمشير و پرچمي که در اختيار آن حضرت است ، اين شمشير و پرچم به قدرت الهي حالتي از خود نشان مي دهد که امام زمان (ع) مي فهمد که زمان ظهورش فرا رسيده است . حديثي از گفت و گوي ابي بن کعب با رسول خدا (ص) است .
براي امام زمان پرچمي است که وقتي خروج او نزديک شد خودش باز مي شود و خدا او را به سخن مي آورد ، نام خدا را به زبان مي آورد و خطاب به امام زمان (ع) مي گويد : اي ولي خدا ! قيام کن و دشمنان خدا را از ميان بردار. ادامه اين حديث آن است که مي فرمايد : شمشيري دارد که در غلاف خودش است ، اين شمشير تا هنگام ظهور از غلاف خودش بيرون نمي آيد اما هنگامي که لحظه ظهورش فرا رسيد ، شمشير ، خودش از غلاف بيرون مي آيد و به امام زمان (ع) خطاب مي کند : ديگر صلاح نيست بنشيني و قيام نکني ، قيام کن و دشمنان خدا را از پيش پا بردار و امام زمان (ع) با نداي اين علامت الهي که در اختيار او قرار داده شده است ، دستور قيام مي گيرد ؛ يعني اين علامت و نشانه اي که رسول خدا (ص) براي ظهور امام زمان فرموده در اختيار امام زمان (ع) است و امام زمان آن را دريافت مي کند و وظيفه ي خودش را مي شناسد و خروج مي کند و آن آغاز قيام امام زمام (ع) است .
از نظر ما لحظه ظهور امام زمان - عجل الله فرجه - و روز ظهور آن حضرت را کسي جز خدا نمي داند ، بعضي از مفسرين ما به آيه شريفه 187 سوره اعراف استناد مي کنند . البته روايات زيادي هم در اين رابطه وجود دارد که جز خدا کسي نمي داند که امام زمان - عجل الله فرجه - کي ظهور خواهد کرد .
( يسئلونک عن الساعه أيان مرسيها قل إنما علمها عند ربي) ؛ (1) « درباره قيامت از تو سوال مي کنند ، کي فرا مي رسد ؟ ! بگو : عملش فقط نزد پروردگار من است ».
البته مفسران اين آيه را در مورد وقوع قيامت مي دانند ، لکن بعضي از مفسران درباره ي ساعت قيام امام زمان (ع) هم تفسير کرده اند . به هر حال آنچه از اين آيه بر مي آيد اين است که زمان اين ساعت را کسي نمي داند .
طرح يک سوال
در اينجا نکاتي است که به اختصار به آن مي پردازيم :
نکته اول : اعتقاد داريم ائمه معصومين (ع) آنچه را که در دوران امامتشان بايد انجام بدهند ، بر اساس برنامه ي طرح شده اي که در صحيفه ي امامت ، از امام قبلي به دست آن ها رسيده است عمل مي کنند که شامل بعضي از دستور العمل هاي الهي است که از جانب پروردگار به دست رسول خدا (ص) رسيده است و در اين دستورالعمل وظايف هر يک از امامان مشخص است که بايد چگونه امامتشان را انجام بدهند .
از جمله امامان که وظايفشان در آن صحيفه مشخص شده است وجود مقدس امام زمان (ع) است ، او هميشه به اين صحيفه نگاه مي کند و دستورات الهي را اجرا مي کند ، بنابراين هنگامي که لحظه قيامش فرا رسيد و بايد ظهورش را آغاز کند با نگاه به اين صحيفه متوجه وظيفه ي قيامش مي شود .
ابي بن کعب مي گويد : من از رسول خدا (ص) درباره ي آشنايي امامان به وظايفشان پرسيدم ، رسول خدا (ص) به من فرمود : « إن الله تعالي أنزل علي اثني عشر صحيفه اسم کل امام علي خاتمه وصفته في صحيفه ؛ (2) خدا براي من 12 صحيفه نازل کرده و در هر يک از آن ها خصوصيات و وظايف امامان در آن گنجانده شده که به دست 12 امام مي رسد و هر کدام طبق آن عمل مي کنند ». اما از نظر ديگر آن است که امام زمان (ع) از لحظه ظهورش بر اساس وحيي که به او مي شود و الهامي که به او مي گردد، با خبر مي شود .يعني دستور ظهور ، به صورت وحي و الهام بر وجود مقدس امام زمان (ع) صادر مي گردد و او وظيفه اش را کشف مي کند ، اين معني را بر اساس رواياتي که در اين رابطه است ، برداشت مي کنيم .
ممکن است مقداري پذيرشش سنگين باشد ، قاعدتا ما باور داريم که با ارتحال رسول خدا (ص) وحي الهي قطع شد ، حال چگونه باور داشته باشيم که بر امام زمان (ع) وحي نازل مي شود و او هم با دستور وحي الهي ، قيامش را آغاز مي کند ؟ روايتي است که ابوجارود از قول امام باقر (ع) نقل مي کند که من از امام باقر (ع) راجع به قيام امام زمان پرسيدم : « قلت لأبي جعفر (ع) جعلت فداک ! أخبرني عن صاحب هذا الأمر ؟ قال : يمسي من أخوف الناس و يصبح من آمن الناس يوحي اليه هذا الأمر ليله و نهاره . قال: قلت :يوحي إليه يا أباجعفر ؟ قال : يا أباجارود إنه ليس و حي نبوه و لکنه يوحي إليه کوحيه إلي مريم بنت عمران و إلي أم موسي و إلي النحل . يا أباالجارود إن قائم آل محمد لاکرم عندالله من مريم بنت عمران و أم موسي و النحل ؛ (3) اي ابا جعفر ! به من خبر ده که امر امام زمان (ع) چگونه تحقق پيدا مي کند ؟ فرمود : او در حالي شب را به صبح مي آورد که از نظر امنيت ، در نا امني است اما صبح گاه در امنيت کامل خواهد بود . امر قيام بر او وحي مي شود و دستورات کار خودش را روز و شب از طريق وحي مي گيرد . ( مثل اين که براي راوي هم پذيرش اين معنا سنگين بود ) پرسيد : براي او وحي مي شود اي ابا جعفر !؟ حضرت جواب داد : بله ، براي او وحي مي شود ، اي اباجارود ! آن وحي به صورت وحي نبوت و شريعت نيست . (4) همان طور که ما در قرآن کريم تنها وحي را براي پيامبران نمي دانيم در قرآن کريم وحي هاي مختلفي ذکر شده است ، آيات متعددي است ، چنان که در يک جا خداوند متعال در قرآن کريم مي فرمايد : پروردگار تو به زنبور عسل وحي فرستاده است . در جاي ديگر مي فرمايد درباره ي مادر حضرت موسي وحي کرديم در آن ماجرايي که فتنه فرعوني ايجاد شد و فرعون ، فرزندان پسر بني اسرائيل را مي کشت و دخترانشان را براي خنثي کردن اراده الهي نگه مي داشت ، که قطعا قادر به چنين کاري هم نبود ، در آنجا خداوند براي حفاظت از حضرت موسي ، به مادر حضرت موسي وحي فرستاد .
اينجا امام باقر (ع) مي فرمايد : اي اباجارود ! وحيي که بر امام زمان (ع) نازل مي شود از نوع وحيي نيست که به پيغمبران نازل مي شود بلکه از نوع وحيي است که بر مادر موسي (ع) بر مادر عيسي (ع) حضرت مريم و بر زنبور عسل نازل مي شود ؛ يعني يک هدايت الهي و الهامي است که خداوند به امام زمان (ع) مي دهد و به ايشان دستور مي دهد که چه کاري بايد انجام دهد . بعد به او مي فرمايد : شخصيت امام زمان (ع) بسي والاتر و بالاتر ازمادر حضرت موسي و مادر حضرت عيسي (ع) و زنبور عسل است . قرآن مي گويد : بر آن ها وحي نازل کرديم ، حالا که من مي گويم ، بر امام زمان (ع) دستور امامت و رهبري به صورت وحي نازل مي شود ، تعجبي ندارد .
با توجه به اين حديث شريف در مي يابيم که امام زمان (ع) خود نمي داند که کي ظهور مي کند و تنها دستور ظهورش از ناحيه ذات اقدس الهي صادر مي شود و او بر اساس دستور الهي اين کار را آغاز مي نمايد .
نکته دوم : همان گونه که قبلا توضيح داديم ما معتقديم که براي ظهور امام زمان علائمي است ؛ علائم حتميه داريم و علائم غير حتميه که من توضيحات زيادي در قسمت هاي قبلي دادم . از جمله علائمي که براي ظهور امام زمان است علائمه حتميه ي خاصه است که فقط مربوط به امام زمان (ع) است و در لحظه ي ظهور تحقق پيدا مي کند .بين ظهور و پيدايش اين علائم ، فاصله زيادي نيست ؛ از جمله ي اين علائم آن است که شمشير و پرچمي که در اختيار آن حضرت است ، اين شمشير و پرچم به قدرت الهي حالتي از خود نشان مي دهد که امام زمان (ع) مي فهمد که زمان ظهورش فرا رسيده است . حديثي از گفت و گوي ابي بن کعب با رسول خدا (ص) است .
اعلام اذن ظهور
براي امام زمان پرچمي است که وقتي خروج او نزديک شد خودش باز مي شود و خدا او را به سخن مي آورد ، نام خدا را به زبان مي آورد و خطاب به امام زمان (ع) مي گويد : اي ولي خدا ! قيام کن و دشمنان خدا را از ميان بردار. ادامه اين حديث آن است که مي فرمايد : شمشيري دارد که در غلاف خودش است ، اين شمشير تا هنگام ظهور از غلاف خودش بيرون نمي آيد اما هنگامي که لحظه ظهورش فرا رسيد ، شمشير ، خودش از غلاف بيرون مي آيد و به امام زمان (ع) خطاب مي کند : ديگر صلاح نيست بنشيني و قيام نکني ، قيام کن و دشمنان خدا را از پيش پا بردار و امام زمان (ع) با نداي اين علامت الهي که در اختيار او قرار داده شده است ، دستور قيام مي گيرد ؛ يعني اين علامت و نشانه اي که رسول خدا (ص) براي ظهور امام زمان فرموده در اختيار امام زمان (ع) است و امام زمان آن را دريافت مي کند و وظيفه ي خودش را مي شناسد و خروج مي کند و آن آغاز قيام امام زمام (ع) است .
پی نوشت:
1. سوره اعراف ، ِآيه 187.
2. بحارالانوار : ج 311/52.
3. بحارالانوار : 389/52.
4. يعني وحي نبوت و شريعت با ارتحال پيامبر خاتم پايان پذيرفته ، بعد از او بر هيچ کسي به صورت شريعت و نبوت وحي نمي آيد ،اما اين وحي از نوع ديگر است.
5. بحارالانوار: 311/52.
