بازتجزیه در شبه جزیره
نويسنده: داريوش صفرنژاد
كوزوو، نقطه تقابل روسيه و آمريكا در بالكان
در حال حاضر غرب به رهبري آمريكا مي‌كوشد تا ايالت خودمختار كوزوو را از خاك صربستان جدا كند و صربستان در تلاش است تا مانع فروپاشي مجدد سرزمين خود شود. مذاكرات طولاني ما بين نمايندگان طرف‌هاي درگير و ميانجيگران بين‌المللي براي حل مسالمت‌آميز بحران بي‌نتيجه مانده و تحولات كوزوو مي‌رود تا تبديل به يكي از زمينه‌هاي جدي اختلاف ميان واشنگتن و مسكو شود.
از گذشته تا حال کوزوو:
كوزوو منطقه‌اي محصور در خشكي و فاقد منابع معدني غني است. در سال 1974 ميلادي دولت مركزي يوگسلاوي (سابق) با اعطاي اختيارات داخلي تقريبا گسترده به كوزوو موافقت كرد. اما از اواسط دهه 1980 ميلادي، يوگسلاوي (سابق) اعلام داشت كه كوزوو يكي از استان‌هاي اين كشور است و اقداماتي براي محدود كردن اين اختيارات آغاز شد كه واكنش ساكنان آلبانيايي تبار كوزوو را به همراه داشت.
از سال 1996، نيروهاي صرب با حمايت دولت مركزي يوگسلاوي (سابق) اقداماتي را براي آنچه پاكسازي قومي خوانده شده در كوزوو به اجرا گذاشتند كه با مقاومت استقلال طلبان به رهبري ارتش آزادي بخش كوزوو مواجه شد.گفته مي‌شود در جريان پاكسازي قومي كوزوو، بيش از 12 هزار نفر از آلبانيايي تبارها كشته شدند و تا 800 هزار نفر از آنها به آلباني و مقدونيه مهاجرت كردند.
در سال 1999 ميلادي نيز، نيروهاي ناتو به منظور خاتمه دادن به سركوب و كشتار آلبانيايي تبارها، سربازان صرب را از منطقه بيرون كردند و كنترل كوزوو را در اختيار گرفتند. از آن زمان تاكنون كوزوو تحت اداره سازمان ملل متحد بوده و قرار دارد.
تقسيم كوزوو تلاشى تازه در منطقه بالكان:
صربستان در شرايط كنونى تنها خواهان حفظ استان جنوبى كوزوو در درون مرزهاى خود است و از آن سو پريشتينا نيز كه از هشت سال پيش تاكنون عملاخارج از حيطه حاكميت بلگراد و زير نظر سازمان ملل قرار داشته، خواهان استقلال كامل است. اما واقعيت اين است كه ساكنين بخش شمالى كوزوو در مجاورت صربستان را عمدتا صربها تشكيل مى دهند و درشرايطى جدا از بقيه بخش هاى آلبانيايى نشين كوزوو زندگى مى كنند.
جدايى صرب هاى كوزوو از بقيه مناطق اين استان خودمختار تا حدود زيادى مشابه با وضعيت جدايى آلبانيايى تباران كوزوو از خاك صربستان است. اگر بتوان وضعيت استقلال را براى كوزوو تصور كرد در آن صورت صرب هاى ساكن اين استان عملا مشكلات زيادى در تعامل با حاكميت آلبانيايى تباران بر اين منطقه خواهند داشت. در عين حال يكى از نكات منفى در خصوص تقسيم كوزوو آن است كه در صورت تحقق، تاكيدى ديگر بر مرزبندى هاى نژادى و قومى دربالكان خواهد بود.
نمونه بارز از تلاش براى شكل دهى به سرزمين هاى چندقومى و چند نژادى در منطقه بالكان كه تاريخى طولانى از منازعات قومى ونژادى را پشت سرنهاده وضعيت كشور بوسنى و هرزه گوين است. در اين كشور حكومتى واحد مركب از همه گروه ها بر سركار آمده است اما نتيجه كار يك سيستم چندگانه و پيچيده حكومتى است كه با تشكيل جمهورى صربستان در درون جمهورى بوسنى و هرزه گوين عملا همان مرزبنديهاى قومى برقرار شده است و حكومت در اين كشور نيز هنوز زير نظر نهادهاى بين المللى قرار دارد.
برخي نظرات غربي ها در اين خصوص:
به گفته وى، يكى از استدلال هاى اصلى مقامات كوزوو مبنى براينكه اين امر سبب بى ثباتى در منطقه مى شود غير واقعى به نظر مى رسد زيرا براساس همين استدلال مى توان گفت كه جدايى كوزوو از صربستان نيز به وضعيت بى ثباتى منتهى خواهد شد.
وى در عين حال گفته كه: اين واقعيت كه نگرانى جامعه بين المللى در مورد رعايت حقوق بين‌المللى و حق حاكميت كشورهاى درارتباط با وضعيت كوزوو افزايش يافته و بيش از پيش گفته مى شود كه كوزوو يك موضوع خاص و جدا از ساير موارد مشابه در جهان نيست، به منزله پيروزى صربستان در اين مقطع از گفتگوها است.
نيکلا سارکوزي، رئيس جمهور فرانسه نيز چندي قبل در نشستي مطبوعاتي تاکيد کرد اتحاديه اروپا در قبال مساله کوزوو موضع واحدي اتخاذ خواهد کرد اگرچه براي آن که خشم کرملين را برنيانگيزد وي يادآور شد اروپايي ها سعي مي کنند نظر روسيه نيز در اين مساله تامين شود.
درست است كه سارکوزي از همگرايي اعضاي اتحاديه اروپايي در قبال آينده کوزوو مي گويد اما به اعتقاد برخي تحليلگران، قبرس و يونان در زمره کشورهايي خواهند بود که راه خود را در قبال اين مساله از بروکسل و واشنگتن جدا خواهند کرد.
يونان از متحدان جمهوري صربستان است و علاوه بر اين نگران اوضاع مقدونيه، از ديگر جمهوري هاي پيشين يوگسلاوي هستند که با اين کشور مرز مشترک دارد. مقامات آتن نگران هستند که استقلال کوزوو اقليت آلبانيايي مقدونيه را به کسب استقلال متمايل کرده و وضعيت را در مرزهاي يونان ملتهب نمايد.
در آن سوي آبهاي يونان، قبرس نيز (که اکنون به دو بخش ترک نشين درشمال و يوناني نشين در جنوب تقسيم شده) در صورت استقلال کوزوو ممکن است با ناآرامي هاي داخلي مواجه شود.
باتوجه به نگراني رهبران اتحاديه اروپايي از بروز موج جديدي از ناآرامي در بالکان و اهتمام آنان به حفظ يکپارچگي اعضاي اتحاديه گمان مي رود بروکسل تمامي توان خود را براي متقاعد کردن نمايندگان آلبانيايي تبارهاي کوزوو و ديپلمات هاي جمهوري صربستان به يافتن راه حلي براي آينده کوزوو از طريق گفتگو و توافق دو جانبه به کار گيرد. اين يکي از آخرين چالشهاي به جاي مانده از جنگهاي دهه 1990 بالکان است.
در حالي که اتحاديه اروپا خواستار تصويب قطعنامه اي در شوراي امنيت براي پايان دادن به اين بحران است اما تداوم اختلاف نظرها بين اعضاي اين شورا و ناکامي در دستيابي به اجماع در اين رابطه موجب شده بروکسل نيز به حل اين مساله از طريق راهکارهاي ديگر از جمله اعلام استقلال يکجانبه کوزوو متمايل شود.
امريکايي ها نيز که حامي اصلي جدايي کوزوو از جمهوري صربستان هستند، تاکيد دارند نمي توان وضعيت کوزوو را براي هميشه در حالت ابهام باقي گذاشت.
سازمان ملل متحد که خواستار مشخص شدن آينده کوزوو است حدود يكسال قبل «مارتي آهتيساري»، از روساي جمهور پيشين فنلاند را به عنوان نماينده ويژه امور کوزوو مامور کرد تا طرحي براي تامين آزادي هاي سياسي و فرهنگي اقليت حزب کوزوو در صورت جدايي اين استان از جمهوري صربستان تهيه کند.
اتحاديه اروپايي نيز موافقت کرده اجراي طرح آهتيساري را با جايگزيني نيروهاي سازمان ملل با واحدهاي نظامي اين اتحاديه و نظارت بر نحوه مديريت کوزوو براي يک دوره زماني مشخص تضمين کند.
نيروهاي ناتو در کوزوو که تعدادشان به 17هزارتن بالغ مي شود در چارچوب اين برنامه در اين استان باقي خواهند ماند. با وجود آن که رهبران آلبانيايي تبارهاي کوزوو طرح آهتيساري را کمابيش پذيرفته اند بوريس تاديچ، رئيس جمهور صربستان و واويسلاو کوشتونيکا، نخست وزير بوضوح با آن مخالفت کرده اند و مي گويند هيچ گاه با استقلال کوزوو موافقت نخواهند کرد.
نظرات روسها و صربها:
روسيه پيشتر گفته است كه هر طرحى مبنى بر استقلال كوزوو را در شوراى امنيت وتو خواهد كرد.درعين حال مسكو تصريح كرده كه هر راه حل مورد توافق بلگراد و پريشتينا را خواهد پذيرفت.
از اين رو گمان نمى رود كه بحث تقسيم احتمالى كوزوو نيز درشرايط توافق طرفين مخالفتى از سوى مسكو يا غرب به دنبال داشته باشد. با اين همه بحث تقسيم كوزوو تنها يكى ازگزينه هاى احتمالى است و طرفين در حال حاضر از بحث درباره آن مى پرهيزند و كماكان بر مواضع كاملا مخالف يكديگر پافشارى مى كنند.
«بوريس تاديچ» رئيس جمهورى صربستان با هدف حفظ يك موقعيت قوى در مذاكرات كوزوو از تمامى احزاب اين كشور درخواست كرده كه دراين مقطع دشوار از مذاكرات، منافع ملى را بالاتر از منافع حزبى قرار دهند.
براي حل مشكل، گروه تماس سه‌جانبه آمريكا، روسيه و اتحاديه اروپا تشكيل شده و درنهايت بلگراد با نگاهي به الگويي شبيه به هنگ‌كنگ خودمختاري كوزوو را پذيرفته است، اما اين موافقت براي آلباني‌تبارهاي كوزوو كافي جلوه نكرده است.
بلگراد اعلام كرده در صورت اعلام استقلال كوزوو، شرايط زندگي براي مردم آن دشوار خواهد شد. بلگراد تحريم اقتصادي كوزوو و بستن مرزها را نيز در نظر داشته و عملي خواهد نمود.
در همين حال روسيه به عنوان مهم ترين حامى صربستان درعرصه بين المللى بارها اعلام كرده كه برمواضع خود در قبال كوزوو تا آخرين مرحله باقى خواهد ماند.
برگزاري انتخابات پارلماني در كوزوو:
پارلمان كوزوو 120عضو داردكه 20 كرسي به اقليت‌هاي قومي غير از آلباني‌تبارها تعلق دارد.
در اين انتخابات، عمده‌ترين رقابت انتخاباتي پارلماني، ميان 2 حزب عمده سياسي اتحاديه دمكراتيك كوزوو و حزب دمكراتيك كوزوو به‌رهبري هاشم تاچي بود.
نكته اصلي انتخابات پارلماني كوزوو آن بود كه تقريبا همه گروه‌هاي سياسي عمده ، تحقق استقلال كوزوو را به رأي‌دهندگان وعده كرده اند.
«هاشم تاچي» پيروز انتخابات پارلماني کوزوو پس از اعلام پيروزي در انتخابات اعلام کرده بود بلافاصله پس از گفت وگو با اقليت صرب هاي کوزوو استقلال کوزوو را اعلام خواهد کرد.صرب ها هم که موضع مخالف با استقلال کوزوو اتخاذ کرده اند، هشدار دادند اعلام استقلال يکجانبه از سوي هاشم تاچي ممکن است آتش درگيري را در بالکان شعله ور سازد.
در نتيجه برگزاري انتخابات پارلماني، حزب دموکراتيک کوزوو که تاچي از اعضاي آن است34 درصد آرا و حزب جبهه دموکراتيک کوزوو 22 درصد آرا را به دست آوردند.
البته اقليت صرب (که در منطقه آلبانيائيها زندگي مي کنند) همانند گذشته و به دستور رهبران ملي خود انتخابات را تحريم کرده بودند.
پيامدهاي استقلال كوزوو:
2- اين خطر وجود دارد كه يكپارچگي مرزها كه از زمان پايان جنگ جهاني دوم بر اروپا حاكم بود، با استقلال كوزوو از هم فرو بپاشد.
3- احتمال دارد كه رهبران اكثريت قومي كوزوو در اوايل سال 2008 ميلادي بطور يكجانبه استقلال كوزوو را از صربستان اعلام كنند، اما آنها قول داده اند بدون تأييد اروپا و آمريكا دست به چنين كاري نخواهند زد.
4- روسيه متحد ديرينه صربستان با استقلال كوزوو مخالف است، اين درحاليست كه دست كم چهار كشور قبرس، يونان، اسلوواكي و اسپانيا نيز مايل به شناسايي اعلاميه يكجانبه استقلال كوزوو نيستند.
ولاديمير پوتين پيشتر بااشاره به وضعيت بافت قومي اسكاتلند، كاتالونيا و باسك گفته بود، اين راه حل در غرب موجب تشديد جنبشهاي جدايي طلب در اروپا خواهد شد.
5- اين وضعيت در حالي است كه منطقه باسك در شمال اسپانيا و منطقه كاتالونيا در شمال شرق اين كشور به خواستهاي خود براي كسب خودمختاري بيشتر شدت بخشيده اند. گزارشها از حاكم شدن وضعيت مشابه در شمال بلژيك و شمال ايتاليا حكايت دارد.
6- البته استقلال كوزوو مي تواند الگويي منفي براي برخي مناطق و جمهوريهاي خودمختار در داخل جمهوري فدراسيون روسيه نيز باشد و موج آتش و بحران برپا و تثبيت شده از قبل آن، مي تواند دامن خود روسها را نيز بگيرد.
نتيجه اينكه:
در حال حاضر و از منظر روسها كوزوو حياط خلوت امنيتي روسيه در بالكان و حتي اروپا محسوب مي گردد، اين مسئله موضوعي است كه روسها به اين سادگي ها و به راحتي از آن نخواهند گذشت.
روسيه كه طي سالهاي پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، در موارد بسيار نادر تهديد به وتوي قطعنامه اي را در شوراي امنيت سازمان ملل متحد نموده است، اين مرتبه به صورت رسمي و كاملاً جدي اين موضوع را مطرح ساخته و بر روي آن در سطح افكار عمومي در منطقه و حتي جهان اصرار و پافشاري نيز دارد، اين مسئله و كلاً موضوع كوزوو تبديل به مناقشه اي جنجال برانگيز مابين روسيه از يك طرف و آمريكا و غرب در طرف مقابل آن شده است، و به طور حتم حل اين بحران به اين زوديها امكان پذير نخواهد بود.
