ستارگان متغیر آموزش نجوم مقدماتی

ستارگان رشته ی اصلی اجرامی پایدارند . جرم های آن ها و در نتیجه درخشندگی آن ها ، حتی با گذشت میلیون ها سال تغییر چندانی نمی کند . کوتوله های سفید و برخی از غول های سرخ نیز چنین اند . ولی تعداد نسبتاً زیادی ستاره وجود دارد که روشنی ذاتی و مشخصات طیفی آن ها با زمان تغییر می کند .
تغییرات روشنی ذاتی در بعضی موارد معلول تپش ستاره ( ستاره متناوباً باد می کند و سپس کوچک می شود ) و در موارد دیگر بر اثر وقوع انفجار است ( ستاره بخشی از جرم خود را به فضا پرتاب می کند ) .
زماني كه ستاره سوخت هيدورژن خود را از در هسته به پايان مي رساند ديگر نيرويي وجود ندارد كه با گرانش مبارزه كند در نتيجه ستاره مي رمبد ( فرومي ريزد ) و باعث مي شود كه بخشهاي بيروني ستاره بزرگتر ،‌سردتر و قرمزتر شوند و دماي ستاره كاهش و درخشندگيش افزايش مي يابد ، اين دو تغير به افزايش شعاع ستاره مربوط مي شود و زمان كوتاهي بعد از ترك رشته ي اصلي ‌، ستاره در بخشي از نمودار رنگ-قدر جايي مي گيرد كه نمودار پايداري نام دارد . در اين حالت ستاره ناپايدار است و ستاره نخست به طرف مركز خود فرو مي رود و هنگامي كه دما و چگالي به حد كافي بالا رفت فشار رو به بيرون آغاز مي شود به دليل اين انبساط و انقباض هاي پي در پي باعث تپيدن ستاره ها مي شود و اين سر آغازي است براي به وجود آمدن متغيرها .
ستاره های تپنده بر چندین گروه مشتمل می شوند . قیفاووسی های I ، قیفاووسی های II ، متغیر های RR شلیاقی و متغیر های دراز دوره .

قیفاووسی ها :

قیفاووسی نوعی ستاره است که روشنایی آن به طور متناوب تغییر می کند . در یک قیفاووسی نمونه ، روشنی در آغاز دوره ی تناوب ، به سرعت بسیار به مدت چند ساعت زیاد می شود . سپس تا چندین روز به تدریج کم فروغ تر می شود . سپس همین روند تکرار می گردد . قیفاووسی ها در تغییرات خود بسیار منظو و وقت شناس اند . تغییر روشنی از مینیمم به ماکزیمم معمولاً چندان زیاد نیست ، تغییری معادل یک قدر ( مثلا از 5.3 به 4.3 تقریباً مقدار نمونه ی خوبی است ) .
نخستین قیفاووسی شناخته شده ، ستاره ی δ در صورت فلکی قیفاووس است و وجه تسمیه ی این ستارگان نیز همین است . از کشف نخستین قیفاووسی در سال 1874 تا کنون صدها ستاره ی مضابه کشف شده اند . این ستاره ها ابر غول های درخشانی از گونه ی طیفی F و G اند .
نامگذاری قیفاووسی ها و ستارگان متغیر دیگر مطابق قاعده ی ثابتی انجام می شود : به نخستین ستاره ی متغیر هر صورت فلکی ، پیشوند R داده می شود ( مثلاً R-اسد ) و به دومین ستاره پیشوند S ؛ پس از Z پیشوند های RR و RS و RT و الی آخر می آیند و پس از RZ پیشوند های SS و ST الی آخر . در این دستور پس از ZZ پیشوندهای AA تا QZ بر نام صورت فلکی افزوده می شود . از آن جایی که هیچ تر کیبی با حرف J ساخته نمی شود ، این دستور ، نام گذاری 334 متغیر را در هر صورت فلکی میسر می سازد . ستارگان متغیر اضافی با دستور بسیار ساده تری مشخص می شوند : V335 و V336 و الی آخر مانند V337 قو (دجاجه) .
دوره ی تناوب قیفاووسی ها ( یا مدت زمان بین دو روشنی ماکزیمم متوالی ) از مقدار کوچک CY-دلو تا 45 روز و 4 ساعت برای SV-روباهک تغییر می کند .
تحقیقات بعدی نشان داده است که در حقیقت سه نوع قیفاووسی وجود دارد . این سه عبارت اند از : قیفاووسی های I ، قیفاووسی های II و متغیرهای RR شلیاقی .

1) ستارگان قیفاووسی I (کلاسیک)

این ستارگان به طور متوسط 1.5 قدر روشن تر از قیفاووسی های نوع II اند . نور آن ها به سرعت زیاد می شود و نسبتاً به تدریج از فروغشان کاسته می شود . به شکل رو به رو نگاه کنید . دوره ی تناوب آن ها بین 1.5 و 100 روز و در بیش تر مواقع 5 روز است .

2) قیفاووسی های II

در منحنی های مربوط به قیفاووسی II مشخصا نواحی مسطحی هم در بخش افزایش نور و هم در بخش کاهش نور دیده می شود . دوره ی تناوب آن ها از 10 تا 25 روز است . قیفاووسی های II که در خوشه های کروی هاله ی کهکشان و در مرکز کهکشان دیده می شوند ، ستاره های غول یا ابرغول های سرخ اند .

3) ستاره های متغیر RR شلیاقی

این ستاره ها ، قیفاووسی هایی اند با دوره ی تناوب بسیار کوتاه . طولانی ترین دوره ی تناوب شناخته شده در میان آن ها 29 ساعت و کوتاه تری دوره کم تر از یک ساعت و نیم است . نخستین ستاره ای که از نوع کشف شد ، ستاره ی قدر هفتمی بود در صورت فلکی شلیاق که وجه تسمیه ی این ستارگان از آن است . قبلاً این قیفاووسی ها به قیفاووسی های نوع خوشه ای موسوم بودند . زیرا نخستین بار در خوشه های کروی کشف شدند . امروزه این نام مهجور است زیرا معلوم شده است که در همه جای آسمان وجود دارند . در حدود 3000 ستاره از این نوع شناخته شده است . این ستاره ها پنجاه با درخشنده تر از خورشید و از گونه ی طیفی A یا F اند .
http://iranikaa.blogfa.com