با امام سجاد (علیه السلام) در رمضان
امام سجاد (علیه السلام) ماه مبارك رمضان را عيد اولياء الله مىداند و يكى از بهترين بخششهاى خداى سبحان را ماه رمضان و روزه اين ماه معرفى مىكند . در فرازهايى از دعاى چهل و پنجم صحيفه سجاديه چنين مىفرمايد:
«اللهم و أنت جعلت من صفايا تلك الوظايف و خصائص تلك الفروض شهر رمضان الذى اختصصته من ساير الشهور ».
خدايا نعمت هاى فراوانى به ما دادى يكى از برجستهترين نعمتها ماه رمضان و يكى از بهترين فضيلتها روزه اين ماه است كه نصيب ما كردى و هيچ زمانى به عظمت زمان ماه رمضان نيست . گذشته از آن كه شب قدر را در آن قراردادى، اين ماه ظرف نزول قرآن شد كه چنين فيضى در اين ماه نازل شد . و اين نعمت را مخصوص مسلمانان نمودى و ساير ملل از نعمت روزه گرفتن محرومند، ما به امر تو روزش را روزه گرفتيم و شبش را به كمك تو به قيام و عبادت مشغول بوديم .
پس از جملاتى فرمود: «واربحنا أفضل أرباح العالمين» ما ربح و سودى كه در اين ماه برديم هيچ تاجرى در هيچ گوشه دنيا نبرده است . «ثم قد فارقنا عند تمام وقته و انقطاع مدته و وفاء عدده» ، اين ماه بعد از آن كه پايانش فرارسيد، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت «فنحن مودعوه وداع من عز فراقه علينا» ، پس ما هم با ماه خدا وداع مىكنيم وداع با دوست عزيزى كه مفارقتش براى ما توانفرساست، «و غمنا و اوحشنا انصرافه عنا» ما كسى را وداع مىكنيم كه رفتنش براى ما بسيار گران و سخت است و ما را غمگين مىكند و به وحشت و ترس مىاندازد . «ولزمنا له الذمام المحفوظ و الحرمة المرعية والحق المقضى» بايد حقى كه او بر عهده ما دارد، رعايت كنيم و حرمتى كه در پيش ما دارد ارج نهيم و به تعهدى كه بين ما و اوست وفا كنيم .
«فنحن قائلون: السلام عليك يا شهر الله الاكبر و يا عيد اوليائه» آنگاه كه اين دوست از ما جدا شد مىگوييم: سلام بر تو اى بزرگترين ماه كه به خدا انتساب دارى و سلام بر تو اى عيد اولياى الهى .
«السلام عليك يا اكرم مصحوب من الاوقات و يا خير شهر في الايام والساعات» سلام بر تو اى گرامىترين وقتهايى كه با ما بودى و اى بهترين ماه در روزها و ساعتها .
«السلام عليك من شهر قربت فيه الآمال و نشرت فيه الاعمال» سلام ما بر تو اى ماهى كه آرزوها در اين ماه نزديك شد [ما فهميديم كه چه بخواهيم] و اعمال در آن پراكنده .
«السلام عليك من قرين جل قدره موجودا و افجع فقده مفقودا» سلام بر تو اى نزديكى كه وقتى بودى گرامى بودى و حال كه در آستانه رفتن هستى، رفتنت فاجعه است . «و مرجو آلم فراقه» سلام بر تو اى تكيهگاه اميد، كه در هنگام مفارقت، ما را متالم و رنجور كردى .
«السلام عليك من اليف آنس مقبلا فسر و اوحش منقضيا فمض» سلام بر تو اى دوستبا الفت كه وقتى آمدى ما را مسرور و وقتى رفتى ما را گداختى .
«السلام عليك من مجاور رقت فيه القلوب و قلت فيه الذنوب» سلام بر تو اى همسايه عزيز، تو همسايهاى بودى كه در اين مدت در اثر همجوارى با تو دلها رفيق و گناهان كم شد .
«السلام عليك من ناصر اعان على الشيطان و صاحب سهل سبل الاحسان» سلامى بر تو اى رفيقى كه كمك كردى تا ما بر شيطان مسلط شديم .
«السلام عليك ما اكثر عتقاء الله فيك» سلام بر تو اى ماه، چه بسيار بندههايى را كه خدا در زمان تو آزاد كرده است . (خداوند آنان را كه گرفتار آتش و رذايل اخلاقى بودند، از اين بندها آزاد كرده و چه نعمتى بهتر از آزادى است كه انسان برده هوى نباشد و زمامش را به دست هوس نسپارد) .
«و ما أسعد من رعى حرمتك بك» چقدر سعادتمند شد كسى كه احترام تو را حفظ كرد و مواظب بود تا در اين ماه حرف بد نزند و خيال گناه نكند .
«السلام عليك ما كان امحاك للذنوب و استرك لانواع العيوب» سلام بر تو اى حقيقت ماه مبارك رمضان كه محو كننده گناه هستى و عيب را مىپوشانى .
«السلام عليك ما كان اطولك على المجرمين» سلام بر تو اى ماه مبارك رمضان كه براى افراد تبهكار بسيار طولانى هستى، «واهيبك في صدور المؤمنين» و چه با هيبت و جلال بودى در دلهاى اهل ايمان . «السلام عليك من شهر لاتنافسه الايام» درود بر تو اى ماهى كه هيچ ماهى توان مسابقه و رقابتبا تو را ندارد . [و همه يازده ماه به دنبال تو هستند ].
«السلام عليك من شهر هو من كل امر سلام» درود بر تو ماهى كه از هر چيز (پيش آمدهاى بدو شيطان) سلامت و بىگزند است .
«السلام عليك غير كريه المصاحبة و لاذميم الملابسة» سلام بر تو، در اين مدتى كه مهمان ما بودى يا مادر خدمت تو بوديم، هيچ بدى نديديم و لذت برديم .
«السلام عليك كما وفدت علينا بالبركات، و غسلت عنا دنس الخطيئات» سلام بر تو كه همراه خود بركت آوردى، ما را شستشو دادى و رفتى [و اگر بعدها آلوده شويم به دستخود شدهايم]
«السلام عليك غير مودع برما و لا متروك صيامه ساما» درود بر تو كه پس از يك ماه ميهمانى در هنگام توديع ما احساس خستگى نكرديم و رنجى احساس ننموديم .
«السلام عليك من مطلوب قبل وقته و محزون عليه قبل فوته» سلام بر تو كه قبل از آمدن انتظارت را داشتيم و هم اكنون با رفتنت ما را غمگين كردهاى .
«السلام عليك كم من سوء صرف بك عنا و كم من خير افيض بك علينا» سلام بر تو كه به بركت تو خدا بسيارى از بلاها را از ما برداشت و بسيارى از بركات را به ما عطا كرد . [در حقيقت ما مهمان تو بوديم نه تو مهمان ما]
«السلام عليك و على ليلة القدر التي هي خير من الف شهر» سلام بر تو اى ماه، سلام بر ليلة القدر آن شبى كه از هزار ماه بالاتر است .
«السلام عليك ما كان احرصنا بالامس عليك و اشد شوقنا غدا اليك» سلام بر تو اى ماهى كه ديروز حريص بوديم كه بيايى و فردا هم مشتاقيم كه تو را زيارت كنيم .
«السلام عليك و على فضلك الذي حرمناه، و على ماض من بركاتك سلبناه» درود بر تو و فضيلت تو، درود بر تو و بركات تو كه امروز از آن محروم شديم .
پس حضرت در ادامه دعا عرض مىكند: خدايا تو آن توفيق را دادى كه ما اهل اين ماه باشيم در حالى كه عدهاى از فضيلت اين ماه به خاطر شقاوتشان محرومند، پروردگارا تو مولاى مايى در آنچه ما را به شناخت آن برگزيدهاى و ما را راهنمايى كردى كه از آن پيروى كنيم و در پرتو توفيق تو به روزه و نماز آن با اعتراف به تقصير نايل آمديم و اندكى از وظايف بسيار را ادا كرديم .
پروردگارا در حالى تو را ستايش مىكنيم كه به بد رفتارى خود اقرار و به ضايع نمودن نعمت احكام تو و عمر خويش اعتراف داريم و براى توست از ناحيه دلهاى ما پيمان پشيمانى و از ناحيه زبان پوزش طلبى صادقانه، پس اجر مصيبت در اعتراف به تقصير را به ما عنايت و عوض خيرى به ما لطف فرما . و پذيرش پوزش را براى ما مقرر فرما و ما را در تقصير از اداى حق خود سرزنش مكن و عمر ما را تا ماه مبارك آينده طولانى بفرما و هنگامى كه ما را به سال آينده رساندى كمك كن تا آنچه در خور توست عبادت كرده و آنچه سزاوار توست طاعت كنيم و توفيق انجام كار نيك را به طور مستمر بهره ما فرما تا آنچه شايسته مقام توست در تمام ماه مبارك رمضان كه در مدت عمر ما پيش مىآيد جبران شود .
پروردگارا هجران ماه مبارك را كه مصيبت ماستبراى ما در روز عيد فطر بابركت جبران فرما و ثواب همه كسانى كه تا روز قيامت در اين ماه روزه، روزه مىگيرند يا عبادت مىكنند براى ما نيز مقرر فرما .
خداوندا ! پاداش همه روزه داران را به همه ما ارزانى دار و توفيق بهره مندى از اين فيوضات را در طول سال عنايت فرما و ما را از پيروان واقعى آن امام همام قرار ده .
آمين يا رب العالمين .
«اللهم و أنت جعلت من صفايا تلك الوظايف و خصائص تلك الفروض شهر رمضان الذى اختصصته من ساير الشهور ».
خدايا نعمت هاى فراوانى به ما دادى يكى از برجستهترين نعمتها ماه رمضان و يكى از بهترين فضيلتها روزه اين ماه است كه نصيب ما كردى و هيچ زمانى به عظمت زمان ماه رمضان نيست . گذشته از آن كه شب قدر را در آن قراردادى، اين ماه ظرف نزول قرآن شد كه چنين فيضى در اين ماه نازل شد . و اين نعمت را مخصوص مسلمانان نمودى و ساير ملل از نعمت روزه گرفتن محرومند، ما به امر تو روزش را روزه گرفتيم و شبش را به كمك تو به قيام و عبادت مشغول بوديم .
پس از جملاتى فرمود: «واربحنا أفضل أرباح العالمين» ما ربح و سودى كه در اين ماه برديم هيچ تاجرى در هيچ گوشه دنيا نبرده است . «ثم قد فارقنا عند تمام وقته و انقطاع مدته و وفاء عدده» ، اين ماه بعد از آن كه پايانش فرارسيد، از ما مفارقت و هجرت كرد و ما را تنها گذاشت «فنحن مودعوه وداع من عز فراقه علينا» ، پس ما هم با ماه خدا وداع مىكنيم وداع با دوست عزيزى كه مفارقتش براى ما توانفرساست، «و غمنا و اوحشنا انصرافه عنا» ما كسى را وداع مىكنيم كه رفتنش براى ما بسيار گران و سخت است و ما را غمگين مىكند و به وحشت و ترس مىاندازد . «ولزمنا له الذمام المحفوظ و الحرمة المرعية والحق المقضى» بايد حقى كه او بر عهده ما دارد، رعايت كنيم و حرمتى كه در پيش ما دارد ارج نهيم و به تعهدى كه بين ما و اوست وفا كنيم .
«فنحن قائلون: السلام عليك يا شهر الله الاكبر و يا عيد اوليائه» آنگاه كه اين دوست از ما جدا شد مىگوييم: سلام بر تو اى بزرگترين ماه كه به خدا انتساب دارى و سلام بر تو اى عيد اولياى الهى .
«السلام عليك يا اكرم مصحوب من الاوقات و يا خير شهر في الايام والساعات» سلام بر تو اى گرامىترين وقتهايى كه با ما بودى و اى بهترين ماه در روزها و ساعتها .
«السلام عليك من شهر قربت فيه الآمال و نشرت فيه الاعمال» سلام ما بر تو اى ماهى كه آرزوها در اين ماه نزديك شد [ما فهميديم كه چه بخواهيم] و اعمال در آن پراكنده .
«السلام عليك من قرين جل قدره موجودا و افجع فقده مفقودا» سلام بر تو اى نزديكى كه وقتى بودى گرامى بودى و حال كه در آستانه رفتن هستى، رفتنت فاجعه است . «و مرجو آلم فراقه» سلام بر تو اى تكيهگاه اميد، كه در هنگام مفارقت، ما را متالم و رنجور كردى .
«السلام عليك من اليف آنس مقبلا فسر و اوحش منقضيا فمض» سلام بر تو اى دوستبا الفت كه وقتى آمدى ما را مسرور و وقتى رفتى ما را گداختى .
«السلام عليك من مجاور رقت فيه القلوب و قلت فيه الذنوب» سلام بر تو اى همسايه عزيز، تو همسايهاى بودى كه در اين مدت در اثر همجوارى با تو دلها رفيق و گناهان كم شد .
«السلام عليك من ناصر اعان على الشيطان و صاحب سهل سبل الاحسان» سلامى بر تو اى رفيقى كه كمك كردى تا ما بر شيطان مسلط شديم .
«السلام عليك ما اكثر عتقاء الله فيك» سلام بر تو اى ماه، چه بسيار بندههايى را كه خدا در زمان تو آزاد كرده است . (خداوند آنان را كه گرفتار آتش و رذايل اخلاقى بودند، از اين بندها آزاد كرده و چه نعمتى بهتر از آزادى است كه انسان برده هوى نباشد و زمامش را به دست هوس نسپارد) .
«و ما أسعد من رعى حرمتك بك» چقدر سعادتمند شد كسى كه احترام تو را حفظ كرد و مواظب بود تا در اين ماه حرف بد نزند و خيال گناه نكند .
«السلام عليك ما كان امحاك للذنوب و استرك لانواع العيوب» سلام بر تو اى حقيقت ماه مبارك رمضان كه محو كننده گناه هستى و عيب را مىپوشانى .
«السلام عليك ما كان اطولك على المجرمين» سلام بر تو اى ماه مبارك رمضان كه براى افراد تبهكار بسيار طولانى هستى، «واهيبك في صدور المؤمنين» و چه با هيبت و جلال بودى در دلهاى اهل ايمان . «السلام عليك من شهر لاتنافسه الايام» درود بر تو اى ماهى كه هيچ ماهى توان مسابقه و رقابتبا تو را ندارد . [و همه يازده ماه به دنبال تو هستند ].
«السلام عليك من شهر هو من كل امر سلام» درود بر تو ماهى كه از هر چيز (پيش آمدهاى بدو شيطان) سلامت و بىگزند است .
«السلام عليك غير كريه المصاحبة و لاذميم الملابسة» سلام بر تو، در اين مدتى كه مهمان ما بودى يا مادر خدمت تو بوديم، هيچ بدى نديديم و لذت برديم .
«السلام عليك كما وفدت علينا بالبركات، و غسلت عنا دنس الخطيئات» سلام بر تو كه همراه خود بركت آوردى، ما را شستشو دادى و رفتى [و اگر بعدها آلوده شويم به دستخود شدهايم]
«السلام عليك غير مودع برما و لا متروك صيامه ساما» درود بر تو كه پس از يك ماه ميهمانى در هنگام توديع ما احساس خستگى نكرديم و رنجى احساس ننموديم .
«السلام عليك من مطلوب قبل وقته و محزون عليه قبل فوته» سلام بر تو كه قبل از آمدن انتظارت را داشتيم و هم اكنون با رفتنت ما را غمگين كردهاى .
«السلام عليك كم من سوء صرف بك عنا و كم من خير افيض بك علينا» سلام بر تو كه به بركت تو خدا بسيارى از بلاها را از ما برداشت و بسيارى از بركات را به ما عطا كرد . [در حقيقت ما مهمان تو بوديم نه تو مهمان ما]
«السلام عليك و على ليلة القدر التي هي خير من الف شهر» سلام بر تو اى ماه، سلام بر ليلة القدر آن شبى كه از هزار ماه بالاتر است .
«السلام عليك ما كان احرصنا بالامس عليك و اشد شوقنا غدا اليك» سلام بر تو اى ماهى كه ديروز حريص بوديم كه بيايى و فردا هم مشتاقيم كه تو را زيارت كنيم .
«السلام عليك و على فضلك الذي حرمناه، و على ماض من بركاتك سلبناه» درود بر تو و فضيلت تو، درود بر تو و بركات تو كه امروز از آن محروم شديم .
پس حضرت در ادامه دعا عرض مىكند: خدايا تو آن توفيق را دادى كه ما اهل اين ماه باشيم در حالى كه عدهاى از فضيلت اين ماه به خاطر شقاوتشان محرومند، پروردگارا تو مولاى مايى در آنچه ما را به شناخت آن برگزيدهاى و ما را راهنمايى كردى كه از آن پيروى كنيم و در پرتو توفيق تو به روزه و نماز آن با اعتراف به تقصير نايل آمديم و اندكى از وظايف بسيار را ادا كرديم .
پروردگارا در حالى تو را ستايش مىكنيم كه به بد رفتارى خود اقرار و به ضايع نمودن نعمت احكام تو و عمر خويش اعتراف داريم و براى توست از ناحيه دلهاى ما پيمان پشيمانى و از ناحيه زبان پوزش طلبى صادقانه، پس اجر مصيبت در اعتراف به تقصير را به ما عنايت و عوض خيرى به ما لطف فرما . و پذيرش پوزش را براى ما مقرر فرما و ما را در تقصير از اداى حق خود سرزنش مكن و عمر ما را تا ماه مبارك آينده طولانى بفرما و هنگامى كه ما را به سال آينده رساندى كمك كن تا آنچه در خور توست عبادت كرده و آنچه سزاوار توست طاعت كنيم و توفيق انجام كار نيك را به طور مستمر بهره ما فرما تا آنچه شايسته مقام توست در تمام ماه مبارك رمضان كه در مدت عمر ما پيش مىآيد جبران شود .
پروردگارا هجران ماه مبارك را كه مصيبت ماستبراى ما در روز عيد فطر بابركت جبران فرما و ثواب همه كسانى كه تا روز قيامت در اين ماه روزه، روزه مىگيرند يا عبادت مىكنند براى ما نيز مقرر فرما .
خداوندا ! پاداش همه روزه داران را به همه ما ارزانى دار و توفيق بهره مندى از اين فيوضات را در طول سال عنايت فرما و ما را از پيروان واقعى آن امام همام قرار ده .
آمين يا رب العالمين .
