ثمره درخت مطالعه ؛ فكر نو
نويسنده:حميد ميرزاآقايي
در كشور ما علاقمندي به مطالعه كتاب در وضعيت مناسبي قرار ندارد و اگر مطالعه هم صورت مي گيرد بيشتر محدود به كتاب هاي درسي است و به همين علت تيراژ كتابها در سطح بسيار پايين و حتي در حد هزار جلد براي هر عنوان است كه آن هم پس از مدت زمان طولاني به فروش مي رسد .
براستي چگونه مي توان انتظار داشت از جامعه يي كه مردم تمايل اندكي به مطالعه دارند بتوان آينده خوشبينانه يي پيش بيني كرد و لذا ضرورت رشد عادت كتابخواني در بين دانش آموزان و دانشجويان روز به روز بيشتر احساس مي شود . براي درك اهميت مطالعه لازم است به نكات زير توجه شود :
1- نخستين اثر مطالعه كتاب ، رهايي انسان از زندان تاريك جهل است و انسان جاهل ،دشمن خويش است .
2-انسان با مطالعه مي تواند افق ديد خود را گسترش داده و از شتابزدگي در تصميم گيري هاي خويش بپرهيزد.
3-انساني كه بطور مستمر مطالعه مي كند، گفتار او تنها به بيان نقايص و اشتباهات ديگران محدود نمي شود بلكه او مي تواند راه حل نيز ارائه كند و زمينه رهايي ديگران را از مشكلاتشان فراهم كند.
4-انساني كه مطالعه مي كند حرف هاي زيادي براي گفتن دارد به همين خاطر در هر جايي كه حضور يابد با بيان گفته هاي خويش ، ديگر فرصت ارايه گفت و گو هاي بي محتوا و بي ارزش را به ديگران نمي دهد .
5- انساني كه مطالعه مي كند و تمايل دارد كه دانسته هايش را با ديگران تقسيم كند سبب مي شود ديگران با علاقمندي بيشتر با او ارتباط برقرار كرده و اين ارتباطات مي تواند در افزايش اعتماد به نفس فرد مطالعه كننده موثر واقع شود .
6-انسان علاقمند به مطالعه ، در هنگام تنهايي بهتر مي تواند در اعماق وجودش به تفكر بپردازد و به افكار نو دست يابد
7-يكي از بهترين فعاليت ها براي كودكان در اوقات فراغت ، مطالعه كردن است .امروزه انساني كه بتواند اوقات فراغت خود را به بهترين نحو ممكن سپري كند ،كمتر در معرض خطر آسيب ها قرار دارد .چه بسيار از افرادي كه به علت نداشتن اوقات فراغت خوب، در دام دوستان نامناسب و محيط هاي تخريب گر افتاده اند .
8- انسان به واسطه مطالعه ، دانسته هاي خويش را روز به روز افزايش مي دهد و چون از طريق كتاب با تجربيات بزرگان و انديشمندان آشنا مي شود ،به مرور به گنجينه ارزشمندي از علم و دانش تبديل مي شود و همچون آهنربايي مي شود كه افراد فهيم را به سوي خود جذب مي كند و همين امر سبب تسريع در رشد فكري او مي شود.
9-انسان با مطالعه قادر است بهتر از ديگران ،فعاليت ها را ارزشيابي كند.براي او دوغ و دوشاب يكي نيست .او با اطلاعات فراوان خود مي تواند رشد پيشرفت كارها را بهتر بسنجد .فرض كنيد فرزند شما به مدرسه مي رود و هنگامي كه در طول سال رفتارهاي او را بررسي مي كنيد ، در مي يابيد كه معلم او تا چه حد زحمت كشيده است ،زيرا قادر به ارزشيابي زحمات معلم او هستيد و به همين خاطر انتقال نظرات شما باعث مي شود بين كسي كه كاري را درست انجام مي دهد با كسي كه در كارش كوتاهي مي كند،تفاوت گذاشته شود و همين امر سبب تشويق افراد فعال مي شود .
اكنون با اين سوال روبرو هستيم كه چگونه بايد علاقمندي به مطالعه را در بين افراد گسترش دهيم ،در اين خصوص توجه به نكات زير ممكن است سودمند واقع شود .مطالعه كردن جزو اموري است كه انگيزه مي خواهد و شما بايد با تعيين هدف مطالعاتي اين انگيزه را به وجود آوريد.ابتدا به موضوعاتي كه علاقمند يد فكر كنيد،اين موضوعات مي توانند بسيار متنوع باشند نظير: سلامت جسمي و رواني ،اقتصاد،تاريخ ،فرهنگ كشورها ،دين ،ادبيات ،راز موفقيت ملل ،حقوق و قوانين ،زبانهاي مختلف ،علوم پايه ،اطلاعات عمومي ،سرگذشت بزرگان ،آشنايي با زندگي جمعي ،اوقات فراغت ،هنر،روابط در خانواده ،تربيت فرزندان ،دوستيابي ،امور شغلي و بسياري موضوعات ديگر .
بهتر است به دانش آموزان گفته شود لحطاتي را در تنهايي سپري كنند و از خود سوال كنند،در چه زمينه يي علاقمند هستند اطلاعات عميق و فراوان كسب كنند؟
بعضي از افراد دوست دارند در زمينه تاريخ و سرگذشتي خواندني مطالعه كنند ،عده يي ديگر علاقمند ند در زمينه تندرستي اطلاعات كسب كنند و بعضي در مورد حرفه و شغل خود مي خواهند بيشتر بدانند.نيازهاي يادگيري انسانها متفاوت است و جامعه ما نيز ،محتاج انسانهاي آگاه و مطلع است ، اين انسان مي خواهد يك كارگر زحمتكش باشد يا كسي كه داراي بالاترين مدارك تحصيلي ، به خاطر داشته باشيد اگر براي مطالعه كردن خويش ،هدف مشخصي داشته باشيد ،حتي اگر در طول روز مدت زمان كوتاهي حتي يك ربع ساعت هم مطالعه كنيد،با گذر زمان اطلاعات بسيار فراواني به ذهن شما وارد مي شود كه مي توانيد در آن زمينه به افكار نو و جالبي دست يابيد .ارنست ديمنه از پايه گذاران آموزش و پرورش فرانسه در كتاب هنر فكر كردن بيان مي كند : هنگامي كه شخصي در خصوص يك مساله ، اطلاعات كامل داشته و در آن زمينه تسلط كامل دارد، علاوه بر دستيابي به كمال علمي و افزايش قدرت استدلال ، بي اختيار به افكار درخشان نيز دست مي يابد و اين چيزي غير از اطلاعات و معلومات نيست .
اگر شما يك دانشجو هستيد و يا يك دانش آموز دبيرستاني علاقمند ، بهتر است فرض كنيد كه تصميم گرفته ايد در مورد سلامتي خود، يك هدف مطالعاتي با عنوان آشنايي با تغذيه سالم انتخاب كنيد. ابتدا براي خود يك دفتر تهيه كنيد و خلاصه هر چيزي را كه در اين زمينه مي خوانيد با ذكر منبع مطالعاتي ،در اين دفتر بنويسيد . حتي در آينده مي توانيد سوالاتي را كه در ذهن شما در هنگام مطالعه پديد مي آيد ، با كارشناسان مطلع در ميان بگذاريد و از اين طريق نكات مبهم درون ذهن خود را برطرف كنيد. به مرور زمان شما به اطلاعات بسيار زيادي دست مي يابيد و در هرجايي كه حضور داشته باشيد ، نكات جالب و مهمي را براي ارايه كردن خواهد داشت كه تمامي آنها نيز داراي منبع علمي هستند.
متاسفانه بعضي از افراد عادت كرده اند كه بدون ذكر منابع علمي ، صحبت كنند و گاه با صحبتهاي خود، مصيبتهاي فراواني را دامنگير خود و ديگران كنند .
همچنين شما مي توانيد ، چند موضوع را براي خود انتخاب و بطور مرتب در مورد آنها مطالعه كنيد .اگر مادران جامعه ما در مورد چگونگي تربيت فرزندان خود با علاقه فراوان مطالعه كنند، مي توان تصور كرد كه نسل هاي آتي تا چه حد توانمند خواهند بود و بر عكس اگر در اين زمينه دچار فقر اطلاعاتي باشند هميشه شاهد تربيت نسل هايي خواهيم بود كه با كوچكترين تندباد ممكن است درخت زندگي آنان از جا كنده شود.
سعي كنيد در طول ماه به كتابفروشي ها سر بزنيد و با دقت كتابها را مشاهده كنيد و ورق بزنيد و آنقد ر جست و جو كنيد تا كتاب گمشده خويش را بيابيد .گاهي خواندن يك كتاب بسيار خوب زمينه را براي علاقمند كردن انسان به مطالعه برمي انگيزد و به گفته لئو تولستوي ، در دنيا لذتي نيست كه با لذت مطالعه برابري كند
شماره تلفن كتابفروشي ها را داشته باشيد و هر از چندگاهي تماس بگيريد و در مورد كتابهاي بسيار خوب انتشار يافته پرس و جو كنيد.هيچگاه مشورت با كتابفروشان با تجربه را فراموش نكنيد.
اگر دوره دانش آموزي يا دانشجويي را پشت سر گذاشته ايد و مادر يا پدر هستيد ، در برنامه زندگي خود به گونه يي برنامه ريزي كنيد كه در ساعاتي از اوقات فراغت خويش به همراه اعضاي خانواده كتاب بخوانيد . كتابهايي نظير سفرنامه ها و ديگر موضوعات جالب و خواندني مي تواند اوقات فراغت خوبي براي خانواده بوده و از طرفي زمينه را براي علاقمند كردن كودكانتان به مطالعه در منزل فراهم كند.
گهگاه در هنگام ميهماني ها ، مي توان موضوع گفت و گو را بر پايه موضوعات يك كتاب قرار داد و درباره آن بحث كرد و اين موضوع سبب مي شود ، بحث هاي جالب و ارزشمند در بين افراد رد و بدل شود و زمينه براي علاقمند شدن افراد به مطالعه كتاب فراهم شود .
با همه اينها چه دانش آموز و دانشجو باشيد و چه يك فرد شاغل ،توجه به نكات زير مي تواند موثر باشد:
1-يكي از دلايل دوري افراد از كتاب ، گراني قيمت آن است ، با انجام اقدامات زير مي توانيد تا حدي اين مشكل را برطرف كنيد :
-عضو كتابخانه شويد و كتاب امانت بگيريد
-با دوستان همفكر خود ارتباط برقرار كرده و به يكديگر كتاب امانت دهيد.
-با دوستان خود بطور مشترك كتاب خريداري كرده و پس از استفاده ، كتابها را ميان خود تقسيم كنيد .
-از كتابفروشي هاي كه با قيمت ارزان كتابها را به حراج مي گذارند ، بطور مرتب ديدار كنيد ،شايد كتابهاي مورد علاقه خود را با قيمت ارزان خريداري كنيد
2-با خريداري كتابهاي جيبي ، مي توانيد هميشه كتاب به همراه داشته و در هر جايي كه فرصت مطالعه مي يابيد ، در مدرسه ،در اتوبوس و...از آنها بهره ببريد.
3-سعي كنيد به همراه خانواده و يا معلم يا استادتان از نمايشگاههاي كتاب ديدن كنيد.حضور در اينگونه مكانها،علاوه بر اينكه تجربيات خوبي را به انسان خواهد آموخت، سبب خواهد شد، كتابهاي خوبي بيابيد و از آنها بهره ببريد و همين امر سبب مي شود كودكان در خانواده نيز به كتابخواني علاقمند شوند.
4-تلاش كنيد در محيط كار خود ، شرايطي را پديد آوريد كه بتوانيد لحظاتي از وقت خود را در زمينه امور شغلي به مطالعه بپردازيد تا از اين طريق اطلاعات بيشتري كسب كنيد تا علاوه بر اينكه دچار خطا و اشتباه كمتري مي شويد به افكار نو و تازه يي دست يابيد.
5-سعي كنيد با خواندن مقالات كوتاه در مجلات و روزنامه ها، كم كم خود را به مطالعه كردن عادت دهيد.
در پايان بايد به خاطر داشته باشيم ، مطالعه كردن نياز زندگي امروز ماست و اگر اين عادت به همراه ما نباشد با گذر زمان جهل ما همچون تارهاي عنكبوت ، روزي ما را به دام خود خواهد انداخت و ديگر راه فراري از ندانم كاري ها نخواهيم داشت .پس بكوشيم با كتاب اين معلم هميشه مهربان ، دوستي كنيم و هميشه آن را به همراه داشته باشيم
براستي چگونه مي توان انتظار داشت از جامعه يي كه مردم تمايل اندكي به مطالعه دارند بتوان آينده خوشبينانه يي پيش بيني كرد و لذا ضرورت رشد عادت كتابخواني در بين دانش آموزان و دانشجويان روز به روز بيشتر احساس مي شود . براي درك اهميت مطالعه لازم است به نكات زير توجه شود :
1- نخستين اثر مطالعه كتاب ، رهايي انسان از زندان تاريك جهل است و انسان جاهل ،دشمن خويش است .
2-انسان با مطالعه مي تواند افق ديد خود را گسترش داده و از شتابزدگي در تصميم گيري هاي خويش بپرهيزد.
3-انساني كه بطور مستمر مطالعه مي كند، گفتار او تنها به بيان نقايص و اشتباهات ديگران محدود نمي شود بلكه او مي تواند راه حل نيز ارائه كند و زمينه رهايي ديگران را از مشكلاتشان فراهم كند.
4-انساني كه مطالعه مي كند حرف هاي زيادي براي گفتن دارد به همين خاطر در هر جايي كه حضور يابد با بيان گفته هاي خويش ، ديگر فرصت ارايه گفت و گو هاي بي محتوا و بي ارزش را به ديگران نمي دهد .
5- انساني كه مطالعه مي كند و تمايل دارد كه دانسته هايش را با ديگران تقسيم كند سبب مي شود ديگران با علاقمندي بيشتر با او ارتباط برقرار كرده و اين ارتباطات مي تواند در افزايش اعتماد به نفس فرد مطالعه كننده موثر واقع شود .
6-انسان علاقمند به مطالعه ، در هنگام تنهايي بهتر مي تواند در اعماق وجودش به تفكر بپردازد و به افكار نو دست يابد
7-يكي از بهترين فعاليت ها براي كودكان در اوقات فراغت ، مطالعه كردن است .امروزه انساني كه بتواند اوقات فراغت خود را به بهترين نحو ممكن سپري كند ،كمتر در معرض خطر آسيب ها قرار دارد .چه بسيار از افرادي كه به علت نداشتن اوقات فراغت خوب، در دام دوستان نامناسب و محيط هاي تخريب گر افتاده اند .
8- انسان به واسطه مطالعه ، دانسته هاي خويش را روز به روز افزايش مي دهد و چون از طريق كتاب با تجربيات بزرگان و انديشمندان آشنا مي شود ،به مرور به گنجينه ارزشمندي از علم و دانش تبديل مي شود و همچون آهنربايي مي شود كه افراد فهيم را به سوي خود جذب مي كند و همين امر سبب تسريع در رشد فكري او مي شود.
9-انسان با مطالعه قادر است بهتر از ديگران ،فعاليت ها را ارزشيابي كند.براي او دوغ و دوشاب يكي نيست .او با اطلاعات فراوان خود مي تواند رشد پيشرفت كارها را بهتر بسنجد .فرض كنيد فرزند شما به مدرسه مي رود و هنگامي كه در طول سال رفتارهاي او را بررسي مي كنيد ، در مي يابيد كه معلم او تا چه حد زحمت كشيده است ،زيرا قادر به ارزشيابي زحمات معلم او هستيد و به همين خاطر انتقال نظرات شما باعث مي شود بين كسي كه كاري را درست انجام مي دهد با كسي كه در كارش كوتاهي مي كند،تفاوت گذاشته شود و همين امر سبب تشويق افراد فعال مي شود .
اكنون با اين سوال روبرو هستيم كه چگونه بايد علاقمندي به مطالعه را در بين افراد گسترش دهيم ،در اين خصوص توجه به نكات زير ممكن است سودمند واقع شود .مطالعه كردن جزو اموري است كه انگيزه مي خواهد و شما بايد با تعيين هدف مطالعاتي اين انگيزه را به وجود آوريد.ابتدا به موضوعاتي كه علاقمند يد فكر كنيد،اين موضوعات مي توانند بسيار متنوع باشند نظير: سلامت جسمي و رواني ،اقتصاد،تاريخ ،فرهنگ كشورها ،دين ،ادبيات ،راز موفقيت ملل ،حقوق و قوانين ،زبانهاي مختلف ،علوم پايه ،اطلاعات عمومي ،سرگذشت بزرگان ،آشنايي با زندگي جمعي ،اوقات فراغت ،هنر،روابط در خانواده ،تربيت فرزندان ،دوستيابي ،امور شغلي و بسياري موضوعات ديگر .
بهتر است به دانش آموزان گفته شود لحطاتي را در تنهايي سپري كنند و از خود سوال كنند،در چه زمينه يي علاقمند هستند اطلاعات عميق و فراوان كسب كنند؟
بعضي از افراد دوست دارند در زمينه تاريخ و سرگذشتي خواندني مطالعه كنند ،عده يي ديگر علاقمند ند در زمينه تندرستي اطلاعات كسب كنند و بعضي در مورد حرفه و شغل خود مي خواهند بيشتر بدانند.نيازهاي يادگيري انسانها متفاوت است و جامعه ما نيز ،محتاج انسانهاي آگاه و مطلع است ، اين انسان مي خواهد يك كارگر زحمتكش باشد يا كسي كه داراي بالاترين مدارك تحصيلي ، به خاطر داشته باشيد اگر براي مطالعه كردن خويش ،هدف مشخصي داشته باشيد ،حتي اگر در طول روز مدت زمان كوتاهي حتي يك ربع ساعت هم مطالعه كنيد،با گذر زمان اطلاعات بسيار فراواني به ذهن شما وارد مي شود كه مي توانيد در آن زمينه به افكار نو و جالبي دست يابيد .ارنست ديمنه از پايه گذاران آموزش و پرورش فرانسه در كتاب هنر فكر كردن بيان مي كند : هنگامي كه شخصي در خصوص يك مساله ، اطلاعات كامل داشته و در آن زمينه تسلط كامل دارد، علاوه بر دستيابي به كمال علمي و افزايش قدرت استدلال ، بي اختيار به افكار درخشان نيز دست مي يابد و اين چيزي غير از اطلاعات و معلومات نيست .
اگر شما يك دانشجو هستيد و يا يك دانش آموز دبيرستاني علاقمند ، بهتر است فرض كنيد كه تصميم گرفته ايد در مورد سلامتي خود، يك هدف مطالعاتي با عنوان آشنايي با تغذيه سالم انتخاب كنيد. ابتدا براي خود يك دفتر تهيه كنيد و خلاصه هر چيزي را كه در اين زمينه مي خوانيد با ذكر منبع مطالعاتي ،در اين دفتر بنويسيد . حتي در آينده مي توانيد سوالاتي را كه در ذهن شما در هنگام مطالعه پديد مي آيد ، با كارشناسان مطلع در ميان بگذاريد و از اين طريق نكات مبهم درون ذهن خود را برطرف كنيد. به مرور زمان شما به اطلاعات بسيار زيادي دست مي يابيد و در هرجايي كه حضور داشته باشيد ، نكات جالب و مهمي را براي ارايه كردن خواهد داشت كه تمامي آنها نيز داراي منبع علمي هستند.
متاسفانه بعضي از افراد عادت كرده اند كه بدون ذكر منابع علمي ، صحبت كنند و گاه با صحبتهاي خود، مصيبتهاي فراواني را دامنگير خود و ديگران كنند .
همچنين شما مي توانيد ، چند موضوع را براي خود انتخاب و بطور مرتب در مورد آنها مطالعه كنيد .اگر مادران جامعه ما در مورد چگونگي تربيت فرزندان خود با علاقه فراوان مطالعه كنند، مي توان تصور كرد كه نسل هاي آتي تا چه حد توانمند خواهند بود و بر عكس اگر در اين زمينه دچار فقر اطلاعاتي باشند هميشه شاهد تربيت نسل هايي خواهيم بود كه با كوچكترين تندباد ممكن است درخت زندگي آنان از جا كنده شود.
سعي كنيد در طول ماه به كتابفروشي ها سر بزنيد و با دقت كتابها را مشاهده كنيد و ورق بزنيد و آنقد ر جست و جو كنيد تا كتاب گمشده خويش را بيابيد .گاهي خواندن يك كتاب بسيار خوب زمينه را براي علاقمند كردن انسان به مطالعه برمي انگيزد و به گفته لئو تولستوي ، در دنيا لذتي نيست كه با لذت مطالعه برابري كند
شماره تلفن كتابفروشي ها را داشته باشيد و هر از چندگاهي تماس بگيريد و در مورد كتابهاي بسيار خوب انتشار يافته پرس و جو كنيد.هيچگاه مشورت با كتابفروشان با تجربه را فراموش نكنيد.
اگر دوره دانش آموزي يا دانشجويي را پشت سر گذاشته ايد و مادر يا پدر هستيد ، در برنامه زندگي خود به گونه يي برنامه ريزي كنيد كه در ساعاتي از اوقات فراغت خويش به همراه اعضاي خانواده كتاب بخوانيد . كتابهايي نظير سفرنامه ها و ديگر موضوعات جالب و خواندني مي تواند اوقات فراغت خوبي براي خانواده بوده و از طرفي زمينه را براي علاقمند كردن كودكانتان به مطالعه در منزل فراهم كند.
گهگاه در هنگام ميهماني ها ، مي توان موضوع گفت و گو را بر پايه موضوعات يك كتاب قرار داد و درباره آن بحث كرد و اين موضوع سبب مي شود ، بحث هاي جالب و ارزشمند در بين افراد رد و بدل شود و زمينه براي علاقمند شدن افراد به مطالعه كتاب فراهم شود .
با همه اينها چه دانش آموز و دانشجو باشيد و چه يك فرد شاغل ،توجه به نكات زير مي تواند موثر باشد:
1-يكي از دلايل دوري افراد از كتاب ، گراني قيمت آن است ، با انجام اقدامات زير مي توانيد تا حدي اين مشكل را برطرف كنيد :
-عضو كتابخانه شويد و كتاب امانت بگيريد
-با دوستان همفكر خود ارتباط برقرار كرده و به يكديگر كتاب امانت دهيد.
-با دوستان خود بطور مشترك كتاب خريداري كرده و پس از استفاده ، كتابها را ميان خود تقسيم كنيد .
-از كتابفروشي هاي كه با قيمت ارزان كتابها را به حراج مي گذارند ، بطور مرتب ديدار كنيد ،شايد كتابهاي مورد علاقه خود را با قيمت ارزان خريداري كنيد
2-با خريداري كتابهاي جيبي ، مي توانيد هميشه كتاب به همراه داشته و در هر جايي كه فرصت مطالعه مي يابيد ، در مدرسه ،در اتوبوس و...از آنها بهره ببريد.
3-سعي كنيد به همراه خانواده و يا معلم يا استادتان از نمايشگاههاي كتاب ديدن كنيد.حضور در اينگونه مكانها،علاوه بر اينكه تجربيات خوبي را به انسان خواهد آموخت، سبب خواهد شد، كتابهاي خوبي بيابيد و از آنها بهره ببريد و همين امر سبب مي شود كودكان در خانواده نيز به كتابخواني علاقمند شوند.
4-تلاش كنيد در محيط كار خود ، شرايطي را پديد آوريد كه بتوانيد لحظاتي از وقت خود را در زمينه امور شغلي به مطالعه بپردازيد تا از اين طريق اطلاعات بيشتري كسب كنيد تا علاوه بر اينكه دچار خطا و اشتباه كمتري مي شويد به افكار نو و تازه يي دست يابيد.
5-سعي كنيد با خواندن مقالات كوتاه در مجلات و روزنامه ها، كم كم خود را به مطالعه كردن عادت دهيد.
در پايان بايد به خاطر داشته باشيم ، مطالعه كردن نياز زندگي امروز ماست و اگر اين عادت به همراه ما نباشد با گذر زمان جهل ما همچون تارهاي عنكبوت ، روزي ما را به دام خود خواهد انداخت و ديگر راه فراري از ندانم كاري ها نخواهيم داشت .پس بكوشيم با كتاب اين معلم هميشه مهربان ، دوستي كنيم و هميشه آن را به همراه داشته باشيم
