عرب ها بازنگري كنند

با عبدالله گل در خانه به يادگار مانده از دوران عثماني سفير تركيه ديدار كردم. خانه اي كه در ميان باغي بزرگ قرار داشت. گل دومين بار بود كه به ايران مي آمد. در ديدار قبلي كه زمستان گذشته پيش از آغاز جنگ عراق انجام شد او سمت نخست وزيري تركيه را داشت و اين بار به عنوان وزيرخارجه كشورش براي شركت در سي امين اجلاس وزراي خارجه كشورهاي اسلامي به تهران آمده بود. وزير خارجه اي خنده رو كه حتي زماني كه نوار مصاحبه به علت مشكلي در ضبط جمع شد درحالي كه سعي مي كرد با جملات عجله نكن و نگران نباش از اضطراب من بكاهد، بلافاصله خودكارش را درآورد و به رغم محدوديت وقت با حوصله در درست كردن نوار كمك كرد. رفتاري كه شايد براي خبرنگاران كه همواره عادت كرده اند با رفتار خشك و سرد مقامات سياسي مواجه شوند جالب و تأثيرگذار است.
رفتار گل در حضور يك روزه اش در اجلاس نيز جلب توجه مي كرد. او با وجود آن كه خستگي اجلاس اتحاديه اروپايي كه در كرت يونان برگزار شد را به گفته خبرنگاران همراهش به تن داشت، در اجلاس وزراي خارجه به طور فشرده با بسياري از وزراي خارجه كشورهاي عربي ديدار و مذاكره كرد. البته ديپلماسي فعال او يا به عبارت ديگر سياست خارجي حزب عدالت و توسعه به عنوان اكثريت و سردمدار دولت تركيه پيش از جنگ عراق نيز بارز بود به طوري كه به اعتقاد برخي تحليلگران دولت تركيه سعي دارد از اين طريق بار ديگر نقش خود را در منطقه و حتي كشورهاي اسلامي به عنوان كشوري كه موقعيت استراتژيك ويژه و روابط فعالي با كشورهاي غربي نيز دارد باز تعريف كند.
• شما در اين اجلاس تقريبا با نماينده تمام كشورهاي عربي كه حضور داشتند ديدار كرديد آيا اين ديدارها براي جلب حمايت در جهت اجراي طرح صلح خاورميانه (نقشه راه) بود؟
بله من با تمام كشورهاي عربي ديدار كردم. ما از نقشه راه حمايت مي كنيم چرا كه در درجه اول فلسطين و اسرائيل اين طرح را پذيرفته اند. وقتي طرفين اين طرح را قبول دارند، اگر بگوييم كه طرح را نمي پذيريم درست نيست. به همين خاطر ما سعي مي كنيم در اين راه به هر دو طرف كمك كنيم. درواقع الان وظيفه ديگر كشورهاي منطقه حمايت و كمك به اجراي درست طرح است. اسرائيل و فلسطين براي عملي كردن نقشه راه نيازمند گفت وگوها و مذاكرات بيشتري هستند. تركيه نيز براي هرگونه كمكي در راستاي آغاز هر چه سريعتر مذاكرات اعلام آمادگي كرد.
•. . . عكس العمل كشورهاي عربي چه بود؟
آنچه كه من در مذاكراتم با كشورهاي عربي مشاهده كردم اين بود كه بخش مهمي از اين كشورها از طرح صلح خاورميانه حمايت مي كنند. برخي از آنها نيز دغدغه و شبهه هايي در اين مورد دارند. سوريه مانع نقشه راه نيست به عبارت ديگر مخالفت جدي در اين مورد ندارد. اما مسئله مهم براي سوريه موضوع جولان است همانطور كه مي دانيد سوريه و اسرائيل بر سر جولان با يكديگر مشكل دارند و مقامات سوري مي خواهند در راستاي حل مسئله فلسطين، معضلات لبنان و سوريه نيز حل شود.
• آيا در اين اجلاس پيام آور اسرائيل و آمريكا هم بوديد؟
نه تركيه وظيفه خود مي داند كه براي حل معضل خاورميانه به عنوان كشوري كه ارتباط مناسبي با طرفين دارد قدم بردارد اما به هر حال در اين راستا با مقامات كشورهاي ديگر نيز مذاكراتي دارد.
• اخيراً وزير دفاع اسرائيل سفري به تركيه داشت و برخي از مطبوعات و محافل سياسي عربي نسبت به اين موضوع واكنش نشان داده و ابراز نارضايتي كرده اند.
اين مسائل تا حدود زيادي در رسانه ها غلو مي شود. من چنين عكس العمل هايي نديدم. تركيه و اسرائيل از ديرباز رابطه دارند و اين رابطه تاكنون ادامه دارد اين موضوعي پنهاني نيست. در عين حال تركيه با فلسطين نيز چنين ارتباطي دارد. ما فلسطين را به عنوان دولت مي شناسيم و فلسطين در تركيه سفارت دارد. به هر حال اكنون مسائل مهمي در منطقه مطرح است و آنكارا در روزهاي بعدي باز هم شاهد چنين ديدارهايي خواهد بود.
• با ورود شما به عنوان حزب اسلامگراي عدالت و توسعه به صحنه سياست برخي تحليلگران معتقد بودند كه حمايت آنكارا از سياست هاي تل آويو و همكاري هاي اين دو كشور تا حدودي رنگ ببازد اما چنين نشد.
به هر حال ما اسرائيل را به رسميت مي شناسيم و روابط تجاري و اقتصادي با آنها داريم. چنين موضع گيري هايي صحيح به نظر نمي رسد. همان طور كه اسرائيلي ها با تركيه ارتباط دارند، با فلسطيني نيز رابطه داريم. همه آنها برادران ما محسوب مي شوند.
• شما در سخنراني تان در مورد ايجاد دموكراسي در كشورهاي منطقه عربي تاكيد كرديد و گفتيد كه زمان ديكتاتوري به پايان رسيده است، مي توانيد در اين مورد بيشتر توضيح دهيد.
راه حل معضلات خاورميانه و برخي ديگر از كشورهاي عربي بازنگري در سياست هاي سابق اين كشورهاست. تمام كشورهاي منطقه بايد در اين راستا گام بردارند. تجربه عراق تجربه خوبي بود. هيچ جامعه اي نمي تواند طولاني مدت فشار و استبداد را تحمل كند.
• رد لايحه ورود سربازان آمريكايي از خاك تركيه به عراق پيش از جنگ در مجلس تركيه تا حدودي روابط آنكارا و واشنگتن را دچار سردي و تنش كرد و به نظر مي رسد اثرات اين مسئله تاكنون ادامه داشته است.
با رد لايحه در واقع آمريكايي ها تا حدودي مايوس شدند و اميدهايشان با شكست مواجه شد. اما به هر حال گذشت. روابط آمريكا و تركيه تنها براساس يك لايحه نبود كه به اين آساني نيز به هم بخورد. اين دو كشور همكاري استراتژيك مفصلي با يكديگر دارند. در ضمن لايحه در قالبي دموكراتيك رد شد و در واقع بايد به آن احترام گذاشته شود.
• اما هرازگاهي برخي مقامات آمريكايي عكس العمل شديدي نشان مي دهند مثل ولفوويتز.
اين نوع برخوردها به منطق افراد بستگي دارد. ما بسياري از اين برخوردها را فراموش كرده و به آينده پيش رويمان نگاه مي كنيم.
• در خبرها آمده بود كه شما قصد سفر به آمريكا را داشتيد اما مقامات كاخ سفيد اين درخواست را نپذيرفته اند.
نه من چنين درخواستي نكردم.
• ولي در رسانه هاي خودتان منتشر شده بود. . .
بله درست مي گوييد متاسفانه اين نوع خبرها منتشر مي شود اما در واقعيت چنين مسايلي وجود ندارد.
• آمريكا در شمال عراق مرزبندي خاصي ايجاد كرده است و همچنين تمام گروه هاي مسلح عراقي را خلع سلاح كرده و تنها به كردها مجوز مسلح بودن را داده است عكس العمل تركيه در اين باره چه بوده است؟ به نظر شما اين جزو عكس العمل هاي آمريكا نيست؟
اين كار اشتباهي بود. اگر قرار است خلع سلاحي در عراق صورت گيرد بايد همه گروه ها خلع سلاح شوند. اين مسئله را مي توان يك نوع تبعيض دانست كه باعث جدايي گروه ها در عراق شده و به وحدت عراق لطمه وارد مي كند. به نظر ما اين اشتباه بايد تصحيح شود.
• آيا اين موضوع بر آينده كركوك و موصل تاثير نخواهد داشت با توجه به اينكه به نظر مي رسد با وجود تلاش هاي تركيه سياست آنكارا در مورد اين دو شهر چندان با موفقيت مواجه نشد و حتي در انتخابات محل تركمان ها راي چنداني نياوردند.
كركوك و موصل قسمتي از عراق هستند. در اين شهرها جمعيت تركمان ها زياد است و بايد به اين موضوع توجه شود، اما در مورد انتخابات بايد گفت كه اين نوع موارد بايد با توجه به پايه ها و اصول واقعي آنجا حركت كند، در غير اين صورت با هرج و مرج مواجه خواهيم شد. در اين چارچوب ما امسال اين مناطق را با دقت تعقيب مي كنيم و به گروه هايي كه يك جانبه حركت مي كنند نيز هشدار مي دهيم.
• نظر شما در مورد حكومت نظامي در عراق چيست؟
مطمئناً هر چه زودتر بايد حكومتي كه نماينده مردم عراق باشد در اين كشور تشكيل شود. حكومتي كه به خوبي نماينده تمامي گروه ها و قوميت هاي عراق باشد. ولي در حال حاضر انتظار اين كه نيروهاي آمريكايي و انگليسي عراق را ترك كنند نيز درست نيست چرا كه مطمئناً در اين صورت هرج و مرج و كابوسي به وقوع مي پيوندد. نيروهاي ائتلاف در قبال امنيت عراق وظايفي دارند اما به هر حال مدت زمان حضورشان نيز نبايد خيلي طولاني شود.
• موضع تركيه در قبال دولت شيعي در عراق چيست؟
اين را خود عراق بايد تصميم بگيرد. فرقي ندارد براي برقراري حكومت شيعه و سني يا كرد خود مردم عراق تصميم گيرنده اصلي هستند. اين گروه ها بايد متوجه اين مسئله باشند كه عراق واحد به نفع همه آنهاست. اگر عراق تجزيه شود همه اين گروه ها متضرر خواهند شد.
• با تمام اختلافاتي كه بين شما و آمريكا وجود دارد آيا براي خود در بازسازي عراق نقشي را متصور هستيد؟ به اين اعتقاد داريد كه آمريكا به اين مسئله راضي خواهد شد؟
ما همين الان هم در نوسازي عراق شركت كرده ايم. از نظر اقتصادي بسياري از شركت هاي بخش خصوصي در عراق در فعاليت هستند همچنين كمك هاي انسان دوستانه ما ادامه دارد. ما مردم عراق را از نظر خوراك و پوشاك كمك مي كنيم. ما در عراق به طور فعالي كار مي كنيم و در آينده اي نزديك دو بيمارستان در اين كشور خواهيم ساخت.
• اخيراً اعلام شده كه تركيه به عنوان نيروي ناتو مي تواند وارد عراق شود. آيا برنامه اي براي اين داريد؟
خيلي علاقه اي به فرستادن سرباز به خارج از تركيه نداريم اگر نيازي باشد بسته به شرايط اين كار را خواهيم كرد.
• نيروهاي آمريكايي بعد از جنگ تخليه پايگاه هوايي اينجرليك را آغاز كردند. اين موضوع از سوي برخي محافل به عنوان عكس العمل آمريكا در قبال عدم همكاري تركيه شمرده شد، اما فرماندهان و مقامات آمريكايي اظهار داشته اند كه به آنها گفته شده اينجرليك را ترك كنند.
كار آنها در اينجرليك به پايان رسيده بود چون نيروهاي آمريكايي درواقع براي محافظت از مناطق پرواز ممنوع عراق در اين پايگاه حضور داشتند. اكنون هواپيماها در تمام آسمان عراق مي توانند پرواز كنند بنابراين ديگر حضور آنها مفهومي نداشت و براي همين پايگاه را تخليه كردند.
• اما فرماندهان آمريكايي گفته اند كه ما نمي خواستيم اينجرليك را ترك كنيم. آيا دولت تركيه چنين تصميمي را اتخاذ كرده است؟
مهلت استقرار آمريكايي ها در اينجرليك پايان يافته بود.
• به اعتقاد برخي صاحبنظران سياسي اين مسائل موجود ميان تركيه و آمريكا به نوعي باعث بروز اختلاف بيشتر ميان دولت و نظاميان تركيه شده است.
اين اختلافات تا حدود زيادي بزرگ نمايي مي شود. دولت و نظاميان تركيه ديدگاه چندان متفاوتي ندارند. نظاميان هنگام درخواست آمريكا در مجلس و همچنين بعد از آن به اراده سياسي و تصميم نمايندگان مردم احترام گذاردند.
• اما به نظر مي رسد اكنون مسائل و درگيري هايي ميان دولت و نظاميان وجود دارد كه در اين روزها نيز در رسانه هاي تركيه مدام از آن بحث شده است.
بله درست است. هرازگاهي مسائل و اختلاف عقيدتي پيش مي آيد اما آنقدر مهم نيست. ما و نظاميان براي پيشرفت كشور تلاش مي كنيم. تركيه كشوري دموكراتيك بوده و وظيفه هركس در اين كشور كاملاً مشخص است. گرچه هركس مي تواند آزادانه و با صراحت ديدگاه خود را بيان كند. در اين زمان مسئله اي وجود ندارد كه بخواهيم آن را بيش از حد بزرگ كنيم. به هر حال ارتش و نيروهاي مسلح تركيه متعلق به دولت و ملت تركيه و تحت فرمان حكومت اين كشور بوده و مسلماً هدف اين نيروها حراست و حفاظت از جمهوري است.
• اخيراً حلمي ازكوك فرمانده ارتش تركيه در سخنراني اش گفته است گمان نكنيد كه دوران نظاميان در تركيه به سر رسيده است.
مسلماً اگر گروه ها و ديدگاه هاي مختلف در بين ارتش بروز يابد خطرناك خواهد بود. در ارتش از صدر تا ذيل يك سيستم فرمانبري صحيح وجود دارد. هر گفته اي نبايد منفي تعبير شود و ما نيز از هيچ تلاشي در جهت داشتن ارتش قدرتمند دريغ نمي كنيم.
• اختلافاتي در مورد اصلاح برخي مصوبات و لوايح قانون اساسي تركيه در راستاي پيوستن به اتحاديه اروپا ميان دولت و نظاميان وجود دارد. آيا اين مسائل تأثير نامطلوبي بر روند هماهنگي تركيه با قوانين اتحاديه اروپا نخواهد داشت؟
نظاميان نگراني هاي خود را دارند اما به هر حال مجلس تصميم گيرنده براي اين مصوبات خواهد بود و هفته آينده در مورد اين قوانين تصميم گيري خواهد شد. مطمئناً تركيه راه پيوستن به اتحاديه اروپا را به زودي طي كرده و به اتحاديه خواهد پيوست.
• آمريكا در اين مدت تهديداتي را عليه ايران و سوريه داشته است. اگر اين نوع مسائل شدت يابد موضع گيري تركيه چه خواهد بود؟
در درجه اول بهترين كار اين است كه مشكلي ايجاد نشود. چرا كه بروز مشكل در روابط هيچ فايده اي براي كسي ندارد. اما در صورت بروز معضل، خوشحال مي شويم در حل آن كمك كنيم.
• شما زماني كه در اواخر جنگ عراق، آمريكا سوريه را تهديد كرده بود، گفته بوديد كه در مورد ايران و سوريه هيچ كمكي به آمريكا نخواهيد كرد.
ما با همسايگانمان روابط خوبي داريم و سعي داريم اين روابط را بهبود ببخشيم. بروز مشكل براي هر يك از اين كشورها تمام كشورهاي منطقه را تحت تاثير قرار مي دهد. تمام سعي ما بر اين است كه در منطقه صلح برقرار شود. اما همان طور كه گفتم نبايد اجازه داده شود كه مشكلي ايجاد شود. در ضمن اين مسائل تا حدود زيادي غلو مي شود نبايد اين طور به برخي مشكلات سياسي نگاه كرد.
• در مطبوعات شما آمده بود كه برخي از ديپلمات هاي شما در آمريكا گفته اند كه گرچه تركيه دوست ندارد جنگي در منطقه رخ دهد اما اين كشور نيز در مورد تسليحات هسته اي و تروريسم در ايران نگراني هاي مشتركي با آمريكا دارد.
نه من چنين چيزي نشنيدم. البته خيلي هم سطر به سطر روزنامه ها را نمي خوانم.
• شما از يونان به ايران آمديد و مطمئناً در آنجا در مورد مناقشه قبرس نيز گفت وگو كرده ايد. وضعيت تركيه را در اين مورد چطور مي بينيد؟
ترك هاي قبرس اقليت نيستند و حقوق آنها بايد در نظر گرفته شود به خصوص در مورد مسئله اتحاديه اروپا كه بايد بخش شمالي قبرس نيز به اتحاديه بپيوندد. ما معتقديم كه بايد دو حكومت مستقل در قبرس با حقوق مساوي وجود داشته باشد و بعد از اين، اين دو زير يك سقف يكي شوند
• شما مدتي است مناسبات اقتصادي سياسي را با ارمنستان آغاز كرده ايد و گويا حتي نيروي برق و نيز كالاي استراتژيك مانند گندم و برنج براي اين كشور مي فرستيد آيا اين نشانه اي از تغيير سياست سنتي ترك ها در قبال ارمنستان است؟
بله كالاهايي از تركيه به ارمنستان مي رود. تركيه هم مي خواهد با ارمنستان روابط داشته باشد اما اين مستلزم حل بعضي از مسائل قديمي است. ارمنستان بايد مرز تركيه را محترم بشناسد، بايد ديد در آينده چه خواهد شد. اميدواريم هر روز بيشتر هم كالا به ارمنستان بفرستيم.
منبع: روزنامه همشهری

---

معرفي سايت مرتبط با اين مقاله