نقدی ژورنالیستی بر غرب اما پربار و خواندنی

یکی از پرمخاطب‌ترین آثار موجود در خصوص نسبت ما و غرب، کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب» اثر سید مرتضی آوینی است که برای نخستین بار به صورت سلسله مقالاتی تحت عنوان «تحقیقی مکتبی در باب توسعه و مبانی تمدن غرب» طی سال‌های 1364 تا 1366 در ماهنامه‌ی «جهاد» وابسته به جهاد سازندگی به چاپ رسید.
آوینی در این اثر با نقد نظام سرمایه داری غرب و اقتصاد مدرن، نظام آموزشی، تکنولوژی جدید، پزشکی، وضعیت خانواده در دنیای جدید، بوروکراسی مدرن، مسئله‌ی تخریب محیط زیست و... در واقع به رویکرد دولتمردان و سیاستمدارانی که توسعه‌ی اقتصادی و اداره‌ی کشور با تکیه بر اصول اقتصاد آزاد و سرمایه داری را وجهه‌ی همت خود در جامعه‌ی مابعد انقلابی ما قرار داده‌اند، واکنش نشان می‌دهد.

آوینی در این اثر، ضمن نقد غرب، در مقام پاسخ‌گویی به معضلات موجود برآمده و بازگشت به فطرت الهی تحت لوای ولایت و تعالی و تکامل اسلامی و توجه به مبانی تمدن اسلامی را مورد تأکید قرار می‌دهد و می‌گوید: «مقصد این است که حقیقتاً نظر اسلام را پیدا کنیم؛ چه در تأیید این تمدن جدید باشد و چه در رد آن» (توسعه و مبانی تمدن غرب، 3:1386). در نظر او، بدون شک اگر قصد بررسی مبانی تمدن غربی و مقابله با معیارهای آنان در باب توسعه‌ی اقتصادی را نداشتیم، هرگز به سخنان غربی‌ها گوش نمی‌کردیم؛ چرا که به راستی در غرب خبری نیست (همان: 98). «چرا باید توسعه پیدا کنیم»، «در معنای توسعه»، «توسعه یافتگی اتوپیای قرن حاضر»، «بهشت زمینی»، «میمون برهنه»، «توسعه برای تمتع»، «تمدن اسراف و تبذیر»، «عمق فاجعه»، «دیکتاتوری اقتصاد»، «نظام سیاره‌ای اقتصاد»، «از دیکتاتوری پول تا اقتصاد صلواتی»، «و ما ادراک ما البانک؟»، «سودپرستی، بنیان اقتصاد آزاد»، «نظام آموزشی و آرمان توسعه یافتگی»، «انسان از نسل میمون، خرافه‌ای جاهلانه»، «تأملی بیشتر در خلقت انسان نخستین»، «نوح نبی (علیه السلام) و تاریخ تمدن» و «ترقی یا تکامل» عناوین بحث‌هایی هستند که سید مرتضی آوینی در این اثر آن‌ها را به بحث گذاشته است.
منبع مقاله :
نشریه خردنامه همشهری، شماره 142.