هشتم ذی الحجه روز ترویه است و این روزی است که حجاج نیت حج تمتع می نمایند
چکیده
در علل‌الشرایع از امام صادق(علیه‌السلام) نقل شده است که حضرت فرمود: در عرفات آب نبود و حاجی‌ها روز هشتم ذی‌الحجه از مکه آب برمی‌داشتند و به عرفات می‌بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می‌گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید) لذا به خاطر هیمن، روز هشتم را روز ترویه نامیدند.
هشتم ذی‌الحجه روز ترویه است و این روزی است که حجاج نیت حج تمتع می‌نمایند و محرم شده از مکه سمت منی حرکت می‌نمایند و شب را در آن‌جا بیتوته می‌کنند و صبح عرفه به جانب عرفات رهسپار می‌گردند.
تعداد کلمات 1216/ تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه
در علل‌الشرایع از امام صادق(علیه‌السلام) نقل شده است که حضرت فرمود: در عرفات آب نبود و حاجی‌ها روز هشتم ذی‌الحجه از مکه آب برمی‌داشتند و به عرفات می‌بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می‌گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید) لذا به خاطر هیمن، روز هشتم را روز ترویه نامیدند.
هشتم ذی‌الحجه روز ترویه است و این روزی است که حجاج نیت حج تمتع می‌نمایند و محرم شده از مکه سمت منی حرکت می‌نمایند و شب را در آن‌جا بیتوته می‌کنند و صبح عرفه به جانب عرفات رهسپار می‌گردند.
تعداد کلمات 1216/ تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه
نویسنده: حسن نجفی
علت نامگذاری
ترویه در لغت به معانی زیر آمده است. اما معانی دیگری از قبیل سیراب کردن، سیراب گردانیدن، کسی را بر روایت شعر داشتن، در کاری اندیشه کردن، اندیشیدن در کار و نگریستن به پایان آن و تعجیل نکردن در جواب (لغت نامه دهخدا) نیز بیان شده است.
در علل‌الشرایع در سر نامیدن این روز به ترویه حدیثی از امام صادق(علیه‌السلام) که راوی می گوید: از حضرت پرسیدم چرا روز ترویه را روز ترویه نامیده‌اند؟ حضرت فرمود: زیرا در عرفات آب نبود و حاجی‌ها روز هشتم ذی‌الحجه از مکه آب برمی‌داشتند و به عرفات می‌بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می‌گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید) لذا به خاطر هیمن، روز هشتم را روز ترویه نامیدند. (1)شیخ صدوق در امالی آورده، از جمله اعمال مستحبی حج این است، کسی که روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درک کرده است. طبق این روایات منزلت روز ترویه تا جائی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، چرا که روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است.
باز نقلی دیگر آمده است که زمانی که ابراهیم(علیه‌السلام) مأمور شد خانه کعبه را بسازد مکان آن را نمی‌دانست در نتیجه خداوند جبرئیل(سلام‌الله علیه) را نازل کرد تا مکان خانه را برای ابراهیم مشخص کند و خداوند تعالی پایه‌های کعبه را از بهشت نازل فرمود و حجرالاسود نیز نازل شد. سپس ابراهیم برای کعبه دو در قرار داد، دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می‌شود. وقتی ساخت کعبه به اتمام رسید ابراهیم و اسماعیل حج به‌جا آوردند و جبرئیل در روز هشتم ذی‌الحجه (روز ترویه) بر آن دو نازل شد و گفت برخیزید و آب جمع‌آوری کنید، چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد. به همین دلیل این روز، روز ترویه (یعنی ذخیره کردن آب) نامیده شد. سپس ابراهیم گفت پروردگارا این شهر را محلی امن قرار بده و اهل آن را از میوه ها بهره‌مند کن... (سوره ابراهیم-35)
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: منظور از بهره‌مندی از ثمرات، ثمره قلوب یعنی محبت مردم و تمایل آن‌ها نسبت به مکه است تا به‌سوی آن بروند.(2)
همان‌طور که آشکار گردید وجه تسمیه یوم‌الترویه یا روز ترویه در کلام امامان معصوم برداشتن و ذخیره نمودن آب در روز هشتم ذی حجه می‌باشد.
از ابن عباس نقل شده که حضرت ابراهیم(علیه السلام) در خواب دید که فرزندش را سر می‌برند. «پس صبح بیدار شده و همه آن روز را می اندیشید» که آیا خواب او امری است از جانب خدا است یا نه؟ از این‌رو آن روز ترویه نامیده شد. پس از آن، در شب دوم در خواب دید فلّما أصبح عرف أنّه من الله «چون صبح شد دانست که آن از جانب خداست» از این‌رو آن روز عرفه نامیده شد.(3)
در علل‌الشرایع در سر نامیدن این روز به ترویه حدیثی از امام صادق(علیه‌السلام) که راوی می گوید: از حضرت پرسیدم چرا روز ترویه را روز ترویه نامیده‌اند؟ حضرت فرمود: زیرا در عرفات آب نبود و حاجی‌ها روز هشتم ذی‌الحجه از مکه آب برمی‌داشتند و به عرفات می‌بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می‌گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید) لذا به خاطر هیمن، روز هشتم را روز ترویه نامیدند. (1)شیخ صدوق در امالی آورده، از جمله اعمال مستحبی حج این است، کسی که روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درک کرده است. طبق این روایات منزلت روز ترویه تا جائی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، چرا که روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است.
باز نقلی دیگر آمده است که زمانی که ابراهیم(علیه‌السلام) مأمور شد خانه کعبه را بسازد مکان آن را نمی‌دانست در نتیجه خداوند جبرئیل(سلام‌الله علیه) را نازل کرد تا مکان خانه را برای ابراهیم مشخص کند و خداوند تعالی پایه‌های کعبه را از بهشت نازل فرمود و حجرالاسود نیز نازل شد. سپس ابراهیم برای کعبه دو در قرار داد، دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می‌شود. وقتی ساخت کعبه به اتمام رسید ابراهیم و اسماعیل حج به‌جا آوردند و جبرئیل در روز هشتم ذی‌الحجه (روز ترویه) بر آن دو نازل شد و گفت برخیزید و آب جمع‌آوری کنید، چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد. به همین دلیل این روز، روز ترویه (یعنی ذخیره کردن آب) نامیده شد. سپس ابراهیم گفت پروردگارا این شهر را محلی امن قرار بده و اهل آن را از میوه ها بهره‌مند کن... (سوره ابراهیم-35)
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: منظور از بهره‌مندی از ثمرات، ثمره قلوب یعنی محبت مردم و تمایل آن‌ها نسبت به مکه است تا به‌سوی آن بروند.(2)
همان‌طور که آشکار گردید وجه تسمیه یوم‌الترویه یا روز ترویه در کلام امامان معصوم برداشتن و ذخیره نمودن آب در روز هشتم ذی حجه می‌باشد.
از ابن عباس نقل شده که حضرت ابراهیم(علیه السلام) در خواب دید که فرزندش را سر می‌برند. «پس صبح بیدار شده و همه آن روز را می اندیشید» که آیا خواب او امری است از جانب خدا است یا نه؟ از این‌رو آن روز ترویه نامیده شد. پس از آن، در شب دوم در خواب دید فلّما أصبح عرف أنّه من الله «چون صبح شد دانست که آن از جانب خداست» از این‌رو آن روز عرفه نامیده شد.(3)
منزلت روز ترویه
روز ترویه، یکی از ارزشمندترین روزهای زمان برشمرده شده است که خود آداب و اعمال مخصوصی دارد. رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) فرمود: خدای تبارک‌و‌تعالی از هر چند چهار شماره برگزید، از فرشتگان: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل و از پیغمبران چهار نفر برای مبارزه به‌وسیله شمشیر: ابراهیم و داود و موسی و من و از خاندان‌ها چهار خاندان که فرمود: خاندان آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید و از شهرها چهار شهر برگزید و فرمود: سوگند به تین و زیتون و طورسینین و این بلد امین پس مقصود از تین مدینه است و از زیتون بیت المقدس و از طورسینین کوفه و از بلدامین مکه و از زن‌ها چهار زن برگزید: مریم و آسیه و خدیجه و فاطمه(سلام‌الله علیها) و از اعمال حج چهار عمل را برگزید: قربانی‌کردن و صدا به لبیک بلند کردن و احرام و طواف و ازماه‌ها چهار ماه که ماه‌های حرامند برگزید: رجب و شوال و ذی‌القعده و ذی‌الحجه و از روزها چهار روز برگزید: روز جمعه و روز ترویه (هشتم ذی حجه) و روز عرفه و روز عید قربان.(4)
شیخ صدوق در امالی آورده، از جمله اعمال مستحبی حج این است، کسی که روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درک کرده است.(5) طبق این روایات منزلت روز ترویه تا جائی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، چرا که روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است.
شیخ صدوق در امالی آورده، از جمله اعمال مستحبی حج این است، کسی که روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درک کرده است.(5) طبق این روایات منزلت روز ترویه تا جائی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، چرا که روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است.
اعمال این روز
محمدبن ابی عمیر از یکی از یارانش از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: روزه روز ترویه کفاره گناهان یک سال و روزه روز عرفه کفاره گناهان دو سال است.(6) محدث قمی در مفاتیح‌الجنان روزه این روز را برابر با کفاره شصت سال برشمرده است و آورده است که شیخ شهید غسل این روز را مستحب دانسته است.
بیشتر بخوانید: آداب و اعمال روز ترویه
وقایع روز ترویه
در این روز، فرستادن نامه امام حسین(علیه‌السلام) به کوفه پس از شهادت مسلم بن عقیل:
بسم الله الرحمن الرحیم
از طرف حسین بن علی به سوی برادران مؤمن و مسلمان
سلام علیکم
من روز سه شنبه هشتم ماه ذی حجه که روز ترویه است از مکه معظمه به سوی شما حرکت نموده‌ام. موقعی که فرستاده من بر شما وارد شد در کار خود شتاب کنید و کوشا باشید زیرا من در همین روزها نزد شما خواهم آمد.
و السلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته
مورخین خروج اما حسین(علیه‌السلام) از مکه به سمت کوفه را هشتم ذی حجه یعنی روز ترویه نگاشته‌اند که اکنون به بررسی آن می‌پردازیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
از طرف حسین بن علی به سوی برادران مؤمن و مسلمان
سلام علیکم
من روز سه شنبه هشتم ماه ذی حجه که روز ترویه است از مکه معظمه به سوی شما حرکت نموده‌ام. موقعی که فرستاده من بر شما وارد شد در کار خود شتاب کنید و کوشا باشید زیرا من در همین روزها نزد شما خواهم آمد.
و السلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته
مورخین خروج اما حسین(علیه‌السلام) از مکه به سمت کوفه را هشتم ذی حجه یعنی روز ترویه نگاشته‌اند که اکنون به بررسی آن می‌پردازیم.
دیدگاه فقها
از دیدگاه فقهی، این سخن مشهور که امام حسین(علیه‌السلام) حج خود را نیمه تمام گذاشت، سخن نادرستی است؛ زیرا امام(علیه السلام) در روز هشتم ذی حجه (یوم ترویه) از مکه خارج شد، در حالی که اعمال حج که با احرام در مکه و وقوف در عرفات شروع می‌شود از شب نهم ذی حجه آغاز می‌شود، بنابراین امام(علیه‌السلام) اصولاً وارد اعمال حج نشده بود تا آن را نیمه تمام گذارد. ایشان در هنگام ورود به مکه عمره مفرده انجام داد. البته مشهور است در برخی از کتاب‌ها مانند ارشاد شیخ مفید آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد و طواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد به دلیل این‌که قادر نبود حج خود را تمام نماید که این نظر بعید است.
روایتی نیز از امام صادق(علیه‌السلام) ذکر شده است که فرمود: قد اعتمر الحسین بن علی(علیه‌السلام) فی ذی‌الحجه ثم راح یوم الترویه الی العراق و الناس یروحون الی منی و لا بأس باعمره فی ذی‌الحجه لمن لا یرید الحج(7) امام حسین(علیه‌السلام) در ماه ذی‌الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه (هشتم) به سوی عراق حرکت کرد و کسی که نمی‌خواهد حج انجام دهد می‌تواند عمره انجام دهد. که می‌توان دلایل این خروج را به‌طور خلاصه چنین ذکر نمود: 1- خطر جانی 2- شکسته نشدن حرمت بیت‌الله‌الحرام.
ایشان به عبدالله بن زبیر فرمود: به خداوند سوگند، اگر یک وجب خارج از مکه کشته شوم برای من دوست داشتنی‌تر است تا آن‌که به اندازه یک وجب در داخل مکه کشته شوم به خداوند سوگند: اگر من به لانه‌ای از لانه جانواران پناه برم مرا از آن بیرون خواهند کشید تا آن‌چه را از من می‌خواهند به دست آورند.(8)
روایتی نیز از امام صادق(علیه‌السلام) ذکر شده است که فرمود: قد اعتمر الحسین بن علی(علیه‌السلام) فی ذی‌الحجه ثم راح یوم الترویه الی العراق و الناس یروحون الی منی و لا بأس باعمره فی ذی‌الحجه لمن لا یرید الحج(7) امام حسین(علیه‌السلام) در ماه ذی‌الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه (هشتم) به سوی عراق حرکت کرد و کسی که نمی‌خواهد حج انجام دهد می‌تواند عمره انجام دهد. که می‌توان دلایل این خروج را به‌طور خلاصه چنین ذکر نمود: 1- خطر جانی 2- شکسته نشدن حرمت بیت‌الله‌الحرام.
ایشان به عبدالله بن زبیر فرمود: به خداوند سوگند، اگر یک وجب خارج از مکه کشته شوم برای من دوست داشتنی‌تر است تا آن‌که به اندازه یک وجب در داخل مکه کشته شوم به خداوند سوگند: اگر من به لانه‌ای از لانه جانواران پناه برم مرا از آن بیرون خواهند کشید تا آن‌چه را از من می‌خواهند به دست آورند.(8)
نمایش پی نوشت ها:
[1]. علل الشرایع ج 2 ص 399 باب .171
[2]. قصص النیاء ص 193.
[3]. صحیفه سجادیه ترجمه و شرح فیض الاسلام ص 322.
[4]. خصال ترجمه مهری ج 1 ص 249.
[5]. امالی شیخ صدوق ترجمه کمره ای ص 651، احتجاجات ترجمه ج 4 بحارالانوار ج 2 ص 391.
[6]. ثواب الاعمال ترجمه انصاری ص 145.
[7]. کافی ج 4 ص 536.
[8]. وقعه الطف ص 152.
