نامها و شماره‌ی سوره‌ها

هر سوره‌ای نامی دارد و بسیاری از سوره‌ها هر یك چند نام دارد كه در روایات مختلفه آمده و چنین گفته‌اند كه نام سوره‌ها توقیفی است.
نام هر سوره با متن آن مناسبت و بستگی تام دارد. چنانكه سوره‌ی بقره را به مناسبت داستان بقره و حكمت شگفتی آوری كه در آن هست بدین نام خوانده‌اند و سوره‌ی نساء را به علت احكام درباره‌ی زنان و سوره‌ی انعام را به جهت احوال چارپایان چنین نامیده‌اند. سوره‌هایی هم كه چند اسم دارند یكی از آن میان مشهورتر و معروفتر است.
اما در مورد تعداد سوره‌ها، چنانكه در مصحف عثمانی آمده، ارباب حلّ و عقد همگی آن را یكصد و چهارده سوره دانند. اولش «فاتحة الكتاب» و آخرش «الناس» (1).
سوره‌ها از جهت بلندی و كوتاهی نیز یكسان نیستند. كوتاهترین سوره‌ها سوره‌ی كوثر است كه 3 آیه دارد و بلندترین سوره‌ها بقره است كه286 و یا 285 آیه دارد و بیشتر آیات آن بلند می‌باشد. بخصوص بلندترین آیه‌ها كه آیه‌ی دَیْن («وام») باشد در آن قرار دارد. میان این دو سوره نیز سوره‌های بلند و متوسط و كوتاه گونه گون قرار گرفته است.
ما در زیر نام سوره‌ها و شماره‌ی آیات، كلمات و حروف هر سوره را به تفصیل از تفاسیر و روایات معتبره نقل می‌كنیم: (2)

1) الفاتحة:

7 آیه، 29 كلمه، 142 حرف دارد. این سوره را نام‌های مختلفه و متعدده‌ای است. از آن جمله:
ام القرآن، ام الكتاب، حمد، سبع المثانی، الفاتحة، فاتحة الكتاب، اساس، تحرز، حمد اول، دعاء سؤال، شافیه، شفاء، شكر، صلاة، عبادت، تعلیم المسألة، استعانت، فاتحة القرآن، تفویض، القرآن العظیم، استقامة، كافیة، كنز، منة، مناجات، انعام، نور، وافیة و هدایة.
گفته‌اند كه این نخستین سوره‌ی كامل و یا دومین و یا پنجمین سوره‌ای بوده كه به طور كلی به مكه نازل شده و یا هم به مكه و هم به مدینه نازل گردیده است.

2) البقره:

286 آیه (یا 285 و یا 287 آیه) 6221 كلمه و 25500 حرف. الم ذلك الكتاب و فسطاط القرآن هم نامیده شده است.
در نزول، سوره‌ی 87 و یا 86 و جز آیه‌ی 281 كه به منی در حجة الوداع آمد بقیه مدنی است.

3) آل عمران:

200 آیه (و یا 199)، 3480 كلمه، 14525 حرف، سوره‌ی 89 به نزول و مدنی است.

4) النساء:

176 آیه (175 و 177 هم گفته‌اند)، 3745 كلمه، 16030 حرف در نزول سوره 92 و مدنی است.

5) المائدة:

120 آیه (3 و 122 هم گفته‌اند)، 2804 كلمه، 11933 حرف. العقود و المنقذة هم نامیده شده. سوره‌ی 112 بود كه در مدینه نازل شد (جز آیه‌ِ 3 كه به عرفات، حجة الوداع آمد).

6) الانعام:

165 آیه (7 و 166 هم گفته‌اند)، 3860 كلمه، 12254 حرف، سوره‌ی 55 و در مكه نازل شد (جز آیات 20، 23، 91، 93، 114، 141، 151 تا 153 كه مدنی است).

7) الاعراف:

5 یا 206 آیه، 3825 كلمه، 13877 حرف دارد. المص، سوره‌ی 39 در نزول، مكی، جز آیات 163 تا 170.
8)الانفال:
75 آیه (6 و 77 آیه هم گفته‌اند) 1095 كلمه، 5080 حرف. سوره‌ی 88 در نزول، مدنی است جز آیات 30 تا 36.

9) التوبة:

129 (و یا130) آیه، 4098 كلمه، 10488 حرف دارد. نام‌های دیگری هم دارد: الفاضحة، المنقرة، الجوث، المدمدمة، المشقشقة، المبعثرة، براءة، الحافرة، المثیرة، العذاب. در نزول سوره‌ی 113 به مدینه، جز دو آیه‌ی آخر كه گفته‌اند مكی است. و دیدیم كه چون بسمله ندارد آن را جزء انفال محسوب می‌دارند.

10) یونس:

109 (یا 110) آیه، 1832 كلمه، 7567 حرف. در نزول سوره‌ی 51 و جز آیات 40 و 94 تا 96 مكی است.

11) هود:

123 (2 یا 121)‌آیه، 1715 كلمه، 7513حرف، در نزول سوره‌ی 52 و جز آیات 12، 17، 114 مكی است.

12) یوسف:

111 آیه، 1766كلمه، 7166 حرف، در نزول سوره‌ی 53 و جز آیات1، 2، 3، 7 مكی است. نام دیگر آن احسن القصص (به فتح قاف)‌می باشد. عجارده گزاف گوئی كرده و آن را جزء ‌قرآن نمی‌شماردند، ولی در تمام مصاحف موجود بوده است.

13 ) الرعد:

43 آیه (44 تا 47 هم گفته‌اند) ‌855 كلمه، 3506 حرف، در نزول سوره‌ی 96 و به مدینه نازل شد.

14) ابراهیم:

52 آیه (51، 54 و 55 هم گفته‌اند) 831 كلمه، 3434 حرف، در نزول سوره‌ی 72 و جز دو آیه‌ی 27 و 28 مكی است.

15) الحجر:

99 آیه، 654 كلمه، 2760حرف، در نزول سوره‌ی 54 و جز آیه‌ی 87 مكی است.

16) النحل:

128‌آیه، 2840 كلمه، 7707 حرف، النعم هم نامیده شده، در نزول سوره‌ی 70، به جز آیات 126 تا 128 مكی است.

17) الاسری:

111 آیه (یا 110)، 1433كلمه، 6460 حرف، بنی اسرائیل هم نامیده شده، به جز آیات 26، 32، 33،‌ 57، و 73 تا 80 مكی است.

18) الكهف:

110 آیه (و یا 105، 106، 111)، 1579 كلمه، 6360 حرف، در نزول سوره‌ی 69 و جز آیات 28 و 83 تا 101 مكی است.

19) مریم:

98 آیه (یا 99) 982 كلمه، 3802 حرف، در نزول سوره‌ی 44 و جز دو آیه‌ی 58 و 71 مكی است.

20) طه:

135 آیه (132، 134 و 140 آیه هم گفته شده) 1341 كلمه، 5242 حرف، در نزول سوره‌ی 45، به جز دو آیه‌ی 130 و 131 مكی است.

21) الانبیاء:

112 (یا 111) آیه، 1168 كلمه، 4890 حرف، در نزول سوره‌ی 73، مكی است.

22) الحج:

78 آیه (یا 74، 75، 76 آیه)‌1291 كلمه، 5070 حرف، در نزول سوره‌ی 103 و به مدینه نازل شد، جز آیات 52 تا 55 كه میان مكه و مدینه نزول یافت.

23 ) المؤمنون:

118 (یا119) آیه، 1840 كلمه، 4802 حرف، در نزول سوره‌ی 74 به مكه.

24) النور:

64 (یا 62) آیه، 1316 كلمه، 5680 حرف، در نزول سوره‌ی 102 مدنی.

25) الفرقان (یا تبارك):

77 آیه، 892 كلمه، 3733 حرف، در نزول سوره‌ی 42 مكی جز آیات 68 تا 70.

26) الشعراء (یا طسم):

227 (یا 226)آیه، 1297 كلمه، 5522 حرف، در نزول سوره‌ی 47، مكی جز آیات 197 و 224 تا 227 كه مدنی است.

27) النمل:

93 (یا 92، 94 و 95) آیه، 1149 كلمه، 4799حرف، در نزول سوره‌ی 48 و مكی است- در مصحف ابی طس، سلیمان نامیده شده بود.

28) القصص (یا موسی و فرعون):

88 (یا 87) ‌آیه، 1441 كلمه، 5800 حرف، در نزول سوره‌ی 49 جز آیات 52 تا 55 و 85 بقیه مكی است.

29) العنكبوت:

69 آیه، 1981كلمه، 4195 حرف، در نزول سوره‌ی 85 كه جز آیات 1 تا 11 بقیه مكی است.

30) الروم:

60 (یا 59) آیه، 819 كلمه، 3534 حرف، در نزول سوره‌ی 84 كه جز آیه 17 بقیه مكی است.

31) لقمان:

34 (یا 33) آیه، 542 كلمه، 2110 حرف، در نزول سوره‌ی 57 كه جز آیات 27 تا 29 مكی است.

32) السجدة (یا المضاجع یا سجدة لقمان یا جزر):

30 (یا 29) آیه، 380 كلمه، 1500 حرف، در نزول سوره‌ی 75 كه جز آیات 16 تا 20 بقیه مكی است.

33) الاحزاب:

73 آیه، 1280كلمه، 5796 حرف، در نزول سوره‌ی 90 كه مكی است.

34) السبا:

54 (یا 55) آیه، 883 كلمه، 1512حرف، در نزول سوره‌ی 58 كه جز آیه‌ی 6 بقیه مكی است. در مصحف ابیّ سوره‌ای بنام داود مذكور است كه گفته‌اند سباست.

35) الفاطر (یا الملائكه):

45 (یا 46) آیه، 797 كلمه، 3130 حرف، در نزول سوره‌ی 43 كه مكی است.

36) یس:

83 (یا 82) آیه، 729 كلمه، 3000 حرف، در نزول سوره‌ی 41 كه جز آیه‌ی 45 بقیه مكی است.

37) الصافات:

182 (یا 181) آیه، 820 كلمه، 3823 حرف، در نزول سوره‌ی 56 كه مكی است.

38) ص:

88 (یا 85 یا 86)‌آیه، 732 كلمه، 3029 حرف، در نزول سوره‌ی 38 كه مكی است.
39) الزّمر (یا الغرف):
75 (یا 72 یا 73) آیه، 1192 كلمه، 4708حرف، در نزول سوره‌ی 59 كه جز آیات 52 تا 54 بقیه مكی است.

40) المؤمن (یا الغافر یا الطول):

85 (یا 82 یا 86) آیه، 1199 كلمه، 4960 حرف، در نزول سوره‌ی 50، جز دو آیه‌ی 56 و 57 بقیه مكی است.

41) فصّلت (یا حم السجدة یا المصابیح):

54 (یا 52 یا 53)آیه، 796 كلمه، 3350 حرف، در نزول سوره‌ی 61 كه مكی است.

42) الشوری (یا حم عسق):

53 (یا 50) آیه، 866 كلمه، 3577حرف، ‌در نزول سوره‌ی 62 كه جز آیه های 23 تا 25 و 27 بقیه مكی است.

43) الزخرف:

89 (یا 88)‌ آیه، 833 كلمه، 3400حرف، در نزول سوره‌ی 63 و جز آیه‌ی 54 بقیه مكی است.

44) الدخان:

59 (یا 56 و یا 57) آیه، 346 كلمه، 1431 حرف، در نزول سوره‌ی 64 و مكی است.

45) الجاثیه (یا الشریعة):

37 (یا 36)آیه، 488 كلمه، 2191 حرف، در نزول سوره‌ی 65 كه جز آیه‌ی 14 بقیه مكی است.

46) الاحقاف:

35 (یا 34)‌آیه، 644 كلمه، 2598 حرف، در نزول سوره‌ی 66 كه جز آیات 10، 15، 35 بقیه مكی است.

47) محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) یا القتال (الذین كفروا):

38 (یا 39 و یا 40) آیه، 539 كلمه، 2349حرف، در نزول سوره‌ی 95، جز آیه‌ی 13 كه در راه هجرت نازل شد بقیه مدنی است.

48) الفتح:

29 آیه، 560 كلمه، 2438حرف، در نزول سوره‌ی 111 كه در برگشتن از حدیبیه نازل شد و مدنی است.

49) الحجرات:

18 آیه، 343 كلمه، 1496حرف، در نزول سوره‌ی 106 و مدنی است.

50) ق (یا الباسقات):

45 آیه، 357 كلمه، 1494حرف، در نزول سوره‌ی 34، جز آیه‌ی 38 بقیه مكی است.

51) الذاریات:

60 آیه، 360 كلمه، 1287حرف، در نزول سوره‌ی 67 كه مكی است.

52) الطور:

49 (یا 47 یا 48) آیه، 312 كلمه، 1500 حرف، در نزول سوره‌ی 76 و مكی است.

53) النجم:

62 (یا 61) آیه، 308 كلمه، 1405حرف، در نزول سوره‌ی 23 و جز آیه 32 بقیه مكی است.

54) القمر (اقتربت الساعة):

55 آیه، 342 كلمه، 1420 حرف، به جز آیه‌های 44 تا 46 بقیه مكی است.

55) الرحمن (سوره آلاء):

78 (یا 76 یا 77)‌آیه، 351 كلمه، 1636حرف، در نزول سوره‌ی 97 و مدنی است.

56) الواقعة:

96 (97 یا 99) آیه، 378 كلمه، 1703حرف،‌در نزول سوره‌ی 46، به جز دو آیه‌ی 81 و 82 بقیه مكی است.

57) الحدید:

29 (یا 28) آیه، 544 كلمه، 2476حرف، در نزول سوره‌ی 94 و مدنی است.

58) المجادلة (الظهار، قد سمع):

22 (یا 21) آیه، 473 كلمه، 1792 حرف، در نزول سوره‌ی 105 و مدنی است.

59) الحشر:

24 آیه، 445 كلمه، 1913حرف، در نزول سوره‌ی 101 و مدنی است.

60) الممتحنه (الامتحان، المودّة):

13 آیه، 348 كلمه، 1510حرف، در نزول سوره‌ی 91 و مدنی است.

61) الصف (الحواریین، عیسی):

14 آیه، 221 كلمه، 900 حرف، در نزول سوره‌ی 109 و مدنی است.

62) الجمعة:

11 آیه، 180 كلمه، 720 حرف، در نزول سوره‌ی 110 و مدنی است.

63) المنافقون:

11 آیه، 180 كلمه، 776 حرف، در نزول سوره‌ی 104 و مدنی است.

64) التغابن:

18 آیه، 241 كلمه، 1070حرف، در نزول سوره‌ی 108 و مدنی است.

65) الطلاق (النساء القصری):

12 (یا 11)‌آیه، 248 كلمه، 1060حرف، در نزول سوره‌ی 99 و مدنی است.

66) التحریم:

12 آیه، 246 كلمه، 1160حرف، در نزول سوره‌ی 107 و مدنی است. این سوره و سوره‌ی پیش از آن به مناسبت آغاز سوره، یا ایها النبی هم خوانده شده است.

67) الملك (المنجیة، الواقعیه، تبارك):

30 آیه (3)، 330 كلمه، 1300 حرف‌، در نزول سوره‌ی 77 و مكی است.

68) القلم (ن و القلم):

52 آیه، 300 كلمه، 1256حرف، در نزول سوره‌ی اول و 2 و 5 هم گفته شده، جز آیه های 17 تا 33 و 48 تا 50 بقیه مكی است.

69) الحاقة:

52 و یا 51 آیه، 256 كلمه، 1084حرف، در نزول سوره‌ی 78 و مكی است.

70) المعارج:

44 و یا 43آیه، 216 كلمه، 1061 حرف، در نزول سوره‌ی 79 و مكی است.

71) نوح:

28 یا 29 یا 30 آیه، 224 كلمه، 929 حرف، در نزول سوره‌ی 71 مكی است.

72) الجن:

28 آیه، 235 كلمه، 870 حرف، در نزول سوره‌ی 40 و مكی است.

73) المزّمل:

20 یا 19 یا 18 آیه، 285 كلمه، 838 حرف، در نزول سوره‌ی 3 و یا 4، به جز آیه‌های 10 و 11 و 20 بقیه مكی است.

74) المدثّر:

56 یا 55 آیه، 255 كلمه، 1010 حرف، در نزول سوره‌ی 2 و یا 3 و مكی است (5 آیه‌ی نخستین، آغاز نزول وحی بود).

75) القیامة:

40 و یا 39 آیه، 199كلمه، 652 حرف، در نزول سوره‌ی 31 و مكی است.

76) الدهر (الانسان، الابرار، هل اتی):

31 آیه، 240 كلمه، 1054 حرف، در نزول سوره‌ی 98 و مدنی است.

77) المرسلات (العرف):

50 آیه، 181 كلمه، 816حرف، در نزول سوره‌ی 33 و جز آیه‌ی 48 بقیه مكی است.

78) النبأ (عمّ یتسائلون، التساؤل، المعصرات):

40 یا 39 آیه، 173 كلمه، 770 حرف، در نزول سوره‌ی 80 و مكی است.

79) النازعات:

46 یا 45 آیه، 139 كلمه، 753 حرف، در نزول سوره‌ی 81 و مكی است.

80) عبس (السفرة، اعمی):

42 یا 41 یا 40 آیه، 133 كلمه، 533 حرف، در نزول سوره‌ی 24 و مكی است.

81) التكویر (كُوِرت):

29 آیه، 114 كلمه، 533 حرف، در نزول سوره‌ی 7 و مكی است.

82) الانفطار (انفطرت):

19 آیه، 80 كلمه، 327حرف، در نزول سوره‌ی 82 و مكی است.

83) المطفّفین (التطفیف):

36 آیه، 177 كلمه، 830حرف، در نزول سوره‌ی 86 و مكی است.

84) الانشقاق (انشقت):

25 یا 24 یا 23 آیه، 109 كلمه، 430حرف، در نزول سوره‌ی 83 و مكی است.

85) البروج:

22 آیه، 109 كلمه، 458حرف، در نزول سوره‌ی 27 و مكی است.

86) الطارق:

17 یا 16آیه، 61كلمه، 245 حرف، در نزول سوره‌ی 36 و مكی است.

87) الاعلی:

19آیه، 72 كلمه، 270 حرف، در نزول سوره‌ی 8 و مكی است.

88) الغاشیة:

36 آیه، 72 كلمه، 330 حرف، در نزول سوره‌ی 68 و مكی است.

89) الفجر:

30 یا 29 یا 32 یا 33 آیه، 137 كلمه، 577 حرف، در نزول سوره‌ی 10 و مكی است.

90) البلد:

20 آیه، 82 كلمه، 330 حرف، در نزول سوره‌ی 35 و مكی است.

91) الشمس (ناقة، صالح):

15 یا 16 آیه، 54 كلمه، 247 حرف، در نزول سوره‌ی 26 و مكی است.

92) اللیل:

21 آیه، 71 كلمه، 302 حرف، در نزول سوره‌ی 9 و مكی است.

93) الضحی:

11 آیه، 40 كلمه، 192 حرف، در نزول سوره‌ی 2 یا 3 یا 11 و مكی است.

94) الانشراح (الم نشرح، شرح):

8 آیه، 27 كلمه، 103 حرف، در نزول سوره‌ی 12 و مكی است. بعضی آن را با «والصحی»‌ به هم می‌پیوندند.

95) التّین:

8 آیه، 34 كلمه، 150 حرف، در نزول سوره‌ی 28 و مكی است.

96) العلق (اقرأ):

19 یا 20 آیه، 92 كلمه، 280 حرف، در نزول 5 آیه‌ی نخستین آن آغاز نزول بوده و مكی است.

97) القدر (انا انزلناه):

5 یا 6 آیه، 30 كلمه، 112 حرف، در نزول سوره‌ی 25 و مكی است.

98) البیّنة (البریة، لم یكن، القیامة):

8 یا 9 آیه، 94 كلمه، 392 حرف، در نزول سوره‌ی 100 و مدنی است.

99) الزلزال (الزلزلة):

8 یا 9 آیه، 35 كلمه، 149 حرف، در نزول سوره‌ی 93 و مدنی است.

100) العادیات:

11 آیه، 40 كلمه، 163 حرف، در نزول سوره‌ی 14 و مكی است.

101) القارعة:

11 یا 10 یا 8 آیه، 36 كلمه، 150 حرف، در نزول سوره‌ی 30 و مكی است.

102) التكاثر:

8 آیه، 28 كلمه، 120 حرف، در نزول سوره‌ی 16 و مكی است.

103) العصر:

3 آیه، 14 كلمه، 68 حرف، در نزول سوره‌ی 13 و مكی است.

104) الهُمزة (لُمزة):

9 آیه، 33كلمه، 130 حرف، در نزول سوره‌ی 32 و مكی است.

105) الفیل (الم تر كیف):

5 آیه، 23 كلمه، 96 حرف، در نزول سوره‌ی 19 و مكی است.

106) قریش (لایلاف):

4 یا 5 آیه، 17 كلمه، 93 حرف، در نزول سوره‌ی 29 و مكی است: بعضی آن را جزء‌ سوره‌ی فیل شمرده‌اند.

107) الماعون (أرأیت، الدین):

7 یا 6 آیه، 25 كلمه، 125 حرف، در نزول سوره‌ی 17، جزء آیات 4 تا 7 بقیه مكی است.

108) الكوثر:

3 آیه، 10 كلمه، 42 حرف، در نزول سوره‌ی 15 و مكی است.

109) الكافرون (جحد):

6 آیه، 26 كلمه، 94 حرف، در نزول سوره‌ی 18 و مكی است.

110) النصر (التودیع):

3 آیه، 19 كلمه، 77 حرف، گفته‌اند آخرین سوره (114) بود كه در حجةالوداع به منی نازل شد.

111) لهب (ابی لهب، المسد، تبّت):

5 آیه، 20 كلمه، 77 حرف، در نزول سوره‌ی 6 و مكی است.

112) الاخلاص (التوحید، الصمد):

4 یا 5 آیه، 15 كلمه، 47 حرف، در نزول سوره‌ی 22 و مكی است.
امام فخر رازی در تفسیر خود بیست نام برای آن ذكر می كند از آن جمله:
سوره‌ی اساس،‌ برائة، جمال، معرفة، مقشقشة، مانعة، نجات، نسبة الرب، نور، تفرید، تجرید، ولایة...

113) الفلق:

5 آیه، 23 كلمه، 74 حرف، در نزول سوره‌ی 20 و مكی است.

114) الناس:

6 یا 7 آیه، 20 كلمه، 79 حرف، در نزول سوره‌ی 21 و مكی است.

پی‌نوشت‌ها

1.البرهان1: 251، 270.
2.در این صورت، اختلاف در شماره‌ی آیات طبق نظر سیوطی (اتقان1: 68) ضبط شده و شماره‌ی اولی كه ذكر شده عددی است كه در مصاحف كنونی طبع الازهر ضبط می‌باشد. شماره‌ی كلمات و حروف از تفاسیر معتبر نقل شده و در ترتیب نزول و مكی و مدنی بودن آن به كتاب غیث النفع علامة الساقُسّی و ارشاد القرّاء ابی عید رضوان المخلاتی و به كتاب نظم الدرر و تناسق الایات و السور تألیف ابراهیم بن عمر بقاعی و تاریخ قرآن نولدكه از كتاب ابوالقاسم عمر بن محمد بن عبدالكافی یاد می‌كند و نیز فهرست ابن الندیم: 43 و كتاب زنجانی و البرهان 1: 193 و تفسیر قرطبی 1: 61 و الاتقان1: 9 به بعد و مقدمتان: 8 به بعد اعتماد شده است: «به نقل از فهارس القرآن، ملحقات، از نگارنده». مرحوم اعتماد السلطنه نیز صورت قابل ملاحظه‌ای بدست می‌دهد. (قرآن چاپ سنگی 1313ه.ق تهران.)
3. 31 آیه هم گفته‌اند. ولی ابن شنبوذ می‌گوید به دلیل اخبار وارده در آن باره خلاف 30 آیه درست نیست. احمد و صاحبان سنن و ترمذی به سند حسن از ابوهریره و طبرانی به سند صحیح از انس، از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل كرده‌اند كه این سوره 30 آیه «ثلاثین» دارد. (اتقان1: 68).

منبع مقاله :
رامیار، محمود؛ (1392)، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیركبیر، چاپ سیزدهم