دانستي هايي درباره سرطان پروستات

اهداف آموزشي:

1- شناخت عملکرد پروستات در بدن
2- آشنايي با بيماريهاي پروستات با تأکيد بر سرطان مربوط
3- آشنايي با پيشگيري از ابتلا به سرطان پروستات

پروستات چيست و چه وظيفه اي دارد؟

پروستات غده اي از دستگاه تناسلي مردانه است که در جلو راست روده.و در قاعده مثانه در مجاورت اندام جنسي قرار دارد. پروستات بخشي از پيشابراه را احاطه مي کند که به آن پيشابراه پروستاتي مي گويند. پيشابراه پروستاتي به اسفنگتر خارجي پيشابراهي منتهي مي شود که وظيفه کنترل ارادي جريان ادرار را دارد و با انقباض آن جريان ادرار قطع مي گردد.
شکل و اندازه پروستات در يک مرد بالغ مانند يک گردوي بزرگ است؛ حدود بيست گرم يا کمي کمتر از سي گرم وزن دارد.
غده پروستات همانند غدد ديگراز خود ترشحاتي توليد مي کند و يک غده جنسي محسوب مي شود و وظيفه اصلي آن در زندگي انسان مشارکت در توليد مثل جنسي است.غدد کوچک فراواني داخل پروستات وجود دارند که تقريباً بطور مداوم مايع مني ترشح و در خود ذخيره مي کند. در واقع 90 درصد از مني شيري رنگي را که در اوج لذت جنسي انزال مي شود پروستات مي سازد و تقريباً در همان زماني که بيضه هاي يک پسر توانايي توليد اسپرم را کسب مي کنند، غده پروستات هم به اندازه کافي براي توليد مايع مني که نقش حمايت اسپرم را خواهد داشت، تمايز مي يابد.
در اوج لذت جنسي اسپرم هاي توليد شده توسط بيضه ها از طريق مجراي وابران (دفران) در پيشابراه پروستاتي وارد شده و در مايعي که توسط کيسه هاي منوي ترشح شده، شناور مي شود. در همين زمان ماهيچه پروستات منقبض مي شود و ترشحات پروستات را به داخل پيشابراه پروستاتي مي ريزد واين مايع از طريق مجراي ادرار انزال مي گردد.

پروستات در معرض چه بيماريهايي قرار دارد؟

در واقع سه نوع بيماري مختلف غده پروستات را مبتلا مي کند؛ دو نوع آنها خوش خيم هستند و غالباً زندگي فرد را به مخاطره نمي اندازند و يک نوع آن بدخيم است. بيماريهاي پروستاتي در ابتدا با هم اشتباه مي شوند، زيرا بسياري از علايمي را که ايجاد مي کنند با هم يکسان است.
اين سه بيماري عبارتند از:
1- پروستاتيت (التهاب پروستات) که بيشتر به وسيله يک عفونت ميکروبي ايجاد مي شود.
2- بزرگي خوش خيم پروستات که بزرگي غيرسرطاني غده پروستات و يکي از شايعترين اشکال بيماري پروستات است که تقريباًدر نيمي از مردان بالاي پنجاه سال ديده مي شود.
3- سرطان پروستات يک بيماري بالقوه شديد است، زيرا بدخيم مي باشد.

سرطان پروستات چيست؟

همانطور که گفته شد يک بيماري بالقوه شديد و بدخيم است. يعني به مرور زمان سلولهاي سرطاني بدون هيچ کنترلي تکثير مي شوند و بافت اضافه اي توليد مي کنند که به سلولهاي مجاور دست اندازي مي کنند و آنها را از بين مي برند.
سرطان پروستات تقريباً هميشه يک سرطان اوليه است، يعني بيشتر از خود غده پروستات منشأ مي گيرد تا اين که از قسمت ديگري از بدن به آنجا منتقل شده باشد. معمولاً سرطان از بخش خارجي پروستات شروع مي شود. بارشد توده سرطاني، ممکن است به بخش داخلي پروستات نيز انتشار يابد.
در بسياري از موارد سرطان پروستات از نوع بدخيم و با رشد خيلي آهسته است. در مطالعات کالبد شکافي ديده شده است که حدود يک سوم مردان بالاي 50 سال شواهد ميکروسکوپي دال بر سرطان پروستات داشته اند:با وجود اين بيشتر اين سرطانها به قدري آهسته رشد مي کنند که هرگز زندگي فرد را به خطر نمي اندازند، از اين رو بيشتر مردان با سرطان پروستات مي ميرند نه از سرطان پروستات.

چه کسي مبتلا به سرطان پروستات مي شود؟

با اين که سرطان پروستات در هر سني امکان پذير است، براي 80 درصد مرداني که 65 سال يا بيشتر دارند، رخ مي دهد. تقريباً از هر 9 مرد يک مرد در طول زندگي خود مبتلا به سرطان پروستات مي شود (از ديد مقايسه خطر ابتلاي زنان به سرطان پستان هم در طول زندگي شان يک نهم است). در سال هاي اخير در کشور آمريکا سرطان پروستات سالانه 4 درصد افزايش داشته است. اين ميزان افزايش از ميزان افزايش هر سرطان ديگري بجز سرطان پوست بيشتر بوده است.
مسؤول 11 درصد مرگ هاي سرطاني در مردان آمريکايي سرطان پروستات است. در استان خراسان بر اساس گزارش ثبت موارد سرطان در سال 1380، سرطان پروستات رتبه پنجم را از نظر شيوع در بين سرطانها داشته است.

اگر شيوع اين سرطان اين گونه زياد است، چرا در مورد آن کمتر شنيده ايم؟

* يک دليل آن اين است که شايد تشخيص سرطان پروستات مشکل باشد و گزارش هايي که در مورد تشخيص آن داده مي شود کمتر از ميزان واقعي است.
* دليل ديگر شايد رعايت برخي ملاحظات درباره مطرح کردن آن در مجامع عمومي مي باشد!شايد انتشار کتاب دشمن خصوصي
(A-Private Battle) که تجربيات شخصي نويسنده راجع به سرطان پروستات بوده تأثير بسزايي در آشنايي مجامع عمومي کشورهاي خارجي با اين بيماري داشته است.
* دليل ديگر در اولويت قرار نگرفتن آن در برنامه هاي بهداشتي مي باشد. به عنوان مثال در يک سال در آمريکا، در مقايسه با بودجه 197 ميليون دلاري براي سرطان پستان فقط 37 ميليون دلار براي پژوهش در مورد سرطان پروستات صرف شده بود.در صورتي که از نظر خطر ابتلا مشابه هستند. در کشور ما، نيز سالهاست که درباره پيشگيري از سرطان دهانه رحم و پستان فعاليت هايي در نظام ارايه خدمات بهداشتي درماني صورت مي پذيرد، در حالي که تا کنون بطور جدي درباره سرطان پروستات حتي در مجله بهورز نيز مطلبي به چاپ نرسيده است.

چه کساني در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند؟

مهمترين عامل خطر سن است. هرچه سن بيشتر باشد احتمال ابتلا به سرطان پروستات بيشتر است. اين بيماري در مردان جوان نادر است. در بررسي هاي کالبد شکافي در 70 درصد پيرمردان 80 ساله يا بيشتر که به علل ديگري که ارتباط با سرطان پروستات نداشته است -مرده اند، شواهدي دال بر وجود سرطان پروستات يافت شده است.
سرطان پروستات با ارث مرتبط است و در خانواده مبتلايان بيشتر ديده مي شود.بر اساس پژوهش هاي مؤسسه ملي سرطان آمريکا، مرداني که بيش از يک خويشاوند آنها مبتلا به سرطان پروستات است، ممکن است احتمال ابتلاي آنان تا 6 برابر ميزان متوسط افزايش يابد.

آيا رابطه اي بين انجام عمل و از کتومي (بستن لوله مردان)و سرطان پروستات وجود دارد؟

در گذشته تصور مي شد وازکتومي به مقدار قابل ملاحظه اي خطر ابتلاي به سرطان پروستات در مردان را افزايش مي دهد، اين در حالي بود که هيچگونه رابطه علت و معلولي در اين ارتباط به دست نيامده بود، اما در پژوهش هاي اخير که صورت گرفته در برخي کشورها، گفته مي شود تشخيص سرطان پروستات در مردان وازکتومي شده در بيست سال گذشته بيشتر از مردان وازکتومي نشده بوده است. اما تشخيص بيشتر سرطان پروستات ربطي به شيوع آن در افراد وازکتومي شده ندارد. بر اساس جديدترين اطلاعات موجود، شانس تشخيص سرطان پروستات در افراد وازکتومي شده 1/5 تا 2 برابر بيشتر از افراد وازکتومي نشده است و علت عمده آن را سطح فرهنگ و رفتار سلامتي جويانه افراد وازکتومي شده مي دانند که با مشاهده کوچکترين علامتي به پزشک و مراکز تشخيصي و در ماني مراجعه مي کنند و نهايتاً اعتقاد بر اين است که هيچ گونه ارتباطي بين وازکتومي و سرطان پروستات وجود ندارد.آگاهي از اين امر براي ما کارکنان بهداشتي که تبليغ کننده عمل وازکتومي هستيم از اهميت ويژه اي برخوردار است.

واقعاً چه چيزي باعث سرطان پروستات مي شود؟

هم مطالعات اپيدميولوژيک (همه گيرشناسي) و هم بررسي هاي آزمايشگاهي نشان داده اند که ارتباط آشکاري بين سرطان پروستات و هورمونهاي مردانه، خصوصاً تستو سترون وجود دارد. بررسي هاي بي شمار ديگري ارتباط بين يک رژيم غذايي پر چربي و سطح بالاي تستوسترون را مطرح کرده اند. به نظر مي رسد مرداني که سطوح بالاتري از تستوسترون را دارند، به ميزان بيشتري مبتلا به سرطان پروستات هستند (تستوسترون هورموني است که از بعضي سلولهاي بيضه ترشح مي شود و وظيفه بروز صفات ثانويه جنسي و تکامل اندام جنسي را به عهده دارد.)

سرطان پروستات چگونه در بدن انتشار مي يابد؟

بايد به اين نکته توجه کنيم که خيلي از سرطانهاي پروستات هرگز منتشر نمي شوند؛ آنها کاملاً درون کپسول پروستات بطور موضعي باقي مي مانند و در صورت انتشار به سمت ساير اجزاي مجاور پروستات حرکت مي کنند و سرانجام ممکن است به استخوانها، ششها، سينه و حتي مغز انتشار يابند.

علايم سرطان پروستات کدامند؟

متأسفانه بيشتر سرطانهاي پروستات بدون علامت هستند، يعني براي ماهها و يا حتي سالها علايم قابل توجه و يا مشکلاتي ايجاد نمي کنند. توده سرطاني پيش از اين که بتواند روي پيشابراه فشار وارد آورد و در تخليه ادار مشکل ايجاد کند، بايد کاملاً بزرگ شده باشد. علايم سرطان پروستات پيشرفته تر شامل وجود خون در ادرار، دفع شبانه ادرار، درد هنگام ادرار يا هر تغيير ناگهاني ديگري در عادات اداري طبيعي است.
اين علايم ممکن است در بزرگي خوش خيم پروستات نيز ديده شود. تفاوت اصلي اين دو اين است که در بزرگي خوش خيم پروستات علايم بتدريج ظاهر مي شوند، اما در سرطان پروستات ممکن است کاملاً ناگهاني شروع شوند.
انزال مني در سرطان پروستات ممکن است دردناک شود و با توجه به انتشارات سرطان پروستات به استخوان، درد غيرقابل توضيح پشت مي تواند يک نشانه باشد. درد اغلب در ستون مهرهاست اما مي تواند در لگنچه استخواني، ناحيه تحتاني پشت در استخوانهاي خاصره يا استخوانهاي فوقاني پا نيز باشد.

آيا روش غربالگري خاصي براي تشخيص زودرس سرطان پروستات وجود دارد؟

براي غربالگري سه روش وجود دارد که به تنهايي يا با ترکيب يکديگر، اميدهاي زيادي در مجامع پزشکي درباره تشخيص زودرس ايجاد کرده اند:
1- معاينه راست روده
2- تست آنتي ژن اختصاصي پروستات
3- سونوگرافي از طريق راست روده
در گام بعدي از روش بافت برداري (بيوپسي) استفاده مي شود، و براي درک انتشار سرطان به استخوان از اسکن استخوان استفاده مي شود.

آيا مي توان از ابتلا به سرطان پروستات جلوگيري کرد؟

اگر چه تعدادي از بررسي هاي اپيدميولوژيک ارتباط بين سرطان پروستات و رژيم غذايي را به طور جدي مطرح کرده اند، اما واقعاً اطلاعات زيادي در مورد راههاي جلوگيري از سرطان در دسترس نيست.
بر اساس گزارش کميته ملي تحقيقات آمريکا سه سرطان پروستات، پستان و روده بزرگ بيشترين ارتباط را با عوامل غذايي دارند.

چه نوع مواد غذايي با سرطان پروستات ارتباط دارند؟

سؤظن اصلي متوجه چربي است مخصوصاً چربي حيواني. در مطالعات انجام شده تعداد مرداني که چربي حيواني مصرف مي کنند به ميزان قابل ملاحظه اي بيشتر از ديگران مبتلا به سرطان پروستات مي باشند؛ همچنين اين افراد مبتلا به نوعي از سرطان پروستات مي شوند که سريعتر منتشر و مشکل تر درمان مي شوند.
محققان معتقدند که چربي هاي حيواني هم سطح تستوسترون و هم سطح استروژن خاصي را افزايش مي دهد که اين دو باعث تحريک رشد پروستات همراه با سلولهاي سرطاني در پناه آن مي شوند.
از مواد غذايي ذکر شده ديگر شکر و شيريني جات، تنباکو - غذاهاي آماده - غذاهاي تند و پرادويه و قهوه است.

آيا براي پيشگيري از سرطان پروستات غذاهاي مفيدي وجود دارند؟

رژيم غذايي حاوي حبوبات، سبزيجات، ميوه ها و مواد نباتي مي تواند به پيشگيري از سرطان پروستات کمک کند.
در يک مطالعه يا تحقيق نشان داده شده است که بتا کاروتن موجود در سبزيجات پر برگ چون گل کلم و اسفناج و سبزيهايي که زرد يا نارنجي هستند مانند هويج، طالبي، گرمگ خطر ابتلاي سرطان پروستات را کاهش مي دهد. مصرف گوجه فرنگي نيز در مطالعه اي تأثير خود را به اثبات رسانده است. برخي از محققان ويتامين D را در مقابله با سرطان پروستات مؤثر دانسته اند. اين ويتامين در روغن کبد ماهي، ماهي آزاد، نوعي ماهي بزرگ، ساردين، زرده تخم مرغ و مارگارين يافت مي شود. در اين باره گروهي از محققان نشان داده اند که در مناطق جنوبي و گرمسير و آفتابي آمريکا سرطان پروستات به ميزان قابل ملاحظه اي کمتر از نواحي شمالي بوده است.
آيا کسان ديگري هم در معرض خطر ابتلا هستند؟
ثابت شده است کشاورزاني که در معرض سموم گياهي قرار دارند 2 برابر بيشتر از ديگران شانس ابتلا دارند که نياز به مطالعه بيشتر دارد. کارگران صنايع لاستيک و آب فلزکاري نيز ممکن است در گروه پر خطر باشند؛ همچنين سيگار نيز به عنوان يکي از عوامل خطر ساز ذکر شده است.

آيا بي بند و باري در مسايل جنسي ارتباطي با سرطان پروستات دارد؟

نظرياتي در مورد اين که بيماريهاي مقاربتي درمان نشده نيز ممکن است باعث افزايش احتمال ابتلا شوند وجود دارد.

آيا ورزش منظم در پيشگيري مؤثر است؟

اطلاعات موجود قوياً تأکيد مي کند که يک برنامه ورزشي پيوسته در طي سالهاي متمادي ممکن است، احتمال ابتلاي سرطان پروستات را کم کند. علت احتمان آن تأثير فعاليت جسمي روي کاهش سطح تستوسترون و کنترل وزن است.
منابع
1- پيشگيري درمان پروستات، ساندراسالاز، مترجم جواد ابراهيمي، 1375.
2- درمان طبيعي بيماريهاي کليه، مثانه، پروستات دکتر آنه دماپاسيک، 1377.
3- گزارش ثبت موارد بدخيم استان خراسان، 1381.
4- سايت prostate HealthResoure
5- اورولوژي اسميت