موقعیت، ساختار و وظایف نورون های حسی

نورون ها، سلول های قابل تحریک و تهییج به طور الکتریکی هستند که ایمپالس ها را منتقل می کنند و این کار غیر معمول نورون، دانشمندان را به مدت چندین دهه متحیر کرده است. این مقاله اطلاعاتی را در مورد این که نورون های حسی چه هستند و ساختار آنها چگونه است و چگونه در انتقال اطلاعات از اندام های حسی مختلف عمل می کنند، گردآوری کرده است.

آیا می دانستید؟

سیستم عصبی می تواند ایمپالس هایی را با سرعت 100 متر بر ثانیه و تقریباً 180 مایل بر ساعت منتقل کند.
سیستم عصبی فرد کل وظایف بدن او را کنترل و هماهنگ می کند. این سیستم شامل سیستم عصبی مرکزی (CNS) و سیستم عصبی محیطی (PNS) است. سیستم عصبی مرکزی از مغز و نخاع تشکیل یافته است. سیستم عصبی محیطی شامل اعصاب است و سیستم عصبی مرکزی را به اندام های محیطی مرتبط می کند. نورون ها واحدهای اجرایی اصلی سیستم عصبی هستند. وظیفه ی آنها انجام ایمپالس های عصبی است. نورون ها بسته به نوع ایمپالسی که انجام می دهند می توانند به نورون های حسی، نورون های حرکتی و یا داخل نورونی ها طبقه بندی شوند.
نورون های حسی همان طور که از نامشان پیدا است، با انجام ایمپالس های حسی مرتبط هستند. نورون های حرکتی، سیگنال هایی را از سیستم عصبی مرکزی به غدد و ماهیچه ی اسکلتی بدن ارسال می کنند. داخل نورونی ها که نورون های رله و یا امدادی نیز نامیده می شوند به طور گسترده در نخاع و مغز یافت می شوند. آنها ایمپالس هایی را از نورون های حسی به نورون های حسی دیگر و یا نورون های حرکتی منتقل می کنند.

نورون های حسی :

 اینها انواع ویژه ای از نورون ها هستند که اطلاعات حسی را به سیستم عصبی مرکزی ارسال می کنند. آنها محرک های حسی خارجی مثل لامسه، درد، حس حرارت، بو و هم چنین داده های بینایی و شنوایی را به ایمپالس الکتریکی داخلی تبدیل می کنند.
 این ایمپالس که در اندام های حسی (مثل چشم ها، بینی، زبان و یا پوست) تولید می شود از طریق این سلول ها به سیستم عصبی مرکزی منتقل می شود.
 نورون های حسی، مسیر حسی تو برنده ی سیستم عصبی مرکزی را تشکیل می دهند. این سلول ها از غده ی عصبی شاخه ی حسی ناشی می شوند. غده ی عصبی شاخه ی حسی، مجموعه ای از سلول های عصبی است که در شاخه ی حسی نخاع (منطقه ای درست بیرون نخاع) حضور دارد.

ساختار :

ساختار این نورون ها تا حدودی متفاوت است. این نورون ها فاقد آکسون ها و دندریت های متمایز هستند اما روندهایی دارند که این وظیفه را نیز انجام می دهند.
 تنه ی نورون های حسی در شاخه ی حسی نخاع حضور دارد. آن شامل هسته و اندامک های سلولی دیگر است.
 آکسون ها که از تنه ناشی می شوند به دو شاخه تقسیم می شوند که عبارتند از : شاخه ی محیطی و شاخه ی مرکزی.
 شاخه ی مرکزی از تنه تا شاخ خلفی نخاع، کشیده شده است. در اینجا آن یک اتصال سیناپسی با نورون های حسی ردیف دوم برقرار می کند.
 شاخه ی محیطی از تنه تا سلول های گیرنده ی موجود روی اندام های حسی محیطی با استفاده از اعصاب فقراتی کشیده شده است. این نورون ها به خاطر مورفولوژی خود، نورون های چند قطبی کاذب نامیده می شوند.
 انتقال ایمپالس عصبی و پاسخ مناسب آن از طریق مسیر بالا رو (انتقال ایمپالس از اندام های حسی به سیستم عصبی مرکزی) و یا مسیر پایین رو (انتقال ایمپالس از سیستم عصبی مرکزی به اندام های حرکتی) صورت می گیرد. مسیر بالا رو ایمپالس ها را از اندام های گیرنده به مغز منتقل می کند و عمدتاً شامل نورون های حسی است.

وظیفه :

 نورون های حسی، اطلاعات حسی مثل حس لامسه، بو، چشایی، بینایی و داده های شنوایی را به مغز منتقل می کنند.

سیستم حسی تنی :

 این سیستم مسئول حس لامسه، فشار، نوسان، موقعیت عضو، گرما و درد است.
 این سیستم از نورون های حسی و گیرنده های مکانیکی تشکیل یافته است. مسیر حسی تنی شامل سه ردیف از نورون های حسی است.
نورون های ردیف اول : این نورون ها با استفاده از غده ی عصبی شاخه ی حسی، ایمپالس ها را از گیرنده به سیستم عصبی مرکزی حمل می کنند.
نورون های ردیف دوم : این نورون ها ایمپالس ها را از سیستم عصبی مرکزی به تالاموس (ماده خاکستری مغز میانی) حمل می کنند. ایمپالسی که توسط نورون های ردیف دوم منتقل می شود از یک طرف سیستم عصبی مرکزی به طرف دیگر می رود.
نورون های ردیف سوم : این نورون ها ایمپالس ها را از تالاموس به قشر مغزی حمل می کنند.
 گیرنده های مکانیکی اغلب پایانه ی آکسونی رشته های عصبی تو برنده را پوشش می دهند. این گیرنده ها به فشار یا اعوجاج مکانیکی پاسخ می دهند.
 گیرنده ی عضلانی حس موقعیت اعضا را تولید می کند.
 گیرنده های دمایی مسئول احساس دما هستند.
 درد گیرنده ها، مسئول احساس درد و نوسانات دمایی هستند.

مسیر اسپاینو تالامیک :

 این مسیر احساس درد، دما، فشار، لامسه، غلغلک و خارش را منتقل می کند.
 در اینجا نورون های ردیف اول، از گیرنده های حسی بر روی سلول های گیرنده تا شاخ خلفی نخاع کشیده شده اند. در آنجا این نورون ها با نورون های ردیف دوم که تا تالاموس کشیده شده اند تماس دارند.
 نورون های ردیف دوم با نورون های ردیف سوم تماس دارند که تا منطقه ی حسی تنی اصلی پوسته کشیده شده اند و در آنجا پایان می یابند.

مسیر ستون پشتی – نوار داخلی :

 این مسیر احساس لامسه ی لطیف، موقعیت اعضا، نوسان و ادراک سه بعدی را منتقل می کند.
 ادراک سه بعدی، توانایی تشخیص شی فقط با احساس لامسه است. در اینجا نورون های ردیف اول از گیرنده های حسی تا بصل النخاع (مغزینه) کشیده شده اند. سپس آنها با نورون های ردیف دوم تماس برقرار می کنند. آکسون های نورون های ردیف دوم درست قبل از ورود به منیسک داخلی مغز حرام تقاطع دارند و تا تالاموس کشیده شده اند. در آنجا آنها با نورون های ردیف سوم تماس برقرار می کنند که تا منطقه ی حسی تنی پوسته ی مغزی کشیده شده اند و در آنجا خاتمه می یابند.

سیستم بصری یا بینایی :

 شبکیه ی چشم سلول، لایه ای از سلول های گیرنده ی تصویر دارد مثلاً سلول های میله ای و سلول های مخروطی.
 غده ی عصبی شبکیه ی چشم، اعصاب بینایی را می سازد و این اعصاب ایمپالس های تولید شده توسط گیرنده های تصویری را منتقل می کنند.
 اعصاب بینایی در تقاطع بینایی به هم می رسند.
 بعد از تقاطع، آکسون ها راه بینایی نامیده می شوند. اعصاب بینایی با هسته ی زانویی جانبی (LGN) موجود در مغز میانی تماس برقرار می کنند. هسته ی زانویی جانبی تا پوسته ی بینایی اصلی انتشار می یابد.

سیستم شنوایی :

 اطلاعات صوتی توسط سلول های مویی به ایمپالس های عصبی تبدیل می شوند. ارتعاشات صوتی موجب جابجایی سلول های مویی می شود.
 این جابجایی باعث می شود که سلول ها دپلاریزه شوند و یک ایمپالس تولید شود.
 این ایمپالس از طریق عصب دهلیزی حلزونی منتقل می شود که در آنجا هسته ی حلزونی با کمپلکس بیضوی زبرین موجود در تنه ی مغز تماس دارد و سپس با برجستگی زیرین موجود در مغز میانی تماس برقرار می کند.
 سرانجام برجستگی زیرین، ایمپالس را با عبور از تالاموس به پوسته ی شنوایی اصلی منتقل می کند.
با این که در موجودات پیشرفته تر، نورون های حسی ایمپالس های عصبی را از محیط به سیستم عصبی مرکزی منتقل می کنند اما در موجودات ساده تر مثل مار آبی، نورون های حسی مستقیماً ایمپالس ها را به نورون های حرکتی منتقل می کنند.