سياست فرهنگي ايسلند

مقدمه

جمهوري ايسلند در محدودهاي به وسعت 103000 كيلومتر مربع در بخش شمالي اقيانوس اطلس واقع گرديده است. جمعيت كشور تا اواسط سال 1996، بر 270292 نفر بالغ گرديده كه اغلب آنان (91%) در مناطق شهري مستقر گرديده اند و اين در حالي است كه بيش از نيمي از مساحت كشور خالي از سكنه ميباشد. 96% جمعيت كشور داراي مذهب پروتستان ميباشند. اكثر جمعيت كشور ايسلند را مهاجران ايرلندي و اسكانديناوي تشكيل ميدهند و به همين خاطر فرهنگ كشور داراي عناصر بسيار قوي برگرفته از فرهنگ سنتي سلتيك و اسكانديناوي ميباشد. زبان بومي كشور ايسلند، آلماني بوده امّا مكاتبات اقتصادي به زبان انگليسي صورت ميگيرد. دو مشخصه بارز فرهنگ ايسلندي تكيه بر ادبيات كهن ايسلندي تحت عنوان (Edda) و پاك سازي زباني ميباشد.

دستورالعمل هاي كلّي سياست فرهنگي

در جمهوري ايسلند هيچ گونه قانون مدوني در خصوص سياستهاي فرهنگي و اداره امور فرهنگي كشور وجود ندارد. سياستهاي فرهنگي كشور تا حدودي توسط قوانين و دستورالعمل هاي دپارتمانهاي فرهنگي وزارتخانه اي و بخشهاي مختلف فرهنگي كشور به اجرا گزارده مي شود. تأكيد و توجه ويژه جمهوري ايسلند بر حفاظت و صيانت از زبان ايسلندي، ميراث فرهنگي كشور، آزادي بيان فرهنگي، اجراي برنامه هاي هنري غيرمتمركز، وجود تنوع و دمكراسي فرهنگي و مشاركت فعال در همكاريهاي بين المللي فرهنگي تمركز يافته است.

ساختارهاي سازماني و اداري

سازمانهاي دولتي و نيمه دولتي

وزارت آموزش، علوم و فرهنگ ايسلند علاوه بر انجام فعاليتهاي گوناگون در زمينه فرهنگ، مسؤوليت نظارت و اداره امور هنري، كتابخانه ها، موزه ها و گالريهاي هنري، خبرگزاري ملي و صنعت چاپ و نشر كشور را برعهده دارد. دپارتمان موزه و هنر وزارتخانه مذكور، واحد اداري مركزي موزها و مؤسسات هنري كشور بوده و به رسيدگي امور حقوقي مراكز مذكور ميپردازد. اين دپارتمان همچنين بر حقوق كارمندان و حقوق قانوني نظير حق چاپ و نشر و ماليات بر كلوپهاي نمايش و تفريح نظارت دارد. مقامات محلي كشور نيز از لحاظ مالي و اداري مسؤول اجراي بسياري از فعاليتهاي فرهنگي محلّي نظير ادارة كتابخانه هاي عمومي، تئاتر غيرحرفه اي و آموزش موسيقي محلّي ميباشند.

مؤسسات و امكانات فرهنگي

انجمن هنرمندان ايسلندي به تأسيس سازمانهاي حرفه اي هنري اقدام نموده و از هنرمندان ايسلندي در داخل و خارج از كشور حمايت مي نمايد. مجمع فوقالذكر همچنين منافع هنرمندان كشور را تأمين نموده و امكان برقراري همكاري ميان اشخاص و سازمانها را فراهم ميآورد. هيئت تئاتر ايسلند در واقع نهاد مشاوره اي مقامات محلي و دولتي در موضوعاتي نظير سياستگذاري و برنامه ريزي تئاتر محسوب ميگردد.
صندوق نويسندگان ايسلندي نيز مسؤوليت تهيه و اهداء جوايز به نويسندگان و حقوق قرضه عمومي را برعهده دارد.
موزه ملي ايسلند مسؤوليت حفاظت از ميراث فرهنگي ملي و ديگر ارزشهاي تاريخي و فرهنگي كشور را برعهده داشته و بر تحقيق و نشر كتاب در زمينة ميراث فرهنگي كشور اقدام مي نمايد. نهاد مذكور همچنين گنجينه هاي باستاني، ساختمانهاي تاريخي و بناهاي يادبود را ثبت و ضبط نموده و اسناد مربوط به نژادشناسي را گردآوري مي نمايد.
خانه نارديك (Nordic House) مركزي جهت نمايش فيلم، اجراي كنسرت، اجراي سخنراني و بر پايي نمايشگاه آثار هنري هنرمندان اسكانديناوي و ايسلندي ميباشد.
بنياد ترجمه نيز ترجمه ادبيات خارجي به زبان ايسلندي را تشويق و ترويج مي نمايد.

ابزارهاي سياست فرهنگي
تأمين بودجه فعاليتهاي فرهنگي

نفوذ و اعتبار وزارت آموزش، علوم و فرهنگ كشور در وهلة اول به علت تخصيص كمكهاي مالي است كه در بودجه سالانه به بخش فرهنگ كشور اختصاص ميدهد. محدودة فعاليتهاي وزارت آموزش، علوم و فرهنگ ايسلند به شرح ذيل ميباشد:
1) نظارت بر عملكرد مؤسسات فرهنگي كه از طريق اعتبارات بودجه اي دولت تأمين ميگردد. از جملة موسسات مذكور مي توان به: 1- سازمان راديو و تلويزيون 2- تئاتر ملي 3- گالري ملي 4- اركستر سمفونيك ايسلند 5- مدرسه رقص ايسلند 6- كمپاني رقص باله ايسلند 7- كتابخانه ملي ايسلند 8- بنياد فيلم ايسلند 9- مدرسه صنايع دستي ايسلند اشاره نمود.
2) حمايت قانوني و غيرقانوني از فعاليتهاي متنوع فرهنگي كه از جملة اين حمايتها مي توان به:
1- حمايت مالي از هنرمندان 2- تشكيل صندوق حقوق نويسندگان 3- تشكيل آرشيو و صندوق فيلم ايسلند 4- اهداء جوايز متنوع هنري به هنرمندان آماتور و حرفه اي 4- اهداي كمك مالي به گروه هاي تئاتر، موسيقي كُر، تئاترهاي حرفه اي، گالريهاي مختلف، تئاتر عروسكي، فستيوال هنري Reykjavik ، نمايشگاه هنرهاي تجسمي، كنسرتهاي موسيقي، انجمن ادبيات و بنياد ترجمه اشاره نمود.
3) برقراري ارتباطات بين المللي فرهنگي كه از دو طريق صورت ميگيرد:
1) كشور ايسلند در مبادلات متنوع فرهنگي براساس تعهدات بين المللي عمل مي نمايد. مبادلات مذكور در نتيجه عضويت كشور در سازمان يونسكو، شوراي اروپا، شوراي نارديك و موافقتنامه همكاريهاي فرهنگي نارديك صورت ميپذيرد.
2) وزارت آموزش، علوم و فرهنگ به طور منظم به پروژه هاي فرهنگي ـ هنري اشخاص يا شركتهاي ايسلندي در كشورهاي مختلف و برپايي نمايشگاه هنرهاي تجسمي، مسافرت هنرمندان، كنسرتها و اجراهاي مختلف تئاتر خارج از كشور كمك مالي اعطا مي نمايد.
در سطوح محلي، كمك مالي از سوي كميسيونهاي فرهنگي به مراكز فرهنگي محلي اعطا ميگردد. طبق بودجه سال 1995، بودجه فرهنگي كشور در امر هنر و ميراث فرهنگي به 78/1 بيليون كراون ايسلندي (IKR) بالغ گرديد كه تقريباً معادل 58/1% درصد بودجه كل كشور ميباشد. در سطوح محلي، بودجه بخشهاي فرهنگي كشور بر 12/1 بيليون كراون ايسلندي بالغ ميگردد كه ميانگين معدل 28/4 درصد آن را درآمدهاي مالياتي تشكيل ميدهند. مقامات شهرداري (Reykjavik) 5% درصد از كل بودجه خود را به موضوعات فرهنگي اختصاص ميدهند. تخصيص كمكهاي مالي به فعاليتهاي فرهنگي اغلب از طريق وزارتخانه فرهنگ، شوراهاي فرهنگي و يا از طريق دايرة اجرايي وزارت آموزش، علوم و فرهنگ به صورت كنترل شده صورت ميپذيرد. كمكهاي مالي دولت به بخش هنر و فرهنگ كشور در درجه اول به پروژه هاي شخصي اختصاص مييابد. به طور متوسط 74% از بودجه فرهنگي كشور در بسياري از حوزهها به پروژه هاي شخصي تعلق ميگيرد. بعد از اختصاص يارانه و كمكهاي مالي به مؤسسات فرهنگي، بيشترين كمك مالي دولت به ميراث فرهنگي، كتابخانه ها، ادبيات و هنرهاي تجسمي اختصاص مييابد. بيش از نيمي از بودجه فرهنگي كشور يعني معادل 2/57%، به مؤسسات بزرگ دولتي پرداخت ميگردد.
بخشي از ماليات اخذ شده از مراكز تفريحي و سرگرميهاي فرهنگي به تأسيس مراكز فرهنگي محلي اختصاص مييابد. اين قبيل مراكز جهت انجام پروژه هاي مختلف از وزارتخانه فرهنگ كمك مالي دريافت ميدارند. جشنواره هاي فرهنگي محلي توسط كارشناسان وزارتخانه مذكور برگزار ميگردد. بخش ويژه اي از بودجه فرهنگي كشور نيز به طراحي هنرمندانه ساختمانهاي دولتي، حفاظت از آثار مهم فرهنگي، هنري و تاريخي، ترجمه كتابهاي خارجي به زبان ايسلندي، آموزش ادبيات ايسلندي در خارج از كشور و حمايت عمومي از فرهنگ كشور اختصاص مييابد. از سال 1991 نويسندگان، هنرمندان تجسمي، تصنيف سازان و هنرپيشه گان راديو و تلويزيون كشور از درآمد و كمكهاي مالي مختلف و متنوعي برخوردار گرديدند. در سال 1996، حدود 100 هنرمند از چنين درآمدي به مدت يكسال بهره مند گرديدند. گفتني است كه كتابخانه ملي و مركز خدمات كتابخانهاي ويژه افراد نابينا از سوي صندوق بودجه فرهنگي كشور تأمين بودجه ميگردند.
سالانه حدود 12 ميليون كراون ايسلندي بابت حقوق معنوي آثار مؤلفين كشور، از سوي دولت ايسلند به صندوق نويسندگان ايسلندي واريز ميگردد.
از سال 1994، بخشي از درآمدهاي مالياتي كشور به حمايت از پروژه هاي فرهنگي مختلف اختصاص يافته است.

قانونگذاري

شرح وظايف و بودجه مؤسسات فرهنگي كشور به واسطة قوانين جداگانه تهيه و تنظيم گرديده است. قانون كتابخانه مصوب سال 1976 تصريح مي نمايد كه انجمنهاي فرهنگي محلي كشور مي بايستي حداقل به احداث يك كتابخانه عمومي در سال اقدام نمايند كه كتابخانه عمومي مذكور نيز به نوبه خود موظف است وظايف يك مركز فرهنگي دولتي را به انجام رساند.

سياستهاي ناحيه اي
ميراث فرهنگي

تأكيد ويژة سياست فرهنگي ايسلند بر حفاظت و صيانت از زبان ايسلندي و ميراث فرهنگي ملّي استوار ميباشد. بنابراين سهم عمده اي از بودجه دولت صرف ميراث فرهنگي كشور ميگردد. از جملة مهمترين مراكز دولتي كه در جهت صيانت و حفاظت از ميراث فرهنگي كشور به فعاليت ميپردازند مي توان به مراكز ذيل اشاره نمود: 1ـ موزه ملي ايسلند مسؤوليت حفاظت، معرفي و برپايي نمايشگاههاي مختلف در زمينة ميراث فرهنگي ملي و ديگر آثار باستاني، تاريخي و فرهنگي كشور را بر عهده دارد.
موزه ملي همچنين مبادرت به تحقيق و نشر آثار مربوط به ميراث فرهنگي كشور نموده و بناهاي يادبود و ساختمانهاي قديمي و گنجينه هاي باستاني را ثبت و ضبط نموده و به جمع آوري اسناد باارزش در خصوص نژادشناسي ميپردازد. 2ـ مؤسسه (Arni Magnussion Institute) نيز مسؤوليت جمع آوري، حفاظت و صيانت از دست نوشته هاي كهن ايسلندي و ديگر اسناد آرشيوي كشور را عهده دار ميباشد.
3ـ شوراي حفاظت محيط زيست كه نهاد هماهنگ كننده دولتي ميباشد در خصوص حفاظت از محيط زيست و براساس مصوبات قانون اساسي تشكيل يافت.
4ـ صندوق حفاظت از بناهاي باستاني كشور جهت حفاظت و بقاء ساختانهاي داراي ارزش فرهنگي كمكهاي مالي ارائه مي نمايد.

صنايع فرهنگي
هنرهاي نمايشي

تئاتر ايسلند نهاد مشاوره اي و دست اندركار برنامه ريزي و سياستگذاري تئاتر كشور ميباشد. به جزء تئاتر ملي ايسلند تعداد ديگري از مؤسسات تئاتر غيرحرفه اي و سازمانهاي حرفه ايي هنرپيشگان در كشور فعاليت دارند.

هنرهاي زيبا و تجسمي

گالري ملي كشور ايسلند بزرگترين مكان نمايش هنرهاي تجسمي است كه از بودجه دولتي تأمين مالي ميگردد. از جملة ديگر مراكز نمايش هنرهاي تجسمي كشور مي توان به موزه عكس photographic Museum ، موزه Einar jonsson Museum ، موزه Asgrimur jonsson Museum و گالري هنري Municipal Art Gallery kjarvalstagir كه وابسته به شهرداري است اشاره نمود.

ادبيات و توليدات ادبي

صندوق نويسندگان ايسلندي مديريت تهيه و اهداء جوايز و اجراي طرح حقوق قرضه عمومي به نويسندگان كشور را بر عهده دارد. كميته اي كه از سوي صندوق نويسندگان تعيين ميگردد در خصوص چگونگي توزيع و استفاده از وجه تنخواه صندوق در جهت حمايت از نويسندگان يا مؤسسات مربوطه تصميم گيري مي نمايد.
بنياد ترجمه كشور نيز ترجمه آثار ادبي خارجي به زبان ايسلندي را تشويق و ترويج مي نمايد. از جملة مهمترين سازمانهاي حرفه اي فرهنگي كشور مي توان به: انجمن مؤلفين ايسلندي، انجمن نمايشنامهنويسان، انجمن ناشران و مجمع ادبيات كشور اشاره نمود.

موسيقي

در حدود 60 مدرسه آموزش موسيقي در ايسلند وجود دارد كه آموزش عمومي موسيقي، تاريخ موسيقي و آموزش انواع سازهاي موسيقي را برعهده دارند.
اركستر سمفونيك ايسلند از بودجه فرهنگي كشور تأمين مالي ميگردد. از جملة مهمترين سازمانهاي حرفه اي فعال در رشتة موسيقي كشور مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- فدراسيون هنرهاي نمايشي و صنعت ضبط موسيقي ايسلند
2- انجمن نمايش ايسلند
3- انجمن موسيقيدانان ايسلند
4- انجمن تصنيف سازان ايسلند
5- كالج موسيقي (Reykjavil)
6- مركز اطلاعات موسيقي ايسلند
7- اُپراي ايسلند

صنعت ضبط صدا (موسيقي) و راديو و تلويزيون

در سال 1986 صندوق فرهنگي راديو و تلويزيون كشور تشكيل يافت. وجه صندوق مذكور تا ميزان
100 درصد از محل ماليات بر كل درآمدهاي تبليغاتي تأمين ميگردد.
دايرة اطلاع رساني ملي ايسلند به دو بخش راديو و تلويزيون تقسيم گرديده است. سرويس تلويزيون ايسلند به پخش تعداد بسيار زيادي از توليدات تلويزيوني از قبيل توليدات نمايشي، موسيقي و اپرا مبادرت مي نمايد. روزانه به مدت 7 ساعت، حدود 40% از توليدات تلويزيوني داخلي پخش ميگردد. كانال 2 تلويزيون ايسلند (Icelandic television corporation ِCH2) عملاً برنامه هاي خارجي را به روي آنتن ميفرستد. علاوه بر پخش برنامه هاي فرهنگي، كانال مذكور عمدتاً هنرهاي نمايشي، مصاحبه با هنرمندان و موسيقي اپرا را نيز پخش مي نمايد. كانال (2) تلويزيون كشور بيشتر از تلويزيون ملي (National TV) به پخش اخبار هنري اقدام مي نمايد.

صنعت فيلم و سينما

صندوق فيلم ايسلند به منظور حمايت از توليد فيلم داخلي و اهداء بي واسطه سرمايه يا وام به فيلمسازان داخلي تأسيس گرديد.
هدف اصلي آرشيو فيلم ايسلند گردآوري و ثبت كليه فيلمهاي داخلي اعم از نمايشي و مستند و... و نگاهداري و محافظت چنين فيلمهايي براي نسلهاي آينده كشور ميباشد. مركز ملي رسانة آموزشي كشور (National center for Edugtional Media) داراي بخش آرشيو فيلم براي مقاصد آموزشي ميباشد.
از جملة سازمانهاي حرفه اي فعال در صنعت فيلمسازي و سينماي كشور مي توان به مراكز ذيل اشاره نمود:
1- انجمن توزيع كنندگان فيلم ايسلند
2- انجمن توليد كنندگان فيلم
3- آرشيو فيلم ايسلند
4- انجمن فيلمهاي ايسلندي كه مسؤوليت فروش فيلمهاي ايسلندي را در داخل و خارج كشور بر عهده دارد.
5- اتحاديه فيلمسازان ايسلندي

روابط بين المللي فرهنگي

وزارت آموزش، علوم و فرهنگ مسؤوليت كامل برقراري مشاركت و انجام مبادلات فرهنگي بين المللي كشور ايسلند را بر عهده دارد. اين عمل با هماهنگي كامل وزارت امور خارجه و مشاوره با مؤسسات و سازمانهاي ملي دست اندركار در زمينه امور فرهنگي صورت ميپذيرد.
كشور ايسلند عضو سازمان يونسكو، شوراي اروپا و شوراي نارديك ميباشد. اين كشور تنها با 3 كشور ايالات متحده آمريكا در سال 1975، اتحاد جماهير شوروي سابق در سال 1961 و كشور فرانسه در سال 1982 موافقتنامه هاي فرهنگي دو جانبه منعقد نموده است.