تغذيه و پيشگيري از سرطان

مقدمه:

در گذشته تصور مي شد که تغذيه اثري بر سرطان ندارد،ولي امروزه محققان ثابت کرده اند که رژيم غذايي روزانه ،تأثير مهمي در پيشگيري و درمان انواع سرطان ها دارد .بدن ما به غذا بيش از هر چيز ديگري نيازمند است و مي توان گفت که يک سوم سرطانهايي که منجر به مرگ مي شود ،با آنچه مي خوريم در ارتباط است.
تحول در عادات غذايي مردم ،گسترش شهرنشيني و افزايش مصرف غذاهاي آماده موجب افزايش بروز سرطانها شده است .براي آگاهي بيشتر از اهميت موضوع 10 سرطان شايع در ميان زنان و مردان کشور در سال 1384به شرح جدول زير ارائه مي شود:
جدول 10 سرطان شايع زنان و مردان کشور ايران در سال 1384
بعضي از عوامل که در بروز سرطان ها موثرند مانند ارث يا عوامل محيطي ،غير قابل تغييرند،ولي اگر نمي توانيم در عوامل محيطي خود تغييري ايجاد کنيم ،مي توانيم با اصلاح و متعادل ساختن الگوهاي غذايي ،احتمال ابتلا به سرطان را به ميزان قابل توجهي کاهش دهيم .دلايل ابتلا به سرطان در کشورهاي مختلف متفاوت است.
در جوامع شهري و جوامع پيشرفته ،مصرف بيش از حد مواد غذايي (overnutrition)و درجوامع فقير ،کمبودهاي تغذيه اي (undernutrition)موجب بروز سرطان مي شود،از اين رو توصيه هاي کنترل سرطان در کشورهاي مختلف متفاوت است.

بخش اول:چربي ها

چربي ها و روغن ها يکي از بخشهاي مهم تغذيه و رژيم غذايي افراد است.اين که چه نوع روغني براي مصرف کردن مناسب است يا اين که کداميک از انواع روغن بيشتر موجب بروز بيماري ،سکته و يا چربي خون مي شود همه جاي سوال دارد.
حتمأ مي دانيد چربي ها انواع متعددي دارند،مثل چربي هاي اشباع که از جمله چربي متصل به گوشت و روغن حيواني است که در دماي محيط به صورت جامد هستند .نوع ديگر ،چربي هاي غير اشباع است ،مثل زوغن زيتون که در دماي محيط به صورت مايع مي باشد .
تأثير مصرف چربي در بروز سرطان بدين ترتيب است که هم نوع و هم مقدار چربي مصرفي مهم است.اگر بيش از حد چربي مصرف کنيم ،به دليل ترشح زياد صفرا در روده براي هضم چربي ها ،بخشي از آن تبديل به اسيد آپکوليک(ApcholicAcid)مي شود که در ايجاد سرطان روده بزرگ نقش مهمي دارد .و اگر با مصرف بيش از حد کلسترول ،سطح کلسترول مضر خون ياLDLافزايش يابد،خطر رشد سلول هاي سرطاني و خطر ابتلا به گرفتگي عروق بسيار زياد مي شود،پس به نکات زير توجه کنيد:
1-چربي مصرفي را کاهش دهيد:
بيشتر غذاهايي که ما ايراني ها مصرف مي کنيم ،پر روغن تهيه مي شوند ،آن وقت به دنبال دلايل چاقي هاي بيش از حد و سکته هاي زودرس هستيم.بر اساس محاسبات مثبتي برتحقيقات تغذيه اي ،مصرف چربي در حدي مناسب است که 30 درصد انرژي روزانه را تأمين کند،چون با سوختن چربي در بدن ،دو برابر قندها و پروتئين ها انرژِي ايجاد مي شود،بنابراين ميزان مصرف چربي براي افراد عادي نبايد از 80گرم درروز تجاوز کند.اين ميزان چربي شامل چربي هاي پنهان در غذا و چربي هاي اضافه شده به آن مي باشد.با توجه به اينکه گوشت ها ،لبنيات ودانه ها و...داراي روغن هستند،مجاز هستيم 30تا 40گرم روغن به غذاهاي مصرفي مان در طول روز اضافه کنيم که برابر است با پنج تا هفت قاشق غذا خوري روغن مايع.
2-ازروغن هاي خوب استفاده کنيد:
در فرهنگ ما روغن خوب را روغن حيواني تلقي مي کنند،در صورتي که از ديدگاه تغذيه اي روغني خوب است که داراي باندهاي غير اشباع و مايع باشد.اين روغن در بدن برتوليد کلسترول بي تأثير است يا توليد آن را کاهش مي دهد.
در صورتي که با مصرف روغن هاي جامد حيواني ،چربي هاي متصل به گوشت و دنبه،توليد کلسترول در بدن افزايش مي يابد که از عواقب بد آن آگاه هستيد.
تحقيقات نشان داده که به دليل مصرف زياد روغن زيتون در يونان ،شيوع سرطان پستان و سرطان پروستات بسيار کمتر است،بنابراين :
*در جيره غذايي روزانه خود براي تأمين پروتئين ،فقط به مواد گوشتي پر چربي اکتفا نکنيد .سعي کنيد (بخصوص در سنين بالا)از گوشت هاي سفيد و قرمز (3بار در هفته)به علاوه حبوبات بهره بگيريد .
*سعي کنيد روغن زيتون و روغن کانولا(کلزا)را جايگزين روغن هاي نباتي جامد کنيد،البته اين روغن ها نبايد تحت حرارت بيش از 130درجه قرار بگيرند.
*غذاهاي دريايي را فراموش نکنيد که حاوي چربي هاي نوع امگا 3 هستند و از بروز سرطان و بيماريهاي قلبي جلوگيري مي کنند.زنان اسکيمو به دليل مصرف زياد ماهي ،بندرت مبتلا به سرطان سينه مي شوند.
3-از مصرف چربي هاي بد اجتناب کنيد:
روغن هاي مضر ،چربي هاي اشباع هستند،مثل روغن نخل،روغن نارگيل ،روغن نباتي جامد،دنبه و چربي هاي متصل به گوشت.
توجه به اين نکته مهم است که در طبخ اغلب غذاهاي آماده مثل انواع ساندويچ و تنقلاتي چون چيپس و پيراشکي از روغن هاي جامد و مانده استفاده مي شود،بنابراين از مصرف مکرر اين مواد غذايي اجتناب کنيد و بندرت و به صورت تفريحي از آنها استفاده کنيد،زيرا مصرف زياد چربي موجب تجمع بافت چربي در بدن مي شود که خود عاملي مهم در بروز سرطان است.

سبزي ها و ميوه هاي مفيد:

سبزي ها و ميوه ها ،محتوي نوعي مواد سلو لزي هستند که فيبر ناميده مي شوند.امروزه کليه محققان علوم تغذيه و پزشکي به اين نتيجه رسيده اند که مصرف ميوه ها و سبزي ها موجب کاهش بروز سرطان روده بزرگ مي شود،بدين ترتيب که مواد فيبري با تسريع حرکت غذا در دستگاه گوارش ،سرعت تخليه روده را افزايش مي دهند که اين امر موجب کاهش تماس مواد سرطان زا با ديواره روده مي شود،همچنين مواد سرطان زا با فيبرها ترکيب و بدون جذب شدن از بدن خارج مي شوند.اثر ديگر فيبرها جذب اسيدهاي صفراوي و کاهش عمل باکتري ها روي آنهاست .فيبرها به رشد باکتري هاي مفيد روده اي نيز کمک مي کنند .توصيه سازمان بهداشت جهاني براي سلامت تغذيه ،قرار دادن يک ظرف پر از سبزيجات براي هر نفر در هر وعده غذايي است.
يک مطالعه نشان داده است در افرادي که مستعد ابتلا به سرطان روده بوده اند با مصرف روزانه سيزده گرم سبوس گندم به مدت 8 هفته ،رشد بد خيم سلول هاي روده کاهش يافته است. مصرف فيبر ،ميزان ابتلا به سرطان سينه را در زنان کاسته است ،چون مانع از جذب استروژن اضافي در سلول هاي سينه مي شود.
متخصصان تغذيه ،مصرف روزانه 25گرم مواد فيبري را توصيه مي کنند که از بهترين منابع فيبري ،سبوس گندم ،لوبيا قرمز،لوبيا سفيد ،لوبيا سبزو حبوبات ديگر مثل نخود و عدس ،آرد کامل گندم و نان ها و شيريني هاي تهيه شده از آن،همچنين آلو،سيب ،مرکبات و هويج مي باشند.
سبزيجات محتوي کالري کمي هستند و تهيه آنها هزينه زيادي ندارد ،ازاين رو سعي کنيد:
1-هميشه از نان تهيه شده با سبوس و به جاي نان تهيه شده با آرد سفيد استفاده کنيد.مثلا نان سنگک خيلي بهتر از نان باگت يا نان لواش است.
2-در رژيم غذايي روزانه و هنگام تهيه غذاها از سبزي هاي تازه بهره بگيريد.
3-در کنار هر غذا يک ظرف سالاد تهيه شده از سبزيجات فصل مصرف کنيد،همچنين ازسير،پياز و گوجه تازه استفاده کنيد.
4-گندم بو داده که حاوي سبوس است،هم خوراکي لذيذي است و هم بسيار مفيد است.
5-مصرف موادي چون توت خشک ،انجير خشک و کشمش در بين وعده هاي غذايي بسيار مفيد است،هم از نظر تأمين املاح کافي براي بدن و هم از نظر تأمين فيبر.
يک توصيه خوب:متخصصان تغذيه معتقدند خوردن روزي يک عدد سيب با پوست ،شمارااز ابتلا به سرطان روده مصون مي داردو تأييد کننده همان مثل معروف است که:
"An apple aday،keeps the Doctor away "

فوايد مصرف ميوه ها و سبزي ها:

تحقيقات بسيار نشان داده است،کساني که سبزيجات زيادي مصرف مي کنند با دريافت بيشتر موادي به نام فيتوکميکال ها،مقاومت بيشتري در برابر ابتلا به سرطان دارند.فيتوکميکال هاموادي هستند که موجب رنگها و عطر هاي متنوع سبزي ها مي شوند و دربدن تمايل زيادي به جذب مواد سرطانزا دارند و مانع تأثير مخرب آنها برروي سلول ها مي شوند.دربين سبزي ها ،خانواده چليپائيان (ترتيزک يا شاهي)داراي بيشترين اثرضد سرطاني است.از ديگر سبزيهاي مفيد اين خانواده ،کلم ،کاهو و اسفناج است.
برخي محققان اعلام کرده اند با مصرف سبزي هاي خانواده چليپائيان ،خطر بروز سرطان سينه وروده بزرگ تا40درصد کاهش مي يابد.

سالادهاي ضد سرطان:

تحققيات نشان داده است که مصرف ترکيبات آنتي اکسيداني همراه باهم،اثر بيشتري دارند،بدين ترتيب اگر ويتامين هايCوEباهم مصرف شوند،خيلي مؤثرترند،پس با هر وعده غذا يک ظرف سالاد ميل کنيد.سالاد شما بايد محتوي سبزي هاي تيره رنگ بخصوص اسفناج باشدو براي تأمين ويتامين کافي از کلم بروکلي ،گوجه فرنگي ،فلفل سبز،فلفل قرمزو لوبيا سبز استفاده کنيد.براي تأمين ويتامين E،يک قاشق غذاخوري روغن مايع کانولا ،آفتابگردان يا روغن زيتون به سالادتان بيفزاييد و از سس مايونز استفاده نکنيد.براي تکميل اين معجون سلامتي ،کمي جوانه گندم نيز به سالادتان بيفزاييد.
مطالعات نشان داده است ،شيوع سرطان روده بز رگ در جمعيت هايي که ميزان زيادي کلسيم در رژيم روزانه مصرف مي کنند(مثل سوئدي ها)کمتر است .کلسيم د ر روده ها ا ز سر طاني شدن سلول ها جلوگيري مي کند و جذب دوباره اسيدهاي صفراوي را کاهش مي دهد.
مصرف غذاهاي حاوي آنتي اکسيدان ،از بروز سرطان ممانعت مي کند .بتا کاروتن (که رنگ زرد هويج ناشي از آن است)،ويتامين C(در سبزي ها وميوه ها ي تازه فراوان است )و ويتامين E(در روغن هاي گياهي و برگ هاي سبز و دانه ها موجود است )مانع بروز سرطان ،بخصوص سرطان روده مي شوند .کساني که رژيم آنها مملو از سبزيجات ،سالادهاي تازه و روغن زيتون است،مطمئن باشند که خيلي کمتر احتمال دارد به سرطان مبتلا شوند.

عملکرد آنتي اکسيدان ها دربدن:

1-از سلول هاي روده محافظت مي کنند.
2-مواد سرطانزاي توليد شده در بدن رااز بين مي برند.
3-تکثير سلول هاي سرطاني را کاهش مي دهند.
بتا کاروتن ،يک ضد سرطان قوي است که توصيه مي شود 15تا 25ميلي گرم از آن در روز مصرف شود.مواد غذايي حاوي بتاکاروتن ،سيب زميني شيرين ،هويج ،طالبي ،گرمک ،کدو تنبل ،انواع کدو،اسفناج ،کلم،انبه،فندق و گريپ فروت قرمز مي باشد.سعي کنيد روزي يک يا دو عدد هويج و يک عدد کدو در سالادتان ريز کنيد و گاهي به جاي کاهو،سالاد اسفناج تهيه کنيد.
ويتامين C،براي مقابله با بروز سرطان عالي است.ويتامين C،توليد نيتروزآمين را که يک ماده سرطانزاست،کاهش مي دهد .اين ماده براثر مصرف زياد محصولات گوشتي مثل سوسيس و کالباس به مقدار زياد وارد بدن مي شود.کيوي،پرتقال تازه ،نارنگي،خربزه،گريپ فروت،ليمو،توت فرنگي و طالبي از ميوه هاي داراي ويتامين Cزياد هستند و از سبزيجات ،کلم بروکلي ،فلفل سبز ،کلم پيچ وگوجه فرنگي،ويتامين Cزيادي دارند.
ويتامين Eنيز مانندC،ضد سرطان است و مصرف کم آن به همراه کمبود سلنيم،بروز سرطان را در زنان 10برابر مي کند.اين آمار تکان دهنده ،الزام مصرف آن را مطرح مي کند؛روزانه بايد 200تا 400واحد از اين ماده مصرف شود.بهترين منبع غذايي آن روغن جوانه گندم،روغن ذرت ،روغن سويا،روغن زيتون ،لوبيا سبز،نخود تازه و آرد گندم کامل و کره طبيعي و جگر است .براي دريافت ويتامين Eکره براي کودکان ،و سبزيجات و جگر براي بزرگسالان توصيه مي شود.
منبع:WWW.TEBYAN.COM