آفتابگردان
خصوصیات گیاهی:
آفتابگردان ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد كه پتانسیل نفوذ آن در خاك به سه متر می رسد .
پهنك برگهای كه در معرض نور است همراه با خورشید تغییر جهت داده و همواره به حالت تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار می گیرد . پهنك برگ هنگام صبح بسوی شرق ،هنگام غروب بطرف غرب و ظهر رو به بالا می باشد .
گل آذین آفتابگردان طبق یا كپه ای است .
لقاح به دلیل اینكه پرچمها زودتر بلوغ می یابد غالباً از نوع دگرگشنی است .
میوه آفتابگردان نوعی فندقه است كه در اینجا با دانه مترادف گرفته می شود .
رنگ دانه از سفید تا سیاه با خاكستری خط دار و بسته به رقم تغییر می كند .
هر چه درصد وزنی پوسته كمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود .
سازگاری:
آفتابگردان ریشه توسعه یافته ای دارد كه گیاه را به خشكی مقاوم می سازد ، مشروط بر آنكه خاك عمیق بوده و تراكم و ساختمان خاك محدود كننده رشد ریشه نباشد .
آفتابگردان به شوری خاك نسبتاً مقاوم است و در محدوده ای از اسیدیتیه خنثی رشد خوبی دارد .
تناوب زراعی:
علوفه چند ساله ـ پنبه ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو ـ آیش ـ شبدر ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو
کود شیمیایی:
معمولاً ثلث تا نصب كود از ته را قبل از كاشت و بقیه را همراه با آخرین وجین مكانیزه به خاك اضافه و بلافاصله آبیاری می كنند .
تاریخ کاشت:
کنترل علفهای هرز: كنترل علفهای هرز با استفاده از علف كشها بسیار مطلوبست . از علف كشهایی كه بصورت قبل از كاشت جهت كنترل بذر علفهای هرز مختلف در آفتابگردان قابل مصرف است می توان اپتام (Eptam) و تریفلور الین Ttifluralin را مورد اشاره قرار داد . این علف كشها را می توان قبل از پشته بندی روی خاك پاشید ، با دیسك تا عمق 10 سانتی متری با خاك مخلوط و سپس پشته بندی كرد . میزان مصرف اپتام 4 تا 5 لیتر از مولسیون 75 درصد و میزان مصرف تریفلورالین حدود 2/1 لیتر در خاكهای سبك ، 8/1 لیتر در خاكهای متوسط و 4/2 لیتر در خاكهای سنگین از امولسین 48 درصد می باشد .
آفات و امراض:
در هر حال می توان از سموم تیودان و دیازینون در دو نوبت یكی همزمان با تشكیل گلها و دیگری حجدود 10 روز بعد استفاده نمود . انهدام بقایای گیاهی آلوده از طریق سوزانیدن یا شخم بقایا جهت از بین بردن لاروها و شفیره های زمستان گذران مفید است . مؤثرترین روش مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم است .
حشرات دیگری كه در ایران به آفتابگردان حمله می كند عبارتند از شب پره زمستانی ، سوسكهای گرده خوار و پروانه كار ادربنا . این آفت اهمیت اقتصادی زیادی ندارد .
از بیماریهای مهم آفتابگردان در ایران می توان سفیدك داخلی وزنگ آفتابگردان را نام برد . عامل بیماری سفیدك داخلی قارچی است بنام Plasmopora helianthi كه بوسیله خاك و بذر آلوده انتقال ،از طریق ریشه به نبات سرایت و بحال سیستمیك در می آید . مبارزه با این بیماری انتخاب بذر غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ كش مانند گرانوزان یا مركوران به میزان 2 در هزار ، تناوب زراعی ، كندن و سوزاندن بقایای گیاهی آلوده و كشت ارقام مقاوم انجام پذیر است .
عامل بیماری زنگ آفتابگردان قارچی است بنام Puccinia helianthi رشد و نمو این قارچ سب پیدایش لكه های برچسته و پراكنده ای به رنگ قهوه ای تیره در پشت برگها می گردد كه در نهایت منجر به رد شدن و ریزش برگها می شود . مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است .
سمپاشی محصول با گل گوگرد یا تركیبات قارچ كش دیگر در صورت اقتصادی بودن مؤثر است .
برداشت:رسیدگی دانه ها بتدریج و از خارج طبق آغاز و بسمت داخل ادامه می یابد . برداشت زود هنگام موجب افت عملكرد و تأخیر در برداشت موجب ریزش و افزایش خسارت پرندگان ، بخصوص گنجشك می گردد . بطور كلی ، برداشت هنگامی انجام می شود كه پشت طبق به رنگ زرد مایل به قهوه ای درآمده و برگكهای كناری طبق قهوه ای شده باشد .
موارد استفاده:
ظاهراً هر چه دوران رسیدگی دانه با هوای خنك تری روبرو گردد بر درصد اكسید چرب اشباع لینولائیك در روغن اضافه می شود و بر ارزش غذایی آن افزوده می گردد .
ساقه آفتابگردان فیبر زیادی داشته و در صنعت كاغذ سازی و تهیه سلولز مصرف دارد . ساقه از نظر ازت ، كلسیم و پتاسیم نیز غنی است و اضافه كردن آن به خاك موجب افزایش ماده آلی و حاصلخیزی خاك می گردد .
منبع:پارس بیولوژی
