کمک های اولیه صرع

بیماری صرع یا حملات مکرر تشنج

تعریف

صرع یک بیماری است که با تشنجات مکرر در یک دوره زمانی خود را نشان می دهد. تشنج به یک حمله ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز اطلاق می شود که می تواند باعث کاهش هوشیاری، حرکات مکرر و انقباضات عضلانی و گاهی اختلالات حس شود. ۲۵% موارد صرع در سنین قبل از ۵ سالگی بروز کرده و ۵۰% موارد آن قبل از ۲۵ سالگی خود را نشان می دهند. و موروثی می باشند که در خانواده های خاصی شیوع بالاتری را دارند.

تاریخچه ی بیماری صرع

صرع یك اختلال شناخته‌شده از روزگاران قدیم است و قدمت آن به عصرحجر برمی‌گردد. یونانیان باستان به این بیماری به عنوان یك بیماری مقدس نگاه می‌كردند. آنان معتقد بودند این تجلی یكی از خدایان است كه می‌تواند سبب سقوط بیمار روی زمین و تكان‌های شدید وی شود و بعد، قبل از مرگ كامل بیمار، مجددا وی را زنده كند.
بقراط اولین كسی بود كه با این نظریه مخالفت كرد. این پزشك یونانی در حدود 2450 سال قبل معتقد بود صرع یك بیماری با منشاء اختلال مغزی است.
طی 2000 سال بعد، نظریه‌های خرافی دیگری هم در مورد علت این بیماری شكل گرفت. در نگرش اول، اعتقاد بر این بود كه این بیماری به علت نفوذ ارواح خبیث و شیطانی به بدن افراد بروز می‌كند. به همین دلیل برای بیرون راندن ارواح خبیث از جسم بیماران سعی می‌كردند به روش‌های خشونت‌باری متوسل شوند كه بسیاری از مواقع باعث صدمات جسمی و حتی مرگ بیمار می‌شد.
در نگرش دوم كه جالینوس از مدافعان آن بود، تصور می‌شد كه به دلیل بروز لخته و آماس در عروق دست یا پا، این بیماری شروع می‌شود.
به همین دلیل دست یا پای بیماران را در هنگام حمله محكم می‌بستند تا جریان خون آن قطع شود و بیمار بهبود یابد. حتی گاهی اوقات، یكی از اندام‌های بیمار را كه تشنج از آنجا شروع می‌شد قطع می‌كردند. اگر حمله تشنجی از یك اندام شروع نمی‌شد، جمجمه بیمار را می‌شكافتند و سعی می‌كردند تا لخته را خارج كنند.
تا حدود 100 سال پیش، درمان‌های گوناگونی كه برای بیماری صرع معــرفی می‌شدند هیچ كدام موثرنبودند و بیشتر جنبه خرافی داشتند و خرافات باعث شده بود تا واقعیات و حقایق هویدا نشود.

مغز به عنوان جایگاه صرع

مغز از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشكیل شده است. عمل نورون‌ها انتقال پیام های عصبی به نورون‌های دیگر است. این پیام‌ها از طریق ناقل‌های شیمیایی به نام نوروترانسمیتر(NEUROTRANSMITTER) به نورون‌های بعدی منتقل می‌شوند.
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیر لازم صادر شود.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف می‌شود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.

صرع صاعقه اي در مغز

يكي از شايع ترين اختلالات مغزي در جهان، اختلال صرع است. اين بيماري در بسياري از موارد با تشنج هاي مكرر كه نتيجه فعاليت بيش از حد مغز است، مشخص مي شود و علائم آن حملات ناگهاني و موقت، بيهوشي و تشنج متناوب با فواصل سلامت ظاهري است. بروز صرع مي تواند ناشي از زمينه هاي ژنتيكي، آسيب مغزي ناشي از زايمان، بيماري هاي عفوني و انگلي، آسيب هاي مغزي، مسموميت ها و تومورها باشد.
سن شروع اين بيماري از اهميت خاصي برخوردار است. بروز صرع قبل از شش ماهگي حاكي از ضايعات شديد مغزي است. اگر در جريان تب اتفاق بيفتد، حاكي از كم شدن آستانه تحمل مغزي بوده و در دوران بلوغ حاكي از اختلالات فيزيولوژيكي، زيستي و هورموني است. در سن 35 سالگي به بالا نيز معمولاً به دليل ضايعات قلبي و عروقي است.
در بسياري از موارد با تشنج هاي مكرر كه نتيجه فعاليت بيش از حد مغز است، مشخص مي شود و علائم آن حملات ناگهاني و موقت، بيهوشي و تشنج متناوب با فواصل سلامت ظاهري است.
در تشخيص صرع بايد به چند نكته توجه داشت: تشخيص وجود بيماري، تشخيص نوع بيماري و تشخيص علت بيماري. امروزه بيماري صرع را به دلايلي از جمله روابط اجتماعي، تحصيلي، ازدواج، فعاليت هاي شغلي و... در زمره بيماري هاي اجتماعي به شمار مي آورند. در تشخيص صرع نبايد آن را با عارضه اي به نام «سنكوپ» كه در اثر كم رسيدن خون به مغز، به علت كم شدن برگشت خون وريدي مخصوصاً در كساني كه زياد سرپا مي ايستند يا در سربازاني كه به مدت طولاني نگهباني مي دهند، اشتباه گرفت. به طور كلي در تشخيص اين بيماري به شرح حال بيمار و شاهدان عيني و قابل اطمينان در حملات تشنجي و بيهوشي، بايد توجه و دقت كافي شود.

انواع صرع

صرع تشنجي

: با تشنج هاي توأم با بيهوشي مشخص مي شود و تقريباً همه ما آن را به عنوان "حمله غش" مي شناسيم. در اين حالت فرد بدون اختيار به زمين مي خورد. عضلات بدن كشيده شده، سر به عقب مي افتد و بدن يكپارچه سفت و تنفس قطع مي شود. در اين مرحله عضلات صورت، دست ها و تمام بدن دچار حركت و تكان شديد شده كه با گاز گرفتن زبان، كف كردن دهان، كبودي رنگ صورت و گاهي دفع ادرار مشخص مي شود. در پايان حمله نيز موقعي كه شخص به هوش مي آيد، هيچ خاطره اي از آنچه اتفاق افتاده است ندارد و نسبت به آنچه كه پيش آمده کاملا بي اطلاع است، فقط احساس كوفتگي و خستگي شديد مي كند و اگر سابقه داشته باشد، متوجه مي شود كه غش كرده است.
صرع را نبايد با عارضه اي به نام «سنكوپ» كه در اثر كم رسيدن خون به مغز، به علت كم شدن برگشت خون وريدي مخصوصاً در كساني كه زياد سرپا مي ايستند يا در سربازاني كه به مدت طولاني نگهباني مي دهند، اشتباه گرفت.

صرع کوچک

: برخلاف صرع بزرگ يا تشنجي، درصرع كوچك فرد سقوط نمي كند، ولي فراموشي كه به حالات "بيخودي از خود" معروف است، در اين نوع صرع اتفاق مي افتد. در اين نوع حمله، شخص مصروع ناگهان در حالتي كه است، ثابت مي ماند و فعاليتش متوقف مي شود. در اين حالت بيمار چيزي حس نمي كند و بينايي و شنوايي اش محدود مي شود، ولي پس از گذشت 2 تا 20 ثانيه مجدداً فعاليتش آغاز مي شود، در حالي كه از اتفاقي كه افتاده كاملاً بي خبر است. اين حملات ممكن است در سنين بلوغ از بين بروند يا اين كه به صرع بزرگ تبديل شوند.

صرع رواني- حركتي

: اين نوع صرع هميشه با از دست دادن هوشياري توأم نيست و با تغييرات خلقي مانند پرخاشگري، بيقراري شديد، ناآرامي، حملات انفجاري، خرابكاري و... ممكن است همراه باشد. به علت حملات مكرر صرع و كاهش اكسيژن و تغذيه سلول هاي مغز، قدرت مقاومت در مقابل عوامل مختلف در فرد مصروع كاهش مي يابد و باعث واكنش هاي غيرعادي و اختلال در يادگيري مي شود. به همين جهت عده اي از محققان نام شخصيت هاي صرعي را «شخصيت هاي انفجاري» گذاشته اند.
خوشبختانه با داروهاي جديد مي توان از اكثر حملات صرعي پيشگيري كرد. اين داروها نه تنها حملات را متوقف مي كنند، بلكه در درمان علائم رواني و خصوصيات اخلاقي و عاطفي بيماران نيز تأثير زيادي دارند.

تشنج تب دار در كودكان

نوار مغزي در اين كودكان علامت صرع را نشان نمي دهد، ولي آمادگي براي تشنج هاي بعدي در كودك وجود دارد. البته تشنج به هنگام تب به شرطي كه موارد زير را دارا باشد، خطرناک نيست:
كمتر از 15 دقيقه به اتمام برسد، تكرار نشود، با علائم ضايعات مغزي و عقب ماندگي همراه نباشد، سابقه بيماري در خانواده وجود نداشته باشد، بيماري بعد از يك سالگي بروز كند و كودك مبتلا به كمبود قند و كلسيم نباشد.
با توجه به اين كه بيش از 80 درصد بيماران مصروع در كشورهاي در حال توسعه زندگي مي كنند، در زمينه اقدامات مؤثر و مفيد در پيشگيري از صرع مي توان مراقبت كافي در دوران بارداري، پيش و پس از زايمان، زايمان بي خطر، كنترل تب در كودكان، كنترل بيماري هاي انگلي و عفوني و پيشگيري از صدمه مغزي را نام برد.
اگر مغز هر فردي در معرض يك تحريك قدرتمند قرار گيرد، دچار حمله تشنجي مي شود. در واقع يك نفر از هر 20 نفر زماني در طول زندگي اش حمله تشنجي داشته است، اما افراد مصروع مكرراً دچار حملات تشنجي مي شوند.
در زمينه درمان نيز مطالعات اخير در كشورهاي در حال توسعه نشان داده ، تا 70 درصد موارد تازه تشخيص داده شده صرع در كودكان و بزرگسالان را مي توان با موفقيت با داروهاي ضد صرع درمان كرد. پس از گذشت 5-2سال از كنترل موفقيت آميز صرع نيز مي توان درمان را در60 تا 70 درصد موارد قطع كرد. درمان جراحي براي برخي از بيماران مصروع مقاوم به درمان نيز ممكن است موفقيت آميز باشد. حمايت رواني و اجتماعي نيز براي اين بيماران ارزشمند است.

رويكرد جديد براي تشخيص صرع

در اجلاس امسال متخصصان اروپايي در مورد صرع، شيوه جديدي براي تشخيص اين بيماري مورد بررسي قرار گرفت. پژوهش هاي جديد حاكي از آن است كه خطر تشخيص نادرست صرع را با تجزيه و تحليل گفتار بيمار در توصيف حملات تشنجي اش مي توان كاهش داد. اين شيوه به پزشكان كمك خواهد كرد تا تفاوت بين حملات تشنجي غير صرعي و حملات صرعي را متوجه شوند.
اگر مغز هر فردي در معرض يك تحريك قدرتمند قرار گيرد، دچار حمله تشنجي مي شود. در واقع يك نفر از هر 20 نفر زماني در طول زندگي اش حمله تشنجي داشته است، اما افراد مصروع مكرراً دچار حملات تشنجي مي شوند. اين حملات ناشي از تكانه هاي الكتريكي غيرطبيعي در مغز است. نوع حملات از فردي به فرد ديگر فرق مي كند. در شيوه ي جديد تشخيص، به بيمار فرصت داده مي شود كه تجربه خود را در حين حمله تشنجي توصيف كند. پژوهشگران دريافته اند نحوه توصيف صرع و حملات غيرصرعي توسط بيماران كاملاً متفاوت است. بيماران صرعي داوطلبانه چگونگي بروز و فروكش كردن حملات را شرح مي دهند، در حالي كه بيماران مبتلا به حملات غيرصرعي معمولا در مورد حمله شان دچار فراموشي كامل هستند.

دلایل ایجاد صرع

مغز در حقیقت از مجموعه ای از سلولهای عصبی بنام « نورون » تشکیل شده است و افکار، احساسات و اعمال فرد تحت کنترل مغز است و این فعالیتها توسط تکانه های الکتروشیمیائی صورت می گیرد، سلولهای عصبی حدود ۸۰ بار در ثانیه از خود سیگنال صادر می کنند ولی، شرایط مختلف و محرکهای متفاوتی باعث می شوند سلولهای عصبی حدود ۵۰۰ بار در ثانیه تولید سیگنال کنند. در حدود ۷۰-۵۰ در صد موراد صرع، که علت تولید این سیگنهالهای که غیرطبیعی مشخص نیست که به این نوع صرع « صرع با علت نامشخص » می گویند. سایر موارد صرع البته درصد کمتری از موارد بیماری را تشکیل می دهند. تا حدی علت شناخته شده ای دارند. مثلاً بعضی از انواع صرع در اثر « آسیب مغزی » در بدو تولد بوجود می آیند که این آسیب ها می توانند در اثر کاهش اکسیژن رسانی به مغز ، ضربه به سر يا خونریزی شدید، عدم تطابق و سازگاری خون مادر و بچه، عفونت ( قبل، حین و بلافاصله بعد از تولد) بوجود آیند. بعضی از انواع صرع نیز ارثی می باشند مثل « صرع میوکلونیک جوانان ». سایر علل ایجاد صرع مثل ضربه به سر، استفاده زیاد از الکل ، نقایص مادرزادی ، التهاب بافت مغز یا نخاع ، بیماریهائی مثل سرخک ، اوریون و دیفتری ، استنشاق و یا خوردن مواد سمی مثل سرب، جیوه و یا مونواکسید کربن و یا قطع ناگهانی داروهای ضد صرع می باشد. صرع همچنین یکی از علائم سایر بیماریها مثل فلج مغزی، نورو فیبروز ماتوز، کمبود پیروات و یا اوتیسم … می باشد. حملات صرع
می تواند در اثر مواجهه با نورهای درخشان، بازیهای ویدئوئی، صداهای تکراری، کمبود خواب، مصرف زیاد الکل ، استرس ، سیگار و تغییرات هورمونی مثلاً در هنگام قاعدگی بروز نمایند.

صرع چه علائمی دارد؟

علائم تشنجات صرعی به ناحیه ای از مغز که تحت تأثیر سیگنالهای غیر طبیعی قرار می گیرد بستگی دارد. مغز به دو نیمکره تقسیم می شود و هر نیمکره نیز از چهار قسمت اصلی تشکیل شده است بنامهای قسمت پیشانی، گیجگاهی بالای سری یا آهیانه و پس سری.
قسمت پیشانی، رفتارهای حرکتی ما را کنترل می کنند مثل صحبت کردن ، فکر کردن و طرح و برنامه ریختن و همچنین خلق و خوی فرد و صرع این ناحیه شامل یک گروه تشنجات کوتاه است که سریعاً آغاز شده و ناگهان اتمام می یابند.
قسمت آهیانه یا بالای سری دریافت کننده ورودی های حس بدن بوده و آنها را تفسیر کرده و حرکات بدن را کنترل می کند . صرع این ناحیه تمایل دارد که به سایر نقاط مغز گشترش می یابد.
قسمت پس سری که تفسیر ورودی های بینائی را بر عهده دارد، در صورت درگیری آن و ایجاد تشنج در این کانون، با شاهد توهمات بینائی، چشمک زدنهای سریع و پلک زدنهای مکرر و سایر علائم مربوط به چشم خواهیم بود. قسمت گیجگاهی در حافظه و احساسات دخالت دارد و صرع این ناحیه که معمولاً در دوران کودکی آغاز می شود معمولاً قبل از شروع حمله صرع ، یک علائم آگاه کننده ( بنام Aura) که ممکن است بینائی، شنوائی، حس چشائی و … باشد رخ می دهند و سپس فرد حمله را تجربه می کند. بسته به اینکه کدام قسمت مغز درگیر باشد علائم ممکن است حرکتی باشد ( مثل حرکات شدید ناگهانی قسمتی از بدن ) و یا حسی باشد مثل احساس مور مور و خواب رفتگی در یک سمت بدن و یا علائم بینائی که مثلاً فرد چیزهائی را می بیند که واقعاً وجود نداشته و بقیه آنها را نمی بینند و یا علائم شنوائی که فرد صدای شخصی یا موسیقی و … را بصورت خیالی می شنود. تشنج می تواند همچنین باعث اختلال هوشیاری ، تهوع و فشارهای احساسی به فرد شود.
از نظر طبی، صرع به انواع زیادی تقسیم می شود که در این مختصر نمی توان به آنها پرداخت ولی چند نوع مهم آنها را توضیح می دهیم. یک نوع مهم صرع که بنام « صرع بزرگ » یا Mal – Grand نامیده می شود. در این صرع که معمولاً ابتدا سیگنالهای غیر طبیعی مغزی محدود به یک قسمت کوچک مغزی باشند، سریعاً به تمام مغز منتشر می شوند، و فرد پس از یک فریاد بلند بیهوش شده و روی زمین می افتد و در حالیکه هوشیار نیست، بدنش کاملاً سفت شده و حدود ۳۰ ثانیه در این حالت باقی می ماند. پس از این مرحله برای حدود ۶۰-۳۰ ثانیه بدن دچار انقباضات و رفع انقباض بصورت مکرر می شود. در طول تشنج بیمار سر خود را به یک طرف منحرف کرده و دندانهای خود را محکم به هم فشار می دهد و ممکن است دچار بی اختیاری ادرار یا مدفوع شود. همچنین ممکن است، فرد دچار اختلال تنفس شود که در این صورت ممکن است، پوست آنها در اثر کمبود اکسیژن به رنگ آبی متمایل شود. فرد مبتلا پس از اتمام حمله صرع و در حالیکه در حال بازگشت به حالت هوشیاری می باشد، ممکن است دچار سردرد، درد عضلانی و ضعف در دستها و پاها بوده و شدیداً احساس خستگی کند.
نوع دیگر صرع که بنام صرع کوچک یا Mal –Petiet معروف است معمولاً حوالی سن ۴ سالگی آغاز می شود و مدت آن حدود ۲۰-۱۵ ثانیه است . همچنین بیمار ممکن است برای مدت کوتاهی هوشیاری خود را از دست بدهد. کودک در این حالت بسیار ساکت بوده و حرکاتی مثل چشمک زدن ، خیره شدن و یا حرکات لب را از خود بروز می دهد. معمولاً کودک به سرعت به حالت نرمال باز گشته و فعالیت خود را از سر می گیرد، بدون اینکه از زمان تشنج چیزی به خاطر آورد. البته این نوع تشنج در دوران بلوغ و جوانی معمولاً متوقف می شود ولی اگر درمان نشود ، بیمار می تواند تا روزانه ۱۰۰ حمله بیماری را تجربه کند و بعضی از این کودکان ممکن است نهایتاً به صرع بزرگ مبتلا شوند.
صرع قسمت گیجگاهی مغز نیز قبلاً توضیح داده شده و به آن تشنج حرکتی _ روانی نیز اطلاق می شود ( زیرا هم هوشیاری و هم فعالیتهای حرکتی را درگیر می کند ) ابتدا با یک مقدمه (Aura) که ممکن است حس چشائی ، شنوائی بویائی … باشد مثلاً فرد ابتدا احساس می کند دارد صدائی را می شنود و سپس وارد فاز اصلی تشنج می شود که ممکن است در این حالت بین ۲-۱ دقیقه کاملاً حالت گیجی پیدا کند و پس از اتمام حمله نیز حالت نیز تلو تلو خوردن، صداهای نامفهوم از خود بروز داده و در مقابل هر گونه کمکی مقاومت می کند.
یک حالت دیگر حملات تشنجی که می تواند تهدید کننده حیات باشد، « صرع مداوم » است که در آن بیمار برای مدت ۳۰ دقیقه دچار حملات صرعی شده که در بین حملات نیز به هوش نمی آید و مکرر دچار تشنج می شود.
در این نوع صرع، بیمار هوشیاری خود را از دست داده، تنفس وی مشکل شده و دچار انقباضات شدید عضلانی می شود و ممکن است برای قطع حملات تشنجی وی مجبور به بیهوش کردن بیمار بشوند.
در نوع دیگر صرع که بنام « صرع بدون حرکت » یا « حملات افتان » معروف است ،بیمار بطور ناگهانی برزمین می افتد و معمولاً این صرع در کودکان دیده می شود و یک دوره کوتاه هم هوشیاری خود را از دست داده و چیزی از محیط اطراف را درک نمی کنند.

چگونه بیماری تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص بیماری معمولاً از تاریخچه ای که بیمار یا همراهان با توصیف حملات بیماری به پزشک می دهند، در کنار انجام یک آزمایش « الکترو انسفالوگرام » یا « نوار مغز » نامیده می شود، استفاده می گردد در نوار مغز چندین الکترود در مکانهای مختلف سر بیمار قرار داده شده و فعالیت الکتریکی مغز در آن نواحی اندازه گیری می شود و نوار مغز طولانی مدت و یا نوار مغز ویدئوئی از وی گرفته می شود تا امواج غیر طبیعی مشخص گردد. البته اگر پزشک به صرع مشکوک شود علاوه بر نوار مغز برای پی بردن به دلیل صرع ممکن است آزمایشات خونی برای چک کردن قند خون ، کلسیم ، سدیم و یا آزمایشاتی که عملکرد کلیه یا کبد را می سنجند و اندازه گیری تعداد گلبولهای سفید خون انجام شوند.
گاهی نیز نوار قلب برای چک کردن ریتم قلب و پی بردن به ریتمهای غیر طبیعی قلب درخواست می شود. CT اسکن و یا MRI نیز برای تشخیص تومور مغزی و یا علائم سکته مغزی و آسیب به بافت مغز استفاده می شوند.
بررسی مایع مغزی نخاعی نیز برای بررسی عفونت مغزی ممکن است لازم باشد.
با کمک تستهای فوق پزشک برای نوع درمان و طول دوره درمان بیمار تصمیم گیری خواهد کرد.

چگونه صرع درمان می شود؟

فردی که در حال تشنج است نمی توان حرکات او را مهار کرد. توصیه پزشکان در این حالت شل کردن و باز کردن دکمه های لباس، دور کردن هرگونه جسم نوک تیز و سفت از نزدیکی بیمار در حال تشنج است تا به خود صدمه ای نزند. گرچه نباید چیزی را در داخل دهان فرد در حال تشنج قرار داد ولی اگر بیمار در حال تشنج محکم زبان خود را گاز گرفته است می توان یک پارچه را چند تا کرد و بین دندان و زبان بیمار قرار داد تا از صدمه بیشتر به زبان بیمار جلوگیری شود. چرخاندن سر بیمار به یک طرف نیز باعث می شود. که تنفس بیمار راحت تر صورت گیرد. گاهی نیز تشنج در اثر یک مشکل زمینه ای پزشکی ایجاد شده ( مثلاً کاهش قند خون ) که با رفع آن ، تشنج نیز بر طرف می گردد، ولی صرع کلاً با داروهای ضد صرع کنترل می شود. بعضی از بیماران با یک یا چند دارو کنترل می شوند. بیشترین داروهای مورد استفاده در درمان بیماری صرع عبارتند از : فنی توئین، کاربامازپین، فنو باربیتال، پریمیدون، والپوریک اسید، کلونازپام ، و اتوسوکسامید . بیمارانی که از داروهای ضد صرع استفاده می کنند باید بطور مرتب ویزیت شده و سطوح خونی داروهای آنها چک شود و همچنین عوارض مثل گیجی، تنبلی و خستگی، پر فعالیتی، حرکات غیر قابل کنترل چشم ، مشکلات گفتاری یا بینائی ، تهوع و استفراغ و اختلال خواب بررسی شوند.
صرع مداوم نیز ابتدا توسط داروهائی مثل دیازپام ، فنی توئین،فنو باربیتال درمان می شود و اگر به اینها جواب نداد، سایر اقدامات توسط پزشک انجام خواهد شد. اگر تشنج بعلت کاهش قند خون ایجاد شده باشد با تزریق محلول گلوکز وریدی ، تشنج رفع خواهد شد.
جراحی و درمان صرع وقتی مورد استفاده قرار می گیرد که توسط دارو صرع کنترل نشود
(صرع غیر قابل مهار) و یا اینکه عوارض درمان داروئی زیاد بوده و ادامه درمان به این علت ممکن نباشد. مؤثرترین جراحی در درمان صرع وقتی انجام می گیرد که پزشک بتواند کاملاً نقطه درگیر در مغز را پیدا کرده و بداند در کدام قسمت مغز اختلال ایجاد شده است و آن ضایعه ( که مثلاً می تواند یک تومور باشد) را بدون آسیب زیاد به بافت نرمال اطراف آن بیرون آورد. علاوه بر اعمال جراحی که ضایعه را جراحی می کنند، در صرعهای مربوط به قسمت گیجگاهی که قبلاً توضیح داده شده، برداشتن قسمتی از مغز در ناحیه گیجگاهی باعث کنتر ل ۸۰-۷۵ درصد این نوع صرع می شود ولی با توجه به اینکه این قسمت مغز تا حدی مسؤول حافظه و احساسات است، بعضی از بیماران پس از عمل مشکلات حافظه و گفتار پیدا می کنند. در صرعهای که شدید بوده و فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در بیشتر نقاط مغز گسترده است از عمل جراحی برداشتن یک نیمکره مغز (Hemispheretomy ) انجام می شود که بیشتر در نوزادان و کودکان با مشکلات و اختلالات مغزی از هنگام تولد یا بفاصله کمی پس از تولد درگیر آن بوده اند، صورت می گیرد.
گاهی اوقات نیز برای کنترل صرع ، رابط بین دو نیم کره مغزی را جراحی کرده و برمی دارند که به این عملCorpus Callostomy می گویند. البته ابتدا ۳/۲ از فیبرهای عصبی رابط بین دو نیمکره را نابود کرده و ۳/۱ آنرا باقی می گذارند ولی اگر این روش جواب نداد، ۳/۱ باقمانده را نیز باقیمانده را نیز برمی دارند.
امروزه روشهای دیگری نیز ممکن است برای کنترل صرع استفاده شود. از جمله استفاده از یک دستگاه کوچک که در طرف بالا و چپ قفسه سینه کار گذاشته می شود و باعث « تحریک عصب واگ » یا [Vagus nerve stimulation(VNS)] می شود. عصب واگ که عصب دهم مغزی است باعث کنترل تنفس،ضربان قلب، بلع، صحبت کردن، هضم غذا و چندین کار دیگر می شود.این دستگاه بطور دوره ای این عصب را تحریک می کند و نشان داده شده که در پیشگیری و یا حداقل کوتا ه کردن دوره تشنج بعضی افراد مؤثر است.
سایر روشها نیز ممکن است حداقل بطور نسبی باعث کنترل صرع شوند از جمله ، تن آرامی
(Relaxation) ، بیوفیدبک ، طب سوزنی، طب فشاری و یا تغییر در رژیم غذائی است.

چند نکته مهم برای افراد مبتلا به صرع

این افراد برای پیشگیری از حملات صرع بهتر است یک رژیم غذائی سالم، خواب کافی و سطوح استرس پائین داشته باشند. همچنین از آنجا که که تب ممکن است ، ایجاد تشنج کند، با اولین علائم بیماری داورهای ضدتب باید تجویز شود. اگر تشنج شما با مقدمه (Aura) شروع می شود و به شما حالتی دست می دهد که می فهمید تا چند لحظه دیگر تشنج خواهید کرد، سریعاً خود را به یک مکان امن رسانده و در حالت درازکش قرار گرفته تا تشنج شما تمام شود. به اطرافیان خود بیاموزید که هنگامیکه شما را در حال تشنج دیدند، چکار کنند و چه اقداماتی را انجام دهند. همچنین بعضی از روشها را هرگز به تنهائی انجام ندهید ، مثل شنا کردن یا دوچرخه سواری تا در صورت بروز حادثه کسی بتواند شما را نجات دهد. در هنگام ورزشهائی مثل دوچرخه سواری، اسکیت سواری ، موتور سواری و … حتماً کلاه ایمنی بر سر بگذارید.

علایم تشنج و صرع

1- علایم تشنج و صرع کدام است؟

شایع‌ترین علایم که از نظر بالینی قابل مشاهده است، این است که بیمار به صورت ناگهانی جیغ می ‌کشد و به روی زمین می‌ افتد و از هوش می ‌رود. دست و پاهایش سفت می ‌شود (که به این مراحل تونیک گفته می ‌شود) و بعد از چند ثانیه (20الی 30 ثانیه) شروع به دست و پا زدن می‌ کند. سپس به حالت اغما(بیهوشی) می ‌رود و به صدا‌ها جواب نمی ‌دهد.
در فاز پس از حمله، بیمار به هوش می آید و تا یک روز سردرد و حالت کوفتگی، خواب‌آلودگی و بی ‌حالی دارد. بعد از دو روز این حالت‌ها برطرف می ‌شوند. البته نمونه ی ذکر شده فقط یک نوع از انواع صرع و تشنج می‌ باشد.
در حالت دوم بیمار موقع تشنج حالت‌های دل درد، بی حوصلگی، اضطراب بدون دلیل، درد پا و علایم پیش درآمد تشنج را دارد. اگر این حالات‌ بدون دلایل خاصی اتفاق بیافتد، بهتر است بیمار با پزشک مشورت کند، چون ممکن است نشانه‌ای از یک حمله ی صرع قریب‌الوقوع باشد.
از علایم دیگر در کودکان، افت تحصیلی و مشکل تحصیلی، به خصوص در درس املا می‌ باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می ‌شود و به نقطه خاصی می ‌نگرد. به این حالت، حالت عدم حضور گفته می ‌شود و به نظر می ‌رسد کودک فکرش در جای دیگری است. در این حالت هوشیاری برای مدت کمی از بین می ‌رود. این مدت به حدی کوتاه است که ممکن است بیمار دوچرخه سواری هم بکند و پا هم بزند، ولی این اختلال هوشیاری (در حد 3- 2 ثانیه) را هم داشته باشد و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند. این نوع تشنج خوش ‌خیم می‌ باشد و اگر زود درمان شود، بهبود خواهد یافت.
از علایم دیگر تشنج در کودکان، افت تحصیلی، به خصوص در درس املا می‌ باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می ‌شود و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند.
از علایم دیگر تشنج، علایم موضعی مانند اینکه یک دست در کنترل فرد نباشد، گزگز شدن و مورمور شدن ناگهانی یک طرف بدن، تغییر خلق به صورت گذرا (که یک انسان با شخصیت با حالت روحی پایدار ممکن است به مدت 6- 5 دقیقه دچار حالت گذرای موقت عجیب باشد) و بعضی از اختلالات رفتاری و رفتارهای نامناسب که با شخصیت فرد جور در نمی ‌آید، که این‌ها باید بررسی شوند.

2- شایع‌ترین نوع تشنج کدام است؟

شایع‌ترین نوع تشنج، تشنج روانی- حرکتی و یا تشنج لُب گیج‌گاهی می ‌باشد (عنوان می‌ شود که داستایوفسکی نویسنده ی مشهور هم این نوع تشنج را داشته است). این نوع تشنج به ‌صورت حملات از دست دادن ارتباط با محیط است. بیمار ممکن است رفتاری عجیب مانند بازی با دگمه ی لباس یا بازی با انگشتان داشته باشد که به این نوع صرع، اتوماتیسم گفته می‌ شود و برای مدت 1الی 2دقیقه فرد متوجه چیزی نیست و دچار اختلال هوشیاری می‌ شود. اگر این نوع تشنج به تنهایی باشد معمولاً اختلالی به وجود نمی ‌آورد، ولی به طور معمول به کل مغز پخش می ‌شود و هوشیاری از بین می ‌رود و اکثراً این نوع تشنج‌ها شایع‌ترین نوع می ‌باشند. ولی چون زود تبدیل به تشنج نوع دوم می‌ شوند، تشخیص داده نمی‌ شوند و در کودکان شایع‌تر است.
لازم به ذکر است چنانچه تشنج‌ها به صورت حملات تکراری باشند، تبدیل به صرع می ‌شوند، به طوری که در ایران حدود 6- 5 میلیون نفر تشنج دارند و حدود 10درصد از آن‌ها دچار صرع می ‌باشند.
در کل صرع بیماری درمان ‌پذیری می ‌باشد و افراد نباید هیچ نگرانی از این بابت داشته باشند.

3- آیا این بیماران می‌ توانند ورزش کنند؟

بله، ورزش برای بیماران صرعی هیچ خطری ندارد. فقط ورزش‌های سنگین مانند کوه نوردی ، صخره نوردی را نباید انجام دهند و اگر می ‌خواهند شنا کنند، باید یک نفر همراه داشته باشند.
کودکان محدودیت زیادی برای ورزش ندارند. بیماران صرعی هیچ‌گونه محدودیتی برای شغل‌های اداری- دفتری و ... ندارند، فقط باید از انجام کارهایی که دقت و هوشیاری بسیار لازم دارد (مانند خلبانی) پرهیز کنند.

کمک های اولیه صرع

یكی از شایع ترین اختلالات مغزی در جهان، اختلال صرع است. این بیماری در بسیاری از موارد با تشنج های مكرر كه نتیجه فعالیت بیش از حد مغز است، مشخص می شود و علائم آن حملات ناگهانی و موقت، بیهوشی و تشنج متناوب با فواصل سلامت ظاهری است. بروز صرع می تواند ناشی از زمینه های ژنتیكی، آسیب مغزی ناشی از زایمان، بیماری های عفونی و انگلی، آسیب های مغزی، مسمومیت ها و تومورها باشد.
سن شروع این بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. بروز صرع قبل از شش ماهگی حاكی از ضایعات شدید مغزی است. اگر در جریان تب اتفاق بیفتد، حاكی از كم شدن آستانه تحمل مغزی بوده و در دوران بلوغ حاكی از اختلالات فیزیولوژیكی، زیستی و هورمونی است. در سن 35 سالگی به بالا نیز معمولاً به دلیل ضایعات قلبی و عروقی است.
در بسیاری از موارد با تشنج های مكرر كه نتیجه فعالیت بیش از حد مغز است، مشخص می شود و علائم آن حملات ناگهانی و موقت، بیهوشی و تشنج متناوب با فواصل سلامت ظاهری است.
در تشخیص صرع باید به چند نكته توجه داشت: تشخیص وجود بیماری، تشخیص نوع بیماری و تشخیص علت بیماری. امروزه بیماری صرع را به دلایلی از جمله روابط اجتماعی، تحصیلی، ازدواج، فعالیت های شغلی و... در زمره بیماری های اجتماعی به شمار می آورند. در تشخیص صرع نباید آن را با عارضه ای به نام «سنكوپ» كه در اثر كم رسیدن خون به مغز، به علت كم شدن برگشت خون وریدی مخصوصاً در كسانی كه زیاد سرپا می ایستند یا در سربازانی كه به مدت طولانی نگهبانی می دهند، اشتباه گرفت. به طور كلی در تشخیص این بیماری به شرح حال بیمار و شاهدان عینی و قابل اطمینان در حملات تشنجی و بیهوشی، باید توجه و دقت كافی شود.

انواع صرع:

صرع تشنجی

با تشنج های توأم با بیهوشی مشخص می شود و تقریباً همه ما آن را به عنوان "حمله غش" می شناسیم. در این حالت فرد بدون اختیار به زمین می خورد. عضلات بدن كشیده شده، سر به عقب می افتد و بدن یكپارچه سفت و تنفس قطع می شود. در این مرحله عضلات صورت، دست ها و تمام بدن دچار حركت و تكان شدید شده كه با گاز گرفتن زبان، كف كردن دهان، كبودی رنگ صورت و گاهی دفع ادرار مشخص می شود. در پایان حمله نیز موقعی كه شخص به هوش می آید، هیچ خاطره ای از آنچه اتفاق افتاده است ندارد و نسبت به آنچه كه پیش آمده کاملا بی اطلاع است، فقط احساس كوفتگی و خستگی شدید می كند و اگر سابقه داشته باشد، متوجه می شود كه غش كرده است.
صرع را نباید با عارضه ای به نام «سنكوپ» كه در اثر كم رسیدن خون به مغز، به علت كم شدن برگشت خون وریدی مخصوصاً در كسانی كه زیاد سرپا می ایستند یا در سربازانی كه به مدت طولانی نگهبانی می دهند، اشتباه گرفت.

صرع کوچک

برخلاف صرع بزرگ یا تشنجی، درصرع كوچك فرد سقوط نمی كند، ولی فراموشی كه به حالات "بیخودی از خود" معروف است، در این نوع صرع اتفاق می افتد. در این نوع حمله، شخص مصروع ناگهان در حالتی كه است، ثابت می ماند و فعالیتش متوقف می شود. در این حالت بیمار چیزی حس نمی كند و بینایی و شنوایی اش محدود می شود، ولی پس از گذشت 2 تا 20 ثانیه مجدداً فعالیتش آغاز می شود، در حالی كه از اتفاقی كه افتاده كاملاً بی خبر است. این حملات ممكن است در سنین بلوغ از بین بروند یا این كه به صرع بزرگ تبدیل شوند.

صرع روانی- حركتی

این نوع صرع همیشه با از دست دادن هوشیاری توأم نیست و با تغییرات خلقی مانند پرخاشگری، بیقراری شدید، ناآرامی، حملات انفجاری، خرابكاری و... ممكن است همراه باشد. به علت حملات مكرر صرع و كاهش اكسیژن و تغذیه سلول های مغز، قدرت مقاومت در مقابل عوامل مختلف در فرد مصروع كاهش می یابد و باعث واكنش های غیرعادی و اختلال در یادگیری می شود. به همین جهت عده ای از محققان نام شخصیت های صرعی را «شخصیت های انفجاری» گذاشته اند.
خوشبختانه با داروهای جدید می توان از اكثر حملات صرعی پیشگیری كرد. این داروها نه تنها حملات را متوقف می كنند، بلكه در درمان علائم روانی و خصوصیات اخلاقی و عاطفی بیماران نیز تأثیر زیادی دارند

تشنج تب دار در كودكان

نوار مغزی در این كودكان علامت صرع را نشان نمی دهد، ولی آمادگی برای تشنج های بعدی در كودك وجود دارد. البته تشنج به هنگام تب به شرطی كه موارد زیر را دارا باشد، خطرناک نیست:
كمتر از 15 دقیقه به اتمام برسد، تكرار نشود، با علائم ضایعات مغزی و عقب ماندگی همراه نباشد، سابقه بیماری در خانواده وجود نداشته باشد، بیماری بعد از یك سالگی بروز كند و كودك مبتلا به كمبود قند و كلسیم نباشد.
با توجه به این كه بیش از 80 درصد بیماران مصروع در كشورهای در حال توسعه زندگی می كنند، در زمینه اقدامات مؤثر و مفید در پیشگیری از صرع می توان مراقبت كافی در دوران بارداری، پیش و پس از زایمان، زایمان بی خطر، كنترل تب در كودكان، كنترل بیماری های انگلی و عفونی و پیشگیری از صدمه مغزی را نام برد.
اگر مغز هر فردی در معرض یك تحریك قدرتمند قرار گیرد، دچار حمله تشنجی می شود. در واقع یك نفر از هر 20 نفر زمانی در طول زندگی اش حمله تشنجی داشته است، اما افراد مصروع مكرراً دچار حملات تشنجی می شوند.
در زمینه درمان نیز مطالعات اخیر در كشورهای در حال توسعه نشان داده ، تا 70 درصد موارد تازه تشخیص داده شده صرع در كودكان و بزرگسالان را می توان با موفقیت با داروهای ضد صرع درمان كرد. پس از گذشت 5-2سال از كنترل موفقیت آمیز صرع نیز می توان درمان را در60 تا 70 درصد موارد قطع كرد. درمان جراحی برای برخی از بیماران مصروع مقاوم به درمان نیز ممكن است موفقیت آمیز باشد. حمایت روانی و اجتماعی نیز برای این بیماران ارزشمند است.

رویكرد جدید برای تشخیص صرع

در اجلاس امسال متخصصان اروپایی در مورد صرع، شیوه جدیدی برای تشخیص این بیماری مورد بررسی قرار گرفت. پژوهش های جدید حاكی از آن است كه خطر تشخیص نادرست صرع را با تجزیه و تحلیل گفتار بیمار در توصیف حملات تشنجی اش می توان كاهش داد. این شیوه به پزشكان كمك خواهد كرد تا تفاوت بین حملات تشنجی غیر صرعی و حملات صرعی را متوجه شوند.
اگر مغز هر فردی در معرض یك تحریك قدرتمند قرار گیرد، دچار حمله تشنجی می شود. در واقع یك نفر از هر 20 نفر زمانی در طول زندگی اش حمله تشنجی داشته است، اما افراد مصروع مكرراً دچار حملات تشنجی می شوند. این حملات ناشی از تكانه های الكتریكی غیرطبیعی در مغز است. نوع حملات از فردی به فرد دیگر فرق می كند. در شیوه ی جدید تشخیص، به بیمار فرصت داده می شود كه تجربه خود را در حین حمله تشنجی توصیف كند. پژوهشگران دریافته اند نحوه توصیف صرع و حملات غیرصرعی توسط بیماران كاملاً متفاوت است. بیماران صرعی داوطلبانه چگونگی بروز و فروكش كردن حملات را شرح می دهند، در حالی كه بیماران مبتلا به حملات غیرصرعی معمولا در مورد حمله شان دچار فراموشی كامل هستند.

باورهای غلط آزاردهنده‌تر از بیماری صرع

هر ساله هفته صرع، 24مهر تا 2 آبان، بدون سر و صدا به پایان می رسید، درحالی‌كه درباره صرع، هنوز هم باورهای غلط بسیاری در میان عامه ی مردم رواج دارد. خیلی‌ها فكر می‌كنند، مبتلایان به صرع، هرگز نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند و حتی بسیاری، از این بیماران وحشت دارند.
با این اوصاف، كارشناسان می‌گویند نیاز است اطلاعات منطبق با واقعیت و متناسب با سن افراد، به عموم مردم داده شود و از طرف نهادهای آموزشی نیز به‌طور منظم كلاس‌های آموزشی تخصصی جهت تداوم آموزش برای مربیان بهداشتی مدارس در زمینه بیماری صرع و حملات تشنجی برگزار گردد، زیرا در حالی‌كه آمارها می‌گویند در ایران از هر هزار كودك در سن دبستان 2/4 نفر مبتلا به صرع هستند، مطالعات نشان می‌دهد كمتر از 10 درصد مربیان بهداشت مدارس، كسانی كه بیشترین احتمال برخورد با بیماران این‌چنینی را دارند، از اطلاعات كافی برای كمك به این بیماران برخوردار نیستند.
دكتر شهرام ابوطالبی متخصص مغز و اعصاب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در گفت‌وگو با همشهری، با بیان این‌كه صرع یكی از شایع‌ترین اختلالات عصبی است كه از سنین كودكی آغاز می‌شود، می‌گوید: هم‌اكنون 65 درصد مصروعان را كودكان و نوجوانان تشكیل می‌دهند و پیش‌بینی شده حدود 700 هزار مصروع در كشور وجود داشته باشد.
به گفته وی، مسلما آمار واقعی تعداد مبتلایان به صرع در دنیا بیش از این مقدار است، زیرا سازمان جهانی بهداشت معتقد است این بیماری غالبا یك اختلال پنهانی است و در اكثر موارد بدون گزارش باقی می‌ماند.
دبیر چهارمین سمینار سراسری صرع، مشكلات مصروعان را داروهای درمانی آنها می‌داند كه به صورت دراز مدت حدود 2 سال و برخی مادام العمر باید استفاده شود و هزینه‌های زیادی را بر بیماران تحمیل می‌كند و علاوه بر داروها، ویزیت مكرر، آزمایش های دوره‌ای و نوار مغزی نیز هزینه براست.
دكتر ابوطالبی، روش‌های پیشگیری در بروز صرع را مشاوره ی قبل ازدواج، بهداشت و مراقبت دوران بارداری، شرایط مناسب زایمان، افزایش آگاهی و اطلاعات مردمی و كاهش تصادفات بیان كرده و می‌گوید: 6 گام اساسی برای پیشگیری از ابتلا به صرع که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است عبارتند از: مراقبت‌های پیش از تولد، زایمان بی‌خطر، کنترل تب در کودکان، کاهش ضربه مغزی، کنترل بیماری‌های عفونی و انگلی، و مشاوره ژنتیک.
دكتر ابوطالبی كه قائم‌ مقام مدیر عامل انجمن صرع است، یكی از اهداف انجمن صرع ایران را آموزش به بیمار و خانواده ذكر كرده و می‌گوید: بار انگ اجتماعی بیماری صرع بیشتر از خود بیماری است، چون بیمار مصروع ممكن است هر از گاهی دچار حمله صرعی شود و با دارو هم كنترل شود و در سایر مواقع مشكل خاصی را احساس نكند، ولی به‌دلیل دیدگاه منفی كه در جامعه در خصوص این افراد وجود دارد، بیشتر مواقع از داشتن زندگی مطلوب و عادی محروم می‌شود.
به گفته وی، یكی از مهم‌ترین اهداف انجمن، توجیه افراد جامعه در این خصوص است كه صرع پدیده‌ای گذراست. دكتر ابوطالبی، ضمن اذعان به این‌كه طی 10 سال اخیر دید اجتماعی نسبت به این افراد خیلی بهتر شده، ولی هنوز تا وضع مطلوب خیلی راه مانده است، افزود: باید در رابطه با این افراد قوانینی بگذارند كه پیشنهاداتی هم به مجلس و وزارت تعاون داده شده كه محدودیت‌هایی كه این افراد در جامعه با آنها مواجه هستند برطرف شود، اما متأسفانه هنوز به جایی نرسیده‌ایم و همچنان این افراد در محل كار خود با كارفرمای خود مشكل دارند.
مشكل دیگر بیماران صرعی، داروهای گران قیمت و ویزیت‌های مكرر و هزینه‌های مربوط به نوار مغزی آنهاست كه متأسفانه به‌ دلیل بیمه نبودن آنها با مشكلات زیادی مواجهند.
دكتر ابوطالبی می‌گوید: بیماری صرع باید با توجه به شرایطی كه فرد مصروع دارد، جزو بیماری‌های خاص تلقی شود، چرا كه هم هزینه‌های درمانی آنها زیاد است، هم اینكه شدیدا نیازمند حمایت اجتماعی از سوی جامعه هستند.
وی می‌افزاید: با توجه به این كه بیش از 80 درصد بیماران مصروع، در كشورهای در حال توسعه زندگی می‌كنند، در زمینه اقدامات مؤثر و مفید در پیشگیری از صرع می‌توان مراقبت كافی در دوران بارداری، پیش و پس از زایمان، زایمان بی‌خطر، كنترل تب در كودكان، كنترل بیماری‌های انگلی و عفونی و پیشگیری از صدمه مغزی را نام برد.
به گفته وی، اگر مغز هر فردی در معرض یك تحریك قدرتمند قرار گیرد، دچار حمله تشنجی می‌شود و در واقع یك نفر از هر 20 نفر، ممكن است زمانی در طول زندگی اش حمله تشنجی داشته باشد، اما افراد مصروع مكررا دچار حملات تشنجی می‌شوند.
دكتر ابوطالبی با اشاره به این كه در زمینه درمان نیز مطالعات اخیر در كشورهای در حال توسعه نشان داده، تا 70 درصد موارد تازه تشخیص داده شده صرع در كودكان و بزرگسالان را می‌توان با موفقیت با داروهای ضد صرع درمان كرد، می‌گوید: پس از گذشت 2 تا 5 سال از كنترل موفقیت آمیز صرع نیز می‌توان درمان را در60 تا 70 درصد موارد قطع كرد؛ همچنین درمان جراحی برای برخی از بیماران مصروع مقاوم به درمان نیز ممكن است موفقیت آمیز باشد و حمایت روانی و اجتماعی نیز برای این بیماران ارزشمند است.
به گفته كارشناسان، به منظور افزایش فرصت‌های آموزش كودكان مصروع، معلمان بایستی اطلاعات و مهارت‌های علمی خود را در زمینه صرع افزایش داده و برنامه‌های تربیتی معلمان در این زمینه نیز در دوره‌های آموزشی آنها گنجانده شود.
چنان‌كه گاه کودکان مبتلا به صرع، از صرع خود به‌عنوان یک بهانه برای رفع تکلیف و در رفتن از زیر درس خواندن سوء استفاده می‌کنند و به بهانه صرع، گاه خانواده و معلم خود را گول می‌زنند كه باید توجه داشت که کودک مبتلا به صرع از این نظر هیچ فرقی با دیگر کودکان ندارد و باید از چنین كودكی انتظار داشت که وظایف خود را انجام دهد و عذری نیاورد.
با این حال دروسی هستند که ممکن است موجب افزایش اضطراب دانش آموز شده و ترس از وقوع حمله را افزایش دهند. در این موارد باید آموزش مقابله با استرس یا پرهیز از موارد استرس‌زا را به كودكان آموخت.

صرع و تاثیر آن بر زندگی زنان

صرع (EPILEPSY) عبارت است از اختلال یا از بین رفتن موقتى هشیارى كه به صورت ناگهانى رخ مى دهد و غالباً همراه با حركات عضلانى كه ممكن است به صورت حركت كوچك پلك ها ظاهر شود و یا با تكان هاى خیلى شدید همراه باشد و تمام بدن را در بر گیرد.
صرع عبارت است از تغییرات ناگهانى اختلاف پتانسیل بین داخل و خارج سلول عصبى و برحسب نوع سلولى كه در معرض این تغییر قرار مى گیرد تظاهرات بالینى گوناگونى به صورت تغییر در سطح هشیارى، فعالیت هاى حركتى، تغییرات رفتارى، تغییرات حسى و سیستم عصبى خودكار ایجاد مى شود.
به طور كلى علل صرع را مى توان در دو گروه كلى زیر قرار داد:
1 - صرع اولیه (ایدیوپاتیك): كه اختلال مشخصى در سیستم عصبى مركزى وجود ندارد و اغلب زمینه ژنتیكى دارد.
2 - صرع ثانویه یا علامتى: كه با اختلال مشخص در سیستم عصبى مركزى تعریف مى گردد. در مجموع این دو گروه طیفى از ضربات ناگهانى سر، عفونت ها، تومورهاى مغزى، اختلالات متابولیك مغز، مشكلات زایمان و فاكتورهاى ژنتیك را در بر مى گیرند.
بعضى از زنان دریافته اند حملاتشان درست قبل یا در دوران قاعدگى شان رخ مى دهد. اكثر زنانى كه متوجه تأثیرات دوره قاعدگى در حملاتشان هستند، مى دانند كه در هر زمان دیگرى نیز ممكن است دچار حمله شوند، اما میزان بروز این حملات در حوالى زمان عادت ماهانه بیشتر است. هنگامى كه زنى نزدیك به دوران قاعدگى دچار حمله مى گردد، این نوع صرع به عنوان «صرع قاعدگى» شناخته مى شود. دلیل این مسئله هنوز به طور كامل روشن نیست، و ممكن است ناشى از تغییرات هورمون هاى جنسى (استروژن و پروژسترون) در زمان قاعدگى و یا در اثر افزایش مایعات بدن در این زمان باشد. براى بعضى از این افراد، افزودن برخى از داروها در هفته قبل از دوران قاعدگى مى تواند مفید باشد كه در هر حال انجام این كار باید طبق دستور پزشك صورت گیرد.
از آنجا كه امروزه روش هاى مؤثر جلوگیرى در دسترس است، داشتن فرزند به صورت امرى انتخابى درآمده است. زنان مبتلا به صرع مى توانند از همه روش هاى مرسوم جلوگیرى استفاده كنند كه متداول ترین آنها قرص ضدباردارى است. طبق شواهد موجود، قرص هاى ضدباردارى هیچگونه تأثیر نامطلوبى بر روى صرع ندارد. اما داروى ضدصرع مى تواند روى سوخت و ساز این قرص ها تأثیر بگذارد و اثر آن را كاهش دهد. یعنى مصرف همزمان قرص هاى ضدباردارى و داروى ضد صرع، مى تواند اثر قرص ضدباردارى را تا حدى كم كند. اگر داروهاى ضد صرع مصرف شده، حاوى آنزیم هاى القا كننده كبدى نباشد، قرص هاى ضدباردارى تركیبى با مقادیر كم هورمون استروژن، معمولاً اثر خوبى خواهند داشت. دیدن هر لكه خون بین عادت ماهانه مى تواند نشان دهنده این باشد كه مقادیر هورمون استروژن كافى نبوده است. در صورت مشاهده این رخداد باید احتیاط هاى لازم (استفاده همزمان از یك روش دیگر جلوگیرى از باردارى) به عمل آید. در چنین مواقعى احتمال دارد كه نیاز به افزایش استروژن وجود داشته باشد. در این شرایط، افزایش میزان بروز عوارض جانبى استروژن با مقادیر بالا، چندان در نظر گرفته نمى شود. چون در این وضعیت، قرص ضدباردارى با سرعت بیشترى توسط بدن از بین مى رود. حتى با وجود استفاده از تركیب با مقادیر بالاى استروژن، اثربخشى قرص ضدباردارى در مقایسه با زمانى كه بدون داروهاى القا كننده مصرف مى شوند، كاهش خواهد یافت. با این حال اثر آن با روش هاى دیگر قابل مقایسه است. مسائل مربوط به قرص هاى ضدباردارى با مقادیر پایین نباید در كل نشانه نامناسب بودن این قرص ها براى زنان تلقى شود. در همین حال در زمان تجویز قرص هاى ضدباردارى براى زنان مصروع، مى بایست عوامل خطرزاى دیگر نظیر سن، چاقى، افراط در سیگار و غیره را در نظر گرفت.

باردارى

براى یك زن مبتلا به صرع، ضرورت دارد قبل از باردارى و در دوران باردارى تحت نظر یك پزشك متخصص قرار گیرد. اگر زن مصروعى كه داروى ضد صرع مصرف مى كند، تصمیم به باردارى بگیرد، باید قبل از آن خوردن اسید فولیك مكمل (4 تا 5 میلى گرم در روز) را شروع كند، زیرا ثابت شده است كه مكمل اسید فولیك قادر است خطر به وجود آمدن اختلالات عصبى را در جنین كاهش دهد.

صرع و وراثت

دو عامل تعیین كننده پیشرفت صرع عبارت اند از:
میزان آمادگى شخص براى تشنج و نیز وجود سابقه صدمه مغزى. در صورت وجود شرایط مساعد كننده صرع، فرد مستعد ابتلا به این بیمارى است. همچنین هر شخص داراى یك «آستانه حمله» با سطح مقاومت مشخص نسبت به حملات است. آستانه حمله نشان دهنده میزان آمادگى شخص براى تشنج است. اگر آستانه حمله خیلى پایین باشد، یعنى آمادگى شخص براى تشنج زیاد است. در این صورت اغلب بیمار دچار حملات خود به خودى مى شود. اگر آستانه حمله بالا باشد، آنچنان كه در بیشتر مردم چنین است، آمادگى شخص براى تشنج كم است. چنین فردى به آسانى دچار تشنج نمى شود و تعدادى عوامل محیطى مانند صدمه به مغز لازم است تا حمله آغاز شود. این آستانه بخشى از آستانه ژنتیكى شخص است و به طور ژنتیكى قادر به انتقال به هر كودك است. بنابراین براى بروز صرع در هر فردى یك عامل ژنى لازم است. اما میزان بروز آن متغیر است. در بعضى خانواده ها ممكن است صرع در تعداد زیادى از افراد آن بروز كند و در خانواده اى دیگر تنها یك عضو مبتلا وجود داشته باشد. خطر وجود صرع در كودكى كه از والدین مصروع به دنیا مى آید بستگى به ماهیت صرع والدین و سطح آستانه حمله آنها دارد.
اگر یكى از آنها مصروع باشد احتمال ابتلا به صرع در نوزاد افزایش مى یابد، اما میزان این افزایش اغلب كم است. اگر والدین هر دو مبتلا به صرع باشند، در آن صورت خطر بیشترى بچه را تهدید مى كند.

یائسگى

میانگین سن زنان براى پایان دوره هاى ماهانه و دوران بارورى، حدود پنجاه سالگى است. زنان در این زمان اغلب دچار گـُر گرفتگى و تغییر سریع حالات روحى مى شوند. براى گـُرگرفتگى و دیگر نشانه هاى مربوط به یائسگى، اغلب درمان به روش جایگزینى هورمون استروژن، توصیه مى شود. اگر با خوردن هورمون جنسى، كنترل حملات مشكل شود، باید قطع هورمون مدنظر قرار گیرد. مكمل هورمون استروژن اغلب براى پیشگیرى از كاهش كلسیم تجویز مى شود.
در بعضى از زنان، صرع مى تواند در این مرحله از زندگى پیشرفت كند. بعضى از زنان كه سال ها دچار حمله بودند ممكن است متوجه بهبودى یا از بین رفتن حملات در این زمان شوند.

صرع و ازدواج

وقتي يک فرد مصروع تصميم به ازدواج مي گيرد، سؤالات متفاوتي براي وي وجود دارد. از جمله اين كه آيا مي تواند ازدواج كند يا خير؟ آيا بيماري او به فرزندش نيز به ارث مي رسد؟ و... ابتدا بايد به اين مسئله توجه داشته باشيم كه اگر يك فرد عادي با شرايط طبيعي بچه دار شود، احتمال اين كه فرزندش دچار صرع شود ، حدود نيم درصد است. حال اگر مادري مبتلا به صرع باشد، به دليل آنكه صرع ، طبيعتاً اساس ژنتيكي هم دارد، احتمال ابتلاي كودك به صرع، حدود 5 درصد است. علي رغم اين مسئله بايد در نظر داشت كه به احتمال 95 درصد ، مادر مصروع كودك سالمي را به دنيا مي آورد و اين شانس بسيار بالايي است.
به فردي كه مبتلا به صرع است ، توصيه مي شود قبل از ازدواج ، تحت مشاوره (خصوصاًمشاوره ژنتيك ) قرار گيرد و در طي دوران بارداري حتماً تحت نظر پزشك زنان و متخصص مغز و اعصاب قرار گيرد تا بدين ترتيب هرگونه احتمال خطر براي كودك وي از بين برود. بدين ترتيب با بررسي صحيح و منطقي اين مسئله ، بيماران مصروع مي توانند يك زندگي و ازدواج موفق داشته و فرزندان سالمي به دنيا آورند.
برخي از انواع بيماري صرع اساس ژنتيك شناخته شده اي دارند (مانند صرع كوچك ) كه ما مي دانيم ممكن است به ارث برسند. ولي برخي ديگر از انواع آن اساس ژنتيك ندارند. مثلاً اگر فردي در اثر ضربه مغزي دچار بيمار صرع گردد، هيچ گونه علت ژنتيكي در اين مورد وجود ندارد. يا اگر كودكي در جريان زايمان دچار مشكلاتي از قبيل نرسيدن اكسيژن به مغز شود، احتمال ابتلاي وي به صرع در آينده وجود دارد. ولي چنانچه عوامل بيروني موجب به وجود آمدن اين اختلال باشد، اين بيماري به فرزند به ارث نمي رسد.
خوشبختانه در صرع، مواردي كه علل ژنتيك ندارند كم نيستند و در برخي از مواقع مي توان گفت انواع صرع اساس ژنتيك ندارد.
ضمناً توجه به اين نكته ضروري است كه علي رغم اينكه اين بيماري متأسفانه خوشنام نيست و افراد جامعه عقايد نادرستي در مورد آن دارند، ولي بايد ياد بگيريم كه آن را آگاهانه بشناسيم.
هر بيماري مزمن شرايط اجتماعي و عاطفي خاصي را ايجاد مي كند كه لازم است كيفيت زندگي در آن بررسي گردد.
صرع، اختلالي است كه در آن تخليه ناگهاني انرژي در مغز صورت مي گيرد و مي تواند با اختلالات حسي، حركتي و رفتاري توام گردد كه وقتي تخليه امواج به صورت عمومي باشد، موجب حذف هوشياري و شكل عمومي تشنج مي شود و وقتي هوشياري كاملاً از بين نرود به صورت تشنج موضعي، ساده يا پيچيده بروز مي كند.
در صرع به عنوان يك بيماري مزمن ، نمي توان حملات را پيش بيني كرد و هميشه دغدغه اين حملات با فرد مصروع وجود دارد. بر همين اساس عوامل مهمي در كيفيت زندگي مصروعين ( در كودكان و بزرگسالان) وجود دارد كه به آنها اشاره مي كنيم:

كيفيت مراقبت در كودكان

مهمترين مشكل در كودكان اين است كه افزايش يا كاهش بيش از حد مراقبت در آنان مي تواند بر كيفيت زندگي آنها تأثير بگذارد. اين مسئله به خصوص در مادران وجود دارد كه به علت علاقه شديد به فرزندشان مي توانند در اين مسئله سهم به سزايي داشته باشند.

كيفيت آموزش

امكانات آموزشي در اين مورد بايد در مدرسه، خانواده و جامعه وجود داشته باشد. زيرا آموزش مناسب مي تواند در ادامه زندگي فرد تأثير به سزايي داشته باشد.

ازدواج مصروعين

فرد مصروع نبايد بيماري خود را در زمان ازدواج كتمان نمايد و بايد حقيقت را با صداقت به همسر آينده خود بگويد و با پزشك خود مشاوره اي را انجام دهد.

بارداري فرد مصروع

بهترين روش در بارداري اين است كه قبل از بارداري برنامه ريزي صحيحي در اين مورد وجود داشته باشد و فرد مصروع اين مسئله را با پزشك خود و پزشك زنان در ميان گذارد تا داروي مناسبي براي وي تجويز گردد و در طول دوران بارداري تحت نظر باشد تا اگر احساس شد مشكلي براي بيمار و جنين به وجود مي آيد با بررسي هاي انجام گرفته بتوان برخورد مناسبي با اين مسئله داشت.
داروها نيز در حين بارداري ادامه پيدا مي كند و نحوه زايمان هم بنا به تصميم پزشك است. بعد از زايمان نيز مادر مي تواند به فرزند خود شير دهد زيرا مصرف داروها تأثير منفي در فرزند وي ندارد، بلكه توجه به اين مسئله ضروري است كه اگر خانم باردار در دوران بارداري بدون مشاوره پزشك، خودسرانه داروي خود را قطع نمايد و دچار حمله تشنج گردد، اين امر مي تواند براي وي خطرناك باشد.

ازدواج مصروعين از ديدگاه روان پزشكي

روان پزشك نقش كليدي را در مورد مشكلات و بيماري هايي كه در كنار صرع وجود دارد، ايفا مي كند و مي تواند در مورد مداخلات دارويي ( تداخل عمل و اثر داروها با يكديگر ) جهت درمان بيماري هاي همراه با صرع ، راهنمايي و مشاوره به بيمار، همسر و خانواده او ارائه دهد.
يكي از مشكلات عمده، نگرش ها، دانش ها و باورهاي غلط فرد يا خانواده يا خانواده همسر او در مورد بيماري است. حتي علاوه بر آنها، اين باورهاي غلط در خود پزشكان نيز در مورد ازدواج يك فرد مصروع مي تواند وجود داشته باشد.
مسئله ديگر اين است كه بعضي از افراد ازدواج را نجات دهنده، شفا و راه حل قطعي مشكلات خود مي دانند و فكر مي كنند هر مشكل رواني- جسمي كه وجود داشته باشد، ناشي از فشارها و مشكلات جنسي است و به دنبال آن حكم ازدواج را صادر مي كنند.
در زمان مشاوره روان پزشكي ، پزشك ابتدا به نگرش هاي فرد توجه مي نمايد. به اين كه آيا اين نگرش ها به ازدواج فرد صدمه مي زند؟ در غير اين صورت فرد را مجاز به ازدواج مي داند. دومين مسئله اي كه پزشك مد نظر قرار مي دهد، اين است كه آيا بيماري هاي همراه در يكي از طرفين وجود دارد يا خير؟ نكته ديگري كه در ازدواج بايد به آن توجه نمود كفايت رواني – عاطفي بيمار است و اين كه آيا فرد مصروعي كه حملات وي كنترل شده و مانعي براي ازدواج ندارد، كفايت همسري، پدر يا مادر بودن، بارداري و … را دارد يا خير؟!
نكته بسيار كليدي و مهم در مشاوره قبل و بعد از ازدواج ، آموزش هاي جنسي است كه متأسفانه در كشور در مورد آن سكوت مي شود و حتي پدر و مادرها نيز نوعي خود سانسوري را در اين مورد پيش مي گيرند. لذا بهترين زمان اطلاعات گرفتن از بيماران، راجع به مسائل جنسي، زمان شروع بحث خواستگاري و ازدواج است كه بسياري از مراجعين در مورد اين موضوع يا اطلاعات ندارند يا اطلاعات غلطي دارند.
بنابراين كار كردن روي آموزش هاي جنسي، شناخت فرد روي فيزيولوژي خود، اطلاعات هورموني، اطلاعات آناتوميك، اطلاعات روان شناختي، دوران بارداري ، شناخت داروها، اثرات آن بر روي بارداري و جنين و… موضوعاتي هستند كه در قالب آنها مي توان اطلاعات مربوط به مسايل زناشويي، آموزش هاي جنسي و به ويژه جلوگيري از بارداري را به مراجعين ارائه كرد، چرا كه در ماه ها و سال هاي اوليه اين افراد بايد از بچه دار شدن جلوگيري نمايند و چگونگي تأثير اين داروها بعد از ازدواج نيز بررسي گردد.

صرع در كلاس درس

درباره صرع، هنوز هم باورهای غلط بسیاری در میان عامه ی مردم رواج دارد.
خیلی‌ها فكر می‌كنند، مبتلایان به صرع، اغلب از نظر ذهنی عقب مانده‌اند و آدم‌های مفلوكی هستند كه هرگز نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند! با این اوصاف، تصور كنید در یك كلاس درس، ناگهان یكی از دانش‌آموزان به زمین بیفتد و دچار حمله تشنجی شود.
دانش‌آموزان چه فكری می‌كنند؟ آموزگاران چه؟ پدر و مادرهایی كه در خانه این ماجرا را از زبان فرزندشان می‌شنوند، چه می‌گویند؟
مقاله ی زیر، درباره ابتدایی‌ترین مسائل مربوط به این بیماری و نوع برخورد با كودكانی كه شاهد این اتفاق بوده‌اند، توضیحات مفیدی ارائه كرده است.

صرع در كودكان عقب‌مانده ذهنی

وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیرلازم صادر شوند.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف می‌شود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
صرع با عقب‌ماندگی ذهنی ارتباط ویژه‌ای دارد. هنگامی كه عقب‌ماندگی ذهنی با صرع توام شود، خود را به صورت چالشی قابل توجه نشان می‌دهد. همچنین از نظر اقتصادی بار سنگینی بر دوش نظام سلامت وارد خواهد کرد.
به طور كلی میزان شیوع صرع در افراد كـــم‌توان ذهنی (IQ بیــن69-50) حدود 15درصد و در بین آنهایی كه دارای IQ كمتر از50 هستند، 30 درصد است.
یافته‌های مطالعاتی حاكی از این است كه شیوع عقب‌ماندگی ذهنی در افراد مبتلا به صرع، مشابه شیوع این اختلال در افراد عادی است.
سنــدرم داون شایــع‌ترین علـت كرومــوزومی عقــب‌مانــدگی ذهــنی اسـت و در شرحــی كه خود داون از این سندرم ارائه كرده، به وجود ارتباطی بین سندرم داون و صرع اشاره‌ای نشده است.

رفتارهای مشابه افراد صرعی و عقب مانده

یكی از مــواردی كه به تشخیص صحیح نوع صرع كمك می‌كند، شرح دقیق وقایعی است كه در یك حمـــله تشنجی بروز می‌كند. با توجه به اینكه افراد مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی قادر نیستند وقایعی را كه برای آنها در هنگام بروز حمله تشنجی پیش می‌آید، به طور دقیق شرح دهــند، لذا تشخیص صرع در این افراد با مشكل همراه است.
از سوی دیگر، عقب‌ماندگان ذهنی از خود رفتارهایی بروز می‌دهند كه بسیار شبیه صرع است. برای مثـال كشش‌هایی هماننــد آنچــه در صرع رخ می‌دهد، در بین كودكان عقب‌مانـده ذهنــی كه دچار اسپاسم و حالــت سفــتی هستند نیز دیده می‌شود.
آرام و ساكت به جایی خیره شدن یا پاسخ‌هــای كند در نوعــی از صرع در كودكان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده می‌شـود. در تـعدادی از مطالعات دیده شده كه 30-20 درصد از افراد عقب‌مانده ی ذهنی كه برای ارزیابی صرع ارجاع داده شده‌اند، رفتارهایی مشابه صرع، اما بدون هیچ‌گونه ابتلا به صرع داشته‌اند.
شایع‌ترین رفتارهایی كه امكان اشتباه آنها با صرع وجود دارد عبارتند از: انقباض ناگهانی و شوك قسمتی از عضله یا تمامی عضله یا گروهی از عضلات، خلق و خوی عصبانی و پرخاشگری، دوره‌های حواس پرتی.
بیماران صرعی شخصیت خاصی ندارند، ولی خصوصیاتی مانند سمج بودن، نترس بودن، تمایل به لج‌بازی و پیله كردن، بهانه‌جویی، تمایل به اقدامات غیر مترقبه و انفجاری، تحول خلق‌وخو مانند خوشی و غم به طور ناگهانی، دوره‌های عصبانیت شدید و سریع مانند شكستن اشیاء، حمله كردن و نظایر آن در این افراد فراوان دیده می‌شود.

صرع و كلاس درس

هنگامی كه یكی از دانش‌آموزان دچار تشنج یا حمله ی صرع می‌شود، اثرات آن تمامی كلاس را در بر می‌گیرد. دانش‌آموزان ممكن است نگران سلامت و بهبودی همكلاس مصروع خود باشند.
آنها ممكن است از وضعیت به وجود آمده به شدت نگران و مضطرب شوند، چرا كه همكلاسی آنها كه تا چند لحظه قبل صحیح و سالم در كنار آنها نشسته بود، حالا به شدت بیمار نشان می‌دهد و ممكن است بروز این پیشامد را برای خود نیز متصور باشند.
هنگامی كه این وضعیت در كلاس پیش می‌آید، دانش‌آموزان نیاز دارند كه اطلاعات واقع‌بینانه به اقتضای سنی كه در آن قرار دارند، در خصوص وضعیت به وجود آمده دریافت كنند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.
آنها نیازمند دریافت این واقعیت هستند كه هیچ خطری نه آنها و نه دانش‌آموزی را كه به حمله دچار شده، تهدید نمی‌كند. در صورت عدم ارائه ی آگاهی مناسب به دانش‌آموزان ممكن است ترس به وجود آمده در آنها باعث طرد یا تحقیر دانش‌آموز مصروع توسط آنها گردد.
هنگامی كه آموزگار یا مربی بهداشت، وقایعی را كه اتفاق افتاده برای دانش‌آموزان شرح داده و به پرسش‌های آنها در این زمینه پاسخ می‌دهد، این امكان و زمینه را بوجود می‌آورد تا اثرات نامطلوب اجتماعی بروز تشنج كاهش یابد. این بحث و گفت‌وگو با دانش آموزان می‌بایست در صورت امكان هرچه سریع‌تر بعد از بروز حمله ی صرع انجام گیرد.

برای كودك توضیح بدهید

باید به كودكانی كه بیننده ی یك حمله صرعی درباره یكی از همشاگردی‌های خود بوده‌اند توضیح داد: «چیزی كه برای این دانش‌آموز اتفاق افتاده تشنج نام دارد.
این تشنج به این دلیل اتفاق می‌افتد كه برای مدت یك یا دو دقیقه مغز كودك نمی‌تواند درست عمل كند و پیام‌های درهم و برهمی را به بدن می‌فرستد كه باعث بروز اختلال می‌گردد.
اما پس از این مدت، تشنج تمام شده و هم مغز و هم جسم كودك به طور درست و صحیح عمل می‌كنند. تشنج قسمتی از پدیده‌ای است كه صرع نام دارد كه بعضی از كودكان این وضعیت را دارند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.»

راه‌های درمان تشنج و صرع کدام است؟

برای آن که بیماری صرع اثبات شود، باید ابتدا یک سری بیماری‌های مشابه شناخته شوند. یکی از بیماری‌های مشابه سنکوب می‌ باشد که خون به مقدار کافی به مغز نمی ‌رسد و به صورت گذرا در اثر دیدن مثلاً یک حادثه یا تصادف؛ یا در اثر گرمای یا سرمای زیاد، خون برای مدت کوتاهی به مغز نمی ‌رسد؛ یا به دنبال افت فشار به علت از دست دادن خون و شوک عصبی ممکن است فرد دچار سنکوب شود و بیافتد. این بیماران باید با توجه به شرح حال و معاینه، از بیماران صرعی افتراق داده شوند.
بعضی موارد در بیماری‌های قلبی یا سکته‌های مغزی که خون کافی به مغز نمی ‌رسد ممکن است کاهش هوشیاری رخ دهد که نباید با صرع اشتباه شود.
بیمارهای دیگری مانند میگرن ممکن است باعث از دست رفتن هوشیاری شود.
هم چنین کمبود مواد معدنی و تغذیه‌ای می ‌تواند سبب از دست دادن هوشیاری شود.
بعضی از ضایعات مغزی مثل عفونت‌های مغزی- تومورهای مغزی، فشار بالای جمجمه ممکن است بدون ایجاد تشنج باعث افت هوشیاری شوند، ولی گاهی اوقات این موارد خود باعث تشنج می ‌شوند.
از نوار مغز، آزمایشات اختصاصی خون، آزمایشات عمومی خون، CTS ، SCAN وMRI برای تأیید یا ردّ تشنج استفاده می ‌شود.
بعد از مشخص شدن تشنج، درمان به دو دسته ی دارویی و غیردارویی تقسیم می ‌شود.
درمان‌های غیردارویی بدین جهت دارای اهمیت زیادی می ‌باشند که شامل حذف عوامل خطرناک به خصوص برای پیش‌گیری از آسیب‌های مغزی می ‌باشد که از زمان جنینی شروع می ‌شود و شامل خودداری از مصرف دخانیات، خودداری از محیط ‌های آلوده مثل رادیواکتیو می ‌باشد.
انجام ورزش و پیاده روی به ‌طور غیرمستقیم آمار تشنج‌ها را پایین می ‌آورد.
برای جلوگیری از تشنج باید فرد خواب منظم و کامل داشته باشد (بی ‌خوابی یکی از مهم ‌ترین عواملی است که باعث تشدید تشنج می ‌شود). باید به تغذیه هم ‌اهمیت زیادی داده شود و و لبنیات ، سبزیجات و پروتئین به مقدار کافی در برنامه ی غذایی بیمار گنجانده شود.
جلوگیری از چاقی و پرخوری و جلوگیری از استرس و اضطراب بسیار مهم می ‌باشد.
در درمان دارویی، با داروهای معمولی حدود 70- 60 درصد بیماران کنترل می‌ شوند و در درصد کمی از بیماران نیاز به درمان با چند دارو وجود دارد.
در مجموع حدود 85 درصد بیماران تشنجی با یک یا چند دارو کنترل می ‌شوند و در 20- 15درصد موارد ممکن است با مصرف دارو به خوبی کنترل نشوند یا احتمالا بهبود نیابند. این‌ها بیمارانی هستند که آسیب‌های شدید مغزی دارند (مانند بیماران عقب‌مانده ی ذهنی یا افراد دچار ناهنجاری‌های شدید مغزی مادرزادی). البته این بیماران نیز درمان می‌ شوند.
در مجموع با درمان کامل، حدود 95درصد بیماران طول عمر طبیعی دارند و ترس جامعه از این بیماری همیشه بی‌ مورد می ‌باشد.
البته درصد کمی ممکن است افراد وابسته‌ای باشند، ولی اکثر افراد با درمان دارویی یا غیردارویی در زندگی هیچ مشکلی را نخواهند داشت، چه بسا افراد به ظاهر سالم ممکن است در برخورد با مشکلات زندگی عاجز باشند ولی این افراد در زندگی خود هیچ مشکلی نداشته باشند.
داروهای ضد صرع را در خانم‌های باردار نیز می ‌توان استفاده کرد.

عدم درمان به موقع این بیماری چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟

عدم درمان به موقع باعث می ‌شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شود و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز گردد و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند و کارکرد فکری فرد را کم کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است.
درمان صرع، طولانی مدت و حدود دو تا سه سال می‌ باشد و بعد از این دوره درمان کامل می‌ شود.
درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است درمان طولانی مدت داشته باشند.این افراد، افرادی هستند که در لب گیج‌گاهی اختلال دارند یا دارای آسیب‌های مغزی بارزی‌ هستند یا مشکل مادرزادی دارند، ولی به ‌طور غالب با درمان 3-2 ساله به طور کامل بهبود می یابند.
یکی از شایع‌ترین انواعی که می ‌تواند ارثی هم باشد به نام "صرع پرشی" جوانان گفته می ‌شود که در واقع صبح‌ها و حتی حین صبحانه خوردن اتفاق می ‌افتد. این نوع تشنج با این که خوش ‌خیم است نیاز به درمان دارد و بیش‌تر با درمان طولانی مدت درمان می ‌شود. تشنج‌های خوش ‌خیم بر روی کارآیی فکری و اجتماعی تأثیری ندارند، ولی چون به هر حال این بیماری وجود دارد باید درمان شود.

توصیه ی کلی شما به این بیماران چیست؟

به طور کلی صرع بیماری درمان‌پذیر و خوش ‌خیم می ‌باشد و ترس جامعه از این بیماری کاملاً نا بجا و ناآگاهانه می ‌باشد و اکثر بیماران دچار صرع از خیلی از افراد جامعه بالاتر می باشند و تا آخر عمر ممکن است هیچ مشکلی نداشته باشند. آقایان و خانم‌های جوان مبتلا به بیماری صرع به‌ هیچ وجه نگران ازدواج و عواقب بعدی نباشند.
در مجموع چون یک بیماری خوش ‌خیم می ‌باشد، بهتر است در صورت ثابت شدن این بیماری توسط پزشک متخصص، اقدامات درمانی انجام گیرد و مطمئن باشید که درصد بسیار زیادی از این افراد (بالای 95درصد) به ‌طور کامل درمان خواهند شد.

منابع :

اسماعیل خاتمه- كارشناس سازمان آموزش و پرورش استثنایی
دکتر عسگر قربانی- متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب
پایگاه اینترنتی امدادگران ایران
http://www.iran4me.com/
http://www.pezeshk.us/
http://www.mums.ac.ir/