کتاب شناسی غدیر(5)
ظ )
سيد محمد تقى مقدم .
چاپ : چاپخانهء خراسان , مشهد, چاپ دوم , سال 1343ش , 1383 .
جيبى , 50ص .
در اين كتاب ابتدا اعياد چهارگانهء مسلمين را مطرح و فضيلت غدير بر آنها را ثابت نموده و سپس حركت از مدينه واعمال حج و بازگشت تا غدير و نيز خطبهء پيامبر (ص ) را در پنجاه و پنج بخش كه تعداد تكرار جملهء <معاشر الناس >(اى گروه مردم ) در خطبه است ـ آورده و با رمز خ 1 خ 2... الى آخر ـ كه ظاهراً مخفف از كلمهء <خطاب >است به فارسى ترجمه نموده و در آخر بقيهء واقعهء غدير به خصوص جريانات منافقين را آورده است .
عناوين بخشهاى كتاب چنين است : مؤمنين چهار عيد دارند, عيد سوم روز جمعه است , روز جمعه از عيد قربان وفطر بالاتر است , شرف جمعه از اين حديث ظاهر مى شود, ظهور و بر پا شدن قيامت در روز جمعه است , شبهاى جمعه را به غفلت نگذرانيد, بزرگترين عيد مؤمنين غدير است , عظمت و شرافت روز غدير از اينجا معلوم مى شود,شرافت عيد غدير از اينها بيشتر است . هر چه مى توانيد عيد غدير را عظمت دهيد, جريان غدير و نزول جبرئيل درمدينه , دعوت پيغمبر مردم را براى حج , آمدن جبرئيل بار ديگر براى امر ولايت , اكمال دين , اتمام نعمت , رضاى خالق اينست , فاش شدن اسرار پيغمبر (ص ) توسط عايشه , تصميم منافقين بر قتل پيغمبر (ص ), نزول جبرئيل با آيه ءعصمت بار پنجم بود, تشكيل منبر بلند در غدير .
از اين پس عناوين خطبهء غدير چنين است :
1 آياتى كه در شأن على (ع ) نازل شده 2 اطاعت على (ع ) بر سياه و سفيد لازم است 3 تمام حلال و حرام را على (ع ) مى داند 4 على (ع ) امام مبين است 5 سبقت اسلام و ثبات على (ع ) 6 خداوند على (ع ) را تفضيل داده است 7على (ع ) از جانب خدا امام است 8 شك كننده كافر است 9 فضيلت الهى 10 دشمنان على (ع ) ملعون اند 11 على (ع ) جنب الله است 12 آقاى مردم بعد از خدا و پيغمبر (ص ) على (ع ) است 13 قرآن و عترت با يكديگرند 14 اين خطاب اخبار غيبيه دارد 15 اعمال منافقين در مقابل على (ع ) بر باد است 16 تمام موارد <الذين آمنوا>در شأن على (ع ) است 17 بهترين نبى و وصى پيغمبر (ص ) و ولى شماست 18 ذريهء من از صلب على (ع ) است 19 سرشت ];ك ك دشمنان على (ع ) 20 رسالت خود را رساندم 21 جز مسلمان نميريد 22 به خدا و رسول و نورى كه با او فرود آمده ايمان آوريد 23 خلقت ائمه (ع ) نور است 24 خبر از ارتداد مردم مى دهد 25 مسلمان شدنتان را منت مگذاريد 26بعد از من پيشوايانى به آتش دعوت مى كنند 27 من و خدا از پيشوايان باطل بيزاريم 28 صحيفهء باطله 29 بر هرمسلمانى لازم است اين خطبه را به مردم برساند 30 خداوند شما را آزمايش مى كند 31 اين خطاب نيز اخبار غيبيه دارد 32 هلاك پيشينيان 33 امر و نهى على (ع ) امر و نهى خداست 34 صراط مستقيم على (ع ) است 35 دوست مادر بهشت و دشمن ما در جهنم 36 من منذرم و على هادى است 37 صفات حضرت بقية الله (عج ) 38 بيعت گرفتن رسول خدا (ص ) از مردم 39 حج و عمره 40 كعبه 41 عرفات و منى 42 حج و هزينهء آن 43 حج كامل 44 نماز وزكات 45 حلال و حرام ابدى است 46 آن معرف ائم (ع ) است 47 تقوى و قيامت 48 از زبان و دل مردم بيعت گرفت 49 دست على (ع ) دست خدا است 50 كثرت فضايل على (ع ) 51 بيعت و تسليم 52 فضايل على (ع )نامحدود است 53 اطاعت خدا و رسول و ائمه (ع ) رستگارى است 54 سبقت براى بيعت 55 خطاب آخر پيامبر (ص ) به مردم .
بعد از اتمام خطبه , بقيهء واقعهء غدير با اين عناوين آمده است : بيعت مردم با على (ع ) بازبان , كمال دين , رضاى حق , امام حجت اين است , جبرئيل و عمر اتمام حجت نموده , اشعار حسان بن ثابت در غدير, اين حسود بعد از غديربه كيفر خود رسيد, مى خواستند پيغمبر (ص ) را هلاك كنند, تصميم منافقين بر غصب خلافت , خشم رسول خدا(ص ) بر عايشه , اينجا پيغمبر (ص ) از جنگ بصره خبر داد, جريان نوشتهء صحيفهء باطله در نكث عهد على (ع ),دستگاه وحى جريان صحيفه را خبر داد, رسوائى اهل صحيفه در دنيا.
نكات قابل توجه :
1 اين كتاب به مناسبت يكهزار و سيصد و هفتاد و چهارمين سالروز غدير چاپ شده است .
2 مطالب اين كتاب همه از كتاب <ناسخ التواريخ >نقل شده و در هر قسمت شماره صفحهء آن كتاب نيز آورده شده است .
( ع )
سيد حامد حسين بن محمد قلى كنتورى (نيشابورى , لكنهوئى ) م 1306ق .
تحقيق : غلامرضا مولانا (بروجردى ).
چاپ اول : لكنهو (هند), سال 1293ق , 1876م .
رحلى , ج 1 1251ص , ج 2 1008ص .
چاپ دوم : فقط قسم اول , تهران , سال 1369ق , 1328ش .
رحلى , 600ص .
چاپ سوم : ناشر: محقق , قم , چاپ سيدالشهداء (ع ), قم , سال 1404ـ 1411ق , 1362ـ 1369ش .
وزيرى , ج 1 82+ 346ص , ج 2 428ص , ج 3 421ص , ج 4 434ص , ج 5 429ص , ج 6 400ص , ج 7444ص , ج 8 440ص , ج 9 447ص , ج 10 616ص .
الفوائيد الرضوية ص 222
الذريعة ج 15ص 214ش 1415و ج 6ص 378.
أعيان الشيعة ج 7ص 425
اين كتاب از كتب بى نظير در زمينهء غدير است كه در آن از آنچه مى توان در مورد سند و متن حديث و واقعهء غدير واستدلال به آن و جواب از شبهات صحبت نمود بحث و بررسى و تحقيق شده و در واقع جواب از گفته هاى صاحب كتاب <تحفهء اثنى عشريه >در كتابش است و به اين عنوان تأليف شده است .
قسمت مربوط به حديث غدير از كتاب <عبقات الانوار>در ده جلد تحقيق شده است ظ جلد اول تا هفتم درباره ءسند حديث و سه جلد بقيه دربارهء دلالت حديث است , و در تقسيم بندى كل كتاب بايد گفت : اين كتاب شامل دوقسمت است : 1 بحث در سند حديث غدير از صحابه و تابعين و تابعين تابعين , و تا عصر مؤلف , از شيعه و عامه , كه به حسب زمان آنها همراه با توثيق دربارهء هر كدام و هر مصدر و ابحاث بسيار مفصل تنظيم شده است . 2 متن حديث غدير و دلالت آن بر ولايت اميرالمؤمنين (ع ) و جواب از شبهات دشمنان در اين باره و همچنين ديگر جوانب حديث غدير در ابحاثى بس عميق و مفصل .
];ك ك چون اين كتاب به طرز عملى نگاشته شده و توضيح دادن مفصل هر جلد باعث طولانى شدن كتاب حاضر, و نيزبراى رعايت تمام خوانندگان كتاب , خلاصه اى از كتابشناسى هر جلد به طورى كه نسبتاً گويا باشد آورده مى شود :
سند حديث غدير:
1- ابتدا مقدمه اى در هشتاد صفحه توسط محقق نوشته شده كه شامل توضيحى در علم كلام و متكلمين شيعه و سپس جوانب , زندگانى صاحب عبقات و پدر و برادر اوست .
سپس كتاب شروع شده كه كلام صاحب تحفهء اثنا عشريه است كه گفته : <احاديث ولايت منحصر در دوازده حديث است >را مطرح نموده و در رد اين گفتهء مؤلف , موارد بسيارى از علماى عامه كه حديث غدير را نقل كرده اند ذكرنموده , و به شرح حال و وثاقت آنان پرداخته است .
2 -در جواب اينكه <حديث غدير در بعضى كتب مهم عامه مثل صحيحين وجود ندارد>! مؤلف از چند جهت به جواب اين مطلب پرداخته كه خلاصه اش چنين است : 1 نبودن در صحيحين و عدم نقل آنها دليل بر عدم صحت نيست . 2 قاعدهء تقدم مثبت بر نافى در اينجا حاكم است . 3 اگر حديث غدير در صحيحين هم بود قبول نمى كردند. 4خود عامه در مواردى منقولات صحيحين را رد كرده اند 5 خود عامه قائل به تناقض احاديث صحيحين در مواردهستند.
3. در اين جلد مطالب مفصلى دربارهء اين سه نفر وبرخورد علماى عامه به منقولات آنان ذكر شده و نتيج گيرى شده كه عدم نقل اينان اهميتى در استحكام حديث غديرندارد در ضمن مطالبى در مدح سيد رضى ذكر شده است .
4 -ابتدا دربارهء عظمت سيد مرتضى در لسان عامه و سپس به رد سخن صاحب تحفهء اثنا عشريه كه سيد مرتضى را به تحقير ياد كرده پرداخته است . در مقابل عده اى از عامه را نام برده كه خلفاى عباسى را تعريف كرده و به عظمت يادكرده اند كه از جملهء آنها جاحظ است , سپس به تحقير جاحظ و ناصبيّت او پرداخته است .
];ّّ
5- دامهء سخن دربارهء جاحظ و عدم اعتبار او نزد علماى عامه با استناد به كتب آنان است . سپس دربارهء نسبت قدح حديث غدير به ابن ابى داود پرداخته و آنرا رد كرده است و در عين حال به گفته هاى عامه دربارهء او پرداخته كه او راضعيف دانسته اند. بعد از آن دربارهء نسبت قدح حديث غدير به ابو حاتم رازى پرداخته و تضعيفات او را از علماى عامه نقل كرده است . سپس به قدح فخر رازى دربارهء غدير پرداخته و در ضمن قدح ابوهريره , و به همين مناسبت قدح سفيان ثورى به ميان آمده است .
6- دربارهء اشكالات قوشچى , ابى داود, حلبى , قارى حنفى , عبدالحق دهلوى , ابراهيم حربى و ابن حزم سخن گفته وجواب داده است . سپس مطالبى دربارهء كفر و ضلالت و الحاد و نفاق منكر حديث غدير آورده و بعد از آن به ذكر راويان حديث غدير از قرن دوم تا سيزدهم پرداخته و در اين جلد نود نفر از علماى عامه را ذكر كرده كه حديث غدير را نقل كرده اند و به شرح حال هر يك پرداخته است .
7- ادامهء راويان حديث غدير كه در اين جلد هفتاد و سه نفر ديگر از علماى عامه را ذكر كرده و مجموعاً صد و شصت وسه نفر است . با پايان اين جلد, بحث در سند حديث غدير تمام مى شود.
دلالت حديث غدير:
8- از آغاز اين جلد بحث در دلالت حديث غدير شروع مى شود. پس از مطرح كردن سخن دهلوى در انكار معنى <أولى >براى مولى , به ذكر جمعى از علما كه اين معنى را قبول دارند پرداخته و شرح حال هر يك را ذيلاً آورده كه دراين زمينه نام چهل و پنج نفر را برده است . در خاتمه به معانى كلمهء <مولى >در كتب اهل سنت پرداخته است . در اين زمينه ابتدا حديث غدير را به الفاظ مختلفى كه در كتب عامه آمده ذكر نموده و سپس به جواب از فخر رازى در معناى كلمهء <مولى >پرداخته و از كتب عامه شواهد بسيارى ذكر كرده است .
9- در ابتداى اين جلد به رد شبهات فخر رازى از جهات ادبى پرداخته , و سپس به وجوه دلالت غدير بر خلافت اميرالمؤمنين (ع ) پرداخته است . بعد از آن دربارهء شأن نزول دو آيهء <يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك ...>و <اليوم ];ّّاكملت لكم دينكم ...>در روايات و تفاسير عامه پرداخته است . سپس چند مطلب در حاشيهء غدير از جمله روزهء روزغدير و شعر اميرالمؤمنين (ع ) و حسان و قيس بن سعد دربارهء غدير, و آيهء <سأل سائل >را مطرح كرده است .
10- ادامهء بحث پيرامون شأن نزول آيهء <سأل سائل >, و سپس حديث مناشده و استشهاد اميرالمؤمنين (ع ) به حديث غدير به رويات عامه است . بعد از آن ادلهء ديگرى دربارهء دلالت حديث غدير مطرح شده و گفته هايى از عامه در معناى مولى ذكر شده است . حديث تهنيت و عمامهء سحاب نيز مورد بحث قرار گرفته است . در نهايت يك جمع بندى وجواب از شبهات دهلوى به نحو مبسوط مطرح شده است .
در اينجا كتابشناسى مجلدات غدير از كتبا عبقات تمام مى شود.
نكات قابل توجه :
1- كتاب <عبقاب الانوار>از تأليفات مهم و كم نظير شيعه است , كه در آن از حديث ثقلين و حديث منزلت و حديث أنا مدينة العلم و حديث تشبيه و حديث سفينه و حديث نور و نيز حديث غدير بحث شده , و كلاً بيش از بيست جلدقطور را در بر مى گيرد كه فقط در سند و دلالت اين احاديث بحث شده است !! تأليف تمام اين قسمتها تقريباً به همان سبكى است كه در كتابشناسى بخش حديث غدير گفته شد.
2- چاپ اول كتاب قسمت غدير (كه در دو جلد بزرگ چاپ شده ) در كتابهاى <الفوائد الرضوية>و <الذريعة>و<أعيان الشيعه > (آدرسهاى ياد شده ) نيز آمده است . توضيحاتى كه نسبت به چاپ هاى اول و دوم كتاب ـ كه بدون تحقيق هستند ـ به دست آمده از اين قرار است : چاپ اول : جلد اول : شامل قسم اول كه بحث سند حديث غدير است .جلد دوم : شامل قسم دوم و سوم كه متن حديث مورد بحث واقع شده و از دليل اول تا پنجم در قسم دوم (609ص ),و از دليل ششم تا سى ام و نيز از دليل سى ام تا آخر كتاب در قسم سوم (399 ) است .
چاپ دوم : فقط قسم اول است كه در 600ص چاپ شده است .
3- اين كتاب (بخش حديث غدير از عبقات ) يكبار به فارسى خلاصه و نيز يك مرتبه بدون كم و زياد به عربى ترجمه شده و نيز يكبار پس از تلخيص ترجمه شده است . كه از اين قرار است :
1- <فيض القدير فيما يتعلق بحديث الغدير>از شيخ عباس قمى . 2- <تعريب عبقات الانوار>از سيد هاشم عاملى . 3<نفخات الازهار فى خلاصة عبقات الانوار, ج 6ـ 9 تلخيص و ترجمه : سيد على ميلانى .>- كل كتاب عبقات بارها توسط محققين به عربى بازگردانده شده كه به عنوان نمونه مى توان كتاب ياد شده (نفحات ];ّّالازهار) و كتاب <الثمرات فى تعريب العبقات >از سيد محسن نواب ـ كه كتاب ديگرى هم در غدير به نام <غدير سى كربلا تك >دارد ـ را نام برد. ولى از ترجمهء عربى دوم (الثمرات ) مدركى بدست نيامد كه بخش حديث غدير هم در اين كتاب به عربى ترجمه شده باشد و لذا در اين كتابنامه نيز آورده نشده .
4 در آخر هر جلد فهارس فنى تدوين شده است كه از اين قرار هستند: فهرست موضوعات , فهرست أعلام ,فهرست كسانى كه شرح حال براى آنها گفته شده است (أعلام مترجمين ), فهرست اماكن , فهرست كتب , فهرست مصادر.
البته در بعضى از جلد بعضى از اين فهارس نيامده است .
عباس بصرى .
منتدى جبل عامل الاسلامى (قسم الطباعة و النشر), قم , سال 1414ق , 1372ش .
جيبى : 64ص .
اين كتاب داستان غدير را بصورت پرسش و پاسخ مطرح كرده است . به اين صورت كه جوانى بنام احمد با دوستش على نزد عمويش حاج طاهر مى روند و از اين دربارهء غدير سؤالاتى مى نمايند و او جوابهاى كامل در هر مورد مى دهد.
اجمالى از مطالب مطرح شده از اين قرار است :
معناى غدير خم و زمان آن , حديث غدير نزد مسلمين , اشعار حسان بن ثابت , نه دليل براى ولايت اميرالمؤمنى (ع ) سخن عمر در غدير, احتجاج اميرالمؤمنين (ع ) به اين حديث , آيات نازل و احاديث در غدير: شامل ده حديث ,ناديده گرفتن غدير بعد از پيامبر (ص ) معنى كلمهء مولى , تحليلى از علل مظلوميت اميرالمؤمنين (ع ) بعد از پيامبر (ص )دوازده شعر فصيح و نه شعر محلى عربى دربارهء غدير.
لعدد الخاص بالغدير من مجلة تراثنا (جمعى از محققين ) = تراثنا, ش 21(العدد الخاص بالغدير) (عربى , چاپى )
137 عدّة البصير فى حجج يوم الغدير(عربى , چاپى )
محمد بن على كراجكى (ابوالفتح , قاضى ) م 449ق .
];ّّكتابى جامع در اثبات امامت اميرالمؤمنين (ع ) در روز غدير است .
نكات قابل توجه :
1- استاد سيد عبدالعزيز طباطبائى در كتاب <الغدير فى التراث الاسلامى >ص 95گفته نام اين كتاب در فهرست كتب مؤلف , تدوين بعضى از معاصرين يا شاگردان اوست كه در زمان خودش نوشته شده و نسخه اى از آن (فهرست كتب ) در ضمن مجموعه اى در كتابخانهء دانشگاه تهران موجود است كه استاد فقيد (طباطبائى ) آنرا استنساخ نموده وآماده چاپ است .
در همان كتاب آمده : اين كتاب در دويست ورقه (چهار صد صفحه ) است .
همچنين كتابشناسى كه گفته شد از همان جا استفاده شده است .
2- مؤلف كتاب ديگرى با نام <دليل النص بخبر الغدير على امامة أميرالمؤمنين (ع )>در غدير دارد.
3- مؤلف اين كتاب را در طرابلس براى الوالكتائب عمار نوشته است .
لعذاب الواقع (جايسى ) = الحجر الدامغ المشتهر العذاب الواقع (اردو, چاپى )
لوم و معارف اسلام : امام شناسى , ج 7و 9(تهرانى ) = امام شناسى , ج 7و 9(فارسى , چاپى )
138 على ضفاف الغدير (عربى , خطى )
سيد عبدالعزيز بن جواد طباطبائى (يزدى ) م 1416ق .
اين كتاب شامل راويان حديث غدير به ترتيب سال وفات آنها است . در اين كتاب راويانى شمارش شده كه در جلداول كتاب <الغدير>علامه امينى نيامده است .
نكته قابل توجه :
اين كتاب همراه با ساير تأليفات مؤلف در راه تنظيم و نشر است .
عبدالله محمدى , محمد بهره مند (خراسانى ), محمد محدث (خراسانى ).
];ّّاشراف : سيد فاضل ميلانى (حسينى ) .
چاپ اول : بيروت .
چاپ دوم : دار المرتضى للنشر (افست از چاپ بيروت , مشهد, سال 1403ق .
وزيرى : 338ص .
چاپ سوم : دارالكتاب العربى , بيروت , سال 1405ق , 1985م .
چاپ چهارم : مؤسسة النشر الاسلامى (جامعهء مدرسين ), قم , سال 1410ق .
وزيرى , 623ص .
اين كتاب شامل فهارس مختلفى براى كتاب <الغدير فى الكتاب و السنة و الادب >علامهء امينى است كه بسيار فنى ودقيق تدوين شده است .
در طى چاپهاى مختلف تغييراتى زير نظر مؤلفين در اين كتاب صورت گرفته كه توضيح آنها چنين است :
چاپ اول و دوم : شامل : فهرست موضوعى , كه موضوعاتى را طبق حروف الفبا از كتاب الغدير استخراج فهرست نموده اند و بسيار قابل استفاده است , فهرست اعلام .
چاپ سوم : در يك جلد, شامل : فهرست موضوعى , فهرست آيات , فهرست احاديث , فهرست اشعار, فهرست اماكن , فهرست وقايع و ايام , فهرست قبايل , فهرست امثال .
و اما فهرست أعلام را با نام <أعلام الغدير>جداگانه چاپ نموده اند براى توضيح به اين نام در همين كتابنامه مراجعه شود.
140 على ضفاف الغدير (عربى , چاپى )
عبدالامير قبلان .
دارالزهراء بيروت .
141 على ضفاف الغدير(عربى , چاپى )
محمود سيد منصور.
چاپ : مطبعة السلفية, قاهره , 1355ق , 1936م .
];ّّ؟, 49 .
ناية الامير فى ترجمهء الغدير, ج 1(واحدى ) = ترجمهء الغدير, ج 1فارسى , چاپى )
لعناية بالغدير فى الاسلام (مروج ) = فى رحاب الغدير (عربى , چاپى )
عبدالله بن نورالله بحرانى (اصفهانى ).
استدراك : سيد محمد باقر موحد (ابطحى , اصفهانى ).
تحقيق : مؤسسة الامام المهدى (عج ) (قم ).
همان مؤسسه , قم , چاپ اول , سال 1413ق .
وزيرى , 632ص .
كتاب بخش حديث غدير از مجلدات اميرالمؤمنين على بن ابى طالب (ع ) از دورهء مفصل كتاب <عوالم العلوم >است , كه تمام آن در حدود كتاب <بحارالانوار>مجلسى است , و پس از مستدركات و تحقيقات و فهارس مجلدمستقلى شده است .
كتاب در سه باب است : باب اول شامل هفت بخش و باب دوم شامل نه بخش و باب سوم شانزده بخش , يك تكميل شامل پنج فصل , و خاتمه شامل دو مطلب , و بخشى شامل هفت مسلك , و تذيبل و تكميل شامل چهارمسئله , و در آخر سه فصل است .
توضيح اين موارد چنين است :
ابها:
باب اول : احاديث در مورد غدير كه در هفت قسمت است : 1 فضايل روز غدير, تفسير آيات , توضيح اخبار مربوط2 مكان غدير. 3 خطبه پيامبر (ص ) در منى . 4 خطبهء آن حضرت در غدير. 5 تاجگذارى اميرالمؤمنين (ع ) .6 تبريك عمر به اميرالمؤمنين (ع ), بهاقرار تمام صحابه . 7 مقام غدير در نزد اهل بيت (ع ).
باب دوم : مناشدات به حديث غدير: شامل نه منا شده , كه شش مورد از اميرالمؤمنين (ع ) و سه مورد ديگر از افراد];ّّديگر است .
باب سوم : احتجاجات به حديث غدير, كه شامل شانزده احتجاج از حضرت زهرا و امام حسن و امام حسين (ع ) ونيز احتجاجهايى از افراد مختلف و متفاوت , مثل عبدالله بن جعفر واصبغ بن نباته و ابوذر, همچنين ابليس و مأمون و...است .
كميل :
شامل جوانب غدير كه اكثراً سندى و در پنج فصل است :
1 روايات مرسل موثق به الفاظ متفاوت براى حديث غدير.
2 راويان حديث غدير.
3 بعضى از وقايعى كه در روز غدير بر اميرالمؤمنين (ع ) گذشت , از تعظيم و تجيل و نيز احتجاج مؤلفين .
4 حديث غدير در مصنفات بزرگان ازمتواترات است .
5 طرق حديث غدير از حد تواتر بيشتر است .
اتمه :
استدلال به حديث غدير, كه دو مطلب است :
1 اثبات حديث .
2 اثبات دلالت حديث بر امامت و خلافت .
خشى :
شامل هفت مسلك است :
1 معناى حقيقى كلمه <مولى >أولى است .
2 آنچه محتمل است در معنى و اقسام لفظ مولى كه در سه قسم است : 1 معنى معتق و حليف 2 به دو قسمت تقسيم مى شود 3 با دليل معلوم مى گردد كه مراد اين نبوده است .
3 آنچه صدوق بيان فرموده كه مراد از <مولى >اولى است و قرينه نيز بر اين است .
4 احاديثى كه دلالت دارد كه مراد از <مولى >امامت كبرى است .
5 احاديث دال بر ارادهء امام از <مولى >.
6 مراد از <مولى >هر آنچه هست , امامت كبرى از آن استفاده مى شود.
];ّّ7 فهم حضار در اينكه مراد از مولى امامت بوده كافى است .
ذييل و تكميل :
كه در آن چهار سؤال و جواب است .
1 حجت و دليل بر صحت حديث در نصب اميرالمؤمنين (ع ) چيست ؟
2 حجت و دليل بر اينكه لفظ <مولى >به معنى اولى است چيست ؟
3 حجت و دليل بر خصوص اولى بعد از ثبوت احتمالات ديگر چيست ؟
4 حجت و دليل بر اينكه اولى به معنى امام است چيست ؟
صول :
شامل سه فصل :
1 آنچه ابن الاعرابى و ثعلبى در معنى <من كنت مولاه فعلى مولاه >گفته اند .
2 كلمات أعلام در مؤلفاتشان دربارهء مفاد حديث غدير.
3 نخبه اى از اشعار شعراى غدير.
در آخر سى و پنج فهرست براى كتاب تدوين شده كه شامل فهرست آيات و اساسمى بعضى كتب و روايان و چندفهرست أعلام و نيز چند فهرست , امثال مناشدات و احتجاجات , همچنين امكنه و ايام و وقايع و قبايل و مطالب كتاب است .
در اين كتاب پس از هر بخش استدراكاتى از علامه سيد محمد باقر موحد (ابطحى ) است , كه به عنوان تكميل آن باب آورده شده , همراه با آدرسهاى بسيارى كه پاورقى داده شده مى توان گفت تقريباً يك سوم بلكه نيمى از كتاب را به طور ممزوج شامل است و اين مجلد از كتاب <عوالم >به اضافه تحقيقات و زحمات اين علامه و مؤسسهء يادشده است كه به صورت موسوعه اى درباره حديث غدير در آمده است .
نكته قابل توجه :
در كتاب <الغدير فى التراث الاسلامى >ص 220ش 144از اين كتاب با نام <موسوعة عن حديث الغدير>ياد نموده و توضيحى داده است , ولى نام و بقيهء جوانب صحيح , آن است كه در اين كتابنامه درج شده است .
143 عيد غدير(اردو, خطى )
سيد على بن محمد رضا جعفرى (هندى , شمس پورى ) م 1385م .
144 عيد غدير(اردو, چاپى )
محمد لطيف بن محمد عقيل انصارى (سهانپورى ) م 1399ق .
چاپ : لاهور(پاكستان ), سال 1374ق .
كتاب در تفسير آيهء <ايا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك ...>و اثبات نزول آن در غدير است .
بولس سلامه لبنانى (قاضى , مسيحى ) م 1399ق , 1979م .
چاپ اول : مطبعة النسر, بيروت , سال 1367ق , 1947م .
چاپ دوم : سال 1381ق , 1971م .
چاپ چهارم : دارالكتاب اللبنانى , مكتبة المدرسه , بيروت , سال 1406ق 1986م .
وزيرى : 318ص .
چاپ پنجم : المؤسسة الثقافية لهيئة انصار الحسين (ع ), تهران , سال 1410ق , 1368ش .
چاپ ششم , سال 1411ق , 1369 .
وزيرى , 357ص .
الذريعه ج 15ص 364
فهرست كتب چاپى عربى (خانبابامشار> ص 641
الغدير ج 6ص <ط>قبل از شروع كتاب .
اين كتاب كلاً شعر بوده و شامل سه هزار و هشتاد و پنج بيت است ولى در نامه اش به علامهء امينى كه در ابتداى جلدششم الغدير (آدرس بالا) آمده گفته كه اين كتابش حدود سه هزار و پانصد بيت است .
اين كتاب پس از مقدمه اى خطاب به اميرالمؤمنين (ع ) اشعار خود را تقديم مى كند. اشعار او يك دور تاريخ زندگانى پيامبر (ص ) و اميرالمؤمنين (ع ) است و در نهايت به شهادت امام حسين (ع ) مى رساند.
];ّّنماز, جاهليت , قريش , هاشم , عبدالمطلب , نماز استسقاء, ميلاد پيامبر (ص ), ابوطالب (ع ), بعثت , ميلاد على (ع ), پيروزى اسلام , هجرت پيامبر (ص ), هجرت على (ع ), على (ع ) در يثرب (مدينه ), بردبارى خالص , جنگ بدر,ازدواج على (ع ), جنگ احد, خندق , خيبر, وادى الرمل و طائف و بيه , حنين , اهل بيت , روز غدير, وفات پيامبر(ص ), عثمان بن عفان , ابوذر غفارى , خلافت على (ع ), روز جمل , صفين ,حكمين و خوارج , حكم آخر, ثناى اميرالمؤمنين (ع ), معاويه , يزيدبن معاويه , دعوت از حسين (ع ), مسلم در كوفه , اصحاب مسلم , مقتل مسلم , سفرحسين (ع ), در كربلا, به چه چيز خونم را حلال كرده ايد؟ جنگ , ساعت تكان دهنده , بعد از جنگ , طواف , خاتمه .
نكات قابل توجه :
1 در الذريعه از اين كتاب با نام <عيدالغدير>ولى بدون شمارهء تسلسل ياد نموده و گفته : از عبارت مؤلف نام <ملحمة الغدير>ظاهر است . كما اينكه در چاپى كه حاج آقا بزرگ ديده هم همين است .
ولى در حرف ميم كتابى به آن نام (ملحمه الغدير) نيامده و ظاهراً حاج آقا بزرگ نام اصلى و صحيح را همين نام (عيدالغدير) دانسته و شماره مسلسل را هم به علت مؤلف كتاب نياورده كه به ظاهر مسيحى بوده است .
ولى نام صحيح كتاب همين نام است , چرا كه خود مؤلف در نامه اش به علامهء امينى (آدرس ياد شدهء الغدير)تصريح به نامگذارى كتابش به اين نام نموده و توضيح مختصرى دربارهء آن داده است .
2 حاج آقا بزرگ چاپى را به تاريخ 1948ميلادى معرفى نموده كه ظاهراً همان چاپ اول است .
3 مؤلف كتاب از شعراى لبنان و به ظاهر از مسيحيان است , ولى در اشعارش مطالبى عميق و پرمحتوا از ولايت ومحبت اهل بيت (ع ) مخصوصاً اميرالمؤمنين و امام حسين (ع ) آورده كه از غير شيعهء مخلص و محّب واقعى بعيداست !!!
محمد جواد بن محمد تقى معرفت (اصفهانى , كربلائى ).
دارالمعرفة و الهدى , قم , سال 1399ق , 1359ش .
رقعى , 112ص .
اين كتاب پس از مقدمهء ناشر و پيشگفتار شامل چهار بخش است :
1 عيد غدير در لغت , تاريخ و حديث شامل :
];ّّسه بخش , واژه عيد غدير در علم لغت ,, غدير در ديدگاه تاريخ و حديث , اهتمام به ولايت .
2 مقام و منزلت عيد غدير در اسلام .
3 چه بايد كرد شامل : بيست و چهار عمل از اعمال روز غدير, با بيان احاديث آنها غير از يك مورد.
4 عيد غدير اختصاص به سال قمرى دارد؟ كه غدير را با سال قمرى و غير قمرى مقايسه نموده و در اينكه آيااختصاص به سال قمرى دارد يا نه صحبت نموده است .
سيد محمد ابراهيم بن محمد كاظم موحد (قزوينى , كربلائى ).
چاپ دوم : مؤسسة الوفاء, بيروت , سال 1401ق .
چاپ سوم : حسينيهء سيدالشهداء (ع ), كاشان , سال 1402ق .
چاپ ديگر: سال 1404ق .
جيبى : 75ص .
اين كتاب مختصرى از واقعهء غدير و جوانب آن در هفت بخش است :
1 مقدمه 2 آية التبليغ : كه واقعه غدير در اين بخش بيان شده است . 3 مدارك واقعهء غدير: كه پنجاه مدرك را آورده است . 4 سنگ آسمانى .5 تاج خلافت . 6 عيد غدير. 7 موقعيت شعراء در عيد غدير: كه پس از توضيحى بسيارمختصر دو شعر از بولس سلامه (مؤلف كتاب <عيدالغدير>آورده است .
نكات قابل توجه :
1 اين كتاب با اقتباس از بخشى از كتاب <على خليفة رسول الله (ص )) از همين مؤلف تأليف شده است . در آن كتاب واقعهء غدير به طور مفصل آمده و كتاب حاضر خلاصه اى از آن است .>
2 كتاب در سال 1401قمرى براى استفاده جوانان تدوين شده است .
3 اين كتاب يك بار توسط محمد رضا انصارى با نام <عيد غدير>, و بار دوم توسط محمد رضا سلطانى با نام <غديربرترين عيد اسلامى >ترجمه شده است .
سيد محمد ابراهيم بن محمد كاظم موحد (قزوينى , كربلائى ).
مترجم : محمد رضا انصارى .
مؤسسهء مطبوعاتى تشيع , قم .
جيبى , 69ص .
اين كتاب ترجمهء كتاب <عيدالغدير>عربى است .
سيد محمد ابراهيم بن محمد كاظم موحد )قزوينى , كربلائى ).
مترجم : محمد رضا سلطانى .
انتشارات مفيد, قم , 1416ق , 1375ش .
جيبى , 128ص .
اين كتاب ترجمهء <عيدالغدير>است .
در اين ترجمه مطالب بسيارى از جمله جغرافياى مفصل غدير اضافه شده است .
عناوين كتاب چنين است :
آيهء تبليغ , بيغت گرفتن از مردم , بيعت ابوبكر و عمر, اولين شعراى غدير, چگونگى بيعت زنالن , اهميت واقعه ءغدير, استدلال به حديث غدير, مدارك واقعهء غدير, كامل شدن دين , سنگ آسمانى , تاج خلافت , شهادت ثالثه دراذان , عيد غدير, حضرت على (ع ) و عيد غدير, ائمه (ع ) و عيد غدير, شيعه و عيد غدير, عيد غدير نزد مسلمانان جهان , عيد غدير در آسمان , مسجد غدير خم , موقعيت جغرافيائى سرزمين غدير, نقش شعرا در غدير.
150 عيدالغرير فى الاذاعة البنانيّة(عربى , چاپى )
تدوين : ابراهيم زين عاصى .
مكتبة العرفان , بيروت .
رقعى , 45ص .
];ّّاين كتاب مجموعه قصايد و مقالاتى است كه در جشن عيد غدير در روز 18ذى الحجة سال 1380ق ـ كه دربيروت برگزار شده ـ ايراد نموده اند و مؤلف بنا به درخواستهاى بسيار, آنها را به صورت اين كتاب تدوين نموده است .عناوين ترجمه شدهء مقالات و اشعار عبارتنداز:
1 عيد غدير (عدنان حيدر) 2 روز غدير (رفيق براج ) 3 عيد غدير (بطرس ديب ). 4 قصيدهء بولس سلامه . 5 قصه ءغدير (محمد جواد مغنيه ). 6 كلام علايلى . 7 روز غدير (شعر از ابراهيم برى ).
151 عيدالغدير فى عهد الفاطميّين (عربى , چاپى )
محمد هادى بن عبدالحسين امينى .
چاپ : مطبعة القضاء, نجف , سال 1382ق , 1962م .
؟, 162ص .
نكته قابل توجه :
اين كتاب با مقدمه اى كوتاه از عبدالعزيز دورى (بغدادى ) چاپ شده است .
منبع: www.balagh.net
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
سيد محمد تقى مقدم .
چاپ : چاپخانهء خراسان , مشهد, چاپ دوم , سال 1343ش , 1383 .
جيبى , 50ص .
در اين كتاب ابتدا اعياد چهارگانهء مسلمين را مطرح و فضيلت غدير بر آنها را ثابت نموده و سپس حركت از مدينه واعمال حج و بازگشت تا غدير و نيز خطبهء پيامبر (ص ) را در پنجاه و پنج بخش كه تعداد تكرار جملهء <معاشر الناس >(اى گروه مردم ) در خطبه است ـ آورده و با رمز خ 1 خ 2... الى آخر ـ كه ظاهراً مخفف از كلمهء <خطاب >است به فارسى ترجمه نموده و در آخر بقيهء واقعهء غدير به خصوص جريانات منافقين را آورده است .
عناوين بخشهاى كتاب چنين است : مؤمنين چهار عيد دارند, عيد سوم روز جمعه است , روز جمعه از عيد قربان وفطر بالاتر است , شرف جمعه از اين حديث ظاهر مى شود, ظهور و بر پا شدن قيامت در روز جمعه است , شبهاى جمعه را به غفلت نگذرانيد, بزرگترين عيد مؤمنين غدير است , عظمت و شرافت روز غدير از اينجا معلوم مى شود,شرافت عيد غدير از اينها بيشتر است . هر چه مى توانيد عيد غدير را عظمت دهيد, جريان غدير و نزول جبرئيل درمدينه , دعوت پيغمبر مردم را براى حج , آمدن جبرئيل بار ديگر براى امر ولايت , اكمال دين , اتمام نعمت , رضاى خالق اينست , فاش شدن اسرار پيغمبر (ص ) توسط عايشه , تصميم منافقين بر قتل پيغمبر (ص ), نزول جبرئيل با آيه ءعصمت بار پنجم بود, تشكيل منبر بلند در غدير .
از اين پس عناوين خطبهء غدير چنين است :
1 آياتى كه در شأن على (ع ) نازل شده 2 اطاعت على (ع ) بر سياه و سفيد لازم است 3 تمام حلال و حرام را على (ع ) مى داند 4 على (ع ) امام مبين است 5 سبقت اسلام و ثبات على (ع ) 6 خداوند على (ع ) را تفضيل داده است 7على (ع ) از جانب خدا امام است 8 شك كننده كافر است 9 فضيلت الهى 10 دشمنان على (ع ) ملعون اند 11 على (ع ) جنب الله است 12 آقاى مردم بعد از خدا و پيغمبر (ص ) على (ع ) است 13 قرآن و عترت با يكديگرند 14 اين خطاب اخبار غيبيه دارد 15 اعمال منافقين در مقابل على (ع ) بر باد است 16 تمام موارد <الذين آمنوا>در شأن على (ع ) است 17 بهترين نبى و وصى پيغمبر (ص ) و ولى شماست 18 ذريهء من از صلب على (ع ) است 19 سرشت ];ك ك دشمنان على (ع ) 20 رسالت خود را رساندم 21 جز مسلمان نميريد 22 به خدا و رسول و نورى كه با او فرود آمده ايمان آوريد 23 خلقت ائمه (ع ) نور است 24 خبر از ارتداد مردم مى دهد 25 مسلمان شدنتان را منت مگذاريد 26بعد از من پيشوايانى به آتش دعوت مى كنند 27 من و خدا از پيشوايان باطل بيزاريم 28 صحيفهء باطله 29 بر هرمسلمانى لازم است اين خطبه را به مردم برساند 30 خداوند شما را آزمايش مى كند 31 اين خطاب نيز اخبار غيبيه دارد 32 هلاك پيشينيان 33 امر و نهى على (ع ) امر و نهى خداست 34 صراط مستقيم على (ع ) است 35 دوست مادر بهشت و دشمن ما در جهنم 36 من منذرم و على هادى است 37 صفات حضرت بقية الله (عج ) 38 بيعت گرفتن رسول خدا (ص ) از مردم 39 حج و عمره 40 كعبه 41 عرفات و منى 42 حج و هزينهء آن 43 حج كامل 44 نماز وزكات 45 حلال و حرام ابدى است 46 آن معرف ائم (ع ) است 47 تقوى و قيامت 48 از زبان و دل مردم بيعت گرفت 49 دست على (ع ) دست خدا است 50 كثرت فضايل على (ع ) 51 بيعت و تسليم 52 فضايل على (ع )نامحدود است 53 اطاعت خدا و رسول و ائمه (ع ) رستگارى است 54 سبقت براى بيعت 55 خطاب آخر پيامبر (ص ) به مردم .
بعد از اتمام خطبه , بقيهء واقعهء غدير با اين عناوين آمده است : بيعت مردم با على (ع ) بازبان , كمال دين , رضاى حق , امام حجت اين است , جبرئيل و عمر اتمام حجت نموده , اشعار حسان بن ثابت در غدير, اين حسود بعد از غديربه كيفر خود رسيد, مى خواستند پيغمبر (ص ) را هلاك كنند, تصميم منافقين بر غصب خلافت , خشم رسول خدا(ص ) بر عايشه , اينجا پيغمبر (ص ) از جنگ بصره خبر داد, جريان نوشتهء صحيفهء باطله در نكث عهد على (ع ),دستگاه وحى جريان صحيفه را خبر داد, رسوائى اهل صحيفه در دنيا.
نكات قابل توجه :
1 اين كتاب به مناسبت يكهزار و سيصد و هفتاد و چهارمين سالروز غدير چاپ شده است .
2 مطالب اين كتاب همه از كتاب <ناسخ التواريخ >نقل شده و در هر قسمت شماره صفحهء آن كتاب نيز آورده شده است .
( ع )
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
سيد حامد حسين بن محمد قلى كنتورى (نيشابورى , لكنهوئى ) م 1306ق .
تحقيق : غلامرضا مولانا (بروجردى ).
چاپ اول : لكنهو (هند), سال 1293ق , 1876م .
رحلى , ج 1 1251ص , ج 2 1008ص .
چاپ دوم : فقط قسم اول , تهران , سال 1369ق , 1328ش .
رحلى , 600ص .
چاپ سوم : ناشر: محقق , قم , چاپ سيدالشهداء (ع ), قم , سال 1404ـ 1411ق , 1362ـ 1369ش .
وزيرى , ج 1 82+ 346ص , ج 2 428ص , ج 3 421ص , ج 4 434ص , ج 5 429ص , ج 6 400ص , ج 7444ص , ج 8 440ص , ج 9 447ص , ج 10 616ص .
الفوائيد الرضوية ص 222
الذريعة ج 15ص 214ش 1415و ج 6ص 378.
أعيان الشيعة ج 7ص 425
اين كتاب از كتب بى نظير در زمينهء غدير است كه در آن از آنچه مى توان در مورد سند و متن حديث و واقعهء غدير واستدلال به آن و جواب از شبهات صحبت نمود بحث و بررسى و تحقيق شده و در واقع جواب از گفته هاى صاحب كتاب <تحفهء اثنى عشريه >در كتابش است و به اين عنوان تأليف شده است .
قسمت مربوط به حديث غدير از كتاب <عبقات الانوار>در ده جلد تحقيق شده است ظ جلد اول تا هفتم درباره ءسند حديث و سه جلد بقيه دربارهء دلالت حديث است , و در تقسيم بندى كل كتاب بايد گفت : اين كتاب شامل دوقسمت است : 1 بحث در سند حديث غدير از صحابه و تابعين و تابعين تابعين , و تا عصر مؤلف , از شيعه و عامه , كه به حسب زمان آنها همراه با توثيق دربارهء هر كدام و هر مصدر و ابحاث بسيار مفصل تنظيم شده است . 2 متن حديث غدير و دلالت آن بر ولايت اميرالمؤمنين (ع ) و جواب از شبهات دشمنان در اين باره و همچنين ديگر جوانب حديث غدير در ابحاثى بس عميق و مفصل .
];ك ك چون اين كتاب به طرز عملى نگاشته شده و توضيح دادن مفصل هر جلد باعث طولانى شدن كتاب حاضر, و نيزبراى رعايت تمام خوانندگان كتاب , خلاصه اى از كتابشناسى هر جلد به طورى كه نسبتاً گويا باشد آورده مى شود :
سند حديث غدير:
1- ابتدا مقدمه اى در هشتاد صفحه توسط محقق نوشته شده كه شامل توضيحى در علم كلام و متكلمين شيعه و سپس جوانب , زندگانى صاحب عبقات و پدر و برادر اوست .
سپس كتاب شروع شده كه كلام صاحب تحفهء اثنا عشريه است كه گفته : <احاديث ولايت منحصر در دوازده حديث است >را مطرح نموده و در رد اين گفتهء مؤلف , موارد بسيارى از علماى عامه كه حديث غدير را نقل كرده اند ذكرنموده , و به شرح حال و وثاقت آنان پرداخته است .
2 -در جواب اينكه <حديث غدير در بعضى كتب مهم عامه مثل صحيحين وجود ندارد>! مؤلف از چند جهت به جواب اين مطلب پرداخته كه خلاصه اش چنين است : 1 نبودن در صحيحين و عدم نقل آنها دليل بر عدم صحت نيست . 2 قاعدهء تقدم مثبت بر نافى در اينجا حاكم است . 3 اگر حديث غدير در صحيحين هم بود قبول نمى كردند. 4خود عامه در مواردى منقولات صحيحين را رد كرده اند 5 خود عامه قائل به تناقض احاديث صحيحين در مواردهستند.
3. در اين جلد مطالب مفصلى دربارهء اين سه نفر وبرخورد علماى عامه به منقولات آنان ذكر شده و نتيج گيرى شده كه عدم نقل اينان اهميتى در استحكام حديث غديرندارد در ضمن مطالبى در مدح سيد رضى ذكر شده است .
4 -ابتدا دربارهء عظمت سيد مرتضى در لسان عامه و سپس به رد سخن صاحب تحفهء اثنا عشريه كه سيد مرتضى را به تحقير ياد كرده پرداخته است . در مقابل عده اى از عامه را نام برده كه خلفاى عباسى را تعريف كرده و به عظمت يادكرده اند كه از جملهء آنها جاحظ است , سپس به تحقير جاحظ و ناصبيّت او پرداخته است .
];ّّ
5- دامهء سخن دربارهء جاحظ و عدم اعتبار او نزد علماى عامه با استناد به كتب آنان است . سپس دربارهء نسبت قدح حديث غدير به ابن ابى داود پرداخته و آنرا رد كرده است و در عين حال به گفته هاى عامه دربارهء او پرداخته كه او راضعيف دانسته اند. بعد از آن دربارهء نسبت قدح حديث غدير به ابو حاتم رازى پرداخته و تضعيفات او را از علماى عامه نقل كرده است . سپس به قدح فخر رازى دربارهء غدير پرداخته و در ضمن قدح ابوهريره , و به همين مناسبت قدح سفيان ثورى به ميان آمده است .
6- دربارهء اشكالات قوشچى , ابى داود, حلبى , قارى حنفى , عبدالحق دهلوى , ابراهيم حربى و ابن حزم سخن گفته وجواب داده است . سپس مطالبى دربارهء كفر و ضلالت و الحاد و نفاق منكر حديث غدير آورده و بعد از آن به ذكر راويان حديث غدير از قرن دوم تا سيزدهم پرداخته و در اين جلد نود نفر از علماى عامه را ذكر كرده كه حديث غدير را نقل كرده اند و به شرح حال هر يك پرداخته است .
7- ادامهء راويان حديث غدير كه در اين جلد هفتاد و سه نفر ديگر از علماى عامه را ذكر كرده و مجموعاً صد و شصت وسه نفر است . با پايان اين جلد, بحث در سند حديث غدير تمام مى شود.
دلالت حديث غدير:
8- از آغاز اين جلد بحث در دلالت حديث غدير شروع مى شود. پس از مطرح كردن سخن دهلوى در انكار معنى <أولى >براى مولى , به ذكر جمعى از علما كه اين معنى را قبول دارند پرداخته و شرح حال هر يك را ذيلاً آورده كه دراين زمينه نام چهل و پنج نفر را برده است . در خاتمه به معانى كلمهء <مولى >در كتب اهل سنت پرداخته است . در اين زمينه ابتدا حديث غدير را به الفاظ مختلفى كه در كتب عامه آمده ذكر نموده و سپس به جواب از فخر رازى در معناى كلمهء <مولى >پرداخته و از كتب عامه شواهد بسيارى ذكر كرده است .
9- در ابتداى اين جلد به رد شبهات فخر رازى از جهات ادبى پرداخته , و سپس به وجوه دلالت غدير بر خلافت اميرالمؤمنين (ع ) پرداخته است . بعد از آن دربارهء شأن نزول دو آيهء <يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك ...>و <اليوم ];ّّاكملت لكم دينكم ...>در روايات و تفاسير عامه پرداخته است . سپس چند مطلب در حاشيهء غدير از جمله روزهء روزغدير و شعر اميرالمؤمنين (ع ) و حسان و قيس بن سعد دربارهء غدير, و آيهء <سأل سائل >را مطرح كرده است .
10- ادامهء بحث پيرامون شأن نزول آيهء <سأل سائل >, و سپس حديث مناشده و استشهاد اميرالمؤمنين (ع ) به حديث غدير به رويات عامه است . بعد از آن ادلهء ديگرى دربارهء دلالت حديث غدير مطرح شده و گفته هايى از عامه در معناى مولى ذكر شده است . حديث تهنيت و عمامهء سحاب نيز مورد بحث قرار گرفته است . در نهايت يك جمع بندى وجواب از شبهات دهلوى به نحو مبسوط مطرح شده است .
در اينجا كتابشناسى مجلدات غدير از كتبا عبقات تمام مى شود.
نكات قابل توجه :
1- كتاب <عبقاب الانوار>از تأليفات مهم و كم نظير شيعه است , كه در آن از حديث ثقلين و حديث منزلت و حديث أنا مدينة العلم و حديث تشبيه و حديث سفينه و حديث نور و نيز حديث غدير بحث شده , و كلاً بيش از بيست جلدقطور را در بر مى گيرد كه فقط در سند و دلالت اين احاديث بحث شده است !! تأليف تمام اين قسمتها تقريباً به همان سبكى است كه در كتابشناسى بخش حديث غدير گفته شد.
2- چاپ اول كتاب قسمت غدير (كه در دو جلد بزرگ چاپ شده ) در كتابهاى <الفوائد الرضوية>و <الذريعة>و<أعيان الشيعه > (آدرسهاى ياد شده ) نيز آمده است . توضيحاتى كه نسبت به چاپ هاى اول و دوم كتاب ـ كه بدون تحقيق هستند ـ به دست آمده از اين قرار است : چاپ اول : جلد اول : شامل قسم اول كه بحث سند حديث غدير است .جلد دوم : شامل قسم دوم و سوم كه متن حديث مورد بحث واقع شده و از دليل اول تا پنجم در قسم دوم (609ص ),و از دليل ششم تا سى ام و نيز از دليل سى ام تا آخر كتاب در قسم سوم (399 ) است .
چاپ دوم : فقط قسم اول است كه در 600ص چاپ شده است .
3- اين كتاب (بخش حديث غدير از عبقات ) يكبار به فارسى خلاصه و نيز يك مرتبه بدون كم و زياد به عربى ترجمه شده و نيز يكبار پس از تلخيص ترجمه شده است . كه از اين قرار است :
1- <فيض القدير فيما يتعلق بحديث الغدير>از شيخ عباس قمى . 2- <تعريب عبقات الانوار>از سيد هاشم عاملى . 3<نفخات الازهار فى خلاصة عبقات الانوار, ج 6ـ 9 تلخيص و ترجمه : سيد على ميلانى .>- كل كتاب عبقات بارها توسط محققين به عربى بازگردانده شده كه به عنوان نمونه مى توان كتاب ياد شده (نفحات ];ّّالازهار) و كتاب <الثمرات فى تعريب العبقات >از سيد محسن نواب ـ كه كتاب ديگرى هم در غدير به نام <غدير سى كربلا تك >دارد ـ را نام برد. ولى از ترجمهء عربى دوم (الثمرات ) مدركى بدست نيامد كه بخش حديث غدير هم در اين كتاب به عربى ترجمه شده باشد و لذا در اين كتابنامه نيز آورده نشده .
4 در آخر هر جلد فهارس فنى تدوين شده است كه از اين قرار هستند: فهرست موضوعات , فهرست أعلام ,فهرست كسانى كه شرح حال براى آنها گفته شده است (أعلام مترجمين ), فهرست اماكن , فهرست كتب , فهرست مصادر.
البته در بعضى از جلد بعضى از اين فهارس نيامده است .
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
عباس بصرى .
منتدى جبل عامل الاسلامى (قسم الطباعة و النشر), قم , سال 1414ق , 1372ش .
جيبى : 64ص .
اين كتاب داستان غدير را بصورت پرسش و پاسخ مطرح كرده است . به اين صورت كه جوانى بنام احمد با دوستش على نزد عمويش حاج طاهر مى روند و از اين دربارهء غدير سؤالاتى مى نمايند و او جوابهاى كامل در هر مورد مى دهد.
اجمالى از مطالب مطرح شده از اين قرار است :
معناى غدير خم و زمان آن , حديث غدير نزد مسلمين , اشعار حسان بن ثابت , نه دليل براى ولايت اميرالمؤمنى (ع ) سخن عمر در غدير, احتجاج اميرالمؤمنين (ع ) به اين حديث , آيات نازل و احاديث در غدير: شامل ده حديث ,ناديده گرفتن غدير بعد از پيامبر (ص ) معنى كلمهء مولى , تحليلى از علل مظلوميت اميرالمؤمنين (ع ) بعد از پيامبر (ص )دوازده شعر فصيح و نه شعر محلى عربى دربارهء غدير.
لعدد الخاص بالغدير من مجلة تراثنا (جمعى از محققين ) = تراثنا, ش 21(العدد الخاص بالغدير) (عربى , چاپى )
137 عدّة البصير فى حجج يوم الغدير(عربى , چاپى )
محمد بن على كراجكى (ابوالفتح , قاضى ) م 449ق .
];ّّكتابى جامع در اثبات امامت اميرالمؤمنين (ع ) در روز غدير است .
نكات قابل توجه :
1- استاد سيد عبدالعزيز طباطبائى در كتاب <الغدير فى التراث الاسلامى >ص 95گفته نام اين كتاب در فهرست كتب مؤلف , تدوين بعضى از معاصرين يا شاگردان اوست كه در زمان خودش نوشته شده و نسخه اى از آن (فهرست كتب ) در ضمن مجموعه اى در كتابخانهء دانشگاه تهران موجود است كه استاد فقيد (طباطبائى ) آنرا استنساخ نموده وآماده چاپ است .
در همان كتاب آمده : اين كتاب در دويست ورقه (چهار صد صفحه ) است .
همچنين كتابشناسى كه گفته شد از همان جا استفاده شده است .
2- مؤلف كتاب ديگرى با نام <دليل النص بخبر الغدير على امامة أميرالمؤمنين (ع )>در غدير دارد.
3- مؤلف اين كتاب را در طرابلس براى الوالكتائب عمار نوشته است .
لعذاب الواقع (جايسى ) = الحجر الدامغ المشتهر العذاب الواقع (اردو, چاپى )
لوم و معارف اسلام : امام شناسى , ج 7و 9(تهرانى ) = امام شناسى , ج 7و 9(فارسى , چاپى )
138 على ضفاف الغدير (عربى , خطى )
سيد عبدالعزيز بن جواد طباطبائى (يزدى ) م 1416ق .
اين كتاب شامل راويان حديث غدير به ترتيب سال وفات آنها است . در اين كتاب راويانى شمارش شده كه در جلداول كتاب <الغدير>علامه امينى نيامده است .
نكته قابل توجه :
اين كتاب همراه با ساير تأليفات مؤلف در راه تنظيم و نشر است .
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
عبدالله محمدى , محمد بهره مند (خراسانى ), محمد محدث (خراسانى ).
];ّّاشراف : سيد فاضل ميلانى (حسينى ) .
چاپ اول : بيروت .
چاپ دوم : دار المرتضى للنشر (افست از چاپ بيروت , مشهد, سال 1403ق .
وزيرى : 338ص .
چاپ سوم : دارالكتاب العربى , بيروت , سال 1405ق , 1985م .
چاپ چهارم : مؤسسة النشر الاسلامى (جامعهء مدرسين ), قم , سال 1410ق .
وزيرى , 623ص .
اين كتاب شامل فهارس مختلفى براى كتاب <الغدير فى الكتاب و السنة و الادب >علامهء امينى است كه بسيار فنى ودقيق تدوين شده است .
در طى چاپهاى مختلف تغييراتى زير نظر مؤلفين در اين كتاب صورت گرفته كه توضيح آنها چنين است :
چاپ اول و دوم : شامل : فهرست موضوعى , كه موضوعاتى را طبق حروف الفبا از كتاب الغدير استخراج فهرست نموده اند و بسيار قابل استفاده است , فهرست اعلام .
چاپ سوم : در يك جلد, شامل : فهرست موضوعى , فهرست آيات , فهرست احاديث , فهرست اشعار, فهرست اماكن , فهرست وقايع و ايام , فهرست قبايل , فهرست امثال .
و اما فهرست أعلام را با نام <أعلام الغدير>جداگانه چاپ نموده اند براى توضيح به اين نام در همين كتابنامه مراجعه شود.
140 على ضفاف الغدير (عربى , چاپى )
عبدالامير قبلان .
دارالزهراء بيروت .
141 على ضفاف الغدير(عربى , چاپى )
محمود سيد منصور.
چاپ : مطبعة السلفية, قاهره , 1355ق , 1936م .
];ّّ؟, 49 .
ناية الامير فى ترجمهء الغدير, ج 1(واحدى ) = ترجمهء الغدير, ج 1فارسى , چاپى )
لعناية بالغدير فى الاسلام (مروج ) = فى رحاب الغدير (عربى , چاپى )
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
عبدالله بن نورالله بحرانى (اصفهانى ).
استدراك : سيد محمد باقر موحد (ابطحى , اصفهانى ).
تحقيق : مؤسسة الامام المهدى (عج ) (قم ).
همان مؤسسه , قم , چاپ اول , سال 1413ق .
وزيرى , 632ص .
كتاب بخش حديث غدير از مجلدات اميرالمؤمنين على بن ابى طالب (ع ) از دورهء مفصل كتاب <عوالم العلوم >است , كه تمام آن در حدود كتاب <بحارالانوار>مجلسى است , و پس از مستدركات و تحقيقات و فهارس مجلدمستقلى شده است .
كتاب در سه باب است : باب اول شامل هفت بخش و باب دوم شامل نه بخش و باب سوم شانزده بخش , يك تكميل شامل پنج فصل , و خاتمه شامل دو مطلب , و بخشى شامل هفت مسلك , و تذيبل و تكميل شامل چهارمسئله , و در آخر سه فصل است .
توضيح اين موارد چنين است :
ابها:
باب اول : احاديث در مورد غدير كه در هفت قسمت است : 1 فضايل روز غدير, تفسير آيات , توضيح اخبار مربوط2 مكان غدير. 3 خطبه پيامبر (ص ) در منى . 4 خطبهء آن حضرت در غدير. 5 تاجگذارى اميرالمؤمنين (ع ) .6 تبريك عمر به اميرالمؤمنين (ع ), بهاقرار تمام صحابه . 7 مقام غدير در نزد اهل بيت (ع ).
باب دوم : مناشدات به حديث غدير: شامل نه منا شده , كه شش مورد از اميرالمؤمنين (ع ) و سه مورد ديگر از افراد];ّّديگر است .
باب سوم : احتجاجات به حديث غدير, كه شامل شانزده احتجاج از حضرت زهرا و امام حسن و امام حسين (ع ) ونيز احتجاجهايى از افراد مختلف و متفاوت , مثل عبدالله بن جعفر واصبغ بن نباته و ابوذر, همچنين ابليس و مأمون و...است .
كميل :
شامل جوانب غدير كه اكثراً سندى و در پنج فصل است :
1 روايات مرسل موثق به الفاظ متفاوت براى حديث غدير.
2 راويان حديث غدير.
3 بعضى از وقايعى كه در روز غدير بر اميرالمؤمنين (ع ) گذشت , از تعظيم و تجيل و نيز احتجاج مؤلفين .
4 حديث غدير در مصنفات بزرگان ازمتواترات است .
5 طرق حديث غدير از حد تواتر بيشتر است .
اتمه :
استدلال به حديث غدير, كه دو مطلب است :
1 اثبات حديث .
2 اثبات دلالت حديث بر امامت و خلافت .
خشى :
شامل هفت مسلك است :
1 معناى حقيقى كلمه <مولى >أولى است .
2 آنچه محتمل است در معنى و اقسام لفظ مولى كه در سه قسم است : 1 معنى معتق و حليف 2 به دو قسمت تقسيم مى شود 3 با دليل معلوم مى گردد كه مراد اين نبوده است .
3 آنچه صدوق بيان فرموده كه مراد از <مولى >اولى است و قرينه نيز بر اين است .
4 احاديثى كه دلالت دارد كه مراد از <مولى >امامت كبرى است .
5 احاديث دال بر ارادهء امام از <مولى >.
6 مراد از <مولى >هر آنچه هست , امامت كبرى از آن استفاده مى شود.
];ّّ7 فهم حضار در اينكه مراد از مولى امامت بوده كافى است .
ذييل و تكميل :
كه در آن چهار سؤال و جواب است .
1 حجت و دليل بر صحت حديث در نصب اميرالمؤمنين (ع ) چيست ؟
2 حجت و دليل بر اينكه لفظ <مولى >به معنى اولى است چيست ؟
3 حجت و دليل بر خصوص اولى بعد از ثبوت احتمالات ديگر چيست ؟
4 حجت و دليل بر اينكه اولى به معنى امام است چيست ؟
صول :
شامل سه فصل :
1 آنچه ابن الاعرابى و ثعلبى در معنى <من كنت مولاه فعلى مولاه >گفته اند .
2 كلمات أعلام در مؤلفاتشان دربارهء مفاد حديث غدير.
3 نخبه اى از اشعار شعراى غدير.
در آخر سى و پنج فهرست براى كتاب تدوين شده كه شامل فهرست آيات و اساسمى بعضى كتب و روايان و چندفهرست أعلام و نيز چند فهرست , امثال مناشدات و احتجاجات , همچنين امكنه و ايام و وقايع و قبايل و مطالب كتاب است .
در اين كتاب پس از هر بخش استدراكاتى از علامه سيد محمد باقر موحد (ابطحى ) است , كه به عنوان تكميل آن باب آورده شده , همراه با آدرسهاى بسيارى كه پاورقى داده شده مى توان گفت تقريباً يك سوم بلكه نيمى از كتاب را به طور ممزوج شامل است و اين مجلد از كتاب <عوالم >به اضافه تحقيقات و زحمات اين علامه و مؤسسهء يادشده است كه به صورت موسوعه اى درباره حديث غدير در آمده است .
نكته قابل توجه :
در كتاب <الغدير فى التراث الاسلامى >ص 220ش 144از اين كتاب با نام <موسوعة عن حديث الغدير>ياد نموده و توضيحى داده است , ولى نام و بقيهء جوانب صحيح , آن است كه در اين كتابنامه درج شده است .
143 عيد غدير(اردو, خطى )
سيد على بن محمد رضا جعفرى (هندى , شمس پورى ) م 1385م .
144 عيد غدير(اردو, چاپى )
محمد لطيف بن محمد عقيل انصارى (سهانپورى ) م 1399ق .
چاپ : لاهور(پاكستان ), سال 1374ق .
كتاب در تفسير آيهء <ايا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك ...>و اثبات نزول آن در غدير است .
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
بولس سلامه لبنانى (قاضى , مسيحى ) م 1399ق , 1979م .
چاپ اول : مطبعة النسر, بيروت , سال 1367ق , 1947م .
چاپ دوم : سال 1381ق , 1971م .
چاپ چهارم : دارالكتاب اللبنانى , مكتبة المدرسه , بيروت , سال 1406ق 1986م .
وزيرى : 318ص .
چاپ پنجم : المؤسسة الثقافية لهيئة انصار الحسين (ع ), تهران , سال 1410ق , 1368ش .
چاپ ششم , سال 1411ق , 1369 .
وزيرى , 357ص .
الذريعه ج 15ص 364
فهرست كتب چاپى عربى (خانبابامشار> ص 641
الغدير ج 6ص <ط>قبل از شروع كتاب .
اين كتاب كلاً شعر بوده و شامل سه هزار و هشتاد و پنج بيت است ولى در نامه اش به علامهء امينى كه در ابتداى جلدششم الغدير (آدرس بالا) آمده گفته كه اين كتابش حدود سه هزار و پانصد بيت است .
اين كتاب پس از مقدمه اى خطاب به اميرالمؤمنين (ع ) اشعار خود را تقديم مى كند. اشعار او يك دور تاريخ زندگانى پيامبر (ص ) و اميرالمؤمنين (ع ) است و در نهايت به شهادت امام حسين (ع ) مى رساند.
];ّّنماز, جاهليت , قريش , هاشم , عبدالمطلب , نماز استسقاء, ميلاد پيامبر (ص ), ابوطالب (ع ), بعثت , ميلاد على (ع ), پيروزى اسلام , هجرت پيامبر (ص ), هجرت على (ع ), على (ع ) در يثرب (مدينه ), بردبارى خالص , جنگ بدر,ازدواج على (ع ), جنگ احد, خندق , خيبر, وادى الرمل و طائف و بيه , حنين , اهل بيت , روز غدير, وفات پيامبر(ص ), عثمان بن عفان , ابوذر غفارى , خلافت على (ع ), روز جمل , صفين ,حكمين و خوارج , حكم آخر, ثناى اميرالمؤمنين (ع ), معاويه , يزيدبن معاويه , دعوت از حسين (ع ), مسلم در كوفه , اصحاب مسلم , مقتل مسلم , سفرحسين (ع ), در كربلا, به چه چيز خونم را حلال كرده ايد؟ جنگ , ساعت تكان دهنده , بعد از جنگ , طواف , خاتمه .
نكات قابل توجه :
1 در الذريعه از اين كتاب با نام <عيدالغدير>ولى بدون شمارهء تسلسل ياد نموده و گفته : از عبارت مؤلف نام <ملحمة الغدير>ظاهر است . كما اينكه در چاپى كه حاج آقا بزرگ ديده هم همين است .
ولى در حرف ميم كتابى به آن نام (ملحمه الغدير) نيامده و ظاهراً حاج آقا بزرگ نام اصلى و صحيح را همين نام (عيدالغدير) دانسته و شماره مسلسل را هم به علت مؤلف كتاب نياورده كه به ظاهر مسيحى بوده است .
ولى نام صحيح كتاب همين نام است , چرا كه خود مؤلف در نامه اش به علامهء امينى (آدرس ياد شدهء الغدير)تصريح به نامگذارى كتابش به اين نام نموده و توضيح مختصرى دربارهء آن داده است .
2 حاج آقا بزرگ چاپى را به تاريخ 1948ميلادى معرفى نموده كه ظاهراً همان چاپ اول است .
3 مؤلف كتاب از شعراى لبنان و به ظاهر از مسيحيان است , ولى در اشعارش مطالبى عميق و پرمحتوا از ولايت ومحبت اهل بيت (ع ) مخصوصاً اميرالمؤمنين و امام حسين (ع ) آورده كه از غير شيعهء مخلص و محّب واقعى بعيداست !!!
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
محمد جواد بن محمد تقى معرفت (اصفهانى , كربلائى ).
دارالمعرفة و الهدى , قم , سال 1399ق , 1359ش .
رقعى , 112ص .
اين كتاب پس از مقدمهء ناشر و پيشگفتار شامل چهار بخش است :
1 عيد غدير در لغت , تاريخ و حديث شامل :
];ّّسه بخش , واژه عيد غدير در علم لغت ,, غدير در ديدگاه تاريخ و حديث , اهتمام به ولايت .
2 مقام و منزلت عيد غدير در اسلام .
3 چه بايد كرد شامل : بيست و چهار عمل از اعمال روز غدير, با بيان احاديث آنها غير از يك مورد.
4 عيد غدير اختصاص به سال قمرى دارد؟ كه غدير را با سال قمرى و غير قمرى مقايسه نموده و در اينكه آيااختصاص به سال قمرى دارد يا نه صحبت نموده است .
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
سيد محمد ابراهيم بن محمد كاظم موحد (قزوينى , كربلائى ).
چاپ دوم : مؤسسة الوفاء, بيروت , سال 1401ق .
چاپ سوم : حسينيهء سيدالشهداء (ع ), كاشان , سال 1402ق .
چاپ ديگر: سال 1404ق .
جيبى : 75ص .
اين كتاب مختصرى از واقعهء غدير و جوانب آن در هفت بخش است :
1 مقدمه 2 آية التبليغ : كه واقعه غدير در اين بخش بيان شده است . 3 مدارك واقعهء غدير: كه پنجاه مدرك را آورده است . 4 سنگ آسمانى .5 تاج خلافت . 6 عيد غدير. 7 موقعيت شعراء در عيد غدير: كه پس از توضيحى بسيارمختصر دو شعر از بولس سلامه (مؤلف كتاب <عيدالغدير>آورده است .
نكات قابل توجه :
1 اين كتاب با اقتباس از بخشى از كتاب <على خليفة رسول الله (ص )) از همين مؤلف تأليف شده است . در آن كتاب واقعهء غدير به طور مفصل آمده و كتاب حاضر خلاصه اى از آن است .>
2 كتاب در سال 1401قمرى براى استفاده جوانان تدوين شده است .
3 اين كتاب يك بار توسط محمد رضا انصارى با نام <عيد غدير>, و بار دوم توسط محمد رضا سلطانى با نام <غديربرترين عيد اسلامى >ترجمه شده است .
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
سيد محمد ابراهيم بن محمد كاظم موحد (قزوينى , كربلائى ).
مترجم : محمد رضا انصارى .
مؤسسهء مطبوعاتى تشيع , قم .
جيبى , 69ص .
اين كتاب ترجمهء كتاب <عيدالغدير>عربى است .
.jpg "کتاب شناسی غدیر(5)")
سيد محمد ابراهيم بن محمد كاظم موحد )قزوينى , كربلائى ).
مترجم : محمد رضا سلطانى .
انتشارات مفيد, قم , 1416ق , 1375ش .
جيبى , 128ص .
اين كتاب ترجمهء <عيدالغدير>است .
در اين ترجمه مطالب بسيارى از جمله جغرافياى مفصل غدير اضافه شده است .
عناوين كتاب چنين است :
آيهء تبليغ , بيغت گرفتن از مردم , بيعت ابوبكر و عمر, اولين شعراى غدير, چگونگى بيعت زنالن , اهميت واقعه ءغدير, استدلال به حديث غدير, مدارك واقعهء غدير, كامل شدن دين , سنگ آسمانى , تاج خلافت , شهادت ثالثه دراذان , عيد غدير, حضرت على (ع ) و عيد غدير, ائمه (ع ) و عيد غدير, شيعه و عيد غدير, عيد غدير نزد مسلمانان جهان , عيد غدير در آسمان , مسجد غدير خم , موقعيت جغرافيائى سرزمين غدير, نقش شعرا در غدير.
150 عيدالغرير فى الاذاعة البنانيّة(عربى , چاپى )
تدوين : ابراهيم زين عاصى .
مكتبة العرفان , بيروت .
رقعى , 45ص .
];ّّاين كتاب مجموعه قصايد و مقالاتى است كه در جشن عيد غدير در روز 18ذى الحجة سال 1380ق ـ كه دربيروت برگزار شده ـ ايراد نموده اند و مؤلف بنا به درخواستهاى بسيار, آنها را به صورت اين كتاب تدوين نموده است .عناوين ترجمه شدهء مقالات و اشعار عبارتنداز:
1 عيد غدير (عدنان حيدر) 2 روز غدير (رفيق براج ) 3 عيد غدير (بطرس ديب ). 4 قصيدهء بولس سلامه . 5 قصه ءغدير (محمد جواد مغنيه ). 6 كلام علايلى . 7 روز غدير (شعر از ابراهيم برى ).
151 عيدالغدير فى عهد الفاطميّين (عربى , چاپى )
محمد هادى بن عبدالحسين امينى .
چاپ : مطبعة القضاء, نجف , سال 1382ق , 1962م .
؟, 162ص .
نكته قابل توجه :
اين كتاب با مقدمه اى كوتاه از عبدالعزيز دورى (بغدادى ) چاپ شده است .
منبع: www.balagh.net
