همه پرندگان ایران ( قسمت سوم )

خانواده دارخزك

Family Certhiidae

دارخزك

انگليسي : Tree Creeper
فرانسوي : Grimpereau des bois
لاتين : Cethia familiaris

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ نر و ماده همشكل . پرنده‌اي است كوچك و قهوه‌اي رنگ كه مرتبا از درخت بالا مي رود . از داركوب‌ها و كمـركلي‌ها به وسيله اندازه كوچك ، منقـار باريك و خميده و با رفتار ويژه‌اش به آساني تشخيص داده مي شود . سطح پشتي قهوه‌اي رنگ با رگه‌رگه نخودي و سطح شكمي سفيد نقره‌اي دارد .
با جهش‌هاي كوتاه در حالي كه دم سفت خود را به پوست درخت فشار مي دهد ، به‌طور مارپيچي از آن بالا مي رود . در زمستان همراه چرخ‌ريسك‌ها ديده مي شود .

زيستگاه :

جنگل‌ها پاركها و باغ‌هاي كهن . لانه‌اش را زير پوست جدا شده درخت ، شكاف تنه درختها و يا در پشت پيچك‌ها مي سازد .

پراكندگي :

دارخزک از جمله پرندگان بومی ایران است و بنابر نقشه پراکندگی در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .

خانواده چرخ ريسك پشت بلوطي

Family Remily Remizidae

چرخ‌ريسك پشت‌بلوطي

انگليسي : Penduline tit
فرانسوي : Remiz penduline
لاتين : Remiz pendulinus

مشخصات :

۱۰.۵ سانتي‌متر ؛ نر و ماده همشكل . پرنده‌اي است كوچك ، به رنگ خاكستري و قهوه‌اي ، با دمي دراز . نژادي از اين پرنده كه در آذربايجان و منطقه زاگرس يافت مي شود ؛ با سر و گلوي سفيد مايل به خاكستري و نوار پهن و سياه روي صورت به اساني شناخته مي شود . پشتش بلوطي و شكمش سفيد مايل به نخودي است . دو نژاد ديگر كه در ناحيه جنوبي درياي خـزر و منطق سيستان پيدا مي شود ، خيلي متغيرند ، ولي معمولا سر كاملا قهوه‌اي مايل به سياه دارند . نژاد چهارم كه در منهي‌اليه شمال شرقي ايران زادوولد مي كند و زمستان را در جنوب شرقي ايران مي گذراند ، تاركي تقريبا سفيد دارد و سياهي طرفين سرش در پس گردن يه يكديگر مي پيوندد . نابالغ تمام اين نژادها به طور كلي قهوه‌اي مايل به خاكستري كمرنگ است و نشانه‌هاي سياه و بلوطي را ندارد .

زيستگاه :

مناطق تالابي ، بيشه‌ها ، كنار رودخانه‌ها و امقال آن و گاهي در نقاط خشك . لانه تخم مرغي شكل خود را كه مدخلي قيف مانند دارد ، بطور آويزان به شاخه‌هاي بيروني بوته‌ها يا درخت‌ها و يا نيزار‌ها مي سازد .

پراكندگي :

به طور كلي چرخ ریسک پشت بلوطی از جمله پرندگان بومی ایران است و در نقاط خاصی از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردار است .

خانواده بلبل خــرما

Family Pycnonotidae

بلبل خــرما

انگليسي : White-eared Bulbul
فرانسوي : Bulbul a oreillons blancs
لاتين : Pyclonotus Leucotis

مشخصات :

18 سانتي‌متر ؛ نـر و ماده همشكل . نشانه‌هاي تشخيص آن عبارت است از سر و گلوي سياه با لكه بزرگ سفيد در ناحيه گونه ، سطح پشتي قهوه‌اي روشن ، سطح شكمي خاكستري چرك ، پوشپرهاي زير دمي زرد نارنجي و دم سياه با نوك سفيد . روي سر اثري از كاكل دارد ، پرنده اي است آشنا و پر سروصدا ، معمولا جفت جفت و يا به صورت دسته‌هاي كوچك ديده مي شود .

زيستگاه :

مناطق باز با بوته‌ها و درخت‌هاي پراكنده ، نخلستان‌ها ، كشتزارها ، باغ‌ها و گاهي داخل شهرها . روي بوته يا درخت آشيانه مي سازد .

پراكندگي :

بلبل خرما از جمله پرندگان بومي ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است همچنین طی چندسال اخير تعداد بلبل خرما در تهران افزايش يافته، اين در حالى است كه اين پرنده ، پرنده خاص جنوب است .

خانواده مگس گير

Family Muscicapidae
پرندگاني هستند كوچك و بيشتر درخت زي كه منقاري نسبتا تخت با قاعده پهن دارند اغلب با بدني راست در جاهاي بلند مي نشينند و از آنجا به دنبال حشرات به پرواز در مي‌آيند و پس از شكار آنها در هوا يا در روي زمين معمولا به همان نقطه اول باز مي گردند تك‌زي هستند ؛ جز در مگس‌گير خالدار ؛ نر و ماده آنها همشكل نيست ، در سوراخ ها ، يا روي درخت‌ها لانه مي سازند ، از حشرات و عنكبوت‌ها تغذيه مي كنند .

مگس‌گير ابلق باختري

انگليسي : Pied Flycatcher
فرانسوي : Gobe-mouches
لاتين : Ficedula Hypoleuca

مشخصات :

۱۲.۵سانتي‌متر ؛ پرنده نــر در بهار سر و سطح پشتي سياه دارد . پيشاني ، سطح شكمي ، لكه بال و كناره‌هاي دمش سفيد است . در پاييز شبيه پرنده ماده است ؛ ولي سفيدي پيشاني را حفظ مي كند . پرنده ماده در سطح پشتي ، قهوه‌اي زيتوني و در سطح شكمي سفيد مايل به نخودي است و لكه‌هاي بالي آن كوچكتر مي باشد . پرنده نابالغ از نابالغ مگس‌گير خالدار ؛ به وسيله رنگ سفيد روي بالها و دم مشخص مي شود .
رفتار حشره‌گيري آن شبيه مگس‌گير خالدار است ولي به ندرت به جاي اولش بر مي گردد و اغلب ، روي زمين تغذيه مي كند . دائما دمش را تكان مي دهد ، بخاطر داشتن لكه بالي با هيچ يك از ساير مگس‌گير‌ها ، بجز مگس‌گير ابلق اشتباه نمي شود .

زيستگاه :

معمولا در باغ‌ها و جنگل هاي برگ‌ريز و اغلب نزديك آب ديده مي شود .

پراكندگي :

مگس گیر ابلق باختری پرنده‌ای است که به صورت مهاجر عبوري و به تعداد كم در شمال و غرب ايران ديده مي شود و بخاطـر شباهت زيادش با مگس‌گير ابلق ، كمتر گزارش مطمئني در مورد مشاهده اين پرنده موجود است .

مگس‌گير ابلق

انگليسي : Collared Flycatcher
فرانسوي : Gobe-mouches a collier
لاتين : Ficedula albicollis

مشخصات :

شبيه مگس‌گير ابلق باختري است ، ولي نــرش به وسيله طوق پهن و سفيد ، دمگاه تقريبا سفيد ، وسعت بيشتر سفيدي پيشاني و لكه‌هاي بال و سفيدي كمتر كناره‌هاي دم از آن مشخص مي شود . در پائيز نشانه‌هاي سياه تبديل به قهوه‌اي پررنگ مي شود ، طوق گردن تقريبا از بين مي رود و نشانه‌هاي سفيد كاهش پيدا مي كند . تشخيص پرنده ماده از ماده مگس‌گير ابلق باختري دشوار است ولي معمولا سطح پشتي خاكستري‌تر با سفيدي بيشتر روي بالا و اثري از رنگ سفيد در پس گردن و دمگاه دارد . رفتار و زيستگاه اين پرنده همانند مگس‌گير ابلق باختري است .

پراكندگي :

مگس گیر ابلق از جمله پرندگان نيمه مهاجر است که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .امكان دارد كه در منطقه غربي زاگرس زادوولد كند .

مگس‌گير سينه سرخ

انگليسي : Red-Breasted Flycatcher
فرانسوي : Gobe-mouches nain
لاتين : Ficedula parva

مشخصات :

۱۱.۵ سانتي‌متر ؛ كوچكترين مگس‌گيرها كه فقط نـر آن در تمام فصول گلوي نارنجي روشن دارد و سرش خاكستري رنگ است . سطح پشتي اين پرنده قهوه‌اي مايل به خاكستري و سطح شكمي آن نخودي كمرنگ مي باشد و لكه‌هاي سفيد طرفين دم تقريبا سياهش تشخيص فوري آن را ميسر مي سازد . در حالت نشسته اغلب دم خود را رو به بالا نگه مي دارد و بال‌هايش حالت افتاده دارد . در فصل زاد و ولد اغلب گوشه‌گير است و فقط گاه‌گاهي در هوا يا روي زمين حشرات را دنبال مي كند و در اين حالت طرح سياه و سفيد دمش مشخص است . بيشتر اوقات به سبك سسك‌ها در بين شاخه‌هاي بالاي درخت به تغذيه مي پردازد .
پرنده نــر ، بيننده را به ياد سينه سرخ مي اندازد ، جز اينكه روي دمش سفيدي دارد و رنگ صورتش خاكستري است . از نظر اندازه نيز از آن كوچك‌تر مي باشد

زيستگاه :

معمولا جنگل‌هاي برگ‌ريز . ضمن مهاجرت همچنين در كشتزارها ديده مي شود . عادات لانه سازي آن مانند مگس‌گير ابلق ولي گاهي لانه‌هاي باز روي تنه درخت مي سازد .

پراكندگي :

مگس گیر سینه سرخ پرنده‌ای است که تابستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است ، و به صورت مهاجر عبوري در مشرق و جنوب شرقي ايران نیر فراوان ديده مي شود .

مگس‌گير خالدار

انگليسي : Spotted Flycatcher
فرانسوي : Gobe-mouches Gris
لاتين : Muscicapa striata

مشخصات :

۱۳.۵سانتي‌متر ؛ صرف نظر از حالت قائم بدن به وسيله پرو بال قهوه‌اي مايل به خاكستري ، تارك خال‌خال و سينه تقريبا سفيد رگه‌رگه شناخته مي شود . بال‌ها و دم خود را اغلب تكان مي دهد ، معمولا در ارتفاع كم روي شاخه‌ها مي نشيند و از آنجا با پروازي چابك و سريع حشرات در حال گذر را دنبال مي كند . پرنده اي نسبتا تك‌زي است .

زيستگاه :

باغ‌ها ، پارك‌ها و حاشيه جنگل‌ها . روي ساختمان‌ها يا داخل آنها ، روي تنه درخت‌ها و يا در پناه گياهان بالارونده لانه مي سازد

پراكندگي :

مگس گیر خالدار از جمله پرندگانی‌ست که تابستان‌ها فراوان است و نیز به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده مي شود .

خانواده سهره‌ريز

Family Estrildidae

سهره ريز

انگليسي : With-throated Munia
فرانسوي: Munie a gorge blanche
لاتين : Lonchura malabarica

مشخصات :

۱۲.۵ سانتي‌متر ؛ نر و ماده همشكل . سهره كوچكي است با منقار نسبتا بزرگ و مخروطي به رنگ شاخي مايل به خاكستري و دم تقريبا دراز ، نوك‌تيز و سياه رنگ .سطح پشتي ، تارك و پس گردنش قهوه‌اي ، دمگاه و سطح شكمي آن سفيد است با راه‌راه عرضي كمرنگ در پهلوها . معمولا به صورت دسته‌هاي كوچك ديده مي شود . پروازش سريع و موجي است .

زيستگاه :

فضاي باز با بوته‌هاي خار و درختان پراكنده ، كشتزارها ، باغ‌ها و امثال آن .لانه گنبد شكل و بزرگ روي شاخه‌هاي بيروني بوته‌ها يا درختان مي سازد .

پراكندگي :

سهره ریز از جمله پرندگان بومي ایران است و در مناطق مختص به خود به تعداد خيلي كم ديده مي شود .

خانواده سهره

Family Fringillidae
پرندگاني هستند دانه‌خوار با منقاري كوتاه ، مخروطي و قوي ، پروبال رنگارنگ بيشتر آنها در خارج از فصل زاد و ولد به طور دسته جمعي ديده مي شوند نر و ماده آنها غالبا همشكل نيست روي درختان بوته‌ها و يا زمين لانه مي سازند غير از دانه‌ها گاهي از حشرات نيز تغذيه مي كنند .

سهره جنگلي

انگليسي : Chaffinch
فرانسوي : Pinson des arbres
لاتين : Fringilla Coelebs

مشخصات :

15 سانتي‌متر ؛ اين پرنده داراي دو خط بالي سفيد و مشخص است و در پرواز شاهپرهاي سفيد كنار دمش نمايان مي شود . پرنده نــر سطح شكمي قهوه‌اي مايل به صورتي ، جبه بلوطي رنگ ، دمگاه تقريبا سبز ، تارك و پس گردن كبود دارد . سطح پشتي پرنده ماده قهوه‌اي مايل به زيتوني كمرنگ است و سطح شكمي آن به همين رنگ ، ولي روشن‌تر مي باشد . پرنده‌اي اجتماعي است و جز در فصل زادوولد اغلب همراه با سهره‌هاي ديگر ديده مي شود . نــر و ماده غالبا در دسته‌هاي جداگانه پرواز مي كنند . پروازش موجي است .
دمگاه سبزش بهترين نشانه تشخيص آن از سهره‌ سر سياه است كه دمگاه سفيد دارد .

زيستگاه :

پرچين‌ها ، جنگل‌ها ، زمين‌هاي غيرمحصور ، باغ‌ها و كشتزارها . در ميان بوته‌ها يا روي درخت و اغلب در ارتفاع كم لانه مي سازد .

پراكندگي :

سهره جنگلی از جمله پرندگانی است که زمستان‌ها خيلي زياد است و نیز به تعداد فراوان در ايران زادوولد مي كند .

سهره سر سياه

انگليسي : Brambling
فرانسوي : Pinson du Nord
لاتين : Fringilla montifringilla

مشخصات :

۱۴.۵ سانتي‌متر ؛ از سهره جنگلي به وسيله دمگاه سفيد و مشخص و كمي سفيدي روي بال‌ها و دم ، تشخيص داده مي شود . پرنده نــر در ناحيه سينه و شانه‌ها نارنجي رنگ است . سر و جبه‌اش در بهار سياه درخشان و در زمستان قهوه‌اي رنگ مي باشد . پرنده ماده ممكن است با ماده سهره جنگلي اشتباه شود ، ولي پر و بالش نخودي‌تر و كمرنگتر است ، همچنين دمگاه سفيد و رگه‌هاي سياه روي تارك ، آن را مشخص مي سازد . پرواز اين پرنده نامنظم‌تر از پرواز سهره جنگلي است و در زمستان با هم گله تشكيل مي دهند .
سهره دمگاه سفيد ، چنانچه از نامش پيداست ، دمگاه سفيد دارد ، ولي لكه دمگاهي آن پهن‌تر است و جثه بزرگ‌تر و منقار خيلي كلفت ، تشخيص آن را آسان مي سازد .

زيستگاه :

جنگل‌ها و كشتزارها

پراكندگي :

سهره سر سیاه پرنده ای ست که زمستان‌ها در شمال ايران از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .
گاهي به سمت جنوب تا ناحيه مركــزي فارس و در بلوچستان ديده مي شود .

سهره پيشاني سرخ

انگليسي : Gold-fronted Serin
فرانسوي : Serin a front d’or
لاتين : Serinus pusillus

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ نــر و ماده همشكل . يك سهره بسيار كوچك و تيره‌رنگ با منقار كلفت مخروطي كه تارك طلايي مايل به قرمز ، دمگاه زرد مايل به نارنجي و دم دو شاخه دارد . جبه و پشتش قهوه‌اي زيتوني است با رگه‌هاي سياه فراوان و تمام قسمت جلويي بدن آن به جز تارك ، سياه‌رنگ است . پرنده نابالغ كمرنگ‌تر و فاقد تارك قرمز مي باشد . پرنده‌اي است بسيار پر جنب و جوش و خيلي اجتماعي .

زيستگاه :

جنگل‌هاي تنك سرو كوهي ، دره‌هاي سنگي با بوته‌هاي پراكنده و شيب‌هاي برهنه كوهستان با گياهان كم و پراكنده در ارتفاع 1000 تا 3500 متر ، در زمستان به زمين‌هاي زراعتي و درخت‌زارها كوچ مي كند .
روي سرو كوهي يا بوته‌هاي كوتاه بين صخره‌ها لانه مي سازد .

پراكندگي :

به طور كلي سهره پیشانی سرخ پرنده ای است بومي و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .

سهره سبز

انگليسي : Greenfinch
فرانسوي : Verdier d’Europe
لاتين : Carduelis chloris

مشخصات :

۱۴.۵ سانتي‌متر ؛ پروبال سبز زيتوني با دمگاه روشن‌تر به رنگ سبز مايل به زرد و لكه‌هاي زرد روشن روي شاهپرهاي نخستين و طرفين دم ، نشانه‌هاي تشخيص اين پرنده مي باشد . منقاري كلفت و تقريبا سفيد دارد . پاهايش صورتي كمرنگ است . پرنده ماده تيره‌تر و خاكستري رنگ‌تر ار پرنده نــر است و زردي پروبال آن نيز كمتر مي باشد . پرنده نابالغ قهوه‌اي‌تر و در سطح پشتي و شكمي رگه‌رگه است . پرواز اين پرنده موجي است .

زيستگاه :

باغ‌ها ، بوته‌زارها و كشتزارها . در پرچين‌ها ، بوته‌ها و درخت‌هاي كوچك لانه مي سازد .
پراكندگي :
سهره سبز از جمله پرندگانی ست که زمستانها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز به تعداد خيلي كم در ايران زادوولد مي كند .

سهره زرد

انگليسي : Siskin
فرانسوي : Tarin des aulnes
لاتين : Carduelis spinus

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ پرنده نــر سبز مايل به زرد است با سطح شكمي كمرنگ‌تر ، تارك و چانه سياه . دمگاه ، خط بالي ، طرفين دم و نوار پشت چشمي آن نيز زرد مي باشد . پشت و پهلوهايش رگه‌هاي قهوه‌اي دارد . پرنده ماده خاكستري رنگ‌تر است با زردي كنتر و بدون سياهي روي سر و سطح شكمي تقريبا سفيد و پر رگه دارد . پرواز اين پرنده همانند سهره‌ها ولي سبك‌بال‌تر است . در زمستان به صورت دسته‌جمعي ديده مي شود .

زيستگاه :

جنگل‌ها ، بيشه‌ها ، پرچين‌هاي بلند و انبوه . لانه‌اش را روي درخت ، در ارتفاع زياد و معمولا در انتهاي شاخه‌ها مي سازد .

پراكندگي :

سهره زرد پرنده ای است که زمستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز به تعداد نسبتا فراوانی در ايران زادوولد مي كند ، گاهي به سمت جنوب تا ناحيه مركزي فارس و بلوچستان ديده مي شود .!

سهره معمولي

انگليسي : Goldfinch
فرانسوي : Chardonneret elegant
لاتين : Carduelis Carduelis

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ نــر و ماده همشكل ، پرنده‌اي است با بال‌هاي زرد و سياه ، دم سياه و سفيد ، صورت قرمز لاكي و پشت قهوه‌اي خاكي كه در ناحيه دمگاه به سفيدي مي گرايد . پرنده نابالغ سر و سطح پشتي نخودي مايل به خاكستري دارد و بدنش پر از خط و خال قهوه‌اي است . پروازش موجي و رقص مانند مي باشد و پرنده‌اي است اجتماعي نژادي كه در مشرق و جنوب شرقي ايران زندگي مي كند ( C. c. paropanisi ) ، طرح سياه و سفيد صورت را ندارد و تمام سرش به چز قسمت قرمز آن به طور يكدست قهوه‌اي مايل به خاكستري كمرنگ است .

زيستگاه :

باغ‌ها ، ميوه‌زارها و كشتزارها . در پاييز و زمستان در حال جستجو و تغذيه از دانه‌هاي بوته‌هاي خـار در زمين‌هاي باير و كنـار جاده‌ها ديده مي شود ، لانه‌اش را روي درخت و معمولا نزديك نوك شاخه‌ها و گاهي در پرچين‌ها مي سازد .

پراكندگي :‌

سهره معمولی پرنده ای است که زمستان‌ها فراوان است و به تعداد فراوان در ايران زادوولد مي كند

سهره كوهي

انگليسي : Twite
فرانسوي : Linotte a bec jaune
لاتين: Acanthis flavirostris

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ از نظر شكل ظاهري و رفتار نسبتا شبيه سهره سينه سرخ است . سطح پشتي نخودي تيره با رگه‌هاي سياه و قهوه‌اي و سطح شكمي آن روشن‌تر مي باشد ، گلويش نخودي پررنگ است ، پرنده نــر دمگاه صورتي تيره دارد كه در پرنده ماده نخودي و رگه‌رگه سياه است . منقارش در تابستان زرد مايل به خاكستري و در زمستان زرد روشن است . از ماده و نابالغ سهره سينه سرخ با سفيدي كمتر روي بال‌ها و دم ، سطح پشتي پررنگ‌تر ، گلوي نخودي مايل به نارنجي و دمي نسبتا بلندتر( و منقار زرد در زمستان ) تشخيص داده مي شود .

زيستگاه :

بطور دسته جمعي در دامنه كوه‌ها و زمين‌هاي باير مرتفع زادوولد مي كند ، در زمستان به نقاط كم ارتفاع‌تر كوچ مي نمايد .

پراكندگي :

سهره کوهی از جمله پرندگان بومي و در شمال ايران از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز زمستان‌ها در مشرق ايران ديده مي شود .

سهره سينه سرخ

انگليسي : Linnet
فرانسوي : Linotte melodieuse
لاتين : Acanthis cannabina

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ پرنده نــر جبه قهوه‌اي بلوطي دارد . دم دوشاخ و بال‌هاي قهوه‌اي پررنگش داراي حاشيه سفيد و سرش خاكستري رنگ است. سطح شكمي آن نخودي با رگه‌هاي قهوه‌اي سياه و سينه‌اش صورتي رنگ مي باشد ، علاوه بر اين در فصل زادوولد تارك و سينه قرمز لاكي و گلوي تقريبا سفيد با رگه‌هاي قهوه‌اي دارد ، پرنده ماده رنگ قرمز لاكي را ندارد و بيشتر رگه‌رگه است . اين پرنده ؛ پرنده‌اي اجتماعي است . پروازش موجي است ، در زمستان به وسيله چانه و گلوي رگه‌رگه و سفيدي آشكار طرفين دم و منقار تيره از سهره كوهي مشخص مي شود .

زيستگاه :

زمين‌هاي وسيع و پرچين دار . در زمستان به صورت گله‌هاي بزرگ در زمين‌هاي باير ، كشتزارها و تالاب‌ها ديده مي شود . به طور دسته جمعي در بيشه ها و پرچين‌ها و گاهي در بين علف‌ها زادوولد مي كند .

پراكندگي :‌

سهره سینه سرخ از جمله پرندگان نيمه مهاجر ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .

سهره بال سرخ

انگليسي : Crimson-winged Finch
فرانسوي : Bouvreuil a ailes roses
لاتين : Rhodopechys sanguinea

مشخصات :

15 سانتي‌متر ؛ سهره بزرگي كه در كوهستانهاي مرتفع ديده مي شود . پرنده نــر به طور كلي در سطح پشتي قهوه‌اي سير و در سطح شكمي نخودي رنگ است . تارك سياه و گون‌هاي صورتي دارد ، در طرفين سينه‌اش لكه‌هاي خرمائي ديده مي شود ، بال‌هايش سياه و صورتي روشن است و دم تقريبا سياه با كناره‌هاي سفيد دارد . پرنده ماده تيره‌تر و رنگ صورتي پروبالش كمتر است . تارك آن خال‌خال مي باشد ( نه راه‌راه )
جز در فصل زادوولد ، پرنده‌اي است بسيار اجتماعي .

زيستگاه :

شيب‌هاي سنگي و قله‌هاي كوهستان با گياهان كم و پراكنده . در زمستان به دره‌ها و نقاط كم ارتفاع‌تر كوچ مي كند . در ميان بوته‌هاي كوتاه بين صخره‌ها و يا در شكاف سنگ‌ها لانه مي سازد .

پراكندگي :

به طور كلي سهره بال سرخ از جمله پرندگان بومي ایران است و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .

سهره صورتي

انگليسي : Trumpeter Bullfinch
فرانسوي : Bouvreuil githagine
لاتين : Rhodopechys githaginea

مشخصات :

۱۲.۵ سانتي‌متر ؛ پرنده‌اي است به اندازه گنجشك با منقار مخروطي كلفت كه غالبا روي زمين تغذيه مي كند . نــر آن قهوه‌اي مايل به خاكستري است با اثري از رنگ صورتي روي دمگاه ، بالها ، سطح شكمي و صورت . در بهار رنگ منقار آن قرمز مرجاني روشن است . پرنده ماده و نــر زمستاني تيره‌ترند با منقاري تقريبا زرد ، صداي اين پرنده خيلي مشخص است ، اغلب قوز كرده و خيلي نزديك به زمين حركت مي كند ، به طوري كه مشاهده آن مشكل مي باشد . پروازي سريع به شيوه ساير سهره‌ها دارد .

زيستگاه :

بيابان‌ها و تپه‌ و ماهورهاي باير ولي اغلب نزديك آب ديده مي شود . در شكاف سنگ‌ها و يا ديوارهاي سنگي لانه مي سازد .

پراكندگي :

سهره صورتی از پرندگان بومي ایران است که در گذشته نه چندان دور از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار بوده است و اما در حال حاضر اطلاع دقیق و مستندی از تعداد و وضعیت کنونی آن در دست نیست .

سهره مغولي

انگليسي : Mongolian Trumpeter Finch
فرانسوي : Bouvreuil de Mongolie
لاتين : Rhodopechys mongolica

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ شبيه ماده سهره صورتي است با سطح پشتي قهوه‌اي‌تر و كمتر خاكستري كه منقارش چندان كلفت نيست و به جاي قرمز نارنجي ، قهوه‌اي مايل به زرد كمرنگ است . پرنده نــر ابروي صورتي مشخصي دارد . سطح شكمي اين پرنده نخودي مايل به صورتي مي باشد . بال‌هايش قهوه‌اي است و شاهپرهاي آن حاشيه صورتي و نوك سفيد دارد . دمش قهوه‌اي است و حاشيه شاهپرهاي آن كم و بيش سفيد مي باشد .
سهره مغولی ماده شبيه سهره مغولی نــر است ولي پروبالش رنگ صورتي كمتري دارد . رفتارش شبيه سهره صورتي است .

زيستگاه :

تپه‌هاي سنگي خيلي برهنه و خشك و شيب‌هاي سنگي كوهستان . در مقايسه با زيستگاه سهره صورتي ، معمولا در ارتفاع بيشتري ديده مي شود .

پراكندگي :

سهره مغولی پرنده‌ای‌ست بومی ایران و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است

سهره خاكي

انگليسي : Desert Finch
فرانسوي : Bouvreuil de Lichtenstein
لاتين : Rhodopechys obsolete

مشخصات :

14 سانتي‌متر ؛ پروبالش يكدست قهوه‌اي خاكي كمرنگ است كه در ناحيه شكم كمرنگ‌تر مي باشد . منقاري مخروطي ، كلفت و سياه يا تقريبا سياه دارد . سهره خاکی نــر لكه‌اي در پس منقارش ديده مي شود . شاهپرهاي بالش سياه است با حاشيه پهن سفيد و يك لكه بزرگ صورتي رنگ روي پوش‌پرها و شهپرهاي ثانوي دارد . دمش دو شاخه و سياه رنگ است و پره خارجي شاهپرهاي آن سفيد مي باشد . سهره خاکی ماده كمرنگ‌تر از پرنده نــر است ، پرنده‌اي است رام و زود انس ( رجوع شود به سهره صورتي )

زيستگاه :

مناطق باز ، زمين‌هاي زراعتي ، كوهپايه‌ها با بوته‌ها و درخت‌هاي پراكنده .عموما در باغ‌ها و بوته‌هاي كنار جاده ديده مي شود . روي درخت يا بوته لانه مي سازد .

پراكندگي :

به‌طور کلی سهره خاکی پرنده‌ای‌ست بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است

سهره گلي

انگليسي : Scarlet Rosefinch
فرانسوي : Roselin cramoisy
لاتين : Carpodacus erythrinus

مشخصات :

۱۴.۵ سانتي‌متر ؛ پرنده نــر سر ، سينه و دمگاه قرمز درخشان ، منقار كلفت ، بال‌هاي قهوه‌اي پررنگ با دو خط بالي نامشخص و شكم سفيد دارد . توصيف سهره گلی ماده و سهره گلی نــر سال اول و پرنده نابالغ تا حدي دشوار است : سطح پشتي آنها قهوه‌اي مايل به زرد مي باشد ، كه در ناحيه دمگاه روشن‌تر و روي سرشان خاكستري رنگ‌تر است . سطح شكمي نخودي با رگه‌هاي ظريف قهوه‌اي دارد . بهترين نشانه‌هاي تشخيص آنها ، عبارت است از جثه خپله ، چشم‌هاي سياه و برجسته ، سر و بزرگ گرد ، دو خط بالي كمرنگ و دم دو شاخه . پرواز اين پرنده موجي است .

زيستگاه :

بيشه‌ها ، بوته‌ها و درخت‌هاي كوتاه نزديك به آب . لانه‌اش را خيلي پايين ، معمولا در ميان گياهان مناطق باتلاقي و در بعضي نقاط در جنگل‌هاي بلوط مي سازد .

پراكندگي :

سهره گلی پرنده ای است که تابستان‌ها فراوان است و نیز به صورت مهاجر عبوري در همه جاي ايران ديده مي شود .

سهره نوك قيچي

انگليسي : Crossbill
فرانسوي : Bec-croise des sapins
لاتين : loxia curvirostra

مشخصات :

16 سانتي‌متر ؛ پرنده‌اي است وابسته به گياهان تيره مخروطيان ؛ از قبيل سرو ، كاج و امسال اينها كه با منقار متقاطع ، دم دوشاخه و رفتاري طوطي مانند در هنگام تغذيه مشخص مي شود . پرو بال پرنده نــر قرمز آجري است با دمگاه روشن‌تر و بال‌ها و دم تيره . نــر نابالغ قهوه‌اي مايل به نارنجي مي باشد . پرنده ماده زيتوني است با دمگاه و سطح شكمي زرد رنگ . پرنده نابالغ خاكستري مايل به سبز است و در سطح شكمي رگه‌هاي فراوان و مشخصي دارد . پرنده‌اي است اجتماعي و رام ، پروازش سريع و موجي است و در اين حالت سر بزرگ و دم كوتاهش جلب توجه مي كند .

زيستگاه :

جنگل‌هاي تيره مخروطيان

پراكندگي :

سهره نوک قیچی پرنده ای است که در پائيز و زمستان به تعداد كم و نامنظم و بيشتر در شمال ايران ديده مي شود ولي در جنوب ايران تا ناحيه مركزي فارس و بلوچستان نيز گزارش شده است .

سهره دمگاه سفيد

انگليسي : Bullfinch
فرانسوي : Bouvreuil pivoine
لاتين : pyrrhula pyrrhula

مشخصات :

۱۴.۵ سانتي‌متر ؛ نــرش پرنده‌اي است جالب توجه با سطح شكمي قرمز روشن و مشخص ،سطح پشتي خاكستري مايل به آبي . چانه ، پيشاني و تاركش سياه است و منقاري مخروطي و خيلي كلفت دارد . روي بال‌هاي سياهش نوار پهن سفيدي ديده مي شود ؛ دمش نيز سياه است .پرنده ماده با پرنده نــر همشكل است ، ولي در سطح شكمي قهوه‌اي مايل به صورتي و در سطح پشتي قهوه‌اي مايل به خاكستري مي باشد . پرواز اين پرنده موجي است و اغلب در اختفا بسر مي برد . و به ندرت در فضاي باز ديده مي شود .

زيستگاه :

كشتزارها ، بيشه‌ها ، پرچين‌ها و باغ‌هاي ميوه . روي درختان و داخل پرچين‌ها لانه مي سازد .

پراكندگي :

سهره دمگاه سفید از جمله پرندگان بومي ایران است و این در حالیست که تعداد آن بسيار كم است .

سهره نوك بزرگ

انگليسي : Hawfinch
فرانسوي : Gros-bec casse noyaux
لاتين : Coccothraustes Coccethraustes

مشخصات :

18 سانتي‌نتر ؛ منقار خيلي بزرگ ، قطر زياد گردن ، دم كوتاه با نوك سفيد ، نوار پهن سفيد روي بال‌هاي سياه مايل به آبي از نشانه‌هاي مهم تشخيص اين پرنده مي باشد . سرش به رنگ قهوه‌اي خاكي و پشتش قهوه‌اي سير است . سطح شكمي آن قهوه‌اي مايل به صورتي كمرنگ ، گلو و پس منقارش سياه مي باشد .
منقارش در بهار به رنگ آبي فلزي و در زمستان شاخي كمرنگ است . پرنده ماده كمرنگ‌تر و رنگ تاركش كمتر مايل به خرمائي است . پرنده‌ نابالغ راه‌راه قهوه‌اي و لكه گلويي زردرنگ دارد . پروازش سريع است و معمولا در ارتفاع زياد پرواز مي كند ، ولي در فواصل كوتاه با حركتي جست مانند جابه‌جا مي شود ، در پرواز منظره سر بزرگ و دم كوتاهش تشخيص آن را آسان مي سازد ، و از زير يك نوار شفاف در سراسر شاهپرهاي نخستين آن مشاهده مي شود . با قدرت جست مي زند ، با قامتي راست راه مي رود و راه رفتنش شبيه اردك است .اغلب در زمستان به صورت گله ديده مي شوند كه در ميان جنگل و روي زمين تغذيه مي كند . پرنده‌اي است بينهايت محتاط و گوش به زنگ .

زيستگاه :

به‌طور كلي درخت‌زي است . در جنگل‌ها ، پارك‌ها و ميوه‌زارها ديده مي شود . نوك درخت ، روي شاخه‌هاي افقي پايين درخت ، يا روي تنه درخت و اغلب به‌صورت دسته‌هاي پراكنده لانه‌سازي و زادوولد مي كند .

پراكندگي :

سهره نوک بزرگ از جمله پرندگان بومی ایران است و این در حالی ست که جمعیت این پرنده به شدت رو به کاهش نهاده ، اما در مناطق خاصی از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردار است .

سهره سياه

انگليسي : Withe-winged Grosbeak
فرانسوي : Gros-bec a alies blanches
لاتين : Mycerobas carnipes

مشخصات :

21 سانتي‌متر ؛ يك سهره خيلي بزرگ با منقاري مخروطي و بسيار كلفت .پروبالش تماما قهوه‌اي مايل به سياه است ، به‌جز دمگاه زرد درخشان ، قسمت زرد پايين شكم و لكه سفيد و مشخص قاعده شاهپرهاي نخستين بال .پرنده ماده قدري كمرنگ‌تر و قهوه‌اي‌تر از پرنده نــر است . اين پرنده درخت‌زي است و كمتر از سهره‌هاي ديگر اجتماعي مي باشد . پرواز اين پرنده خيلي موجي است .

زيستگاه :

جنگل‌هاي سرو كوهي در نواحي كوهستاني در ازتفاع بين 2800 تا 3500 متر . روي سرو كوهي لانه مي‌سازد .

پراكندگي :

سهره سیاه پرنده ای است بومي و به تعداد خيلي كم ديده مي شود .

خانواده سياه‌خروس

Family Tertronidae

سياه خروس

انگليسي : Caucasian Black Grouse
فرانسوي : Tetras du Caaucase
لاتين : Lyrurus mlokosiewiczi

مشخصات :

40 تا 48 سانتي‌نتر ؛ سیاه خروس نــر به‌طور كلي سياه است با جلاي آبي روي گردن و جبه . پرهاي زير بغل و پوشپرهاي زير دمش سفيد و در پرواز كاملا مشخص است ، شاهپرهاي كنري دمش دراز و به طرز خاص و زيبايي به سمت پايين پيچ خورده است ، از فاصله نزديك ، تاج سرخ بالي چشم آن قابل تشخيص است . پرنده ماده ، پـر و بالــي به رنگ خرمائي و قهوه‌اي روشن با راه‌راه عرضي سياه فراوان دارد و دمش با وجود دراز بودن شكل دم نــر را ندارد . پروازسیاه خروس سريع ، مستقيم و توام با بال‌زدن‌هاي قوي است . در فصل جفتگيري، پرنده نر حرمي متشكل از سه يا چهار ماده دارد كه براي يك فصل توليدمثلي با آنهاست. پرنده ماده به طور متوسط 11 تخم مي گذارد كه البته تنها با احتساب خوش شانسي، سه يا چهار تا به جوجه مي رسند.

زيستگاه :

بوته‌زارها و علفزارهاي كوهستاني بالاتر از حد رويش درخت . در زمستان به جنگل‌هاي نقاط كم ارتفاع‌تر كوچ مي كند . روي زمين و معمولا در زير بوته‌هاي كوتاه و يا در پاي صخره‌ها اشيانه مي سازد .

پراكندگي :

به طور کلی سیاه خروس پرنده ای است بومي منطقه خاص و بسيار محدودي از شمال آذربايجان ، در محدوده كوه هاي كلن و دغرون ارسباران با مساحتي در حدود 200 هكتار است. روزگاري اين پرنده در منطقه محدود و مختص به خود به تعداد نسبتا فراواني ديده مي شد ، اما و به رغم شكارهاي بي رويه وكاهش محدوده قلمرو ، از تعداد اين پرنده كاسته شده است ، شايان ذكر است اين پرنده زيباي ايراني كه از كمياب‌ترين گونه‌هاي جانوري جهان بشمار مي آيد به شدت در معرض انقراض نسل قرار گرفته كه متاسفانه تا كنون هيچگونه حمايتي از آن صورت نگرفته است .!
به نقل از وب سایت های خبری :
سياه خروس كه در زبان تركى آذرى قره خروس ناميده مى شود يكى از مهم ترين گونه هاى جانورى زيست بوم بين المللى ارسباران در آذربايجان شرقى است كه در معرض انقراض قرار دارد. اين پرنده بومى آذربايجان شرقى در كنار وجود گونه مشابه ديگرى با نام سياه خروس قفقازى از شهرت جهانى برخوردار است. سياه خروس از نظر قوانين و مقررات حفاظت محيط زيست كشور جزو گونه هاى در معرض انقراض و از نظر بين المللى در معرض تهديد محسوب و به همين دليل شكار آن ممنوع است. گرچه در طول حدود ۳ دهه گذشته مطالعه و تحقيق دامنه دارى در مورد حيات وحش اين گونه پرنده در ايران انجام نگرفته است اما چراى بى رويه احشام در زيستگاه سياه خروس، جنگل زدايى و نابودى علفزارهاى زيستگاه اين پرنده توسط اهالى محلى از جمله مهم ترين عامل تهديد سياه خروس به عنوان يكى از گونه هاى نادر جانورى جهان اعلام شده است.

خانواده بال لاكــي

Family Bombycillidae

بال لاكـي

انگليسي : Waxwing
فرانسوي : Jaseur boreal
لاتين : Bombycilla garrulus

مشخصات :

بال لاکی پرنده ای ست که به آساني از روي كاكل بلوطي مايل به صورتي و دم كوتاهش كه در انتها زرد است ، شناخته مي شود . نوار چشمي و گلوي آن سياه‌رنگ است ، سطح پشتي به رنگ بلوطي با دمگاه خاكستري و سطح شكمي آن قهوه‌اي مايل به صورتي با پوشپرهاي زير دمي بلوطي رنگ مي باشد . بال‌هاي تيره‌اش داراي نشانه‌هاي مشخص سفيد و زرد و نوك شاهپرهاي ثانوي آن ، لاكي و قرمز رنگ است كه در پرنده ماده كمتر مشخص است . بال لاکی نابالغ فاقد رنگ سياه گلو است و سطح شكمي آن راه‌راه كمرنگي دارد . پرواز این پرنده ، پرتوان و شبيه پرواز سار است . پرنده‌اي است رام و اجتماعي . !

زيستگاه :

زمستان‌ها در فضاهاي باز ، اطراف پريچن‌ها و باغ‌ها به دنبال ميوه‌هايي از قبيل توت و امثال آن به جستجو مي پردازد .

پراكندگي :

بال لاکی پرنده ای‌ست کخ در زمستان به تعداد كم و به‌طور نامنظم بيشتر در شمال ايران بسر مي برد ولي در جنوب شرقي ( بلوچستان ) و جنوب غربي هم ديده شده است که با گذشت دو دهه ، اطلاع دقیقی از تعداد و وضعیت پراکندگی کنونی آن ؛ در این مناطق در دست نیست .

ميوه خور

انگليسي : Grey Hypocolius
فرانسوي : Hypocolius gris
لاتين : Hypocolius ampelinus

مشخصات :

23 سانتي‌متر ؛ میوه خور نــر ، خاكستري مايل به خاكي است كه به وسيله سياهي طرفين سر ، شاهپرهاي نخستين سياه با نوك سفيد و دم خاكستري با انتهاي سياه مشخص مي شود . پرنده ماده قهوه‌اي رنگ‌تر و فاقد سياهي طرفين سر مي باشد . شكل ظاهري میوه خور ، شبيه سنگ‌چشم‌ها است . اغلب به صورت گله‌هاي
كوچك ديده مي شود ، از ميوه‌ها تغذيه مي كند .

زيستگاه :

در مناظق بياباني و نيمه بياباني با بوته‌هاي خار و يا گياهان كوتاه ديگر ، نخلستان‌ها و باغ‌هاي ميوه روي بوته‌ها ، درخت‌ها و نخل‌ها اشيانه مي سازد .

پراكندگي :

بطور كلي ، تابستان‌ها نسبتا فراوان است ، احتمال دارد كه چندتايي از اين پرنده ، زمستان را در خوزستان باقي بمانند ، اخيرا در فصل زادوولد در سيستان مشاهده شده است .

خانواده سار

Family Sturnidae
پرندگاني هستند خيلي اجتماعي و بسيار پر سروصدا كه اغلب صداي پرندگان ديگر را تقليد مي كنند جثه پر ، دم كوتاه و منقار دراز و نوك‌تيز دارند . پروازشان سريع و مستقيم است ، نر و ماده آنها همشكل است ، در ميان سوراخ‌ها لانه مي سازند .
پرندگاني همه‌چيز خوار هستند .

سار صورتي

انگليسي : Rose-Coloured Starling
فرانسوي : Martin Roselin
لاتين : Sturnus Roseus

مشخصات :

21 سانتي‌متر ؛ شكل ظاهري و حركاتش شبيه سار معمولي است ، گرچه پرواز آنها مختصري با هم تفاوت دارد ، پروبالش صورتي است با سر ، گردن ، بال‌ها و دم سياه براق و كاكل مشخص ، منقار زرد نارنجي ( در زمستان قهوه‌اي ) و پاهايش صورتي است . پرنده نابالغ قهوه‌اي خاكي است ، با بال‌ها و دم پررنگتر ، بدون كاكل و كمرنگ‌تر از نابالغ سار ( حتي در حال پرواز ) ، نشانه ديگر تشخيص اين پرنده ، منقار زردرنگ آن است . پرنده‌اي است اجتماعي ، حتي در هنگام لانه‌سازي . اغلب همراه سار ديده مي شود ، بخصوص هنگاميكه در اطراف گله‌هاي گاو ، مشغول تغذيه است .

زيستگاه :

فضاهاي باز ، زمين‌هاي زراعتي ، صخره‌هاي مرتفع كوهستان و استپ‌ها . در سوراخ بين سنگ‌ها در نقاط وسيع ، درون ديوارها و توده‌هاي چوب ، زادوولد مي كند

پراكندگي :

سار صورتی پرنده‌ای‌ست که تابستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده مي شود .

سار

انگليسي : Starling
فرانسوي : Etourneau Sansonnet
لاتين : Sturnus vulgaris

مشخصات :

21 سانتي‌متر ؛ پرنده‌اي است با جلاي سبز برنزي و ارغواني كه دم كوتاه ، بال‌هاي نوك‌تيز و منقار دراز نوك‌تيز دارد . پروبالش در زمستان پر از خال است ، بخصوص در پرنده ماده . پرنده نابالغ قهوه‌اي رنگ است با گلوي تقريبا سفيد . منقار پرنده بالغ در زمستان تيره‌رنگ و در بهار زرد ليمويي است . پرنده‌اي است پر سروصدا و خودنما ، پروازش سريع و مستقيم است و گاهي بالبازروي مي كند . به‌طور دسته‌جمعي ، تغذيه و استراحت مي كند . در پائيز و زمستان ، هنگام غروب ، به‌صورت گله‌هاي بزرگ در ساختمان‌ها ، جنگل‌ها و يا نيزارها دور هم جمع مي شوند و سروصدا راه مي‌اندازند .

زيستگاه :

مناطق شهري و روستايي . در سوراخ درخت‌ها ، ساختمان‌ها ، يا درون سوراخ‌هاي زمين در مناطق باير و لم‌يزرع زادوولد مي كند .

پراكندگي :

سار از جمله پرندگانی‌ست که در فصل زمستان‌ از پراکندگی خيلي زيادی برخوردار است و نیز به تعداد فراوان در ايران زاوولد مي كند .

مينا ( مرغ مینا )

انگليسي : Common Mynah
فرانسوي : Martin Triste
لاتين : Acridotheres Tristis

مشخصات :

23 سانتي‌نتر ؛ سرش سياه و كمي كاكل‌دار است ، گردن و قسمت بالاي سينه‌اش خاكستري پررنگ و بقيه پروبالش ، بيشتر قهوه‌اي شرابي است كه در سطح پشتي تيره‌تر و در سطح شكمي كمرنگ‌تر مي باشد . قسمت پايين شكم و پوشپرهاي زير دم آن سفيد است ، شاهپرهاي نخستين خارجي آن قهوه‌اي تيره و در قاعده انها يك لكه بزرگ سفيد ديده مي شود . دمش تقريبا سياه و در انتها كاملا گرد است و تمام شاهپرهاي آن نوك سفيد دارد ، بجز يك جفت شاهپر وسطي . منقار ، چشم و زايده پايين و بالاي چشم ، زرد روشن است . معمولا جفت‌جفت يا به صورت گروه‌هاي كوچك ديده مي شود . مرغ مينا رفتاري شبيه سار از خود نشان مي دهد و در عين حال پرنده‌اي است رام و بي‌باك .!

زيستگاه :

به مناطق مسكوني و زمين‌هاي زراعتي بستگي بيشتري نشان مي دهد .در روستا‌ها ، باغ‌ها ، ميوه‌زارها و زمين‌هاي باير نيز ديده مي شود . در سقف خانه‌ها ، سوراخ ديوار يا تنه درخت آشيانه مي سازد .

پراكندگي :

مینا از جمله پرندگان بومی ایران است و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردار است
و به نقل از بازدیدکنندگان وبلاگ و همینطور جناب پرويز قمريان " مینا در مناطق شمال خراسان رضوی (کلات نادری - درگز - سرخس ) وهمينطور در شهرمشهد فراوان یافت می شود " البته با توجه به وضعيت محيط زيست و گريز پرندگان از مناطق و سازگاري با مناطق ديگر ؛ به شخصه گله هاي بزرگي از اين پرنده را در جزيره کيش نيز مشاهده کرده ام .

خانواده صعوه

Family Prunellidae
پرندگاني هستند گنجشك مانند ولي منقارشان باريك و نوك‌تيز است . بيشتر روي زمين تغذيه مي كنند و به طرز خاصي راه مي روند ، معمولا دم و بال‌هاي خود را تكان مي دهند پروازشان قوي و سريع ، ولي كوتاه مدت است ، آرام و كم‌پيدا هستند .
نر و ماده آنها همشكل است ، روي بوته‌ها و يا بين سنگ‌ها لانه مي سازند . از حشرات و بي‌مهره‌گان كوچك تغذيه مي كنند ، در زمستان ميوه‌هاي سته يا دانه مي خورند .

صعوه كوهي

انگليسي : Alpine Accentor
فرانسوي : Accenteur alpin
لاتين : Prunella Collaris

مشخصات :

18 سانتي‌متر ، از صعوه جنگلي بزرگتر ، پرجثه‌تر و رنگش روشن‌تر است ولي رفتاري شبيه به ان دارد . به وسيله چانه و گلوي تقريبا سفيد با خال‌هاي سياه ، سينه خاكستري ، پهلوها با رگه‌هاي پهن بلوطي ، دو خط بالي سفيد نا منظم و انتهاي نخودي رنگ شاهپرهاي دم مشخص مي شود . سطح پشتي آن رگه‌رگه قهوه‌اي مايل به خاكستري است ، پاهايي به رنگ قرمز مرجاني دارد . پرنده نابالغ گلويش خاكستري و بدون خال است .

زيستگاه :

دامنه سنگي كوهستان‌ها تا حد برف . زمستان را در نقاط كم ارتفاع مي گذراند و در سوراخ بين سنگ‌ها و يا بين گياهان لانه مي سازد .

پراكندگي :

صعوه کوهی از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . اخيرا زادوولد آن از كوه‌هاي كپت‌داغ در شمال خراسان گزارش شده است .

صعوه گلو سياه

انگليسي : Black-throated accentor
فرانسوي : Accenteur a gorge noire
لاتين : Prunella atrogularis

مشخصات :

14 سانتي‌متر ؛ از لحاظ شكل ظاهري شبيه صعوه ابرو سفيد است با اين تفاوت كه تارك ، طرفين سر و گلوي سياه ، سينه زرد و شكم تقريبا سفيد دارد . در پائيز و زمستان ، سياهي سر و گلويش ، آميخته با قوه‌اي است . رفتارش شبيه ساير صعوه‌ها است .

زيستگاه :

زمستان را معمولا در دره‌هاي داراي بوته‌ و درخت‌هاي پراكنده مي گذارند و به ندرت در مناطق خيلي خشك و يا در دشت ديده مي شود

پراكندگي :

به درستی که وضعیت صعوه گلو سیاه نامشخص است . زمستان‌ها به ندرت در جنوب شرقي ايران ديده شده است ولي اخيرا گزارشي مبني بر وجود اين پرنده در دست نيست

صعوه ابــرو سفيد

انگليسي : Radde’s accentor
فرانسوي : Accenteur de radde
لاتين : Prunella Ocularis

مشخصات :

۱۴.۵ سانتي‌متر ؛ صعوه‌اي بزرگ كه به طور كلي قهوه‌اي رنگ است با رگه‌هاي قهوه‌اي پررنگ و مشخص روي پشت و بال‌ها . تاركش قهوه‌اي پررنگ و پس منقار و پوشپرهاي گوش آن قهوه‌اي مايل به سياه است .
ابروي سفيد مشخص و چانه سفيد دارد ، گلو و قسمت بالاي سينه‌اش زرد آميخته با صورتي ، دمگاه و پوشپرهاي فوقاني دم ان خاكستري است . رفتارش شبيه صعوه جنگلي مي باشد .

زيستگاه :

علفزارهاي كوهستاني ، شيب‌هاي سنگلاخ با گياهان پراكنده بالاتر از حد رويش درخت . در زمستان به نقاط كم‌ ارتفاع‌تر كوچ مي كند و در زمين‌هاي زراعتي و باغ‌ها ديده مي شود . در ميان گياهان كوتاه بين صخره‌ها لانه مي سازد .

پراكندگي :

صعوه ابرو سفید پرنده‌ای است نیمه مهاجر و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .

صعوه جنگلي

انگليسي : Dunnock
فرانسوي : Accenteur mouchet
لاتين : Prunella modularis

مشخصات :

۱۴.۵ سانتي‌متر ؛ با توجه به رنگ‌هاي قهوه‌اي سير و خاكستري پررنگ پروبالش شناخته مي شود ولي نشانه‌هاي تشخيص واضحي ندارد . سطح پشتي آن قهوه‌اي پررنگ است با رگه‌هاي سياه و سرو گردنش خاكستري سربي است با تارك و پوشپرهاي گوش مايل به قهوه‌اي . سطح شكمي خاكستري سربي و پهلوهايي با رگه‌هاي تيره‌رنگ دارد . منقارش باريك و تيره‌رنگ است . روي زمين تغذيه مي كند و اغلب در زير گياهان و امثال آن پنهان مي شود . آهسته راه مي رود در حالي كه گويي پاها را بر روي زمين مي كشد و مكررا بال‌هاي خود را تكان مي دهد . اين پرنده معمولا تك‌زي است .

زيستگاه :

پرچين‌ها ، بوته‌ها و بيشه‌ها . لانه‌اش را در ميان بوته‌ها مي سازد .

پراكندگي :

صعوه جنگلی از جمله پرندگانی ست که به تعداد نسبتا زياد در ايران زادوولد مي كند . زمستان‌ها فراوان است و گاهي به سمت جنوب تا مركز فارس ديده مي شود .

خانواده زير آبروك

Family Cinclidae

زير آبروك

انگليسي : Dipper
فرانسوي : Cincle Plongeur
لاتين : Cinclius cinclus

مشخصات :

17 سانتي‌متر ؛ پرنده‌اي است پرجثه ، شبيه اليكائي ، ولي خيلي بزرگتــر از آن ، با پاهاي بزرگ و نسبتا قوي ، دم كوتاه كه اغلب آن را سربالا نگاه مي دارد . پروبالش قهوه‌اي مايل به سياه با گلو و سينه سفيد و شكم بلوطي پررنگ كه به تدريج به سمت دم به سياهي مي‌گرايد . نر و ماده آن همشكل است . پرنده نابالغ در سطح پشتي به رنگ خاكستري سربي است و در سطح شكمي لكه‌لكه خاكستري و سياه دارد . اين پرنده در حاليكه روي سنگي در وسط رودخانه مي نشيند ، مرتبا به طور متناوب سر و دم خود را بالا و پايين مي كند ، به داخل آب مي پرد و در زير اب راه مي رود ، و به منظور تغذيه از كف رودخانه ، زير آب باقي مي ماند . هم روي آب و هم زير اب شنا مي كند . پروازش معمولا در ارتفاع كم ، سريع ، مستقيم و در مسير جويبار‌ها و رودخانه‌ها است . اين پرنده تك‌زي است و در سراسر سال در مسير معيني از يك رودخانه باقي مي ماند و تغيير محل نمي دهد .

زيستگاه :

جويبارها و رودخانه‌هاي كوهستاني كه جريان آب در آنها سريع است . گاهي زمستان‌ها در سواحل ديده مي شود . آشيانه كروي و بزرگ خود را در شكاف سنگ‌هاي زير آبشارها ، پل‌ها و ديواره ساحلي رودخانه و به هرحال خيلي نزديك به آبهاي جاري مي سازد

پراكندگي :

زیر آبروک از جمله پرندگان بومی ایران است و روزگاری از پراکندگی فراوانی برخوردار بوده است
و اما در حال حاضر به رقم نابودی زیستگاه های این پرنده و آلودگی آبهای رودخانه ها ، اطلاع دقیق و مستندی از وضعیت پراکندگی پرنده زیرآبروک در دست نیست !

خانواده اليكائي

Family Troglodytidae

اليكــائي

انگليسي : Wren
فرانسوي : Troglodyte mignon
لاتين : Troglodytes troglodytes

مشخصات :

9 سانتي‌متر ؛ نر و ماده همشكل ؛ پرنده‌اي است خيلي كوچك ، خپله ، پر از راه‌راه عرضي نزديك به هم قهوه‌اي رنگ با دمي كوتاه و سر بالا بسيار پر جنب و جوش است . مانند موش در بين برگ‌ها و آشغال‌هاي روي زمين به دنبال خوردني كندوكاو مي كند و نظير سسك در ميتن شاخ و برگ گياهان حشرات را شكار مي كند . پروازش مستقيم است و بال‌زدن سريع آن صدايي مرتعش و خاص ايجاد مي كند .

زيستگاه :

هميشه در پناهگاهي نزديك به زمين ، زير گياهان ، سنگ‌ها و امثال آن ، در باغ‌ها ، بيشه‌ها و جنگل‌ها به‌سر مي برد . آشيانه كروي خود را در پرچين‌ها ، سوراخ تنه درخت‌ها ، ساحل رودخانه‌ها و يا در ساختمان‌ها مي سازد .

پراكندگي :

الیکائی از جمله پرندگان بومی ایران است و در فصل زمستان در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است

خانواده بوچانگاه

Family Dicruridae

بوچانگاه

انگليسي : Black Drongo
فرانسوي : Drongo royal
لاتين : Dicrurus macrocercus

مشخصات :

۲۹.۵ سانتي‌متر ( با احتساب دم دراز ) ؛ نر و ماده بوچانگاه همشكل است . پروبالش تماما سياه است با جلاي آبي ، گاهي يك لكه كوچك سفيد در قاعده منقارش مشاهده مي شود . دم خيلي دراز و كاملا دوشاخه دارد . بوچانگاه پرنده‌اي تك‌زي است . معمولا با بدني راست روي شاخه‌هاي خشك ، سيم تلگراف و امثال آن مي نشيند و در فواصل معين به قصد شكار حشرات به پرواز در مي آيد .

زيستگاه :

بيشتر در مناطق باز با درخت‌هاي پراكنده ، معمولا در زمين‌هاي زراعتي و اغلب در اطراف روستا‌ها . روي درختان و معمولا در ارتفاع زياد لانه مي سازد .

پراكندگي :

بوچانگاه از جمله پرندگانی‌ست که قبلا تابستان‌ها به ندرت در جنوب شرقي بلوچستان ديده مي شده است ، ولي در سال‌هاي اخير گزارش مستندی مبني بر مشاهده آن در دست نيست .!
ادامه دارد ...

منابع :

پرندگان ایران http://fa.wikipedia.org
اشنایی با پرندگان ایران http://www.persianpet.org
پرندگان ایران http://www.iranian-birds.com
سایت پرندگان ایران http://www.centralclubs.com
پرندگان ایران http://www.iranian-bird.blogfa.com
سهره جنگلی http://www.iranbirds.com
پرندگان ایران http://www.iranbirds.com
پرندگان ايران http://www.ardalan.id.ir
پرندگان ايران http://www.birdsofiran.blogfa.com

/س