حق فرهنگی خانواده

درباره خانواده ، (شناخت حقوق ) ، يك گام است و(اداي حقوق )، گامي ديگر . قرآن كريم، ازيك سو از ويژگي هاي بندگان شايسته خداي رحمان ، اين را ميداند كه از خداوند درخواست خانواده و فرزنداني دارند كه مايه نور چشم وعزت وآبرو وسربلندي است ؛ (ربنا هب لنا من ازواجنا وذرياتنا قره اعين) 1 و از سوي ديگر ، توصيه قرآن به اهل ايمان آن است كه خود و خانواده خود را ازآتش سوزان دوزخ حفظ ونگه داري كنند ؛ (يا ايها الذين امنو ، قوا انفسكم واهليكم ناراً وقودها الناس والحجاره ).2

اين آتش ، كدام آتش است؟

و شيوه نگه داري خود وخانواده از آن آتش چگونه است؟ آن چه در اين ميان به وضوح خود را نشان مي دهد ، تكليف ، نسبت به خانواده است ؛ تكليف تربيتي ، فرهنگي ، رشد دادن به باورها واعتقادات ، مصون سازي از آفات و انحرافات ومقابله با فساد ها گناهان .
بزرگ خانواده ، همانطور كه مسئول تامين غذا ، لباس ، مسكن و مايحتاج افراد تحت تكفل خويش است ، بارسنگين تربيت ديني ، تهذيب اخلاقي وجلوگيري از آلودگي به مفاسد و معاصي هم بر دوش اوست .
آن چه ما ونسل ما را جهنمي مي كند ، گناه وسرپيچي از فرمان خدا ودستور شرع است . آن چه هم مايه حفاظت ما از دوزخي شدن وسوختن در شعله هاي كيفر الهي است ، دور ساختن خود ، همسر وفرزندان از آلودگي ها و رذايل است.
از امام صادق (علیه السلام) پرسيده شد:
اين كه خداوند فرموده است : (خود وخانواده خود را از دوزخ حفظ كنيد )، چگونه آنان را ازآتش حفظ كنيم ؟ حضرت مي فرمايد : (تامرونهن وتنهونهن؛ آنان را امر ونهي كنيد) (كنايه از نظارت بر آنها وكارهايشان واهتمام به وظيفه امر به معروف ونهي از منكر . مي پرسند : ما آنان را امر ونهي مي كنيم ؛ ولي پذيرا نيستند. در پاسخ مي فرمايد : (اذا امرتموهن و نهيتموهن فقد قضيتم ما عليكم ؛ 3 هر گاه آنان را امر ونهي كنيد ، تكليفي را كه بر دوش شماست ، انجام داده ايد).
تصوير اين كه وظيفه امر به معروف ونهي از منكر ،مربوط به بيرون از خانه وخانواده ودر ارتباط با عملكرد افراد ديگر است ، نادرست است . بيشتر وپيشتر از پرداختن به ديگران ، اين وظيفه ، متوجه خودي هاست وحساسيت نشان دادن نسبت به بعد معنوي ، تربيتي ، تقوايي وصلاح وسداد خانواده ، سبب مي شود كه آنان ، مايه (نور چشم ) مومن باشند واين كار ، آنان را از آتش دوزخ وشقاوت اخروي و رسوايي دنيوي دور مي كند.
تربيت شايسته خانواده ، يك حق فرهنگي است كه بردوش ما سنگيي مي كند.
فراهم كردن بستري مناسب براي رشد ديني واخلاقي ، بخشي از همين (حق) است .
حضرت رسول (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مي فرمايد:
(رحم الله عبداً اعان ولده علي بره ؛ 4 رحمت خدا بر بنده اي كه فرزندش را در نيكوكاري ياري دهد).
تربيت شايسته فرزند و ونظارت بر اخلاق و عملكردش از سوي پدر ، بهترين كمك براي نيكوكاري فرزند است.
اگر بر اثر سهل انگاري وبي توجهي يك فرد ، ضعف وانحرافي درخانواده او پديد آيد ، در پيدايش اين سرنوشت تلخ وحسرت بار ، چه كسي مقصر است ؟ آيا مي توان همه تقصيرها را به عوامل بيروني نسبت داد وبه فرافكني پرداخت؟
علامه مجلسي در شرح وتفسير آيه ( قو انفسكم و اهليكم ناراً ) مي نويسد:
حفظ خويشتن از آتش ، آن است كه انسان با صبر وشكيبايي در راه طاعات خدا وترك معصيت و با پرهيز از پيروي شهوات وتمنيات نفساني ، خود را از عذاب دور نگه دارد و خانواده را با چهار برنامه ، از آتش جهنم مصونيت بخشد:
1- دعوت آنان به طاعت پروردگار.
2- ياد دادن فرايض و واجبات ديني به آنان .
3- نهي وبازداشتن آنان از زشتي ها.
4- تشويق و واداشتن آنان به كارهاي خوب .
سپس مي افزايد : آيه دلالت مي كند كه امر به معروف ونهي از منكر ، نسبت به نزديكان وبستگان ، بر انسان واجب است و اينان در اين مسئله مقدم بر ديگرانند 5.
در تفسير راهنما ، پيام ها ونكته ها ي اين آيه ، اين گونه بيان شده است: توصيه خدا به مومنان ، مبني بر مراقبت از اعضاي خانواده خود ، در برابر عوامل وموجبات بدبختي و دوزخي شدن آنان .
خير خواهي براي اعضاي خانواده وتربيت ديني آنان ، تكليفي بايسته بر عهده سرپرست و مدير خانواده .
زنان و مردان مومن ، همواره در معرض خطر انحراف و افتادن در ورطه گناه آتش افروز.
سرپرست خانواده ،داراي نقشي سازنده وسرنشت ساز در حيات معنوي وتربيت ديني اعضاي خانواده .
خودسازي واصلاح وتربيت خويشتن ، در اولويت نخست ومقدم بر تربيت واصلاح ديگران .
اصلاحات وتربيت ديني اعضاي خانواده ، زيربنا وخشت اول اصلاحات در جامعه .6
از مجوعه هاي توصيه هاي قرآن واحاديث نسبت به حقوق فرهنگي خانواده ، چنين فهميده مي شود:
تربيت مكتبي ، نظارت بر اعمال و رفتار ، كنترل حلال وحرام زندگي ، حساسيت نسبت به ناهنجارهاي اخلاقي ، زمينه سازي براي رشد فكري ، اعتقادي وايماني ، بهره گيري از تشويق و ترغيب دركشاندن افراد خانواده به وادي خير ، صلاح وتقوا ونظارت بر آموخته ها وغذاهاي فكري و روحي آنان، از حقوق خانواده و برعهده سرپرست خانواده است وكوتاهي واهمال نسبت به اين امور ، بدنامي ودوزخي شدن خانواده را به همراه دارد؛ درحالي كه تكليف و فرمان الهي ، حفظ خود و خانواده از آتشي است كه آتشگيره آن ، سنگ ومردمند . باشد كه مديران نظام ، از مديريت نسبت به خانواده غافل نباشند.

پي نوشت :

1 - فرقان ، آيه 74.
2 - تحريم ، آيه 6
3 - حرعاملي ، وسائل شيعه ، ج 14 ، ص 127.
4 - حرعاملي ، وسائل شيعه ، ج 15 ، ص 199
5 - مجلسي ، بحار الانوار ، ج 71، ص86.
6 - اكبر هاشمي رفسنجاني ،تفسير راهنما ، ج 18، ص177.

منبع: www.kh.setadehya.ir
/س