تغذیه درافراد دیابتی (1)
ديابت چيست؟
انواع ديابت
ديابت نوع ΙΙ (يا ديابت غير وابسته به انسولين NIDDM)
ديابت بارداري
در ديابت نوع دوم بدن فرد مبتلا انسولين توليد ميكند و حتي ممكن است غلظت انسولين در خون از مقدار معمول آن نيز بيشتر باشد اما گيرنده هاي سلولي فرد نسبت به انسولين مقاوم شده و در حقيقت نميگذارند انسولين وارد سلولها شده و اعمال طبيعي خود را انجام دهد.در اين حالت ميتوان با درمان رژيمي غلظت قند خون را كاهش داد.درصد شيوع اين بيماري در زنان بيش از مردان است.
ديابت بارداري مربوط به چند ماهه آخر دوران بارداري است و معمولا سابقه خانوادگي در ابتلا به آن نقش دارد. تعديل در مصرف كربوهيدراتها و محدود كردن دريافت كربوهيدرات هاي تصفيه شده و افزايش تعداد وعده ها و كاهش حجم وعده ها از جمله عوامل بهبود بخش مي باشند. ناگفته پيداست كه اين نوع ديابت فقط در بانوان شيوع دارد!
ديابت و انسولين
ديابتي ها در معرض صدماتي مانند حملات قلبي و مشكلات كليوي و نابينايي و ناشنوايي و سندرم پاهاي سوزان هستند و اين امر بعلت افزايش قند خون بعد از صرف غذا و چسبيدن اين قندها به سلولها و تبديل آن به ماده اي مضر به نام سوربيتول صورت ميپذيرد پزشكان بوسيله انجام آزمايشي بنام هموگلوبين A۱C و اندازه گيري ميزان قند چسبيده به سلولها به ميزان آسيب هاي عصبي وارد شده پي ميبرند.
كبد به منظور جلوگيري از افزايش ناگهاني قند خون پس از صرف غذا مقداري انسولين در خون وارد ميكند و انسولين با راندن قند ها به درون سلول ها از وقوع اين امر جلوگيري ميكند. اما انسولين و تمام داروهايي كه از آن ساخته ميشوند باعث ميشوند كه شما همواره احساس گرسنگي كنيد و بداقبالي شما براي يك حمله قلبي را افزايش ميدهد. بنابراين مهمترين هدف در تجويز انسولين اين است كه با كمترين ميزان انسولين مصرف بتوانيم از بالا رفتن ناگهاني قند خون جلوگيري بعمل بياوريم.
ديابت و رژيم غذايي
مطابق تحقيقي كه در اروپا انجام گرفته است نشان داده شده كه دريافت مقادير بسيار زياد پروتئين به كليه هاي يك فرد ديابتي آسيب وارد ميكند بنابراين ديابتي ها بايد از مقادير كمتر گوشت و ماكيان و تخم مرغ استفاده نمايند. همچنين تحقيقات اخير نشان ميدهد كه كربوهيدرات هاي تصفيه شده ميزان نياز به انسولين را افزايش و چربي هاي غير اشباع تك پيوندي و چند پيوندي موجود در سبزيجات و چربي هاي امگا-۳ موجود در روغن ماهي و همچنين استفاده از آرد كامل و دانه هاي كامل بجاي آرد تصفيه شده نياز به انسولين را كاهش ميدهد.سطح بالاي قند خون بعد از صرف غذا موجب ميشود كه قند ها به سلولها چسبيده و تبديل به ماده ای سمي(براي سلولها) بنام سوربيتول شوند كه اين ماده به اعصاب و كليه و شريانها و قلب آسيب خواهد رساند . براي اينكه از بالا رفتن زياد سطح خون جلوگيري كنيد نانها و شيريني هاي تهيه شده از غلات كامل را بجاي نان و شيريني هاي معمولي كه از آرد تصفيه شده تهيه ميشوند استفاده نماييد و از شكر سر سفره اجتناب كنيد و مصرف ميوه را فراموش نکنيد.
ورزش به ديابتي ها كمك ميكند
وقتي كه قند وارد بدن شما مي شود فقط ميتواند در سلولهاي كبد و ماهيچه ذخيره گردد. اگر سلولهاي كبد و ماهيچه از كربوهيدرات اشباع باشند, قندها ديگر جايي براي رفتن ندارند. اگر ذخيره سلولهاي ماهيچه به واسطه ورزش كردن مصرف گردد بعد از صرف غذا قند ها به وسيله ماهيچه جذب ميشوند و مقدار آنها در خون افزايش نمي يابد. بنابراين اگر با يك برنامه ورزشي منظم بتوانيم ذخيره قند ماهيچه ها را كاهش دهيم مسلما ميتوانيم شاهد بهبود همه جانبه عوارض بيماري ديابت باشيم.
انسولين هورموني كه با خوردن شیرینی و قند در بدن ترشح می شود:
آيا Glycemic index مقياس خوبي است؟
بعد از مصرف غذاها قند خون افزايش مي يابد در اين ميان شكر خالص بيش از تمام انواع مواد غذايي موجب افزايش قند خون ميشود. گلايسمسك ايندكس در اصل نسبت بين مقدار افزايش قند خون در اثر مصرف يك غذا به مقدار افزايش قند خون در اثر مصرف مصرف شكر معمولي است.
غذاهايي كه كربوهيدرات موجود در آنها آرام آرام شكسته و جذب شده و وارد جريان خون مي شود و از افزايش ناگهاني قند خون جلوگيري مينمايند داراي گلايسميك ايندكس پايين تر و غذاهايي كه قند موجود در آنها سريع تر وارد جريان خون شده و موجب افزايش ناگهاني قند خون ميگردند داراي گلايسميك ايندكس بالاتري هستند. اكثر دانه هاي غلات و حبوبات كامل و سبزيجات غير نشاسته اي داراي گلايسميك ايندكس پاييني هستند و بر عكس شكر، غلات و آردهاي تصفيه شده ، سبزيجات ريشه اي و نشاسته اي و ميوه ها داراي گلايسميك ايندكس بالايي هستند.
نگاه كردن به جدول گلايسميك ايندكس خالي از لطف هم نيست. مثلا هويج داراي گلايسميك ايندكسي در حد شكر است. با توجه به اينگونه تناقضات دانشمندان فرمول ديگري را براي دسته بندي مواد غذايي در نظر گرفتند بنام گلايسميك لود Glycemic Load.
براي بدست آوردن گلايسميك لود يك غذا بايد مقدار كربوهيدرات موجود در يك واحد از يك ماده غذايي را در گلايسميك ايندكس آن ضرب نماييد. گلايسميك لود(GL) يك غذا بجاي اينكه به شما بگويد يك ماده غذايي در مدت زماني ثابت چقدر قند خونتان را افزايش ميدهد بيان ميدارد كه اين ماده غذايي چقدر قند وارد جريان خونتان خواهد نمود. هويج و سيب زميني از مواد غذايي هستند كه داراي گلايسميك ايندكس بالايي هستند اما محاسبات جديد ميگويد به فرض در مورد هويج با اينكه گلايسميك ايندكسي معادل ۱۳۱ دارد اما گلايسميك لود آن ۱۰ ميباشد يا مثلا سيب زميني با گلايسميك ايندكس ۱۲۱ داراي گلايسميك لود ۴۵ مي باشد و پاپ كورن با گلايسميك ايندكس ۷۹ گلايسميك لودي معادل چهار دارد.
غذاهايي كه قسمت زيادي از آنها را آب يا هوا تشكيل داده است حتي اگر داراي گلايسميك ايندكس بالايي باشند منجر به افزايش بيش از حد قند خون در بدن شما نميشوند.
به عبارت ديگر در مصرف غذاها بايد علاوه بر گلايسميك ايندكس گلايسميك لود را هم مد نظر قرار داد و اين براي افراد معمولي مقداري سردرگم كننده است و به عنوان يك توصيه فقط ميتوان گفت كه سعي كنيد غذاهاي داري گلايسميك ايندكس بالا را با غذاهاي داري گلايسميك ايندكس پايين بصورت توام مرد مصرف قرار دهيد و در عين حال گوشه چشمي هم به گلايسميك لود آن داشته باشيد.
مصرف زياد چربي براي ديابتي ها مضر است:
تحقيقي كه در دانشگاه كمبريج انجام شده است نشان مي دهد كه افراد ديابتي همچنين موظفند مصرف چربيي هاي موجود در رژيم غذايي خود را كاهش دهند.
بعد از صرف غذا قند خون افزايش مي يابد. در صورتي كه قند خون بيش از اندازه افزايش يابد قند اضافي به ديواره سلولها چسبيده و سرانجام تبديل به ماده اي سمي بنام سوربيتول مي شود. اين ماده سمي با آسيب به سلولها ميتواند منجر به حملات قلبي و مغزي و نابينايي و ناشنوايي، نارسايي هاي كليوي ، ناتواني جنسي و ديگر عوارض ديابت ميشود.
آزمايش HbA۱c نشان ميدهد كه چه مقدار قند به ديواره سلولها چسبيده است. مقادير بالا در اين تست نشانگر مصرف زياده از حد مواد قندي و كربوهيدرات هاي پيچيده از دو هفته قبل تا روز انجام آزمايش ميباشد.
تحقيق انجام شده همچنين نشان ميدهد كه مقادير اين آزمايش به واسطه مصرف مقادير زياد چربي نيز افزايش مي يابد. علت چيست؟
نحوه عملكرد انسولين اينگونه است كه با تاثير بر روي گيرنده هاي سلولي موجب افزايش ميزان ورود قند به درون سلولهاي بدن مي شود. مصرف مقادير زياد چربي ها منجر به چرخش اين گيرنده ها به درون سلول شده و منجر به كاهش اثر انسولين ميشود، لذا ديابتي ها بايد در مصرف چربي ها به همراه وعده هاي غذايي كمي دقت به خرج دهند.
وعده هاي غذا در هنگام غروب موجب بالا رفتن بيش از حد معمول قند خون ميشود.
مهمترين زمان ورزش كردن براي ديابتي ها بعد از صرف وعده غذايي غروب فرا مي رسد. وقتي كه شما غذا ميخوريد ميزان قند خونتان افزايش مي يابد و ميزان اين افزايش براي وعده هاي هنگام غروب بيشتر از وعده هاي هنگام صبح است. قندي كه شما ميخوريد در بافتهاي ماهيچه اي و كبدي و دستگاه گردش خون ذخيره ميگردد و اگر شما بتوانيد با ورزش كردن مقدار قند ذخيره شده در بافتهاي ماهيچه اي را بسوزانيد بعد از صرف غذا بجاي اينكه قند اضافي در خون باقي بماند وارد بافت ماهيچه اي شده و از افزايش سريع قند خون جلوگيري به عمل مي آورد. از آنجايي كه اكثر مردم در صبح بيشتر از زمان عصر و شب فعاليت ميكنند و مقداري از ذخاير ماهيچه اي را كاهش ميدهند لذا در هنگام صبح ميزان افزايش قند خون نسبت به هنگام عصر و شب كمتر است. لذا ميتوان نتيجه گيري كرد كه يك فعاليت سبك بعد از وعده هاي هنگام صبح و عصر بسياري از مشكلات ديابتي ها را حل ميكند.
ديابت بر اثر تغذيه نامناسب
تاثیر ورزش بر کنترل قند خون و توده بدنی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲
همانطور که میدانید دو هدف عمده در مورد بیماران دیابتی کاهش میزان قند خون و توده چربی بدنشان و به عبارتی کاستن از وزنشان است. چاقی و خصوصا چاقی شکمی اصولا به مقاومت نسبت به انسولین و بالارفتن میزان انسولین بدن و بالا رفتن میزان قند خون و افزایش فشار خون و افزایش چربی خون و … همراه است.چربی خون بالا که از عوارض مستقیم چاقی است میتواند در دراز مدت موجب بروز آسیب در بافت هایی نظیر کلیه و چشم ها و اعصاب و کبد و رگ ها گردد.
تحقیقاتی که راجع به نقش حرکات ورزشی در دیابتی ها انجام شده است نشان میدهد که انجام حرکات ورزشی میتواند موجب کاهش قند خون شان گردد سوالی که پیش می آید این است که آیا انجام حرکات شدید ورزشی یا انجام طولانی مدت حرکات ورزشی هم برای دیابتی ها مفید است؟ و جواب ما این است. خیر . انجام حرکات ورزشی در دراز مدت و بصورت شدید علاوه بر آن که میتواند موجب بروز افت قند خون گردد حتی در حالت کنترل شده هم توصیه نمی شود زیرا نهایتا همان تاثیری را بر بدن میگذارد که قند خون کنترل نشده میتواند بر بدن یک فرد دیابتی بگذارد.
لذا توصیه ما به دیابتی ها این است که اولا ورزش های آرام و سبک را انجام دهند و ثانیا سعی کنند مثلا به جای یک بار ورزش در و به مدت نیم ساعت آنرا به سه بار و هر بار به مدت ۱۰ دقیقه تغییر دهند. حرکات ورزشی آرام بهتر است یک ربع تا نیم ساعت پس از وعده های بزرگ غذایی مانند ناهار و شام صورت گیرد و نهایتا اینکه دوست عزیز انجام حرکات ورزشی هنگان غروب و شب برای شما بهتر از انجام حرکات ورزشی هنگام صبح است.
تغذيه و بد خوابي:
پس از خوردن غذاهاي حاوي كربوهيدرات هاي تصفيه شده مانند شيريني هاي ساخته شده با آرد تصفيه شده و برنج سفيد و غلات آسياب شده و غذاهاي حاوي شكر قند خون اين افراد افزايش مي يابد. اين امر موجب تزشح زياده از حد انسولين مي شود كه خود ميتواند از عوامل ابتلا به ديابت باشد.
اگر دچار اين عارضه هستيد حتما به پزشك مراجعه نموده و از او بخواهيد كه يك قند خونتان را آزمايش كند اگر مبتلا به ديابت بوديد حتما از يك رژيم غذايي صحيح استفاده كنيد.
تاثير داروهاي گياهي بر قند خون
كربوهيدرات ها و انسولين
بعد از ان در سال ۱۹۷۸ تحقيقات نشان داد كه بعضي از غذاها نسبت به بعضي ديگر موجب افزايش بيشتر قند خون ميشوند همچنين ميشود غذاها را بر حسب ميزان افزايش دهندگي قند خون نسبت به اين ميزان در شكر خالص مقايسه نمود و آنها را طبقه بندي كرد.
هنگامي كه غذا ميخوريد قند خونتان افزايش يافته و پانكراس براي مقابله با اين امر مقداري انسولين را به جريان خون وارد مينمايد. اينجاست كه اهميت غذايي كه ميخوريد مشخص مي شود زيرا هر چه غذاي خورده شده موجب افزايش بيشتر قند خون شود مقدار انسولين ترشح شده بيشتر و نتيجتا ريسك بروز حملات قلبي بالاتر است.
كربوهيدرات ها زنجيره هاي قندي هستند كه به هم متصل شده اند. اين مواد در اكثر گياهان و همچنين فرآورده هاي گياهي نظير شيريني ها و كلوچه ها يافت مي شوند. آنها را ميتوان به دسته تك قندي ها و دو قندي ها و چند قندي ها تقسيم بندي كرد. در حالت طبيعي معمولا كربوهيدرات ها با دسته ديگر از مواد كه فيبر ناميده ميشوند وجود دارند. فيبرها دسته از مواد هستند كه در بدن جذب نميشوند اما به دليل نقش مهمي كه در بدن ايفا مينمايد از اهميت ويژه اي برخوردارند بطوريكه آنها را جزو موادي كه حتما بايد به ميزان كافي در برنامه غذايي روزانه وجود داشته باشند تقسيم بندي مينمايند. يكي از دلايل اين امر كاهش سرعت جذب قند در داخل روده ها است فيبرها با اين كاهش سرعت موجب ميشوند كه قند ها آهسته آهسته جذب بدن شده و نتيجتا قند خون سريعا بالا نرود و موجب افزايش ناگهاني و زياده از حد انسولين نشود.
امروزه به دليل فرآوري شدن مواد گياهي اكثر محتواي فيبر انها در اين مراحل از بين مي رود مثلا تقريبا تمام محتواي فيبري گندم و برنج در حين مراحل سبوس گيري و آرد سازي از بين ميرود و يا در مورد قند و شكر ملاحظه ميكنيد كه كاملا تمام منابع فيبري از بين رفته اند .
شايد يكي از دلايل افزايش ميزان بروز چاقي و نتيحتا حملات قلبي در جوامع امروزي نيز همين امر باشد. در اين ميان اصلاح عادات غذايي و استفاده بيشتر از سبزيجات و ميوه ها و دانه هاي كامل حبوبات و غلات ميتواند در كاهش بروز اين عوامل مرگ آفرين مفيد و موثر باشد.
منبع: سایت پزشکان بدون مرز
/خ