کویر میان دشت
ميان دشت از لحاظ زيستي براي يوزپلنگ بسيار حايز اهميت است و پوشش گياهي آن محل مناسبي جهت اختفا و استراحت يوزپلنگ طي روز را فراهم مي كند
شايد براي شما هم جالب باشد تا نظر خارجي ها به خصوص كارشناسانشان را درباره زيستگاه هاي كشور مثلا ميان دشت خراسان بدانيد. متن زير گزارش سفر سه روزه جوزف كارسيا از باغ وحش بارسلونا و همشهري او فرانسيسكو اسپينان، اكولوژيست است كه براي شناسايي وضعيت يوزپلنگ ايراني و نيازهاي آن در منطقه میان دشت از روز 8 تا 10 سپتامبر امسال 2004 به ايران سفر كرده بودند. شايد شما هم دوست داشته باشيد بدانيد در ميان دشت كه به تازگي نشانه هاي زيادي از وجود يوز در آنها به دست آمده، چه مي گذرد.
روز نخست: سفر ما از عباس آباد خارتوران در نزديكي شاهرود آغاز شد و براي رسيدن به ميان دشت از منطقه خوش ييلاق گذشتيم. در مسير حدود 10 راس آهوي ايراني همراه با يك هوبره و 4 چكاوك هدهدي مشاهده شد. خوش ييلاق گويا قبلا منطقه اي بوده كه زيستگاه يوزپلنگ آسيايي به شمار مي رفته است. ساعت 12 ظهر به شهر جاجرم رسيديم و با آقاي حسين آبسالان،رئيس اداره محيط زيست جاجرم ملاقات كرديم. با اشتياق فراوان فيلم هايي از حيات وحش میان دشت را براي ما پخش كرده و توضيحاتي راجع به منطقه ارايه كرد. ظاهرا قرار است به زودي اين منطقه از سطح پناهگاه حيات وحش به پارك ملي ارتقا يابد.
ساعت 30:15 بعد از صرف ناهار همراه با آقاي آبسالان به طرف منطقه ميان دشت كه در شرق شهرستان جاجرم واقع شده، حركت كرده و به پست محيط باني قلعه چه كه بر فراز تپه بلندي با نمايي زيبا قرار دارد، رسيديم. در نزديكي قلعه، بستر خشك رودي موسوم به كال شور قرار دارد كه در قسمت هايي كه هنوز آب داشت، محل زاد آوري آن قوت ها از غازسانانبود، ولي هيچ آن قوتي مشاهده نشد. طي گشت روزانه 43 آهوي ايراني، 2 روباه معمولي، 10 خرگوش و 1 هوبره مشاهده كرديم.
ساعت 45:17 بعد از ظهر از يك آبشخور كه توسط محيط بانان براي شرب حيات وحش احداث شده بود، بازديد كرديم. در تلمبه بادي فريز، به رد تازه يك يوزپلنگ برخورديم كه 5 سانتيمتر عرض و 41/6 سانتيمتر طول داشته و به احتمال زياد به يك ماده نوجوان متعلق بوده.
سپس مدتي را در پاسگاه محيط باني قلعه چه استراحت كرده و از ساعت 22 الي 24 براي مشاهده جانوران شب فعال در منطقه به گشت زدن پرداخته و پروژكتور كشي كرديم كه ماحصل مشاهده 2 روباه، 1 خارپشت برانت و تعداد زيادي انواع موش دوپا بود. يكي از همراهان ما از دور چشمان يك جانور بزرگ جثه را ديد كه متاسفانه به دليل فاصله زياد دقيقا قابل تشخيص نبود. چشم هايش با انعكاس نور به رنگ قرمز درآمده بود.
روز دوم: صبح زود ساعت 30:5 پيش از طلوع آفتاب صداي يك جغد كوچك را شنيديم كه از فاصله اي دور به گوش مي رسيد. ساعت 30:7 حين خوردن صبحانه 10 آهوي ايراني را مي ديديم كه در كمال آرامش مشغول چرا بودند. ساعت 8 گشت خود را در منطقه زيباي ميان دشت آغاز كرديم و در ابتدا به منطقه اي رسيديم كه پوشش گياهي غالب آن درختچه هاي گز بود. اين محدوده از لحاظ زيستي براي يوزپلنگ بسيار جالب و حايز اهميت است و پوشش گياهي انبوه آن مكان مناسبي جهت اختفا و استراحت يوزپلنگ طي روز فراهم مي آورد.
متاسفانه آهوها شب ها به مزارع كشاورزي رفته و مردم آنها را شكار مي كنند. به اين خاطر تعداد آنها در حال حاضر بسيار كاهش يافته است
به گشت خود ادامه داديم. ساعت 25:8 زير يك درختچه گز بقاياي يك خرگوش كه به تازگي توسط يك يوزپلنگ خورده شده بود، پيدا شد. دو ردپاي نه چندان واضح از يوزپلنگ نيز پيدا شد كه 3/5 سانتيمتر عرض و 05/6 سانتيمتر طول داشت. هم چنين 2 تكه سرگين متعلق به يوز به طول 25/7 سانتيمتر و قطر 1/2 سانتيمتر و ديگري به طول 3/10 و به قطر 3 سانتيمتر نيز پيدا شد كه بررسي آن بقاياي يك خرگوش را نشان مي داد.
ساعت 20:9 دوباره به سمت آبشخور فريز كه روز قبل نيز مورد بازديد قرار داده بوديم، حركت كرديم. در درون يك چاه جغد كوچكي را ديديم كه خودش را پنهان كرده بود. روي گل كنار آبشخور هم ردپاي تازه اي از يك يوزپلنگ مشاهده شد كه 6/5 سانتيمتر عرض و 2/6 سانتيمتر طول داشت.
در ساعت 15:10 بستر خشك رودخانه كال شور را مورد بررسي قرار داديم كه در آنجا ردپاي گرگ ايراني، گراز و روباه معمولي يافتيم. پس از آن در ساعت 10 به پاسگاه محيط باني قلعه چه بازگشتيم.
پس از صرف ناهار در ساعت 15 دوباره به بررسي منطقه ادامه داديم و تلاش كرديم كه بخش هاي مرزي منطقه را مورد بازديد قرار دهيم. طي اين بازديد يك طرلان كه از انواع كمياب و ارزشمند پرندگان شكاري است در حال شكار يك پرنده ديگر كه نوع آن مشخص نشد، ديده شد.
به دشت جوين رسيديم. اين منطقه كه خارج از محدوده منطقه ميان دشت واقع شده، از لحاظ كشاورزي بسيار حايز اهميت بوده و بيش از 200 نفر در آن ساكن هستند. متاسفانه آهوها شب ها به مزارع كشاورزي رفته و مردم آنها را شكار مي كنند. به اين خاطر تعداد آنها در حال حاضر بسيار كاهش يافته است.
ساعت 15:17 به پناهگاه حيات وحش میان دشت بازگشتيم و ديگر ردپاي يوزي نديديم. در داخل يك چاه آب، تعدادي وزغ سبز ديديم.
پس از صرف شام از ساعت 21 تا 20:10 صبح دوباره به منظور پروژكتوركشي شبانه وارد منطقه شديم. در زير نور چراغ تعداد زيادي از نوعي مارمولك به نام گكو و هم چنين 4 روباه معمولي، 9 خرگوش و 3 آهوي ايراني ديديم. علاوه بر آن، 100 موش دوپا از گونه هاي دوپاي 5 انگشتي، دوپاي بلانفورد و خرگوشك مشاهده كرديم. در 2 ترانسكت به طول يك كيلومتر، ما به ترتيب 19 و 16 دوپا شمرديم.
روز سوم: ساعت 45:8 از خواب بيدار شده و آماده آخرين بازديد خود در منطقه شديم. آقاي محمد حسين زاده تنها نيز به عنوان محيط بان راهنما ما را همراهي مي كرد. در اين گشت يك روباه و 19 آهوي ايراني ديديم.
ساعت 10 دوباره براي بازديد گززارهايي كه روز قبل مورد بررسي قرار داده بوديم، به اميد مشاهده خود اين جانور حركت كرديم، منتهي اين بار با موتورسيكلت، ولي يوزي ديده نشد. در پايان اين گشت به تلمبه بادي فريز رسيديم. در ميان ساير جانوران، نوعي مارمولك به نام لاسرتاسرزرد، يك جفت دليجه، 2 سارگپه پابلند و يك عقاب شاهي ديديم.
ساعت 07:12 در نزديكي همين چشمه آخرين ردپاي يوزپلنگ ايراني را ديديم، با پهناي 2/5 سانتيمتر و طول 8/9 سانتيمتر كه ظاهرا متعلق به يك نر بود. ساعت 30:13 ميان دشت را ترك كرديم.
پس از بازديد نخست ما در سال 1996، اين بسيار مايه خوشحالي ماست كه مناطق متعددي براي حفاظت از حيات وحش به خصوص ميان دشت براي يوزپلنگ تحت حفاظت هستند.
میان دشت با وسعت 85 هزار هكتار و با گستره ارتفاع 900 تا 2 هزار متر از انواع مختلفي از زيستگاه ها تشكيل يافته است: رودخانه ها و بسترهاي خشك مسيل ها، كوهستان، دشت و استپ هايي با پوشش گياهي متنوع شامل درمنه و شور.
وجود 5 گونه از انواع گربه سانان در منطقه اثبات شده كه عبارتند از گربه دشتي، گربه پالاس، كاراكال، پلنگ به تعداد اندك در مناطق كوهستاني و يوزپلنگ ايراني به عنوان شاخص ترين گونه. هم چنين انواع ديگري از گوشتخواران مانند گرگ ايراني و كفتار راه راه در منطقه زيست مي كنند.
در مورد يوزپلنگ برخي بر اين عقيده اند كه اين جانور از منطقه خارتوران كه در نزديكي میان دشت واقع شده، آمده است، ولي واقعيت چيز ديگري است و آن اينكه جمعيت يوز در میان دشت هيچ گاه به صورت كامل نابود نشده است. افزايش جمعيت انواع طعمه هاي يوزپلنگ از قبيل آهوي ايراني، گراز احتمالا جوان تر ها، خرگوش و انواع جوندگان براي تضمين بقاي يوزپلنگ در منطقه بسيار حايز اهميت است.
در حال حاضر پناهگاه حيات وحش میان دشت را بايد يكي از بهترين مناطق حفاظت شده ايران دانست. اوضاع عمومي در منطقه عالي به نظر مي رسد و توضيحات محيط بانان منطقه و پرسنل انجمن يوزپلنگ ايراني حاكي از روند رو به رشد جمعيت انواع حيات وحش در منطقه است. جمعيت آهوي ايراني به بيش از 400 راس رسيده و شكار غيرمجاز به شدت كاهش يافته است. بنابر مطالعات انجمن يوزپلنگ ايراني، ميزان مشاهدات آهو در اين سال نسبت به سال گذشته حدود 300 درصد افزايش يافته كه نشان دهنده ضريب امنيتي بالاي منطقه است. محيط بانان منطقه بسيار باانگيزه به فعاليت خود ادامه مي دهند و تلاش هاي انجمن يوزپلنگ ايراني به نتايج عالي رسيده و بايستي ادامه يابد، البته اين انجمن به ياري نياز دارد .
منبع: www.irandeserts.com
/س
شايد براي شما هم جالب باشد تا نظر خارجي ها به خصوص كارشناسانشان را درباره زيستگاه هاي كشور مثلا ميان دشت خراسان بدانيد. متن زير گزارش سفر سه روزه جوزف كارسيا از باغ وحش بارسلونا و همشهري او فرانسيسكو اسپينان، اكولوژيست است كه براي شناسايي وضعيت يوزپلنگ ايراني و نيازهاي آن در منطقه میان دشت از روز 8 تا 10 سپتامبر امسال 2004 به ايران سفر كرده بودند. شايد شما هم دوست داشته باشيد بدانيد در ميان دشت كه به تازگي نشانه هاي زيادي از وجود يوز در آنها به دست آمده، چه مي گذرد.
روز نخست: سفر ما از عباس آباد خارتوران در نزديكي شاهرود آغاز شد و براي رسيدن به ميان دشت از منطقه خوش ييلاق گذشتيم. در مسير حدود 10 راس آهوي ايراني همراه با يك هوبره و 4 چكاوك هدهدي مشاهده شد. خوش ييلاق گويا قبلا منطقه اي بوده كه زيستگاه يوزپلنگ آسيايي به شمار مي رفته است. ساعت 12 ظهر به شهر جاجرم رسيديم و با آقاي حسين آبسالان،رئيس اداره محيط زيست جاجرم ملاقات كرديم. با اشتياق فراوان فيلم هايي از حيات وحش میان دشت را براي ما پخش كرده و توضيحاتي راجع به منطقه ارايه كرد. ظاهرا قرار است به زودي اين منطقه از سطح پناهگاه حيات وحش به پارك ملي ارتقا يابد.
ساعت 30:15 بعد از صرف ناهار همراه با آقاي آبسالان به طرف منطقه ميان دشت كه در شرق شهرستان جاجرم واقع شده، حركت كرده و به پست محيط باني قلعه چه كه بر فراز تپه بلندي با نمايي زيبا قرار دارد، رسيديم. در نزديكي قلعه، بستر خشك رودي موسوم به كال شور قرار دارد كه در قسمت هايي كه هنوز آب داشت، محل زاد آوري آن قوت ها از غازسانانبود، ولي هيچ آن قوتي مشاهده نشد. طي گشت روزانه 43 آهوي ايراني، 2 روباه معمولي، 10 خرگوش و 1 هوبره مشاهده كرديم.
ساعت 45:17 بعد از ظهر از يك آبشخور كه توسط محيط بانان براي شرب حيات وحش احداث شده بود، بازديد كرديم. در تلمبه بادي فريز، به رد تازه يك يوزپلنگ برخورديم كه 5 سانتيمتر عرض و 41/6 سانتيمتر طول داشته و به احتمال زياد به يك ماده نوجوان متعلق بوده.
سپس مدتي را در پاسگاه محيط باني قلعه چه استراحت كرده و از ساعت 22 الي 24 براي مشاهده جانوران شب فعال در منطقه به گشت زدن پرداخته و پروژكتور كشي كرديم كه ماحصل مشاهده 2 روباه، 1 خارپشت برانت و تعداد زيادي انواع موش دوپا بود. يكي از همراهان ما از دور چشمان يك جانور بزرگ جثه را ديد كه متاسفانه به دليل فاصله زياد دقيقا قابل تشخيص نبود. چشم هايش با انعكاس نور به رنگ قرمز درآمده بود.
روز دوم: صبح زود ساعت 30:5 پيش از طلوع آفتاب صداي يك جغد كوچك را شنيديم كه از فاصله اي دور به گوش مي رسيد. ساعت 30:7 حين خوردن صبحانه 10 آهوي ايراني را مي ديديم كه در كمال آرامش مشغول چرا بودند. ساعت 8 گشت خود را در منطقه زيباي ميان دشت آغاز كرديم و در ابتدا به منطقه اي رسيديم كه پوشش گياهي غالب آن درختچه هاي گز بود. اين محدوده از لحاظ زيستي براي يوزپلنگ بسيار جالب و حايز اهميت است و پوشش گياهي انبوه آن مكان مناسبي جهت اختفا و استراحت يوزپلنگ طي روز فراهم مي آورد.
متاسفانه آهوها شب ها به مزارع كشاورزي رفته و مردم آنها را شكار مي كنند. به اين خاطر تعداد آنها در حال حاضر بسيار كاهش يافته است
به گشت خود ادامه داديم. ساعت 25:8 زير يك درختچه گز بقاياي يك خرگوش كه به تازگي توسط يك يوزپلنگ خورده شده بود، پيدا شد. دو ردپاي نه چندان واضح از يوزپلنگ نيز پيدا شد كه 3/5 سانتيمتر عرض و 05/6 سانتيمتر طول داشت. هم چنين 2 تكه سرگين متعلق به يوز به طول 25/7 سانتيمتر و قطر 1/2 سانتيمتر و ديگري به طول 3/10 و به قطر 3 سانتيمتر نيز پيدا شد كه بررسي آن بقاياي يك خرگوش را نشان مي داد.
ساعت 20:9 دوباره به سمت آبشخور فريز كه روز قبل نيز مورد بازديد قرار داده بوديم، حركت كرديم. در درون يك چاه جغد كوچكي را ديديم كه خودش را پنهان كرده بود. روي گل كنار آبشخور هم ردپاي تازه اي از يك يوزپلنگ مشاهده شد كه 6/5 سانتيمتر عرض و 2/6 سانتيمتر طول داشت.
در ساعت 15:10 بستر خشك رودخانه كال شور را مورد بررسي قرار داديم كه در آنجا ردپاي گرگ ايراني، گراز و روباه معمولي يافتيم. پس از آن در ساعت 10 به پاسگاه محيط باني قلعه چه بازگشتيم.
پس از صرف ناهار در ساعت 15 دوباره به بررسي منطقه ادامه داديم و تلاش كرديم كه بخش هاي مرزي منطقه را مورد بازديد قرار دهيم. طي اين بازديد يك طرلان كه از انواع كمياب و ارزشمند پرندگان شكاري است در حال شكار يك پرنده ديگر كه نوع آن مشخص نشد، ديده شد.
به دشت جوين رسيديم. اين منطقه كه خارج از محدوده منطقه ميان دشت واقع شده، از لحاظ كشاورزي بسيار حايز اهميت بوده و بيش از 200 نفر در آن ساكن هستند. متاسفانه آهوها شب ها به مزارع كشاورزي رفته و مردم آنها را شكار مي كنند. به اين خاطر تعداد آنها در حال حاضر بسيار كاهش يافته است.
ساعت 15:17 به پناهگاه حيات وحش میان دشت بازگشتيم و ديگر ردپاي يوزي نديديم. در داخل يك چاه آب، تعدادي وزغ سبز ديديم.
پس از صرف شام از ساعت 21 تا 20:10 صبح دوباره به منظور پروژكتوركشي شبانه وارد منطقه شديم. در زير نور چراغ تعداد زيادي از نوعي مارمولك به نام گكو و هم چنين 4 روباه معمولي، 9 خرگوش و 3 آهوي ايراني ديديم. علاوه بر آن، 100 موش دوپا از گونه هاي دوپاي 5 انگشتي، دوپاي بلانفورد و خرگوشك مشاهده كرديم. در 2 ترانسكت به طول يك كيلومتر، ما به ترتيب 19 و 16 دوپا شمرديم.
روز سوم: ساعت 45:8 از خواب بيدار شده و آماده آخرين بازديد خود در منطقه شديم. آقاي محمد حسين زاده تنها نيز به عنوان محيط بان راهنما ما را همراهي مي كرد. در اين گشت يك روباه و 19 آهوي ايراني ديديم.
ساعت 10 دوباره براي بازديد گززارهايي كه روز قبل مورد بررسي قرار داده بوديم، به اميد مشاهده خود اين جانور حركت كرديم، منتهي اين بار با موتورسيكلت، ولي يوزي ديده نشد. در پايان اين گشت به تلمبه بادي فريز رسيديم. در ميان ساير جانوران، نوعي مارمولك به نام لاسرتاسرزرد، يك جفت دليجه، 2 سارگپه پابلند و يك عقاب شاهي ديديم.
ساعت 07:12 در نزديكي همين چشمه آخرين ردپاي يوزپلنگ ايراني را ديديم، با پهناي 2/5 سانتيمتر و طول 8/9 سانتيمتر كه ظاهرا متعلق به يك نر بود. ساعت 30:13 ميان دشت را ترك كرديم.
پس از بازديد نخست ما در سال 1996، اين بسيار مايه خوشحالي ماست كه مناطق متعددي براي حفاظت از حيات وحش به خصوص ميان دشت براي يوزپلنگ تحت حفاظت هستند.
میان دشت با وسعت 85 هزار هكتار و با گستره ارتفاع 900 تا 2 هزار متر از انواع مختلفي از زيستگاه ها تشكيل يافته است: رودخانه ها و بسترهاي خشك مسيل ها، كوهستان، دشت و استپ هايي با پوشش گياهي متنوع شامل درمنه و شور.
وجود 5 گونه از انواع گربه سانان در منطقه اثبات شده كه عبارتند از گربه دشتي، گربه پالاس، كاراكال، پلنگ به تعداد اندك در مناطق كوهستاني و يوزپلنگ ايراني به عنوان شاخص ترين گونه. هم چنين انواع ديگري از گوشتخواران مانند گرگ ايراني و كفتار راه راه در منطقه زيست مي كنند.
در مورد يوزپلنگ برخي بر اين عقيده اند كه اين جانور از منطقه خارتوران كه در نزديكي میان دشت واقع شده، آمده است، ولي واقعيت چيز ديگري است و آن اينكه جمعيت يوز در میان دشت هيچ گاه به صورت كامل نابود نشده است. افزايش جمعيت انواع طعمه هاي يوزپلنگ از قبيل آهوي ايراني، گراز احتمالا جوان تر ها، خرگوش و انواع جوندگان براي تضمين بقاي يوزپلنگ در منطقه بسيار حايز اهميت است.
در حال حاضر پناهگاه حيات وحش میان دشت را بايد يكي از بهترين مناطق حفاظت شده ايران دانست. اوضاع عمومي در منطقه عالي به نظر مي رسد و توضيحات محيط بانان منطقه و پرسنل انجمن يوزپلنگ ايراني حاكي از روند رو به رشد جمعيت انواع حيات وحش در منطقه است. جمعيت آهوي ايراني به بيش از 400 راس رسيده و شكار غيرمجاز به شدت كاهش يافته است. بنابر مطالعات انجمن يوزپلنگ ايراني، ميزان مشاهدات آهو در اين سال نسبت به سال گذشته حدود 300 درصد افزايش يافته كه نشان دهنده ضريب امنيتي بالاي منطقه است. محيط بانان منطقه بسيار باانگيزه به فعاليت خود ادامه مي دهند و تلاش هاي انجمن يوزپلنگ ايراني به نتايج عالي رسيده و بايستي ادامه يابد، البته اين انجمن به ياري نياز دارد .
منبع: www.irandeserts.com
/س
