نانو، گهواره تمدن
نويسنده: مریم عصارزاده
کاربرد نانوتکنولوژی در مهندسی پزشکی
اصطلاح قراردادی "نانوتكنولوژی" به طور معمول برای تركیبات مصنوعی استفاده میشود، كه از نیمه رساناها، فلزات، پلاستیكها یا شیشه ساخته شدهاند. نانوتكنولوژی از ساختارهایی غیرآلی بهره میگیرد، كه از بلورهای بسیار ریزی در حد نانومتر تشكیل شدهاند و كاربردهای وسیعی در زمینه تحقیقات پزشكی، رساندن داروها به سلول ها، تشخیص بیماریها و شاید درمان آنها پیدا كردهاند.
بدن همه جانداران از سلولهای ریزی تشكیل شده، كه خود آنها نیز از واحدهای ساختمانی كوچك تر در حد نانومتر نظیر پروتئین ها، لیپیدها و اسیدهای نوكلئیك تشكیل شدهاند. از این رو، شاید بتوان گفت، كه نانوتكنولوژی به نحوی در عرصههای مختلف زیست شناسی حضور دارد. اما اصطلاح قراردادی "نانوتكنولوژی" به طور معمول برای تركیبات مصنوعی استفاده میشود، كه از نیمه رساناها، فلزات، پلاستیكها یا شیشه ساخته شدهاند. نانوتكنولوژی از ساختارهایی غیرآلی بهره میگیرد، كه از بلورهای بسیار ریزی در حد نانومتر تشكیل شدهاند و كاربردهای وسیعی در زمینه تحقیقات پزشكی، رساندن داروها به سلول ها، تشخیص بیماریها و شاید درمان آنها پیدا كردهاند.
میتوان با بهره گیری از نانوتكنولوژی وسایل آزمایشگاهی جدیدی ساخت و از آنها در كشف داروهای جدید و تشخیص ژنهای فعال تحت شرایط گوناگون در سلول ها، استفاده كرد. به علاوه، نانوابزارها میتوانند در تشخیص سریع بیماریها و نقصهای ژنتیكی نقش ایفا كنند.
دندریمرها را میتوان طوری ساخت، كه فضاهایی با اندازههای مختلف داشته باشند. این فضاها فقط برای نگه داشتن عوامل درمانی هستند. دندریمرها بسیار انعطافپذیر و قابل تنظیم هستند. هم چنین میتوان آنها را طوری ساخت، كه فقط در حضور مولكولهای محرك مناسب، خود به خود باد كنند و محتویات خود را بیرون بریزند. این قابلیت اجازه میدهد، تا دندریمرهای اختصاصی بسازیم تا بار دارویی خود را فقط در بافتها یا اندام هایی آزاد كنند، كه نیاز به درمان دارند. دندریمرها میتوانند برای انتقال DNA به سلولها جهت ژن درمانی نیز ساخته شوند. این شیوه نسبت به روش اصلی ژن درمانی یعنی استفاده از ویروسهای تغییر ژنتیكی یافته بسیار ایمن تر هستند.
یكی از كاربردهای شگرف این نانوپوستهها در درمان سرطان است. میتوان نانوپوستههای پوشیده شده با طلا را به آنتی بادی هایی متصل كرد، كه به طور اختصاصی به سلولهای سرطانی متصل میشوند. از لحاظ نظری اگر نانوپوستهها به مقدار كافی گرم شوند، میتوانند فقط سلولهای سرطانی را از بین ببرند و به بافتهای سالم آسیب نرسانند. البته میتوان تشیخص داد آیا نانوپوستهها در نهایت به تعهد خود عمل میكنند یا خیر. این موضوع برای هزاران وسیله ریز دیگری نیز مطرح است، كه برای كاربرد در پزشكی ساخته شدهاند.
نانولولههای كربنی در مطالعه و درمان اختلالات و آسیبهای عصبی استفاده میشوند . مولكول DNA سرعت محاسبات پیچیده را افزایش میدهد.
نانولولههای كربنی مورد استفاده در كاوشگرها، علاوه بر ایجاد حداقل بافت اضافه باعث رشد زواید عصبی به میزان 60 درصد میشوند، كه این زواید برای احیای فعالیت مغزی در نواحی آسیب دیده بسیار ضروری است.
نوارهای زخم بندی هوشمندی با مواد نانو درست شده كه به محض مشاهده نخستین علائم عفونت در مقیاس مولكولی، پزشكان را مطلع میسازند.
به عنوان نمونه یك گروه از محققان سرگرم تكمیل فیبرهای نوری در ابعاد نانو هستند، كه قادر خواهند بود مولكولهای مورد نظر را شناسایی كنند. گروهی نیز دستگاهی را دردست ساخت دارند، كه با استفاده از ذرات طلا میتواند پروتئینهای معینی را فعال سازد، یا از كار بیندازد. به اعتقاد پژوهشگران برای آنكه بتوان از سلولها در حین فعالیت واقعی آنها اطلاعات مناسب به دست آورد، باید شیوه تنظیم آزمایشها را مورد تجدیدنظر اساسی قرار داد. سلولها در فعالیت طبیعی خود امور مختلفی را به انجام میرسانند: از جمله انتقال اطلاعات و علائم و دادهها میان خود، ردوبدل كردن مواد غذایی و بالاخره سوخت و ساز و اعمال حیاتی. گروهی از محققان از روش تازهای موسوم به الگوی انتقال ابر - شبكه استفاده كردهاند، كه ساخت نیمههادیهای نانومتری به قطر 8 نانومتر را امكان پذیر میسازد. هریك از این لولههای بسیار ریز بالقوه میتوانند یك پادتن خاص یا یك اولیگو نوكلئو اسید و یا یك بخش كوچك از رشته دی ان ای بر روی خود جای دهند.
با كمك هر تراشه میتوان 1000 آزمایش متفاوت بر روی یك سلول انجام داد. برای دستیابی به موفقیت كامل باید بر برخی از محدودیتها غلبه شود، ازجمله آنكه درحال حاضر برای بررسی سلولها باید، آنها را در درون مایعی قرار داد، كه به طورمصنوعی محیط زیست طبیعی سلولها را بازسازی میكند، اما یون موجود در این مایع میتواند سنجندههای موئینه را از كار بیندازد. برای رفع مشكل، محققان سلولها را درون مایعی جای میدهند، كه چگالی یون آن كمتر است. گروههای دیگری از محققان نیز در تلاشند تا ابزارهای مناسب در مقیاس نانو برای بررسی جهان سلولها ابداع كنند. یكی از این ابزارها چنان كه اشاره شد، یك فیبر نوری است، كه ضخامت نوك آن 40 نانومتر است و بر روی نوك نوعی پادتن جا داده شده كه قادر است، خود را به مولكول مورد نظر در درون سلول متصل سازد. این فیبر نوری با استفاده از فیبرهای معمولی و تراش آنها ساخته شده و بر روی فیبر پوششی از نقرهاندود شده تا از فرار نور جلوگیری به عمل آورد. نحوه عمل این فیبر نوری درخور توجه است.
از آنجاكه قطر نوك این فیبر نوری، از طول موج نوری كه برای روشن كردن سلول مورد استفاده قرار میگیرد، به مراتب بزرگتر است، فوتونهای نور نمی توانند خود را تا انتهای فیبر برسانند، درعوض در نزدیكی نوك فیبر مجتمع میشوند و یك میدان نوری بوجود میآورند كه تنها میتواند مولكولهایی را كه در تماس با نوك فیبر قرار میگیرند، تحریك كند. به نوك این فیبر نوری یك پادتن متصل است و محققان به این پادتن یك مولكول فلورسان میچسبانند و آنگاه نوك فیبر را به درون یك سلول فرو میكنند. در درون سلول، نمونه مشابه مولكول فلورسان نوك فیبر، این مولكول را كنار میزند و خود جای آن را میگیرد. به این ترتیب نوری كه از مولكول فلورسان ساطع میشود، از بین میرود و فضای درون سلول تنها با نوری كه به وسیله میدان موجود در فیبر نوری به وجود میآید، روشن میشود و درنتیجه محققان قادر میشوند، یك تك مولكول را در درون سلول مشاهده كنند.
مزیت بزرگ این روش در آن است، كه باعث مرگ سلول نمی شود و به دانشمندان اجازه میدهد، درون سلول را در هنگام فعالیت آن مشاهده كنند. نانو تكنولوژی هم چنین به محققان امكان میدهد كه بتوانند رویدادهای بسیار نادر یا مولكولهای با چگالی بسیار كم را مشاهده كنند.
دانشمندان مؤسسه ملی استاندارد و فناوری (NIST) نانولولههای پلیمری تولید كردهاند، كه بیش از نمونههای دیگر طویل بوده (cm 1) و میتوانند شكل خود را تا مدت طولانی حفظ كنند. این نانولولهها دارای كاربردهایی در زیست نانوفناوری هستند مثلاً به عنوان مجاری بسیار ریز انتقال مواد شیمیایی در راكتورهای نانوسیالی یا به عنوان كوچكترین سوزنهای زیرپوستی برای تزریق مولكولها .
تصاویر گرفته شده با پالسهای لیزری ماوراء بنفش با تمركز بالا بر روی غشای پلیمری كه با رنگهای فلوئورسانت رنگآمیزی شدهاند.
این محققان ابتدا ظروف كروی بسیار ریز پر شده از یك سیال را ساختند. این ظروف دارای یك غشای دو لایه پلیمری هستند، كه یك سر آن آبدوست و سر دیگر آن آبگریز است. محققان با افزودن یك سیال صابونی شكل به پلیمر مذكور سبب تغییر خواص مكانیكی غشا شده و خاصیت كشسانی به آن دادهاند. سپس با استفاده از موچینهای نوری (لیزرهای مادون قرمز با تمركز بسیار بالا) یا قطره چكانهای ریز به نام میكروپیپت این غشای الاستیك را میكشند، تا نانولولههای دولایه طویل با قطر كمتر از 100 نانومتر تشكیل شوند. یك ماده شیمیایی برای شكستن پیوند بین اتمها در بخشی از پلیمرها و ایجاد اتصالات جدید بین بخشهای متفاوت افزوده و منجر به تشكیل غشایی با اتصالات عرضی شد. سپس نانولولهها با یك چاقوی جراحی نوری (پالسهای لیزری ماوراء بنفش با تمركز بالا) از سلول اصلی بریده شدند. این نانولولهها حتی پس از چندین هفته شكل لوله خود را حفظ میكنند. موچینهای نوری میتوانند برای ساخت ساختارهای شبكهای نانولولهای بهكار روند.
محققان دانشگاه میشیگان با روش رشد لایه به لایه كپسولهای پلیمری؛ فرآیندی برای بهدام انداختن داروهای نانوبلوری كه حلالیت ناچیز دارند، به دست آوردهاند. فناوری لایه به لایه اجازه میدهد، تا با دقت، خصوصیات فیزیكی و شیمیایی ویژه كپسول را برای انتقال دارو به مكانهای مشخص و بهینه كنترل شوند.
نانولولههای كربنی تك جداره قابلیت هدایت فوتون در شرایط عادی آنگونه كه نور منجر به ایجاد حالت تحریك و تولید حاملهای آزاد و در نتیجه رسانایی الكتریكی خوب میشود، را ندارند، اما در عوض همین حالتهای تحریك ایجاد شده توسط نور، در فیلمهای از جنس نانو لوله كربنی تك جداره شد و به سرعت از بین میروند و این فیلم را گرم میكنند.
منبع: www.iranbmemag.com
/خ
اصطلاح قراردادی "نانوتكنولوژی" به طور معمول برای تركیبات مصنوعی استفاده میشود، كه از نیمه رساناها، فلزات، پلاستیكها یا شیشه ساخته شدهاند. نانوتكنولوژی از ساختارهایی غیرآلی بهره میگیرد، كه از بلورهای بسیار ریزی در حد نانومتر تشكیل شدهاند و كاربردهای وسیعی در زمینه تحقیقات پزشكی، رساندن داروها به سلول ها، تشخیص بیماریها و شاید درمان آنها پیدا كردهاند.
بدن همه جانداران از سلولهای ریزی تشكیل شده، كه خود آنها نیز از واحدهای ساختمانی كوچك تر در حد نانومتر نظیر پروتئین ها، لیپیدها و اسیدهای نوكلئیك تشكیل شدهاند. از این رو، شاید بتوان گفت، كه نانوتكنولوژی به نحوی در عرصههای مختلف زیست شناسی حضور دارد. اما اصطلاح قراردادی "نانوتكنولوژی" به طور معمول برای تركیبات مصنوعی استفاده میشود، كه از نیمه رساناها، فلزات، پلاستیكها یا شیشه ساخته شدهاند. نانوتكنولوژی از ساختارهایی غیرآلی بهره میگیرد، كه از بلورهای بسیار ریزی در حد نانومتر تشكیل شدهاند و كاربردهای وسیعی در زمینه تحقیقات پزشكی، رساندن داروها به سلول ها، تشخیص بیماریها و شاید درمان آنها پیدا كردهاند.
میتوان با بهره گیری از نانوتكنولوژی وسایل آزمایشگاهی جدیدی ساخت و از آنها در كشف داروهای جدید و تشخیص ژنهای فعال تحت شرایط گوناگون در سلول ها، استفاده كرد. به علاوه، نانوابزارها میتوانند در تشخیص سریع بیماریها و نقصهای ژنتیكی نقش ایفا كنند.
تشخیص بیماری با نانوذرات مغناطیسی
کاربرد نانوذرات طلا در ژنتیک
جایگاه میکروسکپ اتمی
دندریمرها
دندریمرها را میتوان طوری ساخت، كه فضاهایی با اندازههای مختلف داشته باشند. این فضاها فقط برای نگه داشتن عوامل درمانی هستند. دندریمرها بسیار انعطافپذیر و قابل تنظیم هستند. هم چنین میتوان آنها را طوری ساخت، كه فقط در حضور مولكولهای محرك مناسب، خود به خود باد كنند و محتویات خود را بیرون بریزند. این قابلیت اجازه میدهد، تا دندریمرهای اختصاصی بسازیم تا بار دارویی خود را فقط در بافتها یا اندام هایی آزاد كنند، كه نیاز به درمان دارند. دندریمرها میتوانند برای انتقال DNA به سلولها جهت ژن درمانی نیز ساخته شوند. این شیوه نسبت به روش اصلی ژن درمانی یعنی استفاده از ویروسهای تغییر ژنتیكی یافته بسیار ایمن تر هستند.
نانوپوسته
یكی از كاربردهای شگرف این نانوپوستهها در درمان سرطان است. میتوان نانوپوستههای پوشیده شده با طلا را به آنتی بادی هایی متصل كرد، كه به طور اختصاصی به سلولهای سرطانی متصل میشوند. از لحاظ نظری اگر نانوپوستهها به مقدار كافی گرم شوند، میتوانند فقط سلولهای سرطانی را از بین ببرند و به بافتهای سالم آسیب نرسانند. البته میتوان تشیخص داد آیا نانوپوستهها در نهایت به تعهد خود عمل میكنند یا خیر. این موضوع برای هزاران وسیله ریز دیگری نیز مطرح است، كه برای كاربرد در پزشكی ساخته شدهاند.
پایه مصنوعی برای استخوانی
نانولولههای كربنی در مطالعه و درمان اختلالات و آسیبهای عصبی استفاده میشوند . مولكول DNA سرعت محاسبات پیچیده را افزایش میدهد.
نانولولههای كربنی مورد استفاده در كاوشگرها، علاوه بر ایجاد حداقل بافت اضافه باعث رشد زواید عصبی به میزان 60 درصد میشوند، كه این زواید برای احیای فعالیت مغزی در نواحی آسیب دیده بسیار ضروری است.
نوارهای زخم بندی هوشمندی با مواد نانو درست شده كه به محض مشاهده نخستین علائم عفونت در مقیاس مولكولی، پزشكان را مطلع میسازند.
پوشش نانو
نانوفیبرنوری برای آزمایش های سلولی
به عنوان نمونه یك گروه از محققان سرگرم تكمیل فیبرهای نوری در ابعاد نانو هستند، كه قادر خواهند بود مولكولهای مورد نظر را شناسایی كنند. گروهی نیز دستگاهی را دردست ساخت دارند، كه با استفاده از ذرات طلا میتواند پروتئینهای معینی را فعال سازد، یا از كار بیندازد. به اعتقاد پژوهشگران برای آنكه بتوان از سلولها در حین فعالیت واقعی آنها اطلاعات مناسب به دست آورد، باید شیوه تنظیم آزمایشها را مورد تجدیدنظر اساسی قرار داد. سلولها در فعالیت طبیعی خود امور مختلفی را به انجام میرسانند: از جمله انتقال اطلاعات و علائم و دادهها میان خود، ردوبدل كردن مواد غذایی و بالاخره سوخت و ساز و اعمال حیاتی. گروهی از محققان از روش تازهای موسوم به الگوی انتقال ابر - شبكه استفاده كردهاند، كه ساخت نیمههادیهای نانومتری به قطر 8 نانومتر را امكان پذیر میسازد. هریك از این لولههای بسیار ریز بالقوه میتوانند یك پادتن خاص یا یك اولیگو نوكلئو اسید و یا یك بخش كوچك از رشته دی ان ای بر روی خود جای دهند.
با كمك هر تراشه میتوان 1000 آزمایش متفاوت بر روی یك سلول انجام داد. برای دستیابی به موفقیت كامل باید بر برخی از محدودیتها غلبه شود، ازجمله آنكه درحال حاضر برای بررسی سلولها باید، آنها را در درون مایعی قرار داد، كه به طورمصنوعی محیط زیست طبیعی سلولها را بازسازی میكند، اما یون موجود در این مایع میتواند سنجندههای موئینه را از كار بیندازد. برای رفع مشكل، محققان سلولها را درون مایعی جای میدهند، كه چگالی یون آن كمتر است. گروههای دیگری از محققان نیز در تلاشند تا ابزارهای مناسب در مقیاس نانو برای بررسی جهان سلولها ابداع كنند. یكی از این ابزارها چنان كه اشاره شد، یك فیبر نوری است، كه ضخامت نوك آن 40 نانومتر است و بر روی نوك نوعی پادتن جا داده شده كه قادر است، خود را به مولكول مورد نظر در درون سلول متصل سازد. این فیبر نوری با استفاده از فیبرهای معمولی و تراش آنها ساخته شده و بر روی فیبر پوششی از نقرهاندود شده تا از فرار نور جلوگیری به عمل آورد. نحوه عمل این فیبر نوری درخور توجه است.
از آنجاكه قطر نوك این فیبر نوری، از طول موج نوری كه برای روشن كردن سلول مورد استفاده قرار میگیرد، به مراتب بزرگتر است، فوتونهای نور نمی توانند خود را تا انتهای فیبر برسانند، درعوض در نزدیكی نوك فیبر مجتمع میشوند و یك میدان نوری بوجود میآورند كه تنها میتواند مولكولهایی را كه در تماس با نوك فیبر قرار میگیرند، تحریك كند. به نوك این فیبر نوری یك پادتن متصل است و محققان به این پادتن یك مولكول فلورسان میچسبانند و آنگاه نوك فیبر را به درون یك سلول فرو میكنند. در درون سلول، نمونه مشابه مولكول فلورسان نوك فیبر، این مولكول را كنار میزند و خود جای آن را میگیرد. به این ترتیب نوری كه از مولكول فلورسان ساطع میشود، از بین میرود و فضای درون سلول تنها با نوری كه به وسیله میدان موجود در فیبر نوری به وجود میآید، روشن میشود و درنتیجه محققان قادر میشوند، یك تك مولكول را در درون سلول مشاهده كنند.
مزیت بزرگ این روش در آن است، كه باعث مرگ سلول نمی شود و به دانشمندان اجازه میدهد، درون سلول را در هنگام فعالیت آن مشاهده كنند. نانو تكنولوژی هم چنین به محققان امكان میدهد كه بتوانند رویدادهای بسیار نادر یا مولكولهای با چگالی بسیار كم را مشاهده كنند.
نانو ابزار برای عرضه موثرتر دارو
دانشمندان مؤسسه ملی استاندارد و فناوری (NIST) نانولولههای پلیمری تولید كردهاند، كه بیش از نمونههای دیگر طویل بوده (cm 1) و میتوانند شكل خود را تا مدت طولانی حفظ كنند. این نانولولهها دارای كاربردهایی در زیست نانوفناوری هستند مثلاً به عنوان مجاری بسیار ریز انتقال مواد شیمیایی در راكتورهای نانوسیالی یا به عنوان كوچكترین سوزنهای زیرپوستی برای تزریق مولكولها .
نانولوله های کربنی
تصاویر گرفته شده با پالسهای لیزری ماوراء بنفش با تمركز بالا بر روی غشای پلیمری كه با رنگهای فلوئورسانت رنگآمیزی شدهاند.
این محققان ابتدا ظروف كروی بسیار ریز پر شده از یك سیال را ساختند. این ظروف دارای یك غشای دو لایه پلیمری هستند، كه یك سر آن آبدوست و سر دیگر آن آبگریز است. محققان با افزودن یك سیال صابونی شكل به پلیمر مذكور سبب تغییر خواص مكانیكی غشا شده و خاصیت كشسانی به آن دادهاند. سپس با استفاده از موچینهای نوری (لیزرهای مادون قرمز با تمركز بسیار بالا) یا قطره چكانهای ریز به نام میكروپیپت این غشای الاستیك را میكشند، تا نانولولههای دولایه طویل با قطر كمتر از 100 نانومتر تشكیل شوند. یك ماده شیمیایی برای شكستن پیوند بین اتمها در بخشی از پلیمرها و ایجاد اتصالات جدید بین بخشهای متفاوت افزوده و منجر به تشكیل غشایی با اتصالات عرضی شد. سپس نانولولهها با یك چاقوی جراحی نوری (پالسهای لیزری ماوراء بنفش با تمركز بالا) از سلول اصلی بریده شدند. این نانولولهها حتی پس از چندین هفته شكل لوله خود را حفظ میكنند. موچینهای نوری میتوانند برای ساخت ساختارهای شبكهای نانولولهای بهكار روند.
محققان دانشگاه میشیگان با روش رشد لایه به لایه كپسولهای پلیمری؛ فرآیندی برای بهدام انداختن داروهای نانوبلوری كه حلالیت ناچیز دارند، به دست آوردهاند. فناوری لایه به لایه اجازه میدهد، تا با دقت، خصوصیات فیزیكی و شیمیایی ویژه كپسول را برای انتقال دارو به مكانهای مشخص و بهینه كنترل شوند.
افزایش رسانایی نانولولههای كربنی در خلاء
نانولولههای كربنی تك جداره قابلیت هدایت فوتون در شرایط عادی آنگونه كه نور منجر به ایجاد حالت تحریك و تولید حاملهای آزاد و در نتیجه رسانایی الكتریكی خوب میشود، را ندارند، اما در عوض همین حالتهای تحریك ایجاد شده توسط نور، در فیلمهای از جنس نانو لوله كربنی تك جداره شد و به سرعت از بین میروند و این فیلم را گرم میكنند.
منبع: www.iranbmemag.com
/خ