شیعیان قطر
رشد تشیع در قطر نیز عموماً به دهه های اخیر و مهاجرت اتباع بحرینی، ایرانی و لبنانی به این کشور بر می گردد.(1)
در قطر نیز همانند عربستان سعودی، حکومت تحت نفوذ مذهب وهابی است، ولی از آن جا که جامعه ی قطر، جامعه ای آرام و بدون تنش می باشد و روابط مذاهب مختلف، به نسبت مسالمت آمیز است شیعیان در این کشور، به نسبت عربستان از جایگاه مناسب تری برخوردارند.
شیعیان قطر، از آزادی رضایت بخشی برخوردار بوده و با محدودیتی رو به رو نمی باشند. شیعیان دارای 23حسینیه و چندین مسجد هستند که به مناسبت های مختلف، اقدام به برپایی مجالس دینی در آن ها می نمایند.(2)
برای مثال، می توان از حسینیه های لاری ها، گرایش ها، صفار، بکشیثه، بحارنه، جهرمی ها، پاکستانی ها، بیرمی ها و مسجد جامع (سلمان صاعق) نام برد. البته اکثر شیعیان این کشور، از گروه اخباری ها هستند.
فعالیت های مساجد و حسینه های شیعیان، به دلیل تأثیر از فرهنگ ایرانی، تا حدود زیادی مشابه فعالیت های مساجد ایران می باشد. نظارت دولت بر این فعالیت ها، از طریق شیخ سلیمان حیدر که نماینده ی شیعیان می باشد، صورت می گیرد. مشارالیه موظف به مذاکره با ارگان ذیربط دولتی، در خصوص مسایل مورد اهمیت می باشد.(3)
هم چنین یک فرد شیعه به نام حسین صلات، معاون یکی از وزرای این کشور بود.
شیعیان قطر هم چنین نفوذ قابل توجهی در بازار این کشور دارند.(4)
البته نباید فراموش کرد که در این کشور نیز همان دیگر کشورهای این حوزه، شیعیان از دسترسی به مشاغل بالای دولتی و شغل های کلیدی محروم گشته اند؛ به ویژه آن که قطر به لحاظ مذهبی، تحت تأثیر عربستان است.
دبی، شهر بندری و پر رونق امارات متحده عربی، منطقه آزاد تجاری می باشد که اکثریت شیعیان این کشور در این شهر ساکن می باشند.(5)
در برخی مقالات، مطرح شده که بیش از 33درصد جمعیت دبی را شیعیان تشکیل می دهند.
این تمرکز در مهم ترین امیرنشین امارات متحده عربی، مسائلی از همان نوع را ایجاد می کند که در دیگر امیرنشین ها به وجود آورده است، ضمن آنکه در دبی نیز مانند بحرین، نفوذ شدید ایران وجود دارد.(6)
اصولاً کشور امارات متحده ی عربی، کشوری مهاجرپذیر است، به گونه ای که می گویند حدود 5/4 جمعیت آن را مهاجران تشکیل داده اند و بنابراین، این که گفته می شود بیش تر شیعیان این اصلی و بومیان ناحیه هستند که به دست اعراب شکست یافته اند. تمام مردم قبیله شیعه مذهب اند و به تجارت و کشاورزی اشتغال دارند.(7)
شیعیان این کشور نیز نفوذ چندانی در ساختار سیاسی کشور نداشته و عموماً به تجارت و بازرگانی مشغول اند.
کویت از مناطق دیگر است که جمعیت آن، ترکیبی از مردم بومی منطقه و مهاجرین ایرانی و غیر ایرانی است. طبق آماری رسمی، بیش از چهل درصد و بر اساس برخی از مآخذ، بیش از پنجاه درصد از مردم آن شیعه هستند. همان طور که بارها تذکر داده ایم، به دلایل متعددی نمی توان به این آمارهای رسمی توجه کرد.(8)
نکته قابل تأمل آن است که اکثریت شیعیان این کشور را شیعیان دوازده امامی تشکیل می دهند و از این لحاظ، از هم کیشان ایرانی ها محسوب می شوند و دارای حسینیه های متعددی می باشند. از عراق، ایران و جبل عامل، عده ای اهل علم جهت ارشاد و تعلیم احکام به سوی کویت می روند.(9)
به لحاظ سیاسی نیز وضعیت آنان مانند دیگر کشورهاست. این شیعیان، عموماً
به دنبال پیشرفت و بهره برداری از نفت به آن جا مهاجرت کرده اند. شیعیان کویت نیز همانند شیعیان عربستان، همان نوع مسایل را برای امیر کویت ایجاد می کنند؛ گرچه کویت حقوق سیاسی به این اقلیت اعطا کرده است.(10)
در گزارش سال 2003 وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا آمده است:
وضعیت و موقعیت کلی جامعه ی شیعیان، طی دوره ای که این گزارش تهیه شده بهبود یافته است. دولت با ساخت سه مسجد جدید شیعیان، علاوه بر سه مسجد دیگری که در 2001 به تصویب رسیده بود، موافقت کرده است. بدین ترتیب، شیعیان در مجموع، 36مسجد در این کشور دارند. به تازگی دولت در حال بررسی تقاضای تشکیل و تأسیس «دیوان عالی شیعیان» برای برخورد با مسایل و موضوعات مربوط به حقوق خانواده می باشد. هم اینک دولت به شیعیان اجازه می دهد که در موضوعات و مسایل فردی، در رسیدگیِ نخست و در موارد تجدید نظر، حاکمیت و صلاحیت قضایی خود را اعمال نمایند (اما از چنین صلاحیت قضایی، در سطح نقض حکم برخوردار نیستند). رهبران شیعه، دیگر نگرانی خود را از این بابت که قانون پیشنهادی در مجلس ملی، اعتقادات و باورهای آن ها را در نظر نگرفته، ابراز نمی کنند.(11)
نکته مهم قابل ذکر آن است که در انتخابات پارلمانی 15تیرماه 1382، شیعیان توانسته اند پنج نماینده به مجلس بفرستند.
جریان های شیعه، پنج نماینده به مجلس پنجاه نفری کویت فرستادند که کسب پنج کرسی از پنجاه کرسیِ پارلمان از سوی شیعیان، پیروزی سیاسی بزرگی در تاریخ حیات سیاسی کویت محسوب می شد و این، نگرانیِ مقام های کویتی را به دنبال داشت و این پیروزی که نتیجه نزدیکی و اتخاذ وحدت رویه جریان های شیعه در این کشور بود، مقام های کویتی را بر آن داشت تا تبلیغاتِ از پیش برنامه ریزی شده ی ادعای دخالت ایران در امور داخلی آن کشور را مطرح کنند و مدعی شوند که ایران با تلاش در ایجاد وحدت میان جریان های شیعه، درصدد اخلال در امور جاری کویت است.(12)
/خ
در قطر نیز همانند عربستان سعودی، حکومت تحت نفوذ مذهب وهابی است، ولی از آن جا که جامعه ی قطر، جامعه ای آرام و بدون تنش می باشد و روابط مذاهب مختلف، به نسبت مسالمت آمیز است شیعیان در این کشور، به نسبت عربستان از جایگاه مناسب تری برخوردارند.
شیعیان قطر، از آزادی رضایت بخشی برخوردار بوده و با محدودیتی رو به رو نمی باشند. شیعیان دارای 23حسینیه و چندین مسجد هستند که به مناسبت های مختلف، اقدام به برپایی مجالس دینی در آن ها می نمایند.(2)
برای مثال، می توان از حسینیه های لاری ها، گرایش ها، صفار، بکشیثه، بحارنه، جهرمی ها، پاکستانی ها، بیرمی ها و مسجد جامع (سلمان صاعق) نام برد. البته اکثر شیعیان این کشور، از گروه اخباری ها هستند.
فعالیت های مساجد و حسینه های شیعیان، به دلیل تأثیر از فرهنگ ایرانی، تا حدود زیادی مشابه فعالیت های مساجد ایران می باشد. نظارت دولت بر این فعالیت ها، از طریق شیخ سلیمان حیدر که نماینده ی شیعیان می باشد، صورت می گیرد. مشارالیه موظف به مذاکره با ارگان ذیربط دولتی، در خصوص مسایل مورد اهمیت می باشد.(3)
هم چنین یک فرد شیعه به نام حسین صلات، معاون یکی از وزرای این کشور بود.
شیعیان قطر هم چنین نفوذ قابل توجهی در بازار این کشور دارند.(4)
البته نباید فراموش کرد که در این کشور نیز همان دیگر کشورهای این حوزه، شیعیان از دسترسی به مشاغل بالای دولتی و شغل های کلیدی محروم گشته اند؛ به ویژه آن که قطر به لحاظ مذهبی، تحت تأثیر عربستان است.
شیعیان امارات متحده عربی
دبی، شهر بندری و پر رونق امارات متحده عربی، منطقه آزاد تجاری می باشد که اکثریت شیعیان این کشور در این شهر ساکن می باشند.(5)
در برخی مقالات، مطرح شده که بیش از 33درصد جمعیت دبی را شیعیان تشکیل می دهند.
این تمرکز در مهم ترین امیرنشین امارات متحده عربی، مسائلی از همان نوع را ایجاد می کند که در دیگر امیرنشین ها به وجود آورده است، ضمن آنکه در دبی نیز مانند بحرین، نفوذ شدید ایران وجود دارد.(6)
اصولاً کشور امارات متحده ی عربی، کشوری مهاجرپذیر است، به گونه ای که می گویند حدود 5/4 جمعیت آن را مهاجران تشکیل داده اند و بنابراین، این که گفته می شود بیش تر شیعیان این اصلی و بومیان ناحیه هستند که به دست اعراب شکست یافته اند. تمام مردم قبیله شیعه مذهب اند و به تجارت و کشاورزی اشتغال دارند.(7)
شیعیان این کشور نیز نفوذ چندانی در ساختار سیاسی کشور نداشته و عموماً به تجارت و بازرگانی مشغول اند.
شیعیان کویت
کویت از مناطق دیگر است که جمعیت آن، ترکیبی از مردم بومی منطقه و مهاجرین ایرانی و غیر ایرانی است. طبق آماری رسمی، بیش از چهل درصد و بر اساس برخی از مآخذ، بیش از پنجاه درصد از مردم آن شیعه هستند. همان طور که بارها تذکر داده ایم، به دلایل متعددی نمی توان به این آمارهای رسمی توجه کرد.(8)
نکته قابل تأمل آن است که اکثریت شیعیان این کشور را شیعیان دوازده امامی تشکیل می دهند و از این لحاظ، از هم کیشان ایرانی ها محسوب می شوند و دارای حسینیه های متعددی می باشند. از عراق، ایران و جبل عامل، عده ای اهل علم جهت ارشاد و تعلیم احکام به سوی کویت می روند.(9)
به لحاظ سیاسی نیز وضعیت آنان مانند دیگر کشورهاست. این شیعیان، عموماً
به دنبال پیشرفت و بهره برداری از نفت به آن جا مهاجرت کرده اند. شیعیان کویت نیز همانند شیعیان عربستان، همان نوع مسایل را برای امیر کویت ایجاد می کنند؛ گرچه کویت حقوق سیاسی به این اقلیت اعطا کرده است.(10)
در گزارش سال 2003 وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا آمده است:
وضعیت و موقعیت کلی جامعه ی شیعیان، طی دوره ای که این گزارش تهیه شده بهبود یافته است. دولت با ساخت سه مسجد جدید شیعیان، علاوه بر سه مسجد دیگری که در 2001 به تصویب رسیده بود، موافقت کرده است. بدین ترتیب، شیعیان در مجموع، 36مسجد در این کشور دارند. به تازگی دولت در حال بررسی تقاضای تشکیل و تأسیس «دیوان عالی شیعیان» برای برخورد با مسایل و موضوعات مربوط به حقوق خانواده می باشد. هم اینک دولت به شیعیان اجازه می دهد که در موضوعات و مسایل فردی، در رسیدگیِ نخست و در موارد تجدید نظر، حاکمیت و صلاحیت قضایی خود را اعمال نمایند (اما از چنین صلاحیت قضایی، در سطح نقض حکم برخوردار نیستند). رهبران شیعه، دیگر نگرانی خود را از این بابت که قانون پیشنهادی در مجلس ملی، اعتقادات و باورهای آن ها را در نظر نگرفته، ابراز نمی کنند.(11)
نکته مهم قابل ذکر آن است که در انتخابات پارلمانی 15تیرماه 1382، شیعیان توانسته اند پنج نماینده به مجلس بفرستند.
جریان های شیعه، پنج نماینده به مجلس پنجاه نفری کویت فرستادند که کسب پنج کرسی از پنجاه کرسیِ پارلمان از سوی شیعیان، پیروزی سیاسی بزرگی در تاریخ حیات سیاسی کویت محسوب می شد و این، نگرانیِ مقام های کویتی را به دنبال داشت و این پیروزی که نتیجه نزدیکی و اتخاذ وحدت رویه جریان های شیعه در این کشور بود، مقام های کویتی را بر آن داشت تا تبلیغاتِ از پیش برنامه ریزی شده ی ادعای دخالت ایران در امور داخلی آن کشور را مطرح کنند و مدعی شوند که ایران با تلاش در ایجاد وحدت میان جریان های شیعه، درصدد اخلال در امور جاری کویت است.(12)
پي نوشتها:
1- حسن علوی، پیشین، ص14.
2- همان، ص 16.
3- همان، ص17.
4- همان، ص 15.
5- همان، ص 224.
6- رسول جعفریان، جغرافیای تاریخی و انسانی شیعه در جهان اسلام، ص101.
7- دونالد هاولی، پیشین، ص 325.
8- رسول جعفریان، پیشین، ص 49.
9- محمد جواد مغنیه، پیشین، ص344.
10- فرانسوا توال، پیشین، ص100.
11- «گزارش سال 2003 درباره ی آزادی های مذهبی در جهان»، وزارت خارجه آمریکا، 18دسامبر2003، به نقل از سایت های اینترنتی.
12- علی حسن حیدری، «شیعیان در کویت»، روزنامه صبح صادق، ش 152، 4خردادماه 1383، ص11.
/خ
