شناسنامه کتاب:
عنوان: پرتویی از زندگانی امام صادق(ع)
موضوع: سیره امام صادق(ع)
زبان: فارسی
قطع: وزیری
تیراژ: 1000 نسخه
شابک: 5639 ـ 430 ـ 964
نویسنده: نورالله علیدوستی
ناشر: دفتر فرهنگ اسلامی
سال چاپ: 1383
نوبت چاپ: سوم
تعداد صفحات: 349 صفحه
معرفی کتاب:
کتاب با مقدمه‌ای از استاد جعفر سبحانی آغاز شده که در آن ابعاد زندگی امام صادق(ع) را به اختصار بررسی کرده است. در ادامه، به معرفی ایشان از بدو تولد، جریان نام‌گذاری، نسب و مادر دانشمند آن حضرت پرداخته شده است.بخش نخست کتاب، درباره ویژگی‌ها و شرایط زندگی امام در دوران بنی‌امیه است که پس از معرفی خلفای هم عصر امام، مسئله کینه‌توزی بنی‌امیه نسبت به بنی‌هاشم مطرح شده است و اینکه بنی‌امیه چه کسانی هستند. در این بخش، هشام بن عبدالملک، خلیفه آن عصر، معرفی و جنایات و ستم‌های او و اقدامش در سرکوبی قیام زید و شهادت زید شرح داده شده است. پس از او، ولیدبن یزد بن عبدالملک به خلافت رسید که دنباله‌رو خلفای پیشین بود و از جمله اقدامات وی نیز سرکوب قیام فرزند زید، یحیی است. بعد از او نیز جنایت‌های مروان حمار بر ملا شده است. همچنین سیتم حکومتی بعد از پیامبر(ص) بررسی گردیده و سخت‌ترین دوره که مردم در ظلم بی‌حد امویان به سر می‌بردند، زمان معاویه معرفی شده است. در این مجموعه، علل انقراض و نابودی سلسله اموی بررسی دقیق و کاملاً موشکافانه شده است که ما در اینجا تنها نگاهی کوتاه به این دلایل می‌افکنیم: 1. ایجاد حکومت موروثی؛ 2. تحریف حقایق و جعل احادیث از سوی افرادی چون سمره، ابوهریره، زهری و... 3. مخالفت علنی با قرآن و سنت و ایجاد زندان‌های وحشتناک وکشتار شیعیان؛ 4. جلوگیری از سفر حج و اهانت به حرمین (مدینه ـ مکه) و ویران کردن کعبه؛ 5. سوء استفاده از بیت‌المال و گرایش به تجملات؛ 6. تعصب عربی و تحقیر موالی؛ 7. ایجاد اختلاف نژادی و داخلی میان مردم؛ 8. قیام عاشورا و پیامدهای آن و سرانجام قیام زید و یحیی .
بخش دوم کتاب به دوران امامت امام در حکومت بنی‌عباس اختصاص دارد. از جمله خلفای معاصر امام، سفاح و منصور بودند. در این بخش، مقایسه‌ای کوتاه میان بنی‌امیه و بنی‌عباس صورت می‌گیرد. همچنین به قیام محمد نفس زکیه و نحوه شهادتش می‌پردازد. از دیگر قیام‌های این دوره، قیام مسلم خراسانی بود که به امام نامه می‌نویسد، ولی ایشان پاسخی منفی به او می‌دهد. در ادامه کتاب، دورنمایی از اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام صادق(ع) و نحوه برخورد ایشان در آن شرایط خاص فرهنگی با فرق مذاهب مختلف، مدعی دین‌داری، از جمله فرقه‌های قدریه، جبریه، معتزله، غلات، صائدیه، ارائه شده است. از دیگر مباحث کتاب، شخصیت علمی امام و اشاره به اقدامات آن حضرت مانند ایجاد دانشگاه بزرگ جعفری و تخصصی کردن علوم است. همچنین شاگردان ایشان، نظیر ابان بن تعلب، ابوحمزه ثمالی، زراره بن اعین، هشام بن حکم و بسیاری دیگر معرفی شده‌اند. مناظرات هشام درباره امامت و تألیفات و شاگردانش، مقام و موقعیت هشام در منظر امامان، از دیگر مباحث جالب این مجموعه است و در ادامه، مناظرات امام چون مناظره با روسای معتزله، ابوحنیفه و... و فعالیت‌های سیاسی ایشان و اعزام نمایندگان به منظور تبلیغ امامت، بیان شده است. منصور نیز برای ایجاد رعب و وحشت از هیچ جنایت و شکنجه‌ای فرو گذار نمی‌کرد؛ از مسموم کردن افراد گرفته تا کشتار دسته‌جمعی. همچنین او برای کاستن از مقام امام، شاگردان ایشان چون مالک بن انس را با ابوحنیفه که ائمه اهل تسنن بودند رو به رو می‌کرد، و در پایان مناظره، همگی به دانایی آن حضرت اعتراف می‌کردند. تشیع در دوران امام بررسی شده و علت نام نهادن تشیع به صورت مفصل توضیح داده شده است. فضایل امام نیز چون یاری مستمندان، عبادت و خلوص، گذشت و ایثار در حدّ توان خویش بررسی شده در پایان نیز جریان شهادت و گزیده‌ای از سخنان پیشوای ششم به رشته سخن در آمده است.
تذکر: فهرست مطالب در آغاز کتاب است. کتاب که با مقدمه آیت‌الله جعفر سبحانی آغاز شده، دو بخش دارد. فصل‌بندی خاصی ندارد منابع نسبتاً مفصل به نحو پاورقی آورده شده و همچنین منابع با عنوان کتاب‌شناسی در پایان نیز آورده شده فهرست اشخاص اماکن قبایل و طوایف، ادیان و فرقه‌ها کاملاً مفصل آورده شده است.
منبع مقاله : pajuhesh.irc.ir
