سلامت دندان ها و تغذيه

يک رژيم غذائي متعادل براي سلامتي بدن و متعاقبا براي سلامتي دهان و دندان اهميت دارد. تغذيه همچنين يک نقش کليدي در شکل گيري و نگهداري دندان ها و لثه ها دارد. تکامل دندان ها معمولا بين هفته هاي ششم و هشتم بارداري است و در طول حاملگي ادامه مي يابد. به نظر مي رسد سوء تغذيه ي شديد در مادر باعث تغييرات قابل توجهي در تکامل دندان ها در جنين مي شود. کمبودهاي جزئي هم مي تواند تغييراتي در ساختار دنداني به وجود آورد که باعث شود يک دندان در خط بالاتري از پوسيدگي در طول عمر قرار گيرد. يک رژيم غذائي خوب در طول حاملگي بسيار مهم است. به هر حال کارشناسان تغذيه تاکيد دارند که سوء تغذيه ممکن است نقش مهمي در عوارض مادرزادي دهان داشته باشد. استفاده از مکمل ها در طول بارداري فقط مي تواند طبق دستور پزشک باشد. تغذيه ي خوب در طول نوزادي، کودکي و بزرگسالي بايد ادامه يابد. معدني شدن (Mineralization) دندان هاي شيري و دائمي معمولا قبل از رويش در محيط دهان است. جذب فلورايد از زمان تولد نشان داده است که پوسيدگي دنداني را کاهش مي دهد که اين ميزان حدود 60 درصد است. در طول تکامل دنداني فلورايد به عنوان يک عنصر در ساختار دندان دخالت مي کند تا دندان را قوي تر و نسبت به پوسيدگي مقاوم تر کند. در بسياري از جوامع ذخاير آب، فلورايد دار شده است. يک واحد در ميليون (1part per milion=1p. p. m)، مقدار موثر و مطمئن در کاهش پوسيدگي دنداني است. جذب روزانه ي نرمال از آب فلورايد دار در حدود 1 ميلي گرم در روز است.

روند پوسيدگي

مسواک زدن پس از غذاها و اسنک ها يکي از بهترين روش هاي برداشتن ذرات غذائي و قندها از روي سطوح دنداني است. پوسيدگي زماني شروع مي شود که باکتري هايي که هميشه در محيط دهان حضور دارند محتويات بزاق را مي شکنند. اين اجزاء به ميناي دندان مي چسبند و اين شروع ايجاد پلاک دنداني است. پلاک دنداني يک ماده ي شفاف و ژلاتيني است که اجازه مي دهد باکتري ها روي دندان ها باقي بمانند. اگر پلاک دنداني به طور مرتب برداشته نشود محکم به دندان مي چسبد و فقط تميز کردن مکانيکي مي تواند آن را جدا کند به همين دليل ويزيت مرتب توسط دندانپزشک و تميز کردن دندان ها (Cleaning & Scaling) توصيه مي شود. درون اين پلاک دنداني، باکتري با عمل تخمير، از کربوهيدرات ها به عنوان منبع غذائي استفاده مي کند. اين تخمير، اسيد لاکتيک و ساير اسيدها را توليد مي نمايد. اين اسيدها ميناي دندان را دمينراليزه (Demineralized) مي نمايند. همانطور که دندان ها تهي از مواد معدني مي شوند باکتري ها به آنها حمله مي کنند و اين سرآغاز پوسيدگي و ايجاد حفره (Cavity) است. پوسيدگي هاي دنداني که درمان نشوند خيلي دردناک هستند و منجر به از دست رفتن دندان مي شوند.
درد دندان يا فقدان دندان مي تواند منجر به سوء تغذيه شود. اين وضعيت اغلب مانع از جويدن صحيح و خوردن مواد غذائي مختلف توسط فرد مي شود و محدوديت هائي را براي او به وجود مي آورد.
قندهاي ساده در بسياري از مواد غذائي يافت مي شوند مانند عسل و شربت ذرت. با خواندن برچسب روي مواد غذائي مي توانيد استفاده از غذاهاي داراي مقادير بالاي شکر را محدود کنيد و بدين ترتيب خطر پوسيدگي دنداني را کاهش دهيد.
ميوه ها و سبزيجات تازه مي توانند به پاک کردن دندان ها از ذرات غذائي و مواد قندي در طول پروسه ي جويدن کمک نمايند. اين مواد غذائي، جريان بزاق را افزايش مي دهند و اين امر به شسته شدن دندان ها از ذرات غذائي کمک مي کند. همچنين بزاق اسيد را خنثي مي کند. گرچه ميوه ها و سبزيجات تازه هم داراي کربوهيدرات هايي هستند که مي توانند توسط باکتري ها تخمير شوند اما فيبر داخل اين مواد اين عملکرد را خنثي مي کند و به تميز کردن دندان ها کمک مي نمايد.
خوردن سه وعده غذا در روز براي داشتن انرژي کافي و جذب مواد لازم ضروري است. اما بهتر است از خوردن اسنک ها (Snack) خودداري و يا مصرف آن را محدود کنيد. اغلب مردم اسنک هائي با مقادير بالاي قند را دوست دارند. سعي کنيد اسنک هائي را انتخاب کنيد که به دندان ها آسيب نمي رسانند. ميان وعده هاي خوب شامل پنير، ماست، مغز گردو و بادام، کره ي بادام زميني، ميوه ي تازه و نان بدون شکر هستند. در اينجا مواد غذائي با درجه ي پوسيدگي زائي متفاوت را نام مي بريم.

مواد غذائي با پوسيدگي زائي بالا:

-ميوه هاي خشک
-آبنبات هاي نرم
-کيک، انواع کلوچه (cookie)، انواع پاي (Pie)
-چيپس
مواد غذائي با پوسيدگي زائي متوسط:
-آبميوه
-ميوه هاي شيرين
-نان
مواد غذائي با پوسيدگي زائي کم:
-سبزيجات خام
-ميوه هاي خام
-شير
مواد غذائي که پوسيدگي دنداني ايجاد نمي کنند:
-گوشت
-ماهي
-روغن
مهمتر از همه مواد غذائي که توانائي توقف پوسيدگي را دارند:
-پنير
-مغز گردو و بادام
در پايان، توصيه هائي در رابطه با داشتن دندان هاي سالم تر ارائه مي شود:
-حداقل 6 ماه يک بار به دندانپزشکي مراجعه نمائيد.
-دندان ها را بعد از هر وعده ي غذا مسواک بزنيد و نخ بکشيد.
-در محيط هاي با فلورايد پائين در آب آشاميدني، از خمير دندان يا دهان شويه هاي حاوي فلورايد استفاده کنيد.
-مصرف غذاهاي حاوي مقادير بالاي کربوهيدارت هاي ساده و يا خيلي چسبناک را محدود کنيد.
منبع:ماهنامه دنياي سلامت شماره 33
/س