روابط اجتماعي

ارتباطات اعضاي خانواده با خارج از خانه، امري اجتناب ناپذير است و ضرورت دارد در چارچوب شرع و احکام اسلامي انجام پذيرد که در پنج بخش بيان مي شود.

1- رفت و آمد

چنان که در درس هاي پيش ياد کرديم، بيرون رفتن منزل از بايد با اجازه ي شوهر باشد، خواه اجازه ي کلي بگيرد يا در موارد خاصي اذن شوهر را کسب نمايد. پذيرش مهمان نيز با شرايط زير براي زن مجاز است؛
الف- در منزل شخصي يا منزلي که شوهر دراختيار او قرار داده، وارد شود.
ب- ميهمان زن از مردان محرم زن باشد و مرد نامحرم در صورتي مي تواند با زن ديدار کند که شخصي ثالثي همراه آنان باشد يا درب ورودي باز شود تا ديگران بتوانند رفت و آمد کنند.(1)
ج- ميهمانان زن، مانع انجام وظيفه ي زن در برابر شوهر نشوند.
د- زن در صورتي مي تواند منزل، اثاثيه و خوراکي هاي متعلق به شوهر را در اختيار ميهمانان خود قرار دهد که اجازه ي صريح يا ضمني او را دريافت کرده باشد يا بداند که شوهرش به اين گونه ميهماني ها راضي است.
هر کس مجاز است در منزل پدر، مادر، فرزند ، برادر، خواهر، عمو، عمه، خاله، دايي، و دوستان خود از خوردني ها و نوشيدني هاي معمولي موجود در خانه بخورد و بياشامد، مگر اين که بداندن صاحب خانه راضي نيست. وکيل صاحب خانه در امور منزل و زن وشوهرش نيز مشمول حکم بالا هستند.(2)

2- پوشش و زينت

بنابر احتياط واجب، بايد انسان از پوشيدن لباس شهرت، که پارچه يا رنگ يا دوخت آن براي کسي که مي خواهد آن را بپوشد، معمول نيست، خودداري کند، ولي اگر با آن لباس نماز بخواند اشکال ندارد.(3)
احتياط واجب آن است که مرد لباس زنانه و زن لباس مردانه نپوشد، ولي اگر با آن لباس
نماز بخواند اشکال ندارد.(4)
پوشيدن لباس طلاباف براي مردم حرام و نماز با آن باطل است، ولي براي زن در نماز و غير نماز اشکال ندارد.(5)
زينت کردن به طلا مثل آويختن زنجير طلا به سينه و انگشتر طلا به دست کردن و بستن ساعت مچي طلا به دست براي مردم حرام و نماز خواندن با آن ها باطل است و احتياط واجب آن است که از استعمال عينک طلا و طلا کردن دندان هاي جلو براي تزيين خودداري کند، ولي زينت کردن به طلا براي زن در نماز و غير نماز اشکال ندارد.(6)
چند استفتا
1- نظر حضرت عالي در مورد پوشيدن لباس هايي که عکس يا علامت مربوط به کشورهاي غربي روي آن کشيده شده چيست؟
ج- استفاده از اين گونه لباس ها که ترويج فرهنگ غير مسلمين مهاجم بر مسلمين است، اشکال دارد.(7)
2- بعضي از افراد در مجالس عقد و عروسي و عده اي در انظار عمومي اقدام به نصب کراوات و پاپيون بر روي پيراهن خود مي نمايند. حکم شرعي استفاده از لوازم مذکور چيست؟
ج- بستن کراوات و پاپيون، چون تقليد وترويج از فرهنگ مهاجم غيرمسلمين است، جايز نيست. (8)
3- اگر زن در دست خود زينت داشته باشد نظير حلقه ي ازدواج يا انگشتر يا در وجه (صورت) خود آرايش کرده باشد، آيا بر زن واجب است که وجه وکفين خود را بپوشاند يا نه؟
ج- پوشاندن از نامحرم در فرض مذکور واجب است.(9)

3- گفت و گو

شنيدن صداي زن نامحرم، مادامي که با قصد لذت و شهوت نباشد، بنابر اقوي جايز است. هم چنين سخن گفتن بانوان با نامحرم و رساندن صداي خود به آنان در صورتي که بيم فتنه و فساد نباشد، جايز است گر چه احتياط آن است که در غير موارد ضروري، به خصوص زن جوان ، آن را ترک کند.. ولي گفت و گوي زن با مردان بيگانه، با کيفيت تحريک کننده حرام است مانند نازک کردن صدا و نرم سخن گفتن و زيبا ساختن صدا که شخص بيمار دل را به طمع اندازد.(10)
استفتا- [آيا] قرآن خواندن زن با صداي بلند يا سخنراني خواهران در حضور نامحرمان و شرکت مردان دراين گونه جلسات و نظاير آن مشروع است؟
ج- ميزان در مشروع بودن و نبودن، نداشتن مفسده و داشتن آن است.(11)

4- نگاه کردن

نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، چه با قصدلذت و چه بدون آن، حرام است و نگاه کردن به صورت و دست ها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولي اگر بدون قصد لذت باشد، مانعي ندارد و نيز نگاه کردن زن به بدن نامحرم حرام مي باشد.(12)
مرد نبايد با قصد لذت به بدن مرد ديگر نگاه کند و نگاه کردن زن هم به بدن زن ديگر با قصد لذت حرام است.(13)
عکس برداشتن مرد از زن نامحرم، حرام نيست، ولي اگر براي عکس برداشتن مجبور شود که حرام ديگري انجام دهد؛ مثلا دست به بدن او بزند يا نظرش به صورت زينت شده ي او يا به ساير بدن او بيفتد، نبايد عکس او را بردارد و اگر زن نامحرمي را بشناسد، در صورتي که آن زن متهتک نباشد، نبايد به عکس او نگاه کند.(14)
چند استفتا درباره ي عکس و فيلم
1- آيا نگاه کردن به عکس شخص نامحرمي- چه مرد و چه زن- که در حد واجب پوشش را در عکس رعايت ننموده، در کدام يک از صورت هاي زير جايز است؛ الف- صاحب عکس را نشناسد. ب- صاحب عکس را بشناسد؟
ج- در صورت نشناختن و نبود مفسده، جايز است.(15)
2- آيا ظاهر کردن عکس هاي خانوادگي توسط مرد نامحرم جايز است؟
ج- اگر صاحب عکس را نشناسد و موجب مفسده نشود. اشکال ندارد.(16)
3- نگاه کردن به تصاوير بانوان اعم ازتلويزيون و يا روزنامه و ... چه صورت دارد؟
ج- نظر به عکس و فيلم، در حکم نظر به شخص نيست؛ اگرمفسده بر آن مترتب نباشد، بدون قصد ريبه مانع ندارد.(17)
4- نگاه کردن به فيلم تلويزيون (منظور نگاه زن به مرد نامحرم و نگاه مرد به زن نامحرم در غير محدوده ي شرعي است) چه حکمي دارد.... ؟
ج- فيلم، حکم عکس را دارد که بدون ريبه و با عدم شناخت، اشکال ندارد؛ و اما نسبت به پخش مستقيم، نگاه حرام است علي الاحوط.(18)

5-تماس بدني

هر کسي که نگاه کردن به او حرام است مس نمودن او نيز حرام است؛ پس مس نمودن زن نامحرم توسط مرد نامحرم و به عکس آن، جايز نيست.(19)
دست دادن مرد با زن نامحرم، جايز نيست، اما اگر دست پوشش داشته باشد، اشکالي ندارد، ولي بنابر احتياط دست زن را فشار ندهد.(20)
موارد استثناي نگاه و تماس
1- نگاه کردن و لمس نمودن پسر بچه و دختر بچه ي غير مميز، اگر از روي شهوت نباشد، اشکال ندارد. همين طور مرد مي تواند بدون شهوت به سر و صورت و دست و پاي دختر بچه ي نابالغ نگاه کند، ولي احتياط آن است که دختر بچه اي را که سنش به شش سال رسيده نبوسد و در دامان خود نگيرد.(21)
2- اگر مرد براي معالجه ي زن نامحرم ناچار باشد که او را نگاه کند و دست به بدن او بزند اشکال ندارد، ولي اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند، نبايد دست به بدن او بزند اگر با دست زن بتواند معالجه کند، نبايد او را نگاه کند.(22)
3- در هنگام ضرورت نيز نگاه و لمس بدن نامحرم حرام نيست؛ مثل اين که بخواهد او را ازغرق شدن يا سوختن نجات دهد. در اين گونه موارد نيز بايد به مورد ضرورت و مقدار ضرورت بسنده کندو مجاز نيست که به جاي نگاه کردن، دست بزند و برعکس و يا بيش از اندازه او را نگاه کند يا لمس نمايد.(23)
4- هرگاه لمس و نگاه مانع کار مهم تري شود که از نظر شارع مراعاتش لازم است، لمس و نگاه حرام نيست(24) مثل اين که بخواهد کسي را از کشتن يا کشته شدن يا عمل منافي عفت نجات دهد.
5- نگاه کردن به پير زناني که سنشان از حد ازدواج گذشته جايز است؛ البته نگاه کردن به جاهايي که به طور متعارف هويداست مثل قسمتي از موي سر يا دست ها و نظير آن نه جاهايي که معمولا مي پوشانند.(25)

يادسپاري

از مجموع فتاواي ياد شده اين نتيجه به دست مي آيد که اولا اسلام در پي ناديده انگاشتن حقوق زنان يا مردان نيست و هيچ گاه نمي گويد اين دو قشري که از يک نوعند و جنبه هاي گوناگون زندگي شان مشترک است در دو دنياي جداي از يکديگر زندگي کنند. ثانيا مصلحت جامعه ي انساني را فداي غرايز لگام گسيخته ي حيواني نمي کند، بله همواره وجدان و ايمان مردان و زنان را به داوري مي خواند تا روابط خود را بر اساس قانون فطري الهي تنظيم کنند و ضمن ارضاي مشروع عواطف و احساسات انساني، اخلاق و شريعت را نيز مد نظر داشته باشند، به يکديگر خيانت نورزند، در تحکيم بنياد خانواده بکوشند، حرمت ناموس ديگران را چون ناموس خويش نگه دارند و .. تا فضايل انساني، معنويت، روابط عقلاني و اعتماد و اطمينان بر جامعه حاکم شود و از اين رهگذر، مفاسد اجتماعي از آن رخت بربندد.

پي نوشت :

1- ر.ک: توضيح المسائل، مسأله ي 2445.
2- تحرير الوسيله، ج 2، ص 169، مسأله ي 29.
3- توضيح المسائل، مسأله ي 845.
4- همان، مسأله ي 846.
5- همان، مسأله ي 831.
6- همان، مسأله ي 832 و تحرير الوسيله، ج 1، ص 145، مسأله ي 14.
7- استفتائات از محضر مقام معظم رهبري ، جزوه ي شماره ي 2، ص 31.
8- همان.
9- احکام خانواده، ص 304(استفتا از محضر امام خميني ) .
10- تحرير الوسيله، ج 2، ص 245، مسأله ي 29.
11- احکام خانواده، ص 302.
12- توضيح المسائل، مسأله ي 2433.
13- همان، مسأله ي 2438.
14- همان، مسأله ي 2439.
15- احکام خانواده، ص 295( استفتا از محضر امام . )
16- احکام خانواده، ص 295.
17- همان، ص 296.
18- همان.
19- تحرير الوسيله، ج 2، ص 243، مسأله ي 20.
20- همان.
21- همان، ص 244، مسأله ي 24-25.
22-توضيح المسائل، مسأله ي 2441.
23- تحرير الوسيله، ج 2، ص 243، مسأله ي 22.
24- عروه الوثقي، ص 672، مسأله ي 35.
25- همان.

منبع: کتاب فقه خانوادگي
/س