شناسنامه کتاب:
عنوان: زندگانی حضرت علی بن موسی الرضا(ع)
موضوع: سیره امام رضا(ع)
زبان: فارسی
نویسنده: ابوالقاسم سحاب
ناشر: کتابفروشی اسلامیه
محل چاپ: تهران
سال چاپ: 1334
نوبت چاپ: دوم
تعداد صفحات: ج اول 361 صفحه، ج دوم 394 صفحه
معرفی کتاب:
نویسنده محترم در جلد اول، بعد از بیان فهرستی از مطالب کتاب، در مقدمه، با نگاهی به تاریخ صدر اسلام، موضوع خلافت و سیاست را که با مسئله امامت و ولایت آمیخته شده، از زمان پس از پیامبر اکرم(ص) تا زمان امام صادق(ع) بررسی و تعدادی از شاگردان امام صادق(ع) را معرفی می‌کند. سپس به عصر طلایی علم در دوران امام کاظم و امام رضا(ع) می‌پردازد. بعد از مقدمه، مطالب اصلی در چهار باب(بخش) و هر باب در چند فصل، تنظیم شده است.باب اول، شش فصل دارد:
فصل اول: درباره نام و القاب و تاریخ ولادت امام رضا(ع) است.
فصل دوم: بیان اوصاف و فضایل و عبادت‌های امام رضا(ع) است.
فصل سوم: دوران زندگانی امام رضا(ع) با پدرش موسی‌بن جعفر(ع).
فصل چهارم: شمه‌ای از زندگانی امام موسی بن جعفر(ع).
فصل پنجم: النصوص وارده بر امامت امام رضا(ع).
فصل ششم: گزارش زندگانی امام رضا(ع) بعد از پدرش در مدینه و آخرین سفر حج ایشان.
باب دوم:
فصل اول: فتنه خراسان و رفتن هارون به طوس، شخصیت امین و مأمون و واگذاری ولایت‌عهدی به آنها.
فصل دوم: عزیمت هارون به مرو و مرگ رشید و وفات هارون در طوس و مشورت مأمون با فضل بن سهل و... .
فصل سوم: خلافت امین و بروز اختلاف بین او مأمون / فضل بن سهل و فضل بن ربیع و تحریک امین و مأمون توسط آنها و... .
فصل چهارم: عزل مأمون از ولایت‌عهدی امین و مکاتبه و پیام‌های آن دو به یکدیگر.
فصل پنجم: اعلان جنگ و مأموریت علی بن عیسی در ری از طرف امین و مأموریت طاهر بن حسین و برخورد دو سپاه با یکدیگر.
فصل ششم: مبارزه علی بن عیسی و طاهر در ری و قتل علی بن عیسی.
فصل هفتم: اعزام عبدالرحمن بن جبله از طرف امین به جنگ طاهر و قتل او.
فصل هشتم: مأموریت هرثمه بن اعین از جانب مأمون برای جنگ با طاهر بن حسین در اهواز و بصره.
فصل نهم: عملیات طاهر در مدائن و خلع عمّال امین از مکه و مدینه.
فصل دهم: ورود طاهر به بغداد و محاصره دارالخلافه.
فصل یازدهم: قتل امین و فتح بغداد و استقلال مأمون.
باب سوم: در شش فصل، بروز اختلاف‌ها و خروج علویان درعراق و حجاز و دعوت آنها و تدابیر مأمون و فضل بن سهل در رفع اختلاف‌ها بیان شده است.
باب چهارم: در مورد شرح مسافرت امام رضا(ع) به خراسان است.
فصل اول: علت دعوت امام رضا(ع) به خراسان.
فصل دوم: شرح حرکت امام رضا(ع) از مدینه.
فصل سوم: خط سیر امام رضا(ع) از اهواز تا خراسان.
فصل چهارم: ورود امام رضا(ع) به نیشابور و پذیرایی مردم از حضرت.
فصل پنجم: ورود امام رضا(ع) به مرو و پذیرایی مأمون از ایشان و تکلیف امر ولایت‌عهدی و خلافت.
فصل ششم: واگذاری امر خلافت به امام رضا(ع) و خودداری ایشان و اقدام آن حضرت برای راضی کردن مأمون به ولایت‌عهدی آن حضرت.
فصل هفتم: پیمان‌نامه ولایت‌عهدی به خط مأمون و امام رضا(ع).
فصل هشتم: جشن ولایت‌عهدی امام رضا(ع) و تشریفات رسمی.
قابل ذکر است که در پایان جلد اول، رساله نفیس «طب الرضا» هم به این جلد، ضمیمه شده و فهرست آن هم در پایان آمده است.
جلد دوم این کتاب، از باب پنجم آغاز می‌شود.
باب پنجم: در چهار فصل: درباره مدت اقامت در مرو و بعضی وقایع مثل نماز عید فطر، نماز استسقاء و ازدواج حضرت با دختر مأمون است.
باب ششم: در سه فصل درباره کتاب حبوه و شرط و اختیارات فضل بن سهل و حسن بن سهل.
باب هفتم: در نُه فصل، درباره مجالس علمی و مناظرات امام رضا(ع) با علما و نصاری و یهود و... است.
باب هشتم: نویسنده در هفت فصل، حوادث مرو و فتنه بغداد و خلافت ابراهیم بن مهدی و قتل فضل بن سهل را، تا شهادت امام رضا(ع) توضیح داده و ماجرای زهر دادن به ایشان را به تفضیل نگاشته است.
باب نهم: نویسنده در چهار فصل، ورود مأمون به بغداد و خلاصه گزارش او بعد از وفات امام رضا(ع) را شرح می‌دهد.
باب دهم: هشت فصل دارد که هفت فصل آن درباره طاهر بن حسین وگزارش او در بغداد به مأمون، مأموریت طاهر در خراسان و ادعای استقلال و تشکیل حکومت طاهریان در آن حدود، ادعای استقلال دولت ایران بعد از انقراض دویست ساله، پندنامه طاهر به پسر خود، بقیه زندگانی مأمون و پایان کار اوست و فصل هشتم در مورد امام جواد(ع) و مناظرات علمی ایشان و بیان علل و اسرار اعمال و عبادات از بیان و گفتار امام رضا(ع) است.
پایان کتاب، شامل دو بخش است:
بخش اول: مختصری درباره جغرافیای استانی خراسان و تاریخچه شهر مشهد مقدس.
بخش دوم: درباره بنای گنبد مطهر رضوی و قدمت آن و... .
در پایان نیز، ثواب زیارت حضرت امام رضا(ع) و معجزات و کرامات ایشان و چند قصیده از مؤلف آمده است.
فهرست کامل مطالب در ابتدای دو جلد، و فهرست منابع و مدارک در پایان جلد دوم آمده است. فهرستی هم از تصاویر و عکس‌های جلد دوم در پایان این جلد آمده است.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
