یادبود مرگ ایزد کشاورزی

نگاهی به اساطیر آسیای غربی و ریشه های تاریخی - اسطوره ای آیین نوروز

یونان

شخصیت و اسطوره آدونیس در یونان کمابیش همان چیزی بود که در آیین فنیقی ها دیدیم؛ زیرا به عقیده برخی پژوهشگران، اساطیر یونانی نشأت گرفته از اساطیر فنیقی است و به همین جهت از بیان دوباره آن افسانه می گذریم و به ذکر آیین و رسوم مردم بسنده می نماییم. یونانیان نیز همه ساله اندکی پس از درو، مراسمی به یاد بود مرگ این ایزد کشاورزی و رویش برگزار می کردند که آن را «آدونیا» می نامیدند. در این مراسم مجسمه آدونیس را روغن می مالیدند و آرایش می کردند و آنگاه به نمایش می گذاشتند. برخی تندیسهای مومی و گلی او را بر دروازه ها یا مهتابی خانه های می گذارند، قربانی و اطعام جمعی می کردند و زنان غرق در اندوه، گریان و سینه زنان دور این مجسمه ها جمع می شدند و یا آنها را در شهر می گرداندند و در حالی که آیین وار می چرخیدند با نوای آرام فلوت، وحه سر می دادند. (1)

اسکندریه

بنا به نوشته تئوکریتوس - شاعر قرن سوم پیش از میلاد - مراسمی که به این مناسبت در کاخ همسر شاه مصر در اسکندریه بر پا می شد، بر این قرار بود که: مجسمه آدونیس زیبا و جوان را بر بستری سیمین، مفروش به دیبای ارغوانی در زیر سایبانی سرسبز می نهادند. تندیس «ونوس» (همتای رومی آفرودیت) را نیز در کنارش قرار می دادند و گرداگرد او را ظروف پر از عطر، میوه، عسل، شیرینی و نیز سبدهای نقره ای شامل چیزهایی که آن را باغهای آدونیس می نامیدند، می گذاشتند (چقدر شبیه به سفره های هفت سین!) رسم بود که همه انواع گیاهانی را که جوانه می زنند و زود رشد می کنند، مانند جو، گندم و کاهو را در ظرفهایی از قبیل کوزه، سبد، فنجان و سایر ظروف گلی سبز می کردند. در افسانه آدونیس به ویژه کاهو نقش مهمی داشت؛ چه، می گفتند ونوس پیکر دلداده اش را بر بستری از کاهو نهاده بود.
گیاهان مزبور ظرف چند روز در آفتاب ماه ژوئن (خرداد - تیر) می روییدند؛ اما چون ریشه نمی دوانیدند، به سرعت پژمرده و خشک می شون و بدین گونه، هستی زودگذر آدونیس را به یاد می آوردند. در مراسمی که به یادبود آدونیس برپا می شد، این باغچه های مصنوعی را با تصاویر آدونیس به نمایش می گذاشتند و در پایان آنها را به دریا و یا به درون چشمه ها می افکندند، و در پایان سوگواری، مراسمی شاد برگزار می کردند تا رستاخیز و بر تخت نشینی دوباره وی را جشن بگیرند. (2)

پی نوشت ها :

1- فرهنگ اساطیر بابل و آشور، ص 171
2- همان، ص 172

منبع مقاله: محمد حمید، یزدان پرست لاریجانی؛ (1385)، نامه ایران (مجموعه مقاله ها، سروده ها و مطالب ایران شناسی) جلد سوم، تهران: اطلاعات، چاپ اول.