ياري امام عصر عليه السّلام با عمل (2)
ورع و عفّت بانوان
از امام صادق عليه السّلام نقل شده است که:
اميرالمؤمنين عليه السّلام و حضرت زهرا سلام اللّه عليها نزد پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلّم رفتند تا ايشان در مورد وظايف خاصّ هر کدام حکم فرمايند.
پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلّم چنين حکم فرمودند که حضرت فاطمه سلام اللّه عليها کارهاي داخل منزل را انجام دهند و اميرالمؤمنين عليه السّلام وظايف خارج از منزل را بر عهده گيرند. اين جا بود که حضرت زهرا سلام اللّه عليها فرمودند:
جز خدا کسي نمي داند که من چقدر خوشحال شدم! از اين که پيامبر خدا صلي اللّه عليه و آله و سلّم تماس و برخورد داشتن با مردها را از عهده ي من برداشتند. (1)
در قسمت ديگري از فرمايش هاي آن حضرت عليهاالسلام آمده است:
براي زنان بهتر است که نه مردي را ببينند و نه اين که مردها آنها را ببينند. (2)
تعبير «بهتر» در کلام حضرت صدّيقه سلام اللّه عليها نشان مي دهد که اين سفارش براي کساني است که مي خواهند بهترين راه را در بندگي خدا برگزينند. بر اين اساس، اقتضاي ورع براي خانم ها، به حدّاقل رساندن برخورد و اختلاط با آقايان است؛ به طوري که جز در موارد ضروري - آن هم به قدر ضرورت - از آن پرهيز کنند. تنها در صورت رعايت کامل اين امر است که مي توانند بيشترين تقرّب را به خداي خود داشته باشند. چنانکه حضرت زهرا سلام اللّه عليها فرموده اند:
نزديک ترين حالت زن به پروردگارش (بالاترين درجه ي قرب الي اللّه) آن است که ملازم اندروني ترين قسمت خانه اش باشد. (3)
بر اين مبنا هر بانوي متديّني بايد در زندگي، در درجه ي اوّل رضاي خدا و اهل بيت عليهم السّلام را جستجو کند؛ حتّي اگر اجتماع، نحوه عملکرد او را نپسندد؛ و اگر در بعضي شرايط، مجبور به کار کردن در خارج از خانه است، بايد توجّه داشته باشد که خروج از منزل برايش به عنوان «ارزش» مطرح نشود و به اين امر افتخار نکند. خارج شدن خانم ها از خانه قهراً آنها را در معرض اختلاط و تماس با مردان نامحرم قرار مي دهد.
امير مؤمنان عليه السّلام وقتي بي دقتي مردها در کنترل خروج زن ها از منزل و برخورد آنها با نامحرم را ديدند، با تعجّب بسيار آنها را چنين مورد عتاب قرار دادند:
اي اهل عراق! به من خبر رسيده که زنان شما در کوچه ها با مردها برخورد مي نمايند. آيا حيا نمي کنيد؟! (4)
وقتي زنان در مکان هاي عمومي رفت وآمد کنند، خواه ناخواه، برخوردهاي گوناگون فيزيکي و اختلاط با نامحرم پيدا مي کنند که همگي بر خلاف رضاي پروردگار متعال است.
شايان ذکر است که در شرع مقدّس، نه تنها خروج زنان و اختلاط آنها با نامحرم براي کارهاي روزمره مذمّت شده است، بلکه حتّي بسياري از اعمال عبادي که لازمه ي آنها شرکت در مجامع عمومي و تماس با نامحرمان و يا در معرض تماشاي آنها قرار گرفتن است، از عهده ايشان برداشته شده است.
پيامبر اکرم صلي اللّه عليه و آله و سلّم در وصيّت خود به اميرالمؤمنين عليه السّلام فرمودند:
اي علي! براي زن ها، شرکت در نماز جمعه و جماعت (عمومي در خارج منزل)، اذان و اقامه گفتن (براي عموم)... هروله بين صفا و مروه، و استلام حجرالاسود نيست. (5)
پيامبر اکرم صلي اللّه عليه و آله و سلّم حفظ و صيانت زنان از نامحرم را مهم تر از بسياري از اعمال مستحب شمرده اند و تصريح کرده اند که اين گونه موارد براي آنها وجوب و فضيلتي ندارد. در مورد مهم ترين فرع عملي، يعني نماز هم فرموده اند:
نماز زن به تنهايي در خانه اش، از نماز جماعت او بيست و پنج برابر بيشتر فضيلت دارد. (6)
فقهاي شيعه هم نماز خواندن زنان را در مکان هاي پوشيده بهتر و با فضيلت تر دانسته اند. (7) در اين موارد خانم ها با تحمّل زحمت کمتر مي توانند رضاي پروردگار را بهتر و کامل تر به دست آورند و از اين طريق، امام زمان خويش را هم ياري کنند.
ضرورت تعليم و تعلّم براي بانوان
البتّه اگر خانم ها بتوانند علم دين را بدون تماس با نامحرمان بياموزند، بايد چنين کنند وگرنه مجازند که در حدّ ضرورت، در مجلس درس کسي که به ايشان نامحرم است، شرکت کنند و درس دين را بياموزند. در اين موارد هم بايد حريم ورع را حفظ کرد؛ به اين صورت که سعي بر حدّاقل تماس با نامحرم داشت و هم چنين سخن گفتن با نامحرم را به حداقل لازم کاهش داد.
علاوه بر تحصيل علم دين که يک ضرورت شرعي است، گاهي ضروريّات عرفي، خروج از منزل را براي خانم ها ايجاب مي کند که از آن دسته مي توان از ضرورت تعليم و تربيت دختران مؤمن و مسلمان و يا متخصّص شدن در رشته هايي نظير بيماريهاي زنان نام برد. البتّه بايد توجّه داشت که اين گونه فعّاليّت ها نبايد به گونه اي باشد که ضربه اي به اعتقادات و اخلاق و تديّن شخص وارد کند؛ چرا که حفظ فرد از تنزّل روحي در امر دين، بر هر خدمتي که مي تواند به جامعه برساند، قطعاً مقدّم است. بنابراين کساني که احتمال انحراف آنها از مسير شرع و از دست دادن تقيّدات ديني شان جدّي است<، نبايد به اين گونه فعّاليّت ها مشغول شوند.
ارزش کانون خانواده
يک خانم متديّن نبايد تصوّر کند که پاي بند بودن به خانه، او را از توفيقات بسياري محروم مي کند. بر عکس، خداي متعال کسب بسياري از ثواب ها و انجام خيرات را براي او آسان کرده است.
به عنوان نمونه امام صادق عليه السّلام فرموده اند:
هيچ زني نيست که به همسرش يک جرعه آب دهد، مگر اين که اين عمل برايش بهتر است از عبادت يک سال که روزهايش روزه گرفته، شب هايش مشغول عبادت باشد. و هر بار که او به شوهر خود آب دهد، خدا برايش شهري در بهشت مي سازد و شصت گناه او را مي بخشد. (9)
در شرع مقدّس اسلام به سلامت و گرمي خانواده اهمّيّت زيادي داده شده است و اين مهم جز با همکاري و همراهي زن و شوهر با يکديگر، تحقّق نمي يابد. در حقيقت، همگام با وظايف خانم ها براي تحکيم روابط خانوادگي دستوراتي هم به مردان داده شده است.
اميرالمؤمنين عليه السّلام در نامه‌ي خود به امام مجتبي عليه السّلام فرموده اند:
به زن مسؤوليّتي که بالاتر از حدّ (تحمّل) اوست واگذار نکن. رعايت اين امر، حال او را بهتر مي کند، فکر و خيالش را آسوده تر مي دارد و به زيبائيش دوام بيشتري مي دهد. چرا که زن، گل خوشبو (ريحانه) است و قهرمان نيست. (10)
به تعبير امام عليه السّلام، زن، ريحانه است. اين تعبير هم براي زنان سازنده است و هم براي مردان. زنان بايد توجّه کنند که اگر شرع مقدّس، انجام دادن بعضي تکاليف را از عهده‌ي ايشان ساقط کرده، به جهت رعايت «ريحانه» بودنشان است. تحميل وظايف سخت بر بانوان تحت عناوين فريبنده اي چون برابري با مردها، نتيجه اي جز ضايع کردن حقوق آنها ندارد. مردان هم بايد از اعمال خشونت و زورگويي به آنان بپرهيزند و هميشه با مدارا و خوش خلقي با ايشان برخورد کنند (11) و از اشتباهات همسرشان چشم پوشي کنند. البتّه بر اين گذشت و صبر، پاداش بسياري مترتّب است.
پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند:
کسي که نسبت به بد اخلاقي زنش صبر پيشه کند و آن را به حساب خدا بگذارد، خداوند به ازاي هر بار که او بداخلاقي زنش را تحمّل مي کند، پاداشي معادل آن چه به حضرت ايوب (در صبر) بر گرفتاري اش بخشيد، عطا مي فرمايد. (12)
هدف از توصيه هايي که در دين به زن و شوهر شده است، حفظ اصالت خانواده و سلامت آن مي باشد؛ چون در اسلام، اين بنا، بيش از هر چيزي محبوب خداست. لذا زن و شوهر براي حفظ اين بنا بايد به معناي واقعي کلمه جهاد کنند.
حضرت موسي بن جعفر عليهما السّلام فرمودند:
«جهاد المرأه حسن التّبعّل. » (13)
جهاد زن، خوب شوهرداري کردن است.
جهاد مرد هم اين است که در هر حالي با همسرش مدارا و ملاطفت کند و انتظار بيش از طاقتش از او نداشته باشد و بر بداخلاقي او صبر کند و بيشترين خيرش به خانواده اش برسد؛ چنانکه پيامبر اکرم صلي اللّه عليه و آله و سلّم توصيه فرمودند:
بهترين شما، بهترين شما براي خانواده اش است و من بهترين شما براي خانواده ام هستم. (14)
زن و مرد با قصد ياري امام زمان عليه السّلام مي توانند اين گونه به وظايف خود عمل کنند و علاوه بر انجام وظايف خويش از پاداش بزرگ ياري امام غريب نيز بهره مند شوند.
رعايت عفاف در ارتباط با نامحرم
پيامبر اکرم صلي اللّه عليه و آله و سلّم در اين مورد فرموده اند:
کسي که با زن نامحرمي دست بدهد، روز قيامت در حالي محشور مي شود که به غل و زنجير کشيده شده، سپس دستور مي دهند که او را در آتش بيندازند. (15)
نگاه شهوت آميز از مواردي است که هم خودش گناه است و هم ريشه و زمينه ساز گناهان بعدي مي شود و لذا اسلام نسبت به رو در رو قرار گرفتن زن و مرد نامحرم سخت گيري کرده است.
امام صادق عليه السّلام فرمودند:
نگاه (حرام) تيري مسموم از تيرهاي شيطان است و چه بسيار نگاه هايي که حسرت طولاني به دنبال مي آورد. (16)
در روايتي ديگر امام عليه السّلام فرمودند:
نگاه بعد از نگاه در دل (بذر) شهوت را مي کارد و براي فريب دادن نگاه کننده کفايت مي کند. (17)
نگاه هاي شهوت آلود (18)، انسان را از مسير صحيح منحرف و به حرام هاي ديگر مي اندازد.
يکي ديگر از مواردي که بايد به آن دقّت شود، اجتناب از شوخي با نامحرم است.
ابوبصير مي گويد:
من به زني قرآن ياد دادم، پس با او يک شوخي کردم! وقتي خدمت امام باقر عليه السّلام رسيدم (بدون مقدّمه) به من فرمودند: به آن زن چه گفتي؟ ابوبصير مي گويد: صورتم را (از خجالت) پوشاندم. حضرت فرمودند: ديگر پيش آن زن برنگرد. (19)
شيطان در مورد کساني که به امور ديني اشتغال دارند، فعّاليّت بيشتر و زيرکانه تري دارد. گاهي آنها را از طريق توجيه به ظاهر شرعي مي فريبد و گاه دقّت در اين امور را از مصاديق مقدّس بازي و افراطي گري جلوه مي دهد. امّا کساني که قصد ياري امام زمانشان عليه السّلام را دارند، نبايد تا اين حد، سطحي نگر باشند.
مسأله‌ي ديگر، وارد شدن مرد بر زن نامحرم است که بايد با اجازه‌ي وليّ (شوهر زن يا پدر دختر) صورت گيرد.
امام صادق عليه السّلام فرمودند:
پيامبر صلي اللّه عليه و آله و سلّم نهي فرمودند که مردها بر زن ها - بدون اجازه‌ي اولياي آنها - وارد شوند. (20)
خلوت کردن مرد با زن نامحرم، مقدّمه‌ي بسياري از انحرافات بعدي است که در شرع از آن، نهي شده است. (21) رعايت اين گونه مسائل از مصاديق بارز ورع است که به واسطه آنها مي توان به فيض ياري امام زمان عليه السّلام نائل شد.
پي نوشت :
1. وسائل الشيعه: ج 14 باب 89 ح 1.
2. همان: باب 129 ح 3.
3. بحارالانوار: ج 103 ص 250 ح 3.
4. وسائل الشيعه: ج 14 باب 132 ح 1.
5. وسائل الشيعه: ج 14 باب 117 ح 6.
6. بحارالانوار: ج 83 ص 371 ح 31.
7. العروه الوثقي: ج 1 ص 596؛ منهاج الصالحين: ج 1 مسأله 561.
8. بحارالانوار: ج 1 ص 177 ح 54.
9. وسائل الشيعه: ج 14 باب 89 ح 3.
10. وسائل الشيعه: ج 14 باب 87 ح 1.
11. همان: ح 3.
12. وسائل الشيعه: ج 14 باب 82 ح 1.
13. همان: باب 81 ح 2.
14. همان: باب 88 ح 8.
15. وسائل الشيعه: ج 14 باب 106 ح 4.
16. همان: باب 104 ح 1.
17. همان: ح 6.
18. نگاه حرام، ممکن است از مرد به زن يا مرد به مرد و نيز از زن به مرد يا زن به زن باشد.
19. وسائل الشيعه: ج 14 باب 106 ح 5.
20. وسائل الشيعه: ج 14 باب 118 ح 1.
21. اين عمل در صورتي که فرد ديگري نتواند وارد محلّ آنها شود و احتمال وقوع معصيتي وجود داشته باشد، حرام است. (المسائل المنتخبه: مرحوم آيه اللّه خويي، ص 308 مسأله ي 1030)
