ترجمه و شرح (اين ابن النبي المصطفي)

ترجمه و شرح دعاي ندبه (34)

(كجا است پسر پيغمبر برگزيده).
شرح- به موجب بعضي آيات قرآن کريم فرزندان و أولاد فاطمه ي زهرا سلام الله عليها فرزندان پيغمبرند چنانکه فرمايد: «قل تعالوا ندع أبناءنا و أبنائکم»- آل عمران 61- و دو فرزند علي عليه السلام را، پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله فرزندان خود خوانده، و به اتفاق تمام مفسران از خاصه و عامه به رسول خدا در مباهله با نصاراي بحران غير از اين دو فرزند فاطمه حسن و حسين عليهم السلام اولادي به همراه نياورده بود. پس با اين بيان معلوم مي شود که اولادهاي آنان هم از فرزندان پيغمبرند و حضرت ولي عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) به يقين پسر پيغمبر محسوب مي شود.
و المصطفي: «اصطفاء» به معني انتخاب کردن خالص چيزي است و اصل «صفا» به معني خالص و پاک از حشو و زوائد، و مصطفي به معني برگزيده و انتخاب شده که يکي از ألقاب پيغمبر اکرم است، و مشمول آيه ي کريمه ي «ان الله اصطفي آدم و نوحا و آل ابراهيم و آل عمران علي العالمين»- آل عمران: 34- مي باشد، يعني (البته خدا آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برگزيد).
(و ابن علي المرتضي)
(و کجا است پسر علي مرتضي).
شرح- در نام گذاري علي بن ابي طالب عليه السلام به اين نام «المرتضي» وجوهي نقل شده که هر کدام از آنها به مناسبتي ذکر شده (1) از جمله آنکه اين نام از نام خداوند متعال «و هو العلي العظيم» اشتقاق يافته، (2) و در روايت است (3) صبح آن شبي را که علي عليه السلام متولد شد، ابوطالب پدرش خوشحال و شادان وارد خانه کعبه شد هاتفي را شنيد که ندا مي کند.
خصصتما بالولد الزکي
والطاهر المطهر الرضي
ان اسمه من شامخ علي
علي اشتق من العلي
المرتضي- در نام گذاري آن بزرگوار به اين نام هم مناسباتي ذکر شده از جمله آنکه ابن عباس گويد: «کان عليا عليه السلام يتبع في جميع أمره مرضاة الله و رسوله، فلذلک سمي المرتضي» (4) چون علي عليه السلام در تمام کارهايش پيرو رضاي خدا و پيغمبر صلي الله عليه و آله بود و از آن متابعت مي کرد از اين جهت به مرتضي ناميده شده. و وجه ديگري هم ذکر شده (5).
(و ابن خديجة الغراء)
(کجا است آن فرزند خديجه بلند مقام و بزرگوار).
شرح- و اين صفت «غراء» کنايه از عظمت و جلال است.
خديجه بنت خويلد بن اسد بن عبدالعزي اول زني بود که رسول خدا صلي الله عليه و آله با او ازدواج کرد و طبق نوشته هاي مورخين خاصه و عامه، رسول خدا شوهر سوم او بوده، و شوهران سابق او عتيق بن عائذ بن عبدالله مخزومي، و ابوهاله زرارة بن نباش تميمي بوده اند، و گويند از هر دو آنان صاحب فزرند بوده، و حدود پانزده سال از پيغمبر اسلام بزرگتر مي بوده است (6) با اين حال سخت مورد علاقه پيغمبر قرار داشت، و او اولين کس است از زنان که اسلام اختيار کرد (7) و در زمان جاهليت بطاهره ملقب بوده و در جلالت شأن و بزرگي او همينقدر بس که در اخبار و روايات فريقين- شيعه و سني- او يکي از چهار زن است که بهترين زنان عالم اند چنانکه فرمودند: «بهترين زنان اهل بهشت چهار زن باشند: آسيه بنت مزاحم زن فرعون، مريم بنت عمران مادر حضرت عيسي عليه السلام، خديجه بنت خويلد همسر پيغمبر اسلام، فاطمه بنت رسول الله همسر علي بن ابي طالب عليهم السلام است. (8)
«و کانت خديجة وزيرة صدق علي الاسلام و کان رسول الله يسکن اليها». (9) و کافي است در بزرگي و جلالت او اينکه پشتيبان پيغمبر اسلام و دين او بوده، و در اين راه صدمات و زحماتي را متحمل شده اموالش را هم در اين راه خرج کرده.
و در همان سال (دهم بعثت سه سال قبل از هجرت) که ابوطالب عموي پيغمبر فوت کرد، خديجه هم پس از چندي از دار دنيا رفت و در قبرستان الحجون دفن شد. و به واسطه ي تأثر پيغمبر صلوات الله عليه از اين پيش آمد، و از دست دادن اين دو حامي و يار و مددکار آن سال را «عام الحزن» گويند.
و پس از فوت خديجه، پيغمبر اکرم از او تعريف و تمجيد مي کرد و هر وقت نام او به ميان مي آمد برايش طلب مغفرت مي کرد. عايشه گويد: «روزي در حضور ما او را ياد کرد و گريان شد و من اعتراض کردم در جواب من فرمود: «وقتي که مردم کافر بودند و دعوت مرا قبول نکردند او به من ايمان آورد، و چون مردم مرا از خود راندند او مرا در پناه گرفت، و چون مردم مرا تکذيب کردند او مرا تصديق کرد». (10)
(و ابن فاطمة الزهراء الکبري)
(اي پسر فاطمه زهراء بزرگترين زنان عالم)
شرح- در وجه تسميه ي دختر پيغمبر اکرم به فاطمه صلوات الله عليهما رواياتي نقل شده از جمله در مجلد دهم بحار ص 6 (11) از حضرت رضا از پدران بزرگوارش از رسول خدا (صلوات الله عليهم) نقل شده که فرمود: «من دخترم را فاطمه ناميدم تا خداوند عزوجل او و دوستان او را از آتش جهنم جدا گرداند».
و در روايت ديگر است که مأمون- خليفه عباسي- از پدرانش از جدش ابن عباس نقل کرد که به معاويه گفت: آيا مي داني که چرا فاطمه، فاطمه ناميده شده؟ گفت: نه، ابن عباس گفت: براي آنکه او و شيعيانش از آتش جهنم نجات مي يابند، شنيدم که رسول خدا اين جهت را مي فرمود. (12)
زهراء- يکي از نام هاي ديگر اين بزرگوار زهراء است به معني تابان و رخشنده است. و در وجه تسميه آن حضرت به اين نام هم وجوهي نقل شده از جمله در مجلد دهم بحار صفحه ي 6 (13) از عمار ساباطي نقل شده که گويد: از امام ششم عليه السلام پرسيدم چرا فاطمه؛ زهرا ناميده شده؟ فرمود: «چون هنگامي که در محراب خود به عبادت خداوند متعال بپا خيزد نورش براي اهل آسمان مي درخشد به مثل درخشيدن نور ستارگان براي اهل زمين». و وجوه و علل ديگري هم ذکر شده است. (14).
الکبري- جهت معروفيت او به «کبري» که مؤنث اکبر و صفت تفضيلي است، آن است که گويند چون که آن مخدره صفات حميده و اخلاق پسنديده را به نحو أتم و اکمل دارا مي بود و آ يه مبارکه «انما يريد الله ليذهب عنکم الرجس أهل البيت و يطهرکم تطهيرا» (15)- احزاب: 33- به اتفاق مفسرين از خاصه و عامه حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها يکي از مصاديق اين اهل بيت است و شک و شبهه در آن نيست.
در مجلد 7 بحار ص 161 (16) در قول خداي تعالي که مي فرمايد: «انها لاحدي الکبر * نذيزا للبشر»- مدثر: 35 و 36- که البته اين يکي از بزرگترين آيت خدا است که پند و اندرز است براي بشر، از امام محمد باقر عليه السلام روايت شده که فرمود: «يعني فاطمه» که از جمله مصاديق و افراد آنست.

پي نوشت ها:

1. 35 بحار ص 48 نقل از معاني الاخبار از جابر بن يزيد. از امام پنجم، و در پيرامون خطبه علي عليه السلام و ديگر نقل از علل الشرايع.
2. 35 بحار ص 59 نقل از مناقب.
3. 35 بحار ص 102 نقل از کتاب فضائل.
4. 35 بحار ص 90 نقل از مناقب.
5. 35 بحار ص 59 نقل از مناقب.
6. مرحوم مجلسي در کتاب بحارالانوار مجلد 22 ص 191 از مناقب چنين نقل مي کند که احمد بلاذري- متوفاي 379- و ابوالقاسم کوفي- متوفاي 352- در کتابشان، و سيد مرتضي- متوفاي 436- در کتاب شافي و ابوجعفر طوسي- متوفاي 460- در تلخيص آن نقل کرده اند که پيغمبر صلي الله عليه و آله وقتي با خديجه ازدواج کرد که خديجه عذراء يعني باکره بود. و مؤيد آن مطلبي است که در دو کتاب الانوار و البدع آمده که رقيه و زينب دختران هاله خواهر خديجه بودند. و مرحوم مؤلف هم اين نقل مناقب را در يادداشت هاي خود آورده در صورتي که در خور دقت و تامل است و دليل بر صحت اين گفتار نيست.
7. البته علي عليه السلام نخستين کسي است از مردان که اسلام اختيار کرد، چنانکه در اواخر خطبه قاصعه در نهج البلاغه مي فرمايد: «و لم يجمع بيت واحد في الاسلام غير رسول الله و خديجه و انا ثالثها» در آن زمان اسلام در خانه اي نيامده بود مگر خانه رسول خدا و خديجه و من سوم ايشان بودم.
8. خصال ص 205 و کتب ديگر.
9. مجلد 16 بحار جديد ص 11 نقل از ابن اسحاق مورخ معروف صاحب مغازي متوفاي 151 ه. ق- يعني و خديجه پشتيبان اسلام بود و بار سنگين پيشرفت آن را با صداقت به دوش مي کشيد، و پيغمبر اکرم به وجود آن ناآراميش تسکين مي يافت.
10. 16 بحار جديد ص 208 نقل از کشف الغمة.
11. 43 جديد ص 12 نقل از عيون الاخبار.
12. 43 بحار جديد ص 12 نقل از عيون الاخبار.
13. 43 جديد ص 12 نقل از معاني الاخبار و علل الشرايع.
14. رجوع شود به مجلد 43 بحارالانوار باب «اسمائها و فضائلها».
15. ترجمه آيه چنين است: البته خدا مي خواهد که رجس و پليدي را از شما خانواده ببرد و آن طور که شايسته هست پاکتان بدارد.
16. مجلد 24 ص 331 نقل از تفسير قمي. و همانطوري که اشاره شده است اين تفسير از جمله مصاديق و تمثيل فردي از آنست.

منبع: كتاب شرحي بر دعاي ندبه
/خ