معرفی گزنه‌ی سفید و خواص درمانی آن

نام علمی:

Lamium album L.، نام فرانسه Lamier blanc و نام انگلیسی آن White dead nettle می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، گزنه‌ی سفید و حُرف اَبیض نامیده شده است.

تیره گیاه:

نعناع Labiatae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله به ارتفاع حدود 60 سانتی‌متر با ساقه‌ای چهارگوش و راست مایل به خمیده، برگ‌های آن متقابل، قلبی شکل، نوک تیز و دندانه‌دار، در کناره‌ی برگ‌های قسمت فوقانی ساقه، گل دهنده و گل‌های آن به صورت مجتمع و به رنگ سفید مایل به زرد می‌باشند.

طبیعت گل گیاه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب در نقاط سایه‌دارِ مرطوب از جمله در حواشی جنگل‌ها و کناره‌ی صخره‌های مناطق معتدله کشورهای آسیایی، آمریکایی و اروپایی انتشار داشته و به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود. در ایران نیز در نقاط ذکر شده‌ی اغلب استان‌ها از جمله در استان‌های شمالی، لرستان، کردستان، کرمان، سمنان، زنجان و به صورت پراکنده در استان‌های تهران، کهکیلویه و بویراحمد و آذربایجان شرقی و غربی انتشار دارد و به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه: تانن، موسیلاژ، قند، اسانس، اسید گالیک، ساپونین، یک گلوکوزید،‌ املاح پتاسیم و غیره در آن یافت شده است.

بخش مورد استفاده:

سرشاخه‌های گلدار

نحوه مصرف:

معمولاً به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

تصفیه کننده خون و برطرف کننده کم خونی دختران جوان، صفرابر و تنظیم کننده اعمال روده، آرام‌بخش و خواب‌آور، ضد اسپاسم و بندآورنده خونریزی‌های خارج از وقت عادت ماهیانه، مخدر و مفرخ، ادرارآور و ضد التهاب می‌باشد. در ضمن برای اسهال‌های ساده، خونروی‌ها، اخلاط خونی، کم خونی، آب آوردن انساج، بیماری‌های دستگاه تنفس، عدم دفع ادرار افراد سالخورده، ترشحات مهبلی، تکرر ادرار، نارسایی‌های کبدی، بیماری‌های زنان و روماتیسم نیز مفید است. جوشانده‌ی آن در استعمال خارجی التیام‌بخش زخم‌ها می‌باشد.

تذکر:

استفاده از گزنه‌ی سفید برای خانم‌هایی که در دوران یائسه شدن هستند یا یائسه شده‌اند و یا به پوکی استخوان مبتلا می‌باشند ممنوع است زیرا سبب کاهش هورمون استروژن و دفع کلسیم می‌شود. در ضمن کودکان زیر 2 سال و اشخاص بزرگتر از 65 سال نیز باید مصرف آن را به مقدار کم آغاز کنند. مصرف مدوام گزنه سبب لاغری سریع و ایجاد بیماری‌های مختلف می‌شود. افرادی که مجبور به استفاده از قرص‌های رقیق کننده خون می‌باشند و بیمارانی که دارای پلاکت خون (ترومبوسیت) بالا هستند، نباید غذاهای حاوی گزنه تازه یا چای گزنه میل کنند چون امکان دارد سبب لخته شدن خون و آمبولی مغز یا انسداد مویرگ‌های مغزی شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.